Dagur - 06.05.1943, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudagur 6. maí 1943
Nýtt rit um landbúnaðarmál.
H. K. Laxness svarað.
i.
Árni Jakobsson, bóndi í Skóg-
arseli í S. Þingeyjarsýslu, hefir
samið og gefið út á eigin kostn-
að rit þetta. Er það svar við
skrifum H. K. L. rithöfundar
um sama efni í Tímariti Máls
og menningar. Á. J. svarar skáld-
inu á breiðum grundvelli, svo
breiðum, að manni hættir til að
gleyma því við og við undir
lestrinum að hér sé um svar að
ræða til ákveðins manns. Er
þetta bæði kostur og löstur á rit-
inu. Sumt í ritinu mun orka tví-
mælis, jafnvel meðal landbúnað-
arvina, en allt lýsir það lifandi
áhuga fyrir velfarnaði bænda og
atvinnuvegi þeirra. Margt í rit-
inu er mjög eftirtektarvert og
jafnframt nýstárlegt, og á því
skilið að lesast vandlega af öllum
þeim, er láta sér annt um land-
búnaðarmál.
Upphaflega ætlaði höfundur-
inn að fá svar sitt birt í Tímariti
Máls og menningar, en frjáls-
lyndið á því heimili náði ekki
lengra en það, að því var neitað
um rúm.
Grein H. K. L. fær m. a. þann
dóm hjá höf. umráedds rits:
„Hún sýnir fullkomna fáfræði
og skilningsskort á því málefni,
sem um er rætt; hún er ger-
sneydd því að sýna minnsta
fræðilegan skilning á því þjóð-
félagslega ölduróti, sem hér hefir
verið síðasta aldarfjórðung, og í
greininni er ekki snefill af fjar-
skyggni fram í ókominn tíma“.
Þenna harða dóm rökstyður
höf. m. a. á þessa leið:
„Fyrst er það, að greinarhöf.
verður vart skilinn öðru vísi en
svo, að úti um sveitir sé ekki
búnaður rekinn og tæplega hægt
að reka nema sem sport. Það
ætti að benda honum á að líta
yfir útkjálkahéraðið Norður-
Þingeyjarsýslu, þar sem víðast
eru nýtízku byggingar; þar sem
hinar harðhrjóstugustu lendur
hafa verið gerðar að grösugum
túnum og véltækrii nýtt, svo sem
bezt má vera; þar sem nú eru
víða 200—500 fjár á bæ, sem áð-
ur voru 60—150 fjár, en þó lítið
eitt meira vinnuafl notað, en var
fyrir 40 árum; — og þar er ein-
yrki, sem hefir 300 fjár, sem lít-
ill blettur ræktaðs lands fullnæg-
ir með síldarmélsnotkun og
beitilandi. Þetta er allt gert og
framkvæmt undir fyllstu sam-
keppni við sauðfjárræktarlöndin
á suðurhveli jarðar og undir á-
hrifum harðrar sogspennu fjár-
magnsins til atvinnulífs borg-
anna. Og þetta kallar þessi hái
herra „sport“-búskap“. ,,— —
Annað dæmi skal nefnt: Höf.
telur íslenzka sauðféð orðið
f
þannig að eðli eftir margra alda
píning í þessu landi, að það taki
ekki eldi, og því séu kjötgæði
þess lítt hugsanleg. En hann
bendir á, að þetta megi laga með
ræktun og kynbótum, og vísar
m. a. á Kleifarféð í þessu efni.
Það vill nú svo til, að hér { sýslu
hafn verið gerðar tvær tilraunir
með Kleifarféð með aldarfjórð-
ungs millibili, hafa þær sýnt, að
þetta fé tekur ekki vetrareldisað-
ferðum til eðlilegra framfara, en
liefir reynzt harðgert beitar- og
fjalllendisfé.
Höfundurinn vill, að vér not-
um eldisaðferðir til vörubóta,
en vísar svo á það fé, sem hefir
eiginleika, sem hann fordæmir!
Hvað á maður að álykta um
lýsingarnar og skýringarnar í
Gerska æfintýrinu, þegar þekk-
ingin er svona haldgóð á því,
sem höf. getur daglega horft á?“
Um árás Laxness á styrki til
landbúnaðarins segir Árni Jak-
obsson:
„Höf. talar mikið um vesal-
dóm og styrkjaásælni þeirrar
smábýlamennsku, sem hér er
viðhöfð, og virðist hallast að
stórframleiðslu. Bendir þó á að
stórbúskap við Reykjavík hafi
verið steypt af samkeppni við
smábændurna. Ekki er það góð
útkoma. Vitanlega hefði þessi
stórbúskapur þurft og fengið
styrki. — En þetta kemur nú
fram í stóriðju á fleiri sviðum.
Halldór Kiljan Laxness er mest-
ur stóriðjuhöldur allra rithöf-
unda á íslandi. Margir telja þá
framleiðslu hans hina ákjósan-
legustu markaðsvöru meðal stór-
þjóðanna. En samt hefir þessi
rithöfundur, Halldór Kiljan
Laxness, farið hamförum undan-
farin missiri til þess að fá að
„gnæfa hæst á þurfamannaskrá"
ritmennskunnar á íslandi....
