Dagur - 25.03.1943, Page 2

DAGUR
Fimmtudagur 25. marz 1943
í hvaða flokkum gætir einræðishneigðar? {
Enginn hinna íslenzku stjórn-
málaflokka hefir lagt jafn mikla
áherzlu á efling lýðræðisins og
Framsóknarflokkurinn.
Hann hefir jafnan hvatt þjóð-
ina til að slá skjaldborg um lýð-
ræðið og réttindi þess.
Enginn flokkur hef^r jafnframt
varað þjóðina svo eindregið við
erlendum öfgastefnum eins og
Framsóknarflokkurinn og þeirri
einræðishneigð, sem þessum
stefnum er samfara.
Til þess m. a. að sannfærast
um þetta, þarf ekki annað en að
lesa ritgerðir Jónasar Jónssonar,
formanns Framsóknarflokksins,
um þessi efni fyrr og síðar.
En þrátt fyrir það, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir ætíð stað-
ið föstum fótum á lýðræðis-
grundvelli, hafa þó íhaldsblöðin
látið sér sæma að brigzla honum
um einræðishneigð. M. a. kom
þetta fram í sambandi við alþing-
iskosningar s.l. surnar. Aðalmál-
gagn Sjálfstæðisflokksins fræddi
þá lesendur sína á því, að Fram-
sóknarflokkurinn væri einræðis-
flokkur, er tæki sér til fyrirmynd-
ar og eftirbreytni starfsaðferðir
einræðisherra einræðisrí kja Norð-
urálfunnar. Auðvitað var þessi
árás úr herbúðum íhaldsins á
hendur Framsóknarflokknum
ekkert annað en kosningabomba,
er varpað var fram í hefndar-
skyni fyrir það, að Framsóknar-
flokkurinn barðist á móti þvi,
að bændavaldið x landinu yrði
brotið niður.
En hvað er þá að segja um
Sjálfstæðislofkkinn sjálfan? Hef-
ir hann algerlega hreint mjöl í
stjórnmálapoka sínum gagnvart
einræðishneigðum?
Því miður verður ekki undan
því komizt að svara þessu neit-
andi, og sú neitun byggist á stað-
reyndum. Alkunnugt er dekur
Sjálfstæðisblaðanna við þá Hitl-
er og Mussolini, áður en núver-
andi styrjöld hófst. Á 50 ára af-
mæli hins siðarnefnda einræðis-
herra birti Morgunblaðið lof-
grein um hann. Þegar islenzkir
nazistar mynduðu hér flokks-
samtök sín fyrir nokkrum árum,
var þeim gefinn sá vitnisburður
úr æðstu stöðvum Sjálfstæðis-
flokksins, að þeir væru menn
með „hreinar hugsanir". Meira
að segja teymdu foringjar
íhaldsins flokk sinn svo langt að
vera í kosningabandalagi við naz-
ista. Þessa samvinnu nefndu for-
ingjar íhaldsins „Viðreisnar-
bandalag þjóðernissinna (þ. e.
nazista) og Sjálfstæðismanna".
Síðan var samvinnan við nazist-
ana opinberlega þökkuð í Morg-
unblaðinu.
Þessum dæmum mætti halda
lengur áfram, en öll hníga þau
í eina átt. Þau sýna það og sanna,
að innan Sjálfstæðisflokksins er
meira og minna af einræðissinn-
uðum tilhneigingum, sem gera
það að verkum, að flokkurinn
hlýtur að vera ískyggilegur í aug-
um allra sannra og trúrra lýð-
ræðismanna.
En svo ískyggilegt sem ástand-
ið er í Sjálfstæðisflokknum í
þessum sökum, þá kastar þó fyrst
tólfunum, þegar litið er tiJ
kommúnistaflokksins. Allir vita,
að þjónslund kommúnista við er-
lenda eini'æðisstefnu er alveg ein-
stæð og fordæmalaus. Kommún-
istar vita vel, að Fi'amsóknar-
flokkurinn er öruggasti málsvari
lýðræðisins í landinu og er vak-
andi á verði gegn einræðishætt-
unni, hvort hún á rót sína að
íekja til Austui- eða Miðevrópu.
