Dagur - 05.03.1942, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 5. marz 1942
Dýrfíðarsjóður og
skattalögin
Um síðustu áramót var það
orðið ljóst, að „frjálsa leiðin“ í
dýrtíðarmálinu, sem Alþýðu-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokk-
urinn höfðu valið sér, myndi
leiða til fullkomins öngþveitis.
Framsóknarmenn voru þá sem
fyrr reiðubúnir að grípa til rót-
tækra ráðstafana. Alþýðuflokk-
urinn vildi ekkert gera frekar en
á aukaþinginu, sökum bæjar-
stjórnarkosninganna, er fram-
undan voru, en Sjálfstæðis-
flokkurinn var tvískiptur í mál-
inu. Meðal hinna hyggnari og
gætnari manna flokksins hafði
stefna Framsóknarflokksins í
dýrtíðarmálinu náð verulegu
fylgi, en hinsvegar voru blöð
flokksins búin að æsa talsverð-
an hluta af verkamönnum og
launamönnum, sem flokknum
hafa fylgt, gegn stefnu Fram-
sóknarflokksins með því að
telja hana andstæða hagsmun-
um þeirra. Það var þvi orðið
miklu erfiðara fyrir Sjálfstæð-
isflokkinn að standa að lausn
þessa máls um síðustu áramót,
en það hefði verið á haustþing-
inu. Niðurstaðan varð samt sú,
að samkomulag náðist milli
Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins um skipun
gerðardóms í kaupgjalds- og
verðlagsmálum. Má ekki gera
neina breytingu á kaupgjaldi
eða verðlagi helztu nauðsynja
án leyfis dómsins.
Gerðardómslögin ná skemmra
en dýrtíðarfrumvarp það ,sem
Framsóknarflokkurinn barfram
á aukaþinginu. Aðalkostur
þeirra er sá, að þau koma í veg
fyrir grunnkaupshækkanir. —
Hinsvegar hindra þau ekki
verðhækkanir erlendra vara og
stöðva ekki ein síns liðs hækk-
un vísitölunnar og kaupgjalds-
ins, eins og dýrtíðarfrv. hefði
gert, ef að lögum hefði orðið.
En þrátt fyrir þenna annmarka
hikaði Framóknarflokkurinn
ekki við að beita sér fyrir lög-
unum, því að með þeim var
stigið fyrsta stóra sporið í dýr-
tíðarmálinu og fyrsti verulegur
árangur fenginn af baráttu
Framsóknarmanna á aukaþing-
inu, þar sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hafði orðið að lögfesta það,
sem hann áður var á móti.
Framsóknarflokkurinn lét
það ekki hafa nein áhrif á af-
stöðu sína til málsins, að það
hlaut að vera miklu erfiðara að
framkvæma gerðardómslögin,
en það var síðastliðið haust að
fá almenning til að sætta sig við
lögfestinguna, er fólst í frv.
Framsóknarmanna. Þá voru
engar kaupdeilur hafnar, en um
áramótin byrjuðu verkföll, og
eru menn þá alltaf tregari til
undanlátssemi. Hin slælega
framkoma aukaþingsins hefir
líka bersýnilega ýtt undir kröf-
ur stéttarfélaganna, því að þær
urðu miklu stórfelldari en gert
var ráð fyrir á síðasta hausti.
Blöð Sjálfstæðis- og Alþýðu-
flokksins höfðu líka, eins og áð-
ur er sagt, reynt eftir megni að
I gera lögfestingarleiðina sem
óvinsælasta meðal launastétt-
anna. Það höfðu því skapazt
verulegir nýir örðugleikar við
framkvæmd þessara mála, síð-
an dýrtíðarfrv. Framsóknar-
manna var fellt á aukaþinginu,
en þeir voru eigi að síður reiðu-
búnir að taka á sig vandann og
óvinsældirnar, sem oft eru því
samfara að vinna fyrir framtíð-
arheill þjóðarinnar gegn
skammsýnum stéttarkröfum, er
miðast við augnablikshagnað.
Með gerðardómslögunum var
fengið fram veigamikið atriði
úr dýrtíðartillögum Framsókn-
arflokksins. En þó eru enn
óleystir mikilvægir þættir máls-
ins; eru þeir einkum breyting á
skattalögunum og framlög úr
dýrtíðarsjóði, til þess að halda
niðri verðlagi erlendra vara.
