Dagur - 17.09.1942, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 17. september 1942
DAGUR
aðar frá fyrstu tíð og mun gera um
alla framtíð, þar til við höfum borið
gœfu til að uppræta þennan þjóðar-
löst, kotborgaraháttinn, með öllu.
Við vitum undur vel, að ef Matthías
hefði andazt fyrir t. d. 1700 eða þar
um bil, mundi aldrei hafa orðið neitt
álitamál um heiti kirkjunnar, heldur
hefði nafn hans verið greypt eða upp-
hleypt óafmáanlega yfir dyrum kirkj-
unnar, þegar er hún var byggð. Þetta
er að vísu hægt að framkvæma enn-
þá, og fyrir okkur er það eina leiðin,
ef við viljum öðlast heiðurinn af því,
að hafa reist séra Matthíasi þetta
minnismerki. Því að eins og vikið er
að hér að framan, er það lítt hugsan-
legt, að í daglegu tali öðlist kirkjan
þetta nafn fyrr en síðarmeir, er fleiri
kirkjur rísa upp hér í bænum.
Eg fyrir mitt leyti er því mjög
hlyntur, að þetta gæti komizt í fram-
kvæmd, og víst er um það, að fari
svo giftusamlega, þrátt fyrir alla
bölvun, að þjóðinni mistakist allar
sínar sjálfsmorðstilraunir, þá mun
rísa hér upp veglegt Matthíasar-must-
eri einhvemtíma á 22. óldinni. Því að
þá getur það engan glatt sérstaklega,
og engan heldur hryggt, þótt það væri
látið ógert. Þá hefir þjóðin gleymt
því, á sinn þjóðle&a og einkennilega
hátt, að séra Matthías var maður, en
þeim mun betur áttað sig é því, að
hann var mikill andi.
Akureyri 3. sept. 1942.
Björgvin Guðmundsson.
Thomas Mann
um lýðræðið, mannúðina og verð-
mæti einstaklingsins í Sovétríkjunum.
^HOMAS MANN er, svo sem kunn-
ugt er, þýzkur rithöfundur heims-
frægur, er nú dvelur landflótta frá
ættjörð sinni í Vesturheimi. Hann
er talinn mjög róttækur að skoðun-
um, og hafa kommúnistar þrásinnis
talið hann til sinna manna. Nýlega
hefir Thomas Mann ritað grein, er
nefnist í íslenzkri þýðingu: Sigurinn
eftir stríðið. Hefir grein þessi hvar-
vetna vakið hina mestu athygli meðal
hugsandi manna. Á einum stað í grein
þessari segir á þessa leið:
JJEIMURINN á nú orðið allt sitt
" traust í því, að sósíalismi og
lýðræði fái sameinazt og samlagazt,að
vestrænt lýðræði kasti ellibelgnum
og taki félagslegum umbótum, en
austræna sameignarstefnan (komm-
únisminn) vaxi að mannúð og snúist
á sveif með lýðræðinu og taki að
meta að verðugu réttindi og verð-
mæti einstaklingsins. — Eg hygg“,
segir Mann, að „að hið fyrrnefnda sé
komið á góðan rekspöl í Englandi og
Bandaríkjunum, og hið síðarnefnda
er heldur ekki óhugsandi, en hvor-
tveggja getur eflzt af ytri stjómar-
háttum“.
TjEIM íslendingum, er stöðugt klifa
á því, að lýðræðið í Sovétríkjun-
um sé nú þegar hið fullkomnasta lýð-
ræði í heimi, mannúð sé þar sérstakt
einkenni stjórnarfarsins og réttindi
og verðmæti einstaklingsins séu
hvergi meira virt en einmitt þar,
væri vafalaust holt að velta því fyr-
ir sér, hvaða dóm ofangreind ummæli
Thomasar Mann muni fela í sér um
þessi efni. Vafalaust eru þeir fúsir til
að taka meira mark á honum og
skoðunum hans í þeim greinum en
einhvers ótínds „fjandmanns verka-
lýðsins", eins og þeir eru svo ósparir
á að nefna hvem þann, er vill fresta
því um stund að koma hér á rúss-
neskum stjórnarháttum og „alræði
öreiganna“, jafnvel þótt það kosti
blóðuga byltingu. En það er einsætt
af ummælum Thomasar Mann, að
hann telur gömlu „auðvaldsríkin",
England og Bandaríkin, nær því
marki, eins og sakir standa, að til-
einka sér anda mannúðarinnar og
virða réttindi og verðmæti einstakl-
ingsins að verðugu en drottnara hins
rússneska heimsveldis. — Hitt er
svo saga út af fyrir sig, að það kem-
ur — m. a. af landfræðilegum ástæð-
um — í hlut Rússa að bera hitann
og þungann af nauðvörn menningar-
innar gegn sókn villimennskunnar og
dýrsæðisins, eins og sakir standa.
