Dagur - 18.02.1943, Síða 2

D AGU R
2
Fimmtudagur 18. febrúar 1943
Gamaltognýttáróð
ursefni íhaldsins.
i.
Tilgangur jarðræktarlaganna
frá 1923 var sá að efla ræktun á
sem flestum býlum í landinu og
gera þau þann veg ábúðarhæfari
en ella.
Þessum tilgangi hugðist lög-
gjafinn að ná með því að gera
ákveðnar umbætur á jörðum
bænda styrkhæfar úr ríkissjóði.
Því meiri umbætur, sem gerð-
ar eru á einni jörð, því meira
verðmæti felur hún í sér, og þess
vegna hækkar söluverð hennar,
ef allt fer að sköpuðu.
í annan stað er þess að gæta,
að of hátt verð jarða við kaup og
sölu hefir verið eitt mesta mein
landbúnaðarins.
Margur sjálfseignarbóndinn
hefir af þessum sökum orðið
skuldum vafinn alla æfi, búrekst-
urinn hefir ekki borið uppi
vexti og afborganir af jarðar-
verði óðals lians, og sjálfsábúðin
því aldrei náð að gera hann að
frjálsum manni.
Vitanlegt er að ríkissjóðsstyrk-
urinn til umbóta á jörðum liækk-
ar þær í verði. Styrkurinn verk-
ar því beinlínis á þá leið að gera
seinni ábúendum örðugra að
búa á jörðunum en ella, skapa
þeim erfiðleika vegna hækkaðs
söluverðs. Til þess að sporna við
þessu, voru árið 1936 tekin upp
í 17. grein jarðræktarlaganna
ákvæði um fylgifé býla. Eru þau
ákvæði á þessa leið:
„Við fasteignamat skal meta,
hvað mikið býli hefir aukizt að
verðmæti fyrir styrk, greiddan
býlinu samkvæmt II. kafla þess-
ara laga. Skal sá hluti styrksins
færður í sérstakan dálk í fast-
eignamatsbók sem fylgifé býlis-
ins og þó meðtalinn í matsverði
þess samanlögðu. Telst fylgiféð
sem vaxtalaust framlag ríkissjóðs
til býlisins, og er óheimilt að
selja eða veðsetja þann hluta
fasteignarinnar, sem matsverði
styrksins nemur".
Eins og sjá má af framansögðu,
er ætlast til, að 17. gr. jarðrækt-
arlaganna komi í veg fyrir óeðli-
lega verðhækkun jarða vegna
jarðræktarstyrksins með því að
banna að styrkurinn sé seldur
eða veðsettur, heldur verði hann
æfinleg eign býlisins, hver svo
sem ábúandi þess er.,
Um þetta atriði hafa staðið
harðar og þrálátar deilur, frá því
að ákvæðin um fylgiféð voru sett
og allt til þessa dags.
Það eru íhaldsmenn, sem
haldið hafa uppi illvígum deil-
um um þetta mál. Það getur þó
naumast verið sprottið af áhuga
fyrir landbúnaðinum eða um-
hyggju fyrir bændum, því að
íhaldsmenn hafa sjálfir samþykkt
sams konar ákvæði um fylgifé,
bæði í nýbýlalögunum og lögun-
um um endurbyggingu sveita-
býla, svo að framkoma þeirra
gkgnvart jarðræktarlögunum er
í fullu ósamræmi við verk þeirra
á öðrum sviðum.
Hitt mun sönnu nær, að íhalds-
menn þóttust eygja þarna tilval-
ið áróðlirseíni, enda þer öll mál-
færsla þeirra og frekjulegt orð-
lag í sambandi við þetta mál
sæmilega ljósan vott um móður-
sýkiskennda áróðurstilhneig-
ingu. Þeir hafa haldið því fram,
að með 17. gr. jarðræktarlaganna
væru bændur rændir réttmætri
eign sinni og gerðir að ríkisþræl-
um, því að tilgangur greinarinn-
ar sé sá að gera allar jarðir að
ríkiseign og bændur að þrælum
ríkisins eftir rússneskri fyrir-
mynd. Margoft hefir verið. sýnt
fram á með ljósum rökum, að
allt þetta orðaskvaldur íhalds-
manna sé fjarri öllu viti, en þeir
sitja fastir við sinn reip eigi að
síður, auðsýnlega í þeirri von að
einhverjir bændur reynist svo
grunnhyggnir að leggja trúnað
á áróðurinn.