Nú mun Halldór Kiljan segja:
Eg framleiði úrvalsvöru, en þið,
bændur, hafið bara óþverra- og
sorphauga-vöru, sem ekki er
boðleg á nokkurs mannns borð.
— Eg segi aftur, að bændur hafa
nú á síðari tímum aldrei boðið
jafn óhrjálega vöru á nokkurs
manns borð eins og sumt af því,
sem Halldór Kiljan hefir á papp-
ír og með prentsvertu borið á
borð fyrir þjóð sína“.
II.
Árni Jakobsson ræðir í riti
sínu um tvær leiðir eða tvo
strauma, er uppi séu í heimin-
um: „Annar straumurinn stefnir
til framsækni, hinn til undan-
halds. Allt landnám manna á
jörðinni frá því fyrsta byggist
á því að sækja á brattann með
það mark að gera sér hverja
fjarlæga gróðurjurt að nytjum.
Og jafnvel á yztu djúpmiðin
sækir aflaklóin, án þess að hika,
þó erfiði kosti.
Þetta er framsækni.
Hinn straumúrinn liggur til
undanhalds með þeirri hugsun,
að hver maður hafi það eitt hug-
1 fast að gera sem allra minnst,
láta fólkið færast sem þéttast
saman á beztu staði jarðarinnar
og láta alla hafa allsnægtir, helzt
með engri fyrirhöfn.
Þetta er undanhald.
Talsmaður þessarar stefnu hér
á landi er Halldór Kiljan Lax-
ness. Hann hefir haldið því
fram sem ósk sinni, að nauðsyn
bæri til að koma öllum íslend-
ingum fyrir á einhverjum litl-
um bletti syðst í tempraða belt-
inu. Hann hefir líka sagt, að
enginn væri sæll, nema hann
hefði allsnægtir. Þetta eru þær
mestu falskenningar, sem fram-
ast getur. Þegar mennirnir hafa
safnast saman á litlum bletti og
hafa allsnægtir, þá er hnignun
vís og tortímingin á næstu grös-
um. Þetta sannar sagan. Þetta
sanna rústirnar frá Babylon,
Assyríu, Egiptalandi, Rómaríki
og hugsanlegt, að hin Vestræna
menning sé að færast í svipaða
átt, eins og Spengler hefir spáð.“
Um þessi atriði ræðir höf. all-
mikið og er algerlega andvígur
því, að byggðin verði færð sam-
an, eins og ráða má af því, sem
tilfært er hér að framan. Skír-
skotar hann máli sínu til stuðn-
ings . til tveggja stjórnmála-
manna, þeirra Tryggva sál. Þór-
hallssonar og Jónasar Jónssonar,
og ennfremur til ummæla Sig.
Nordals prófessors.
Um styrkina til landbúnaðar-
ins ,sem H. K. L. og mörgum
öðrum bæjarbúum finnst mikið
til um, heldur Á. J. því fram og
iærir mörg rök fyrir, að þjóðfé-
jlagið veiti borgabúum, og þá
teinkum Reykjavík, margfalt
'meiri beina og óbeina styrki, en
bændum hafi nokkru sinni fall-
ið í skaut. Er hér ekki rúm til að
rekja þá rökfærslu höfundarins,
enda hægurinn hjá að kynnast
henni með því að lesa ritið sjálft.
Það mun vera til sölu hjá bók-
sölum og kostar lítið.
III.
Kiljan hefir að vísu áður feng-
ið hæfilegar ádrepur í blöðum
Framsóknarmanna út af þvaðri
sínu um landbúnaðarmálin og
rógskrifum sínum um fram-
leiðsluvörur bænda, en 1 riti
Árna Jakobssonar um lándbún-
aðarmál er honum haslaður or-
ustuvöllur á víðari grundvelli
en nokkru sinni fyrr.
Trúlegt er, að skáldið Halldór
Kiljan Laxness hafi greind til að
breiða yfir heimskulegt frum-
hlaup sitt í garð bænda og at-
vinnuvegar þeirra með þögn-
inni. Því frumhlaupi má helzt
líkja við það, er Mark Twain
fór að leiðbeina bændum um
það, er hann bar engin kennsl á
og varð sér til minnkunar fyrir.
Sá er þó munurinn, að Mark
Twain var með frásögn sinni um
þetta að gera gys að sjálfum sér,
en þekkingarhroka Kiljans í
heimskuvaðli hans um landbún-
aðarmálin virðist engin takmörk
sett.
(Framhald af 1. síðu).
stærsta flokks þingsins, að beita
sér fyrir stjórnarmyndun. Það
hefir Framsóknarflokkurinn
jafnan gert — og tekizt það, þeg-
ar hann hefir fengið flesta þing-
menn við kosningar.