Um þetta síðara atriði er mælt
að náðst hafi samkomulag milli
Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokksins, og ætti því framgang-
ur þess að vera tryggður á yfir-
standandi þingi. Jafnframt er
brýn nauðsyn á því að koma
í veg fyrir, að á meðan
kaup launamanna og bænda er
lögbundið, geti einstakir menn
safnað stórfé og notað það til að
auka braskið og verðbólguna.
Þess vegna er hækkun skatta á
hátekjum einn helzti liðurinn í
dýrtíðartillögum Framsóknar-
flokksins. Sökum frádráttarfyr-
irkomulagsins svokallaða, þ. e.
að draga má skatta og útsvör
fyrra árs frá skattskyldum tekj-
um, þurfa helztu stríðsgróðafyr-
irtækin ekki að greiða nema
mjög lága skatta af tekjum síð-
asta árs, ef þessu fyrirkomulagi
er ekki breytt. Eftir að búið er
að binda kaupgjald vissra
stétta, nær það enn síður nokk-
urri átt, að fáum mönnum og
fyrirtækjum sé leyft að safna
stórfé og nota að eigin vild til
aukningar dýrtíðinni, sem á öll-
um öðrum sviðum er verið að
berjast á móti. Þess vegna gera
gerðardómslögin breytingu
skattalaganna ennþá brýnni en
ella.
Því er það, að Framsóknar-
Af síðustu blöðum kommún-
ista og nazista, „Verkamannin-
um“ og „Norðanfara“, sé eg að
ritstjórum þessara blaða hefir
gefist mjög kærkomið tækifæri
til að ráðast á mig persónulega
með dylgjum um, að eg misnoti
stöðu mína sem bæjarfulltrúi,
til að auðga fyrirtæki, sem eg
sé aðalhluthafi í, sem sé h.f.
Nýja-Bíó hér í bæ. Reyndar
hafði eg ekki hugsað mér að
svara neinum skætingi þessara
einræðisblaða í minn garð, en
tel þó í þetta skipti rétt að gefa
opinberlega skýringu á viðhorfi
fjárhagsnefndar og meiri hluta
bæjarstjórnar til skattálagning-
ar á Nýja-Bíó, þar sem bæði
þessi blöð fara með vísvitandi
ósannindi og blekkingar í þessu
máli.
Blöðin telja mig aðal hluthafa
flokkurinn lítur á það sem eitt
af aðalhlutverkum yfirstand-
andi þings, að samþykkja
skattahækkun á stríðsgróðann.
Ýmsir kunna að líta svo á, að
ólíklegt sé að Sjálfstæðisflokk-
urinn vilji fallast á þetta, þar
sem hann hafi áður talið það
hlutverk sitt að hlífa stríðsgróð-
anum við sköttum svo sem unnt
væri. En hin ákveðna og mark-
vissa barátta Framsóknar-
manna í dýrtíðarmálinu sýnist
nú hafa orðið þess valdandi, að
meiri hluti af forráðamönnum
Sjálfstæðisflokksins telji sér
ekki lengur fært að fylgja hinni
óábyrgu afstöðu, sem flokkur-
inn hafði valið sér, en sveigist í
þess stað inn á stefnu Fram-
sóknarmanna, og það einnig í
skattamálinu Því til sönnunar
má benda á eftirfarandi um-
mæli Morgunblaðsins frá 7.
febr. s.l.:
„Baráttan gegn dýrtíðinni
verður langvarandi og hörð.
Hún krefst mikilla fórna allra
stétta og einstaklinga. Auðvitað
eiga þeir að fórna mestu, sem
mest hafa grætt á stríðinu. Að
þessu verður stefnt, og það eru
þeir, sem krafðir verða fjár-
framlaga, sumpart til beinna
ráðstafana gegn dýrtíðinni og
sumpart í varasjóð, sem geymd-
ur verður þar til eftir stríðið,
þegar hrunið kemur“.
Og enn segir Mbl. m. a.:
„Þeir stjórnmálaflokkar, sem
nú skerast úr leik og berjast
gegn þeirri viðleitni, sem hafin
er til stöðvunar á dýrtíðarflóð-
inu, eru gersneyddir allri á-
byrgðartilfinningu og eiga eng-
an tilverurétt".
Þessi ummæli aðalmálgagns
Sjálfstæðisflokksins, sem ætla
verður að séu töluð fyrir hönd
flokksins, eru ómyrk og ótví-
ræð.
Framsóknarflokkurinn met-
ur það réttilega meira að þiggja
stuðning Sjálfstæðisflokksins til
þess að koma í framkvæmd
stefnu sinni í dýrtíðarmálinu,
en að erfa við þá fyrri andstöðu
og erfiðleika, sem þeir hafa
valdið í þessum málum.