II.
íhaldsmenn hafa enn einu
sinni fitjað upp á afnámi 17. gr.
jarðræktarlaganna og flutt frv.
um það á Alþingi. Landbúnaðar-
nefnd efri deildar klofnaði um
frumvarpið. — Sjálfstæðismenn
vildu samþykkja það, en fulltrú-
ar allra hinna flokkanna í nefnd-
inni lögðu til, að málið yrði af-
greitt með rökstuddri dagskrá.
Nefndarálit meiri hlutans er
á þessa leið:
„Allt frá því, að jarðræktarlög-
in frá 1936 voru sett, hafa verið
uppi miklar deilur um ýmis
ákvæði í þeim lögum, en þó al-
veg sérstaklega um 17. greinina.
Sú grein á að koma í veg fyrir
verðhækkun bújarða, er bein-
Iínis stafi áf jarðræktarstyrknum,
en stuðla að hinu, að állir ábú-
endur bújarða í nútíð og fram-
JÁRNBRAUTARSTÖÐ- ,
INNI í Geneva standa tvær
ráðir af tötralegum, skinhoruð-
um börnum. Andlitin eru togin-
leit og látbragðið órólegt. Ógnir
loftárása, kúgun og ótti hafa sett
brennimark sitt á sálarlíf þeirrar
kynslóðar sem á að erfa löndin.
Allt í einu glaðnar yfir hópn-
um og feimnislegt bros færist yf-
ir mögur andlitin. Dyrnar á
veitingasal járnbrautarstöðvar-
innar eru opnaðar og inni fyrir
blasa við dúkuð borð, alsett sviss-
neskum krásum.
Þessi börn eru nokkur hluti af
40 þúsunda hóp hrjáðra flótta-
barna ,sem Svisslendingar bjóða
til sín á ári hverju, síðan styrj-
öldin flæddi yfir Evrópu.
Á þriggja mánaða fresti koma
10 þúsund barna hópar frá
Frakklandi, Hollandi, Belgíu,
Grikklandi og Jugoslavíu til
dvalar á svissneskum heimilum
eða á sérstökum stofnunum, sem
reistar hafa verið í þessu augna-
miði. Á þessu þriggja mánaða
tímabili er allt gert, sem hugsan-
legt er, til þess að styrkja börnin
andlega og líkamlega, svo að þau
hafi betri skilyrði en ella til þess
að komast af er heim kemur, í
skortinn og hörmungarnar.
Svisslendingar hófu þessa
björgunarstarfsemi skömmu eftir
fall Frakklands, Fyrst vgru send*
tíð njóti sér að tilkostnaðarlausu
þeirra umbóta, er jarðræktar-
stykurinn einn hefir orsakað.
Lög nr. 25 1. febr. 1936 um ný-
býli og samvinnubyggðir, og lög
nr. 40 13. júní 1937 um framlög
ríkisins til endurbygginga á
sveitabýlum ætlast til hins sama
um fjárframlög ríkisins eftir
þeim lögum.
Að undanförnu hafa árlega
verið borin fram á Alþingi laga-
frumvörp í því augnamiði að
nema burtu 17. grein jarðrækt-
arlaganna. En lagafrumvörp um
breytingu eða afnám á fylgifjár-
ákvæðum nýbýlalaganna eða
laga um endurbyggingu sveita-
býlg hafa enn ekki sézt þar.
Flokkadrættir voru á Alþingi,
þegar jarðræktarlögin voru sett,
en samstarf með öllum þing-
flokkum um setningu hinna lag-
anna. Skoðamunur hefir að
sjálfsögðu valdið miklu um deil-
ur þær, er orðið hafa um 17. gr.
jarðræktarlaganna, en þegar há-
reystin um -1. greinina er borin
saman við þögnina um hin laga-
ákvæðin, vaknar sú hugsun hjá
sumum mönnum, að skoðana-
munurinn sé ekki svo mikill sem
virðast mætti í fljótu bragði.
Hitt hefði máske ráðið nokkru
um, að einhverjir menn hafi í
byrjun haldið, að mál þetta
kynni að reynast hentugt áróð-
ursmál.