Það er mikið og lofsvert hlutverk,
sem lengi mun minnzt að verðugu á
spjöldum mannkynssögunnar.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að
maðurinn minn, faðir og tengdafaðir, Magntis Jónas-
son, Litla-Garði, andaðist 12. þ. m. — Jarðarförin
ákveðin síðar.
Eiginkona, börn og tengdabörn.
WWHWKBKH0HW>OOO<HKH»OiKHW«HKH«H>OtWWKHKH5H«HKHKHW«KH>mKW
Kœru jrœndur minir og vinir, sem n einn eða annnn lidtt lieiðr-
uðu mig og glöddu d sjötugsafmœli minu þ. 12. þ. m., yhkur öllum
færi ég minar hjartfólgnustu þakkir.
Sérslaklega þakka ég samstarfsmönnum minum i sýslunefnd
Eyjafjarðarsýslu fyrir hina höfðinglegu gjöf, er þeir fœrðu mér,
Guð og gæfan blessi ykkur í brdð og lengd.
Kroppi, 15. sept. 1912.
D av í ð ] ó n s s o n.
CHKH>00tKHKH>0O<HKH>O0<HKHKHKHKHKHKKKHKH>0«HKHKHKHKHKHKK
Kosiiinoaskritstofa Framsóknarllokksins
er í Hafnarstræti 78 (sama stað og í vor). Opin kl.
10-12 árdegis, kl. 1—7 síðdegis og kl. 8,30—10,30 á
kvöldin. Skrifstofan veitir allar upplýsingar við-
víkjandi alþingiskosningunum.
Framsóknarmenn! Mætið sem oftast á skrifstof-
unni og vinnið að undirbúningi kosninganna.
UNDIRBÚNINGSNEFNDIN
KHKHKHKHKKKHKHKHKHKKKKHKH>
Barna-
vagnar
(enskir)
nýkomnir.
Kaupfél. Eyfirðinga
Járn- og glervörudeild.
o<hkhkhkhkhkhkhkkhkhkhkhkk.
VIL SELJA
Iftinn trillubát tneð 3ja hestafla Sleipnis-
vél. Tækifa:risverð.
INGIMUNDUR ÁRNASON.
Akureyri:
Smásöluwerð
á vindlingunA
Útsöluverð á amerískum vindlingum má eigi vera hærra en
hér segir:
LUCKY STRIKE 20 stk. pk. kr. 2,10 pakkinn
RALEIGH 20 - - - 2,10
OLD GOLD 20 - - - 2,10
KOOL 20 - - - 2,10
VICEROY 20 - - - 2,10 '•
CAMEL 20 - - - 2,10
PALL MALL 20 - - _ 2,40
Utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar má útsöluverðið vera 3%
hærra en að framan greinir, vegna flutningskostnaðar.
Tóbakseinkasala ríkisins.
að leggja í helgiritin, til að lesa
þau sér að gagni. Veldur því eigi
aðeins spekt og göfugleikur
hugsunarinnar, heldtir og
fyrnska tímans. Nítján aldir eru
liðnar síðan rit þessi voru skráð
í allt öðru menningarumhverfi
en því, sem nú er. Ræður
því að líkum, að bæði þarf víð-
tæka sagnfræðilega og málfræði-
lega þekkingu og auk þess skarp-
an skilning á andlegum hlutum,
til þess að lestur slíkra rita komi
að fullu gagni. Verður einmitt
þekkingarleysið iðulega til að
leiða þá, sem taka að stunda
biblíulestur leiðsagnarlaust, út í
hinn fáránlegasta misskilning og
kreddur, svo sem ótal dæmi finn-
ast um deginum ljósari.