Ætla verður, að ekki aðeins
gerðardómslögin, heldur og dýr-
tíðarsjóðurinn og skattalögin
eigi víst meiri hluta fylgi á Al-
þingi því, er nú situr að störfum.
Hvorum á að trúa?
K MERÍSKI blaðamaðurinn og rit-
** höfundurinn W. L. Shirer dvaldi á
meginlandi Evrópu á árunum 1934—
1941, se'm fréttaritari amerískra stór-
blaða og útvarpsstöðva. Er hann lét
af þessum störfum gaf hann út bók-
ina „Berlin Diary“, þar sem hann seg-
ir frá dvöl sinni og hefir sú bók þótt
bera af ritum annara fréttaritara um
ástandið í Evrópu á þessum árum.
Enskir og amerískir gagnrýnendur
hafa talið bókina mjög merkilega í
sinni röð og gott heimildarrit. — Til
dæmis um það, hversu mikla athygli
bókin hefir vakið, má geta þess, að
frá því að hún kom í sept. 1941 og til
nóvemberloka sama ár, var hún end-
urprentuð fjórum sinnum. „Dagur“
hefir undanfarið birt, í þýðingu, ágrip
af tveimur köflum úr þessari bók; nú
síðast um fall Frakklands.
Steingr. Aðalsteinsson, ritstjóri,
gerir bók Shirers að umtalsefni í síð-
asta tbl. „Verkam." og kallar hana
þar „styrjaldarreifara" (án þess að
hafa lesið bókina) og niðurstöður
Shirers „lygi“.
Hinn ameríski blaðamaður byggir
niðurstöður sínar á 7 ára starfi á
meginlandinu og nánum kynnum af
ástandinu þar. Stgr. Aðalsteinsson
rökstyður fullyrðingar sínar með
átrúnaði sínum á Jósef Stalin. Mega
menn af því dæma, hvor sé líklegri
til að fara með rétt máll
„Hin nýja skipan“.
IWfÁLGAGN Brynleifs Tobiasson-
A * ar sóknarnefndarmanns, „Norð-
anfari“, vill koma nýrri skipan á af-
urðasölumál landsins. Mun það eiga
að vera einn þáttur „endurvakningar-
innar“ sem Skjaldborgin berst fyrir.
Segir í langri grein um mjólkur-„okr-
ið“ í blaði þessu 28. f. m., að „land-
búnaðarafurðirnar séu seldar með ok-
urverði, sem áreiðanlega sé einsdæmi
um víða veröld“. Sem dæmi um gott
ástand í þessum efnum og andstætt
þeirri skipan, sem hér ríkir, nefnir
sóknarnefndarmaðurinn ástandið í
Kaupmarmahötn, þar sem hin „kristi-
le"a endurvakning“ er nú ráðandi, og
segir, að þar kosti mjólkin 40—48
aura, smjörið 2.65 o. s. frv. Er auðséð
að greinarhöfundur öfundar Dani sár-
lega. Þó gleymir safnaðarfulltrúinn að
geta þess, að allar þessar vörur, sem
hann telur upp, eru naumlega
skammtaðar í Danmörku. Hitt man
hann vel ,að þar „er veltan og pen-
ingaflóðið svo mikið, að bankar eru
fyrir löngu hættir að borga vexti af
innstæðum", og gefur í skyn, að vel-
megun almennings sé eftir þessu!
Hvað segja Danir?
'T’IL samanburðar fara hér á eftir
ummæli dansks manns, Bjarke
að nafni, sem kom til New York frá
Danmörku haustið 1940 og skrifar
eftirfarandi orð í fréttablað Amerísk-
Skandinavisku stofnunarinnar 9. des.
1940:
„— Ástandið í bæjunum fer hrað-
versnandi, því hvert iðnaðarfyrirtæk-
ið af öðru verður að hætta fram-
leiðslu vegna hráefnaskorts. Siglingar
allar eru úr sögunni. Atvinnuleysingj-
um hefir fjölgað um röskan helming
og fer enn ört fjölgandi. Skattar hafa
hækkað um 50% og í sumum tilfell-
um meira og þrátt fyrir ráðstafanir
ríkisins er verðlag á nauðsynjum
komið upp úr öllu valdi. Fleiri og
fleiri vörutegundir eru skammtaðar.