Það er af þessum sökum, sem
kommúnistum er mest í nöp við
Framsóknarflokkinn og áhrif
hans. Þeir óttast, að Framsóknar-
flokkurinn standi í vegi fyrir því,
að þeir geti opnað allar gáttir fyr-
ir rússneskum áhrifum og rúss-
neskum stjóx'nai'háttum á íslandi
Sá ótti er líka á fullum rökum
reistur.
FÉLAGIÐ „HEYRNARHJÁLP“
Tilgangur þess og starfsemi
Félag það, sem hér um ræðir,
var stofnað 14. nóv. 1937 og voru
stofnendur þess 30 að tölu. Aðal-
hvatamaður að stofnun félagsins
var Steingrímur Arason kenn-
ari, og varð hann fyrsti formaður
félagsins.
Tilgangur félagsins er, eins og
nafn þess bendir til, að hjálpa
heyi'ijardaufu fólki á þann hátt
að útvega því heyrnartæki, er
bætt geti úr böli þess eða dregið
úr því. Starfsemi félagsins er því
í senn mannúðar- og menningar-
starf.
Þegar í upphafi var hafizt
Iianda um að afla upplýsinga um
sams koriar starfsemi á Norður-
löndum og fyrirspurnir gerðar
um heyrnartæki á Norðurlönd-
um, Þýzkalandi, Englandi og
Bandaríkjunum. Varð aðeins
takmarkaður árangur af bréfa-
skriftum við félög í þessum lönd-
um, enda skall stríðið á nokkru
síðar.
Heyinai'hjálp hóf göngu sína
án stofns- eða rekstursfjár og var
því erfitt um aðdrætti heppilegra
heyrnartækja. Var reynt að fá
þau í umboðssölu, en í flestum
tilfellum var fyrirframgreiðslu
krafizt. Félagið átti því við mikla
byrjunarörðugleika að stríða, en
hefir furðanlega tekizt að sigrast
á þeirn. Alþingi veitti fé nokk-
urt til styrktar starfsemi félags-
ins, eða samtals 6000 kr. undan-
farin 4 ár. Árangur af félaga-
söfnun varð sá, að I árslok 1940
voru félagar 226, en árstillagið
var aðeins 2 krónur.
Steingrímur Arason fór til
Ameríku í ágústmánuði 1940.
Hefir hann gi'eitt vel fyrir félag-
inu. En þar sem heimför hans
dróst, og félagið gat ekki verið
formannslaust til lengdar, var
Pétur Þ. J. Gunnarsson kosinn
formaður 1941 og gegnir því
staifi enn.
Með aðstoð biskups og presta
var reynt að afla upplýsinga um
heyrnardauft fólk í landinu, og
er þegar kúnnugt um 216 heyrn-
arsljóa menn og konur í landinu
utan Reykjavíkur og Hafnai'-
fjarðar. Enn munu þó ekki öll
kurl komin til grafar í þessum
efnum.
Samkomulag var gert við stjórn
Blindravinafélags íslands um að
stúlka, er hjá því starfar, tæki
við sölu og sýningu heyrnar-
tækja. Er sölustöðin í Ingólfs-
stræti 16, kl. 2—4 síðd.
Ríkisstyrkur til félagsins hefir
nú verið hækkaður í 5000 kr. á
fjárlögum.
Alls hafa verið keypt tæki frá
upphafi fyrir 9000 kr.
Eru nú á leiðinni 80 tæki, sem
reynzt hafa vel, frá firma einu í
Ameríku, en fyrir liggja 150
pantanir. Er stjórn félagsins að
semja leiðarvísi á íslenzku um
notkun tækjanna.
Félagatala heyrnarhjálpar hef-
ir nú rösklega tvöfaldast frá því,
er áður greinir.
Aðalfundur félagsins var liald-
inn 21. f. m. og gaf formaður þar
greinargóða skýrslu um starf
þess. Er það, sem hér er sagt,
stuttur útdráttur úr skýislu hans.
Félagið Heyrnarhjálp er nú
oxðið landsfélag og á því erindi
til allrar þjóðarinirar. Árstillag
félaga hefir riú verið hækkað í
5 kr.