Hingað til höfum vér ekki átt
svo sem nein vísindaleg skýring-
arrit á íslenzka tungu yfir nýja
testamentið eða einstök rit þess,
nema þau, sem löngu eru úrelt,
þegar frá er talið skýringrrit yfir
Galatabréfið eftir Magnús Jóns
son, prófessor, sem út kom fyrir
nokkrum árum síðan.
En nú hefir Ásmundur Guð-
mundsson, háskólakennari, bætt
úr tilfinnanlegri þörf og gefið út
miklar og vandaðar skýringar
yfir eitt höfuðrit Nýja-testa-
mentisins: Markúsarguðspjall.
Enda þótt rit þetta sé vitan-
lega einkum ætlað stúdentum
guðfræðideildar til lesturs, þá
ætti það að fá miklu meiri út-
breiðslu. Því að svo skilmerki-
lega og alþýðlega er frá því geng-
ið, að hverjum greindum manni
ætti að geta orðið full not að
meginmáli þess.
Er slíkt skýringarrit, sem
þetta, ómetanleg hjálp öllum
þeim, sem lesa vilja Nýja-testa-
mentið sér til andlegrar upp-
byggingar, án þess að eiga á
hættu að standa í öfgum þeim
og ógöngum, sem fáfróðum
mönnum hættir oft við að lenda
í, er þeir fara að lesa trúarrit án
fræðilegrar leiðsagnar. Einkum
vildi eg benda barnakennurum
á þetta rit sem mikilsverða hjálp
í því vandasama verki að útskýra
kenningar kristindómsins fý’rir
ungmennum.
Bókin er alls 26 arkir, í stóru
broti, hin vandaðasta að öllum
frágangi og skreytt. myndum frá
Gyðingalandi.
Hér er hvorki rúm eða tæki-
færi að dæma um rit þetta á
fræðilegum grundvelli. En öll-
um lærisveinum prófessors Ás-
mundar er kunn nákvæmni hans
og vandvirkni í meðferð heim-
ilda. Staðhæfingum öllum er
mjög í hóf stillt og litið til
margra hliða um skýringar, svo
sem vera ber, þar sem um vafa-
söm atriði er að ræða.
Prófessorinn ritar hreint og
blæfagurt mál og hvarvetna and-
ar móti lesandanum hlýjum, trú-
arlegum blæ og lotningu fyrir
hinni lielgu og fögru guðspjalla-
sögu. Er rit þetta á allan hátt
hið ánægjulegasta og stórþakk-
ar\'erður fengur fáskrúðugum
guðfræðibókmenntum vorum.
,,Ekki er gaman að guðspjöll-
ununji því að enginn er ( þeim
bardaginn". Þessa setningu hefir
þjóðsagan eftir einni af for-
mæðrum vorum.
Nú hefjr verið barizt um sinn.
Og vera má, að svo lengi standi
bardagar ennþá á þessari jörð,
að mannkynið fái loksins nóg af
þeirri skemmtun, og fari á ný að
þrá fordæmi og orð hans, sem
skipaði lærisveinum sínum að
slíðra sverðið. Þá verða Nýja
testamentin aftur tekin ofan af
hillunni og dustað af þeim ryk
ið, og hugirnir snúast frá þeim
glæpasögum. sem hættar eru að
vera „spennandi", að dýrmæt-
ustu perlu heimsbókmenntanna.
Þá verður þeim blindu og böl
vfsu foringjum steypt af«stóli
sefh nú hafa ráð og hamingju
stríðandi lýða f hendi sér, en
höfðingja friðarins verður leyft
að hasta á storm og öldu barátt
unnar.
Loksins skilst mönnum, að það
er hin blfða raust., sem fagnaðar
boðskapinn flytur og gleðitíð
indin kunngerir.
svipir sa:.;tíðarmanna
Rommel
J^RIÐ 1917 var ungur þýzkur liðs-
foringi sendur i könnunarleiðang-
ur, í nánd við Caporetto, ásamt 12
óbreyttum hermönnum. Flokkur
aessi komst í kast við ítalskt lið, sem
hafði búið um sig í vel víggirtu
hreiðri í fjöllunum. Hinn þýzki liðs-
foringi lét menn sína þegar ráðast til
atlögu og innan lítillar stundar gáfust
'talarnir upp, þar sem þeir héldu að
stór þýzk hersveit sækti að þeim.