Rafmagn og gas er naumlega skammt-
að. I byrjun nóvember hófst smjör-
skömmtun í Danmörku, en áður
fluttu Danir út smjör í stórum stíl, og
litlu síðar byrjaði mjólkurskömmtun-
in. Aðrar landbúnaðarafurðir komu á
eftir. Á meðan Danir verða að búa
við mjög þröngan kost í þessum efn-
um heimilast Þjóðverjum í Dan-
mörku að kaupa það sem þeim sýnist
utan skömmtunar og nota þeir þetta
óspart til þess að senda matvæli til
fjölskyldna sinna í Þýzkalandi“.
Þannig var ástandið í Danmörku
eftir 8 mánaða „endurvakningu", að
sögn þessa danska manns. — Má
hver trúa því, sem getur, að í Kaup-
mannahöfn séu þeir dýrðartímar nú,
í ársbyrjun 1942, sem Skjaldborgar-
málgagnið greinir frá. En þessi mála-
flutningur þeirra sýnir, að „það ber
allt upp á sama daginn“ hjá þeim
Skjaldbyrgingum. En meðal annara
orða: Hvaðan koma „Norðanfara"
upplýsingar um verðlag á ýmsum
nauðsynjavörum í Danmörku?
Enn um Dani.
JJAUSTIÐ 1940 lét hinn þekkti
danski stjórnmálamaður Christ-
mas Möller, þá verzlunarmálaráð-
herra, — svo um mælt, í ræðu, að
fyrstu fjóra mánuði þýzka hemáms-
ins hefðu Þjóðverjar aukið skuld sína
við Dani um kr. 800.000.000 og að
það væri sitt álit að líklegast væri að
Danir sæju aldrei einn eyri af þessu
fé framar. — Fyrir þessi ummæli
kúguðu Þjóðverjar Möller til þess að
fara úr stjóminni.
(Fréttabl. Amerísk-Skandinavisku
stofnunarinnar 9. des. 1940).
Kemur þetta einkar vel heim við
upplýsingar Skjaldborgarmálgagnsins
um fjárhagslegt velgengi Dana um
þessar mundir!
Nýja>Bíó ogf skatt-
greiðslurnar
N.-B., en sannleikurinn er sá, (
að eg er einn minnsti hluthaf-
inn, eða á aðeins 1/12 hluta
fyrirtækisins. — Fyrir mig
sjálfan skiftir það því mjög litlu
máli hvort Bíóið græðir þús-
undinu meira eða minna.
Fyrsta tillagan um að skatt-
leggja N.-B. til ágóða fyrir bæj-
arsjóð, er fram komin frá Fram-
sóknarmönnum í bæjarstjórn.
Það er því tæpast hægt að
áfella okkur Framsóknarmenn
frekar en aðra flokka bæjar-
stjómarinnar fyrir það, að ekki
skuli vera fyrir löngu síðan búið
að leggja sérstakan skemmtana-
skatt á Bíóið.
í lögum um skemmtanaskatt,
sem umrædd blöð vísa til, er
ákveðið, að skemmtanaskattur-
inn geti verið mishár, en þó al-
drei hærri en 20% af aðgöngu-
eyri á hverja skemmtun. —
Eins og vitanlegt er greiða Bíóin
skemmtanaskatt til ríkisins og
reiknast hann prósentvís af að-
göngueyrinum. Telst aðgöngu-
eyririnn þá verð aðgöngumiðans
að frádregnum þessum skatti,
eða t. d. hinn eiginlegi aðgöngu-
eyrir að almennum sætum hjá
N.-B. kr. 1.03, en skatturinn til
ríkisins kr, 0.22, samtals verð
aðgöngumiðans kr. 1.25. Er því
sennilegt að hæsti skattur, sem
kæmi til greina, að heimilt væri
að leggja á almenn sæti, þótt
reglugerð yrði samin samkv. til-
lögum kommúnista í bæjar-
stjórninni, væri nákvæmlega sá
sami og Bíóið hefir boðizt til að
greiða, enda er tilboð N.-B.
miðað við 20% skatt af netto-
verði aðgöngumiðanna (verð
aðgöngumiðanna að frádregn-
um ríkisskattinum). Nú er vit-
anlegt, að Bíóið hlýtur að
hækka verð aðgöngumiðanna,
sem svarar skattinum til bæjar-
ins, alveg á sama hátt og það
leggur ríkisskattinn sérstaklega
á hvern aðgöngumiða. Taldi
stjóm N.-B. að tæpast mundi
gjörlegt að hækka aðgöngumið-
ana meira, en sem svarar þeim
skatti, er hún bauðst til að