í fyrrgieindri skýrslu farast
formanni m. a. orð á þessa leið:
„Félaigð á mikið verkefni.fyr-
ir höndum og merkilegt, en til
þess að koma því í framkVæmd,
þarf meiri átök. Félagsmönnum
þarf að fjölga, heyrnardaufu
fólki, sem ekki hefir efni á að
eignast tæki, þarf að hjálpa,
vinna þarf að rneiri samúð með
heyrnardaufum og ekki hvað
sízt þarf að bæta böl þeina, sem
heyrnartæki geta ekki hjálpað,
og létta lífsbaxáttu þeiira“.
Þetta er vel mælt og drengi-
lega, og ættu sem flestir að snú-
ast til stuðnings við hið göfuga
verkefni Heyrnarhjálpar.

h
NYKOMNIR
frá Ameríku:
CIGARETTU-
KVEIKJARÁR
Fjórar tegundir.
KAUPFEL. EYFIRÐINGA
Nýlenduvörudeild.
(Framhald af 1. síðu).
döfinni að reisa nýja 10 þús.
mála bræðsluverksmiðju á Siglu-
firði. Stendur nú á því að fá til
hennar allar nauðsynlegar vélar
fi'á Ameríku.
— Hefir það reynzt jorsótt?
— Já, og ekki enn fullvíst, að
þær fáist.
— Hvað veldur því?
— Vafalaust m. a. misskilinn
og harðvítugur áróður fyrir
Aquaside og' kæliþróm. Sendi-
maður Bandaríkjastjórnar, er
hér var í fyrrasumar, hefir álitið
að þetta tvennt gæti aukið síld-
arbræðsluna svo mikið, að við
þyiftum ekki nýjar verksmiðjur,
og mun það t. d. hafa ráðið
mestu það, að Óskarí Halldórs-
syni útgerðarmanni var synjað
um vélar til sinnar verksmiðju.
En við höfum nú sett okkur í
samband við núverandi við-
skiptafulltrúa Bandaríkjastjórn-
ar hér, Hjálmar Bjömsson, leit-
að aðstoðar hans og skýrt málið
rækilega fyrir honum. Geri eg
mér nokkrar vonir um, að vél-
arnar fáist afgreiddar, svo að
hægt verði að byggja hina fyrir-
huguðu 10 þús, mála verksmiðju
Samtal við Þorstein M. Jónsson.

fyrir vertíð á næsta ári,
og það er víst, að við fáum vélar
fremur en aðrir, þar sem ríkið á
hlut að máli.
— Hefir það ekki líka aukið
erfiðleikana í þessu sambandi, að
kunnugt er, að ekki voru allar
verksmiðjurnar reknars.l.sumar?
— Jú, vafalaust. Bandaríkja-
stjóin gengur að vonum verr að
átta sig á því, að við höfum
brýna þörf á stækkun, meðan all-
ar verksmiðjur, sem fyrir eru í
Jandinu eru ekki notaðar til
fulls. En til þess lágu gildar
ástæður: Krossanesverksmiðjan
var erlend eign, og auk þess var
mikið lýsi í lýsisgeymum þar frá
því að Norðmenn ráku verk-
smiðjuna. Norðfjarðarverksmiðj-
an liggur svo langt frá Jreirn mið-
um, sem síldin veiddist á í sum-
ar, að ekki reyndist gerlegt að fá
skip til Jxess að leggja Jrar upp
afla sinn. Sama máli mun hafa
gegnt um Hesteyrarverksmiðj-
una. Síldarbræðslan á Húsavík
er svo lítil, að fyrirsjáanlegt var,
að hún yrði ekki rekin, nema
mcff st/xrtapi, ei.n* og þessum

Úr „Degi“ 25. marz, 1918.
— Margt er áhyggju- og umhugsun-
arefnið okkar sveitakarlanna um þess-
ar mundir; fyrst þessi ósköp, sem
ganga á úti í veröldinni. . . .
Þar næst hamagangur í náttúrunni
með ísinn og byljina, hörkuna og jarð-
bönnin, sem þrengir æ meir og meir
að mönnum og skepnum, enda minka
stabbarnir óðum, og haldist þetta tíð-
arfar fram á sumar, verður margur
bóndinn hart úti. . . .