Enginn maður særðist af Þjóðverjum.
Dirfskan og heppnin sem réðu þess-
um hernaðaraðgerðum vöktu athygli
herstjórnarinnar. Hinn ungi foringi
var sæmdur æðsta heiðursmerki
hersins. Hann hét Rommel. — Dag
einn árið 1922 réðzt hópur ungra
manna inn í borgina Koburg i Norður-
Bæjaralandi; þeir misþyrmdu fólki á
götunum ,réðu niðurlögum lögregl-
unnar og tóku stjórn borgarinnar í
sínar hendur. Skamma stund að vísu,
en nógu lengi samt til þess, að leið-
togi þeirra, bjórstofuræðumaður frá
Múnchen, Hitler að nafni, gæti hald-
ið yfir þeim og borgarbúum eina af
hinum æðisgengnu ræðum sínum.
Stormsveitarmenn Hitlers höfðu birzt
í fyrsta sinn á Ieiksviði heimsvið-
burðanna. Foringi þeirra var yfirmað-
ur úr hernum, skreyttur æðsta heið-
ursmerki hans, Sturmfúhrer Rommel
að nafni.
* * *
Þessir atburðir báðir réðu miklu
um framtíð Rommels og gefa nokkra
hugmynd um skapgerð mannsins:
dirfsku, hugkvæmni, hreysti, óbilandi
sjálfstraust, ótrúlega heppni, en allt
jetta fær þó ekki dulið rudda-
mennskusvipinn sem á manninum er.
Hann hefir flesta þá hæfileika,
sem góðir hermenn þurfa að hafa, en
er um leið brot af æfintýramanni og
bófaforingja. Hann er nazisti eins og
þeir gerast skárstir, — en nazisti
samt.
* * *
Útbreiðslumálaráðuneytið þýzka
hefir forðast að leiða athygli almenn-
ings að afrekum hinna þýzku mar-
skálka og hershöfðingja á vígvellin-
um, í svipuðum mæli og þegar Hin-
denburg og von Mackensen voru
gerðir að þjóðardýrlingum 1914—18.
Ástæðan til þessa er sú, að allir sigr-
ar þýzku herstjórnarinnar eru þakk-
aðir hinni einstæðu herkænsku for-
ingjans, Hitlers. Ein undantekning er
þó frá þessari reglu: Rommel. Hann
er hinn eini af hernaðarléiðtogunum,
sem fær síendurteknar lofgerðar-
greinar um sig í blaðakosti landsins.
Sérstök ástæða er til þessa: Rommel
er ekki af skóla hershöfðingjanna.
Hann er fremur eins konar fimmtu-
herdeildarmaður mitt á meðal þeirra.
Hann er af lágum stigum. Hann hefir
ekkert „von“ til þess að skreyta nafn
sitt með, — hann er hvorki Prússi né
aristokrat. Hann er kominn af suður-
þýzkum smáborgurum. Hann hefir
aldrei gengið í gegnum æðstu skóla
hersins. Frami hans hefir verið skjót-
ur, en utan hinna troðnu slóða þýzkra
hershöfðingja.
* * *
J^RIN 1922 til 1938 eru nær því
autt blað í æfisögu Rommels.
Ferill' hans í Stormsveitunum var
ekki áberandi. Hann gekk ekki í her-
inn aftur fyrr en endurvígbúnaður
var hafinn. Árið 1938 var hann of-
fursti að nafnbót.
Þegar Hitler hélt innreið sína inn
í Súdetaland, mundi hann allt í einu
eftir unga manninum, sem hafði stað-
ið við hlið hans í Koburg. Rnmmel,
hinn lítt kunni offursti, var gerður að
yfirmanni við aðalbækistöð foringj-
ans. Hann hafði sama starf á hendi í
pólsku herförinni, en nú var stjama
hans hækkandi. Þegar Hitler loksins
komst inn í rústir Warschauborgar
stóð von Reichenau marskálkur þar á
aðaltorginu, og fagnaði honum með
Framhald & 4. iíðu.