Meiri hluti landbúnaðar-
nefndar er samþykkur tilgangi
17. gr. jarðræktarlaganna og því
andvígur þessu frv. Hins vegar
teljum við þörf á athugun og
umbótum, ekki aðeins á 17. gr.
jarðræktarlaganna, heldur einn-
ig og. engu síður á fylgifjár-
ákvæðum nýbýlalaganna og laga
um framlög úr ríkissjóði til end-
urbygginga á sveitabýlum, í því
augnamiði, að þessi lagaboð nái
framvegis enn betur tilgangi sín-
(Framhald á 3. síðu).
Nýtt skipulag á styrk-
veitingum?
INS og kunnugt er, felldi Alþingi
þá tillögu, að taka ríkissjóðs-
styrkinn til skálda og listamanna upp
í 18. grein fjárlaganna aftur sem per-
sónulegar styrkveitingar til hvers ein-
staks styrkþega. — Þingmenn mun
ekki hafa fýst að fá „grenjaskytturn-
ar“ aftur í skotfæri við sig í krókum
og kimum þinghússins. Þeir munu
heldur ekki hafa talið, að slíkar
mannaveiðar væru sérlega þroska-
vænleg íþrótt fyrir listamennina
sjálfa, og tíma þingsins enda betur
varið til annars en að vera í „eilífum
felum“ fyrir ágengni hinna gxrugustu
bitlingamanna, sem sjaldnast eru úr
flokki þeirra, sem helzt eru styrkj-
anna verðir. Þingið fól því Mennta-
málaráði úthlutun fjárhæðar þeirrar,
sem ætluð er til slíkra hluta á fjér-
lögunum, og skyldi það enn hafa veg
og vanda af skömmtuninni. — Nú
hefir hinsvegar heyrzt, að í síðustu
meðförum þingsins hafi þessu fyrir-
komulagi verið breytt, þannig, að
Menntamálaráð eigi nú aðeins að
skipta heildarfjárhæðinni milli hinna
einstöku listgreina, en síðan eigi við-
komandi deild Bandalags íslenzkra
listamanna að skipta styrk þeim, sem
henni er fenginn til úthlutunar, milli
meðlima sinna.
Öllu réttlæti iullnægt!
É ÞETTA rétt, kemur það nú til
kasta listamannanna sjálfra að
deila verði við bræður sína. Er ekki
að efa það, — eftir öll þau ósköp, sem
á undan eru gengin, — að nú verði
öllu réttlæti fullnægt, enginn afskipt-
ur og allir harðánægðir með þann
hlut, sem hinum kæru stéttarbræðrum
þeirra og sambiðlum til listagyðjanna,
kann nú að þóknast að láta falla þeim
í skaut í krafti ósíngirni og alvizku
hinna óhlutdrægu dómara! Það er t.
d. öldungis óyggjandi, að ungum og
efnilegum skáldum, myndlistamönn-
um, eða öðrum slíkum leitendum ut-
an af landi, hlýtur að veitast það stór-
um auðveldara að leita réttar síns og
framfærslueyris í bróðurhendur hinna
útvöldu anda, sem eru innstu koppar
í búri þeirrar þröngu listamanna-
klíku í Reykjavík, sem er alls ráðandi
sem stendur í listamannabandalaginu
svokallaða, heldur en í greipar hins
illræmda Mermtamálaréðs! Ekki sízt
ætti þetta að vera alveg víst, þar sem
þessir feður andanna og bræður snill-
ingánna í landinu verða að klípa allan
styrk hinna nýju manna af sínum eig-
in „heiðurslaunum", og ætti þeim
auðvitað að vera það alveg sérstak-
lega ljúft og kærkomið tækifæri til
að sýna óskeikula jafnaðarmennsku
og bróðurþel sitt til þeirra, sem minna
mega sín í „þjóðfélagi“ hinna útvöldu
anda. — En auðvitað er þessum mál-
um ekki komið í neitt fyrirmyndar-
og framtíðarhorf, fyrr en „Bandalag-
ið“ getur gengið í ríkissjóðnum eftir
eigin vild og þörfum, og þarf ekki
lengur að hlíta því mati, sem Alþingi
kann að hafa á því, hvað kleift sé og
eðlilegt, að fámenn þjóð og fátæk
leggi árlega af mörkum til framfærslu
fjölmennrar Iistamannastéttar og
auðugrar — í andanum.