Þriðja áhyggjuefnið er hvernig
þingi og stjóm þessa lands muni tak-
ast að ráða fram úr vandræðum þessa
ógnatíma, sem yfir stendur.
Til að afstýra eða draga úr verstu
afleiðingum stríðsins á þjóðfélag okk-
ar hafa verið valdið hæfustu menn-
irnir, þeir að minnsta kosti, sem al-
mennast traustið höfðu á því og því
sviði. En aldrei hefur Islendingum
verið jafnáríðandi, að hafa einbeitta
og athafnamikla forgöngumenn sem
nú. . . . og því meiri ábyrgð þeirra,
sem öllu samkomulagi spilla. Ekki er
því að neita að margir líta svo á, að
þinginu hafi eigi heppnast að hitta á
hollar leiðir út úr dýrtíðarkreppunni
Þá er aðferð og framkoma margra
blaðamanna nú á tímum engan veginn
sísta áhyggjuefni gætinna og hugsandi
manna í sveitinni. Þeir eru margir
sem nú koma þá leiðina fram á víg-
völlinn æpandi hástöfum að þingi og
stjóm. . . .
.... Hvað sem hver segir má full-
yrða, að „Landsverslunin" hafi bjarg-
að fólki í ýmsum héruðum landsins
frá hungri og veitt allri þjóðinni hag-
felldari verslun en ella hefði orðið.
Þetta ber að viðurkenna og meta....
(Úr grein eftir eyfirzkan bónda).
HÚSMÆÐUR!
Lítið inn
Nýlenduvörudeild K.E.A.
og spyrjið eftir KEXI.
málum var háttað í sumar. Auk
þess eru engir lýsisgeymar til þar,
en föt undir lýsið hins vegar afar
dýr eins og stendur eða jafnvel
ófáanleg með öllu.
— Hvernig horfir urn sölu á
framleiðsluvörum síldai'verk-
smiðjanna?
— Um það veiður enn ekkert
sagt með vissu. En ólíklegt er
annað en að við getum a. m. k.
selt allt það lýsi, sem við getum
framleitt, Bretar þarfnast þess
að sjálfsögðu. Og ef okkur að-
eins tekst að sýna hlutaðeigandi
ráðamönnum erlendum fram á,
að við munum því aðeins geta
aukið lýsisframleiðsluna, að við
fáum aðstöðu til þess að færa út
kvíarnar á þeim stöðum, sem
bezt liggja við síldariðnaðinum,
tel eg líklegt, að við fáurn nauð-
synlegar vélar og annað efni til
þeirra framkvæmda, sem við telj-
um brýnasta þörf á.
— Hvernig horfir um afurða
söluna frá s.l. sumri og afkomu
síldarverksmiðjanna það ár?
- Afkoman verður vafalaust
góð. Síldin var Hka alveg óvenjvi
lega feit — aldrei líkt því eins
feit, síðan bræðsla hófst hér á
landi, að eg hygg. Eg vona líka,
að þeir viðskiptamenn okkar,
sem lögðu upp afla sinn hjá S. R.
„upp á vinnslu“, (þ. e. með eins
konar samvinnufyrirkomulagi,
Jrannig, að þeir fá aðeins víst
áætlunai'veið útborgað, en raun-
verulegt söluverð síldarinnar að
frádregnum kostnaði á endan-
um, með uppbótarfyrirkomu-
lagi), verði ánægðir, þegar þeir
sjá uppbætui'nar að þessu sinni.
Þeir eru enn of fáir, sem þora að
eiga slík „eftirkaup" á hættu, en
þeim fer vafalaust ört fjölgandi
hér eftir, enda er reynslan sú öll
þau ár, sem liðin eru, síðan eg
fékk sæti í vei'ksmiðjustjórninni,
að gróði hefir verið að því að
leggja síldina inn „upp á
vinnslu", — nema aðeins einu
sinni, en þá var nokkurra aura
tap á hverju máli fyrir þá, sem
það gerðu. En auðvitað er þetta
eðlilegasta og heilbrigðasta sölu-
fyrirkomulagið fyrir báða aðilja.
Skólastjórinn er í önnum, og
vér líka, og kveðjum vér hann
þvf og þökkum fyrir greið svör
iparkverðar upplýsingar.