Konan mín, Marselía Jóhann-
esdóttir, andaðist að beimili okk-
ar, Fjólugötu 11, Akureyri, þann
16. þ. m. — Jarðarförin er ákveð-
iri þriðjudaginn 23. febrúar n.k.
og hefst með bæn á heimili hinn-
ar látnu kl. 1 e. h.
Ólafur Gíslason,
Gísli Ólafsson,
Kristín Ásgeirsdóttir.
Afmælisfaénaður íþróttafélagsins
Þór verður haldinn laugardaginn 27.
febr., að Hótel Akureyri.
Andlát. Ekkjan Guðríður Brynjólfs-
dóttir á Stokkahlöðum andaðist að
heimili sinu sunnudaginn 14. þ. m.
90 ára að aldri.
»Það sem þér gjörið
einum af þessum
minnstu bræðrum...«
Svisslendingar styðja nágrannaþjóðir sínar drengilega í hörmung-
um þeirra af völdum styrjaldarinnar.
Úr „NEW YORK HERALD TRIBUNE”, í janúar síðastliðnum.
ir mjólkurvagnar til franskra
borga og fangabúða, og er þess-
ari starfsemi ennþá haldið
áfram. En brátt sannfærðust for-
ráðamennirnir um það, að börn-
untirn yrði bezt bjargað með því
að senda þau til Svisslands og
leyfa þeim að lifa þar eðlilegu og
óttalausu lífi um skeið, við nær-
ingarríka fæðu og umhyggju. Til
að byrja með voru eingöngu tek-
in frönsk börn, en brátt voru
kvíarnar færðar út. Svissneski
Rauði Krossinn stjórnar þessari
starfsemi, en svissneskir læknar
velja börnin til dvalar, í hinum
ýmsu löndum. Þau verða að upp-
fylla nokkur skilyrði: Þau mega
ekki vera haldin smitandi sjúk-
dómi. Þau verða að vera svo
sterkbyggð þrátt fyrir allt, að
þriggja . mánaða riwl við ajis.
nægtir og aðhlynningu veiti
Jyim tækifæri til þess að lifa af
hörmungarnar heima fyrir. Þetta
kánn að virðast harðneskjulegt,
en það væri til einskis að reyna
að bjarga þeim börnum, sem
þegar eru svo djúpt sokkin, að
þau teljast ekki hafa möguleika
til þess að lifa lengi eftir að þau
kæmu heim aftur. Að síðustu
verða þau að vera frá þeim fjöl-
skyldum, sem verst eru staddar í
þessum löndum. í reyndinni
hafa börnin ýmist verið alveg
heimilislaus, eða feður þeirra
hafa fallið eða verið teknir til
fanga.
Margir þessara litlu flótta-
manna koma til Geneva svo
klæðlitlir, að tötrarnir skýla
varla nekt þeirra. Flest börnin
Jugoslavfu og QrijcKlandi
verður að klæða algjörlega. Þau
standa í röðurn á járnbrautar-
stöðvunum og hreyfa sig varla.
Það er ekki erfitt að gæta þeirra;
Jiau hafa gengið gegnum strang-
an skóla að undanförnu og
óhlýðni gat verið dýrkeypt þar.
Svisslendingar gera allt sem í
þeirra valdi stendur til þess að
gera börnin hamingjusöm, — fá
])au til að verða börn á nýjan
leik. Fjölskyldurnar, sem taka
börnin að sér eru sérstaklega
valdar til þess. Fjársöfnun til
starfsins fer fram um gjörvallt
landið. Víða gefa skólabörnin
nokkra aura hvert á degi hverj-
um, annars staðar taka skóla-
bekkir að sér, að kosta dvöl eins
eða fleiri barna.
Söfnunin til þessarar björgun-
arstarfsemi hefir gengið ákaflega
greiðlega. Gjafir streyma til
Rauða Krossins, bæði í reiðu fé
og nothæfum munum.
Maturinn er mesta vandamál-
ið. Allt matarkyns er skammtað
naumlega í landinu og hefir
verið svo síðan í stríðsbyrjun.
Til Jxess að fæða og klæða flótta-
börnin þurfa svissl. þegnar að
gefa af skammti sínum. „Við er-
um að vísu ekki aflögu færir“,
sagði einn af forystumönnum
Rauða Krossins nýlega, „en ef
allir neita sér um eitthvað ein-