Það, sem „íslendingur" segir
um verkalýðsflokkana í sam-
bandi við stjórnarmyndun, skal
ekki rætt hér. En um Framsókn-
arflokkinn segir hann:
„Framsóknarflokkurinn hefir
alltaf, eins og skrif „Tímans"
sýna, verið andvígur því, að
stærsti flokkur þingsins, Sjálf-
stæðisflokkurinn, ætti sæti í rík-
isstjórninni, en hins vegar verið
fús til að reyna stjórnarmyndun
við Alþýðufl. og kommúnista“.
Síðar segir „íslendingur" í
greininni, að orsakirnar til
vanmáttar þingsins" liggi hjá
„Framsóknarflokknum og
kommúnistum og þá fyrst og
fremst í stórmennsku og hefnd-
arlöngun Framsóknarflokksins".
Mikil má trú „íslendings" vera
á blekkingarnar og rógburðinn,
fyrst hann ber slík rakalaus
ósannindi á borð fyrir lesendur
sína. Honum ætti þó að vera
kunnugt um það, að allt sem
hann ber á Framsóknarflokkinn
í tilvitnuðum ummælum, er
hægt að afsanna með skjallegum
heimildum, sumt meira að segja
með frásögn hans eigin flokks-
blaða.
Sannleikurinn í þessu máli er
sá, að Framsóknarflokkurinn
vildi fyrst og fremst samstjóm
allra flokka, ef samningar gætu
tekist um það .Þetta kom opin-
berlega fram í haust, einnig í
„Tímanum", og er vafalaust að
„íslendingi" er um það kunn-
ugt, en hann treystir aðeins á,
Sjálfstæðisfíokkurinn og sósíalistar
bera ábyrgð á öngþveitinu.
að atburðir frá í haust séu al-
menningi nú gleymdir. Þegar 8
manna nefndin var að reyna að
finna samstarfsgrundvöll allra
flokka, strandaði ekki á Fram-
sóknarflokknum. Hann lagði
þar frarri sínar tillögur, en þær
ollu þar engum friðslitum. Or-
sakirnar til þess að starf 8
manna nefndarinnar bar engan
árangur voru þessar: tregða
Sjálfstæðisflokksins til að taka
yfirleitt afstöðu til tillagna ann-
arra flokka og til að hafa þá for-
göngu í málinu, sem honum bar
sem stærsta flokknum og þáver-
andi stjórnarflokki og í öðru
lagi skilyrði (ekki tillögur) Sós-
íalistaflokksins fyrir þátttöku í
ríkisstjórn. Eitt þessara skilyrða
var t. d. það, að einn flokkur
átti hvenær sem var að geta kraf-
izt þingrofs og nýrra kosninga.
Að slíku vildi enginn hinna
flokkanna ganga, Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki heldur.
Eftir að 8 manna nefndin gafst
upp, stakk Sjálfstæðisflokkurinn
upp á því, að allir flokkar þings-
ins mynduðu samt sem áður
stjórn, í þeirri von, að hún
mundi geta fundið samstarfs-
grundvöll þegar hún væri setzt
á laggirnar, þó 8 manna nefnd-
inni tækist það ekki. Þessu ját-
aði Framsóknarflokkurinn fyrir
sitt leyti, en þá strandaði á sósí-
alistum. Um þetta var getið í
öllum dagblöðum höfuðstaðar-
ins, einnig sjálfstæðisblöðunum,
og hlýtur „íslendingi“ því að
hafa verið kunnugt um það.
Þegar hann samt sem áður held-
ur því fram, að það sé sérstak-
lega sök Framsóknarflokksins,
að ekki varð af „alhliða sam-
starfi allra þingflokka um mynd-
un ríkisstjórnar og úrlausn í
dýrtíðaröngþveitinu“, þá talar
hann því gegn betri vitund í
blekkingarskyni.
Að Framsóknarflokkurinn síð-
ar hafnaði tilboði Sjálfstæðis-
flokksins um myndun stjórnar
með honum og Alþýðuflokkn-
um, kemur ekki þessu máli við,
því að þar var horfið frá þeim
grundvelli, sem um hafði verið
að ræða: samstarfi allra flokka.
Slík stjórn hafði þegar fengið
harðvítuga andstæðinga, sósíal-
ista, og mátti þá ekki minna
vera en að hún sjálf vissi hvað
hún vildi, um leið og lagt var
út í baráttu, en enginn mál-
efnagrundvöllur lá fyrir um
slíkt samstarf. Alþýðuflokkurinn
neitaði og þessu tilboði og verð-
ur Framsóknarflokkurinn því
ekki sérstaklega um það sakað-
ur, þó sú stjórnarmyndun færist
fyrir.
Það var fyrst eftir að tilraun-
irnar til stjórnarmyndunar allra
flokka voru strandaðar, að farið
var að athuga möguleika fyrir
samstarfi Framsóknarflokksins
og verkalýðsflokkanna og hin
svokallaða 9 manna nefnd sett-
ist á laggirnar. Starf hennar bar
ekki heldur árangur, en um qr-
sakir þess skal ekki rætt hér.
Framsóknarflokkurinn hefir
ekki góða reynslu af hinum
flokkunum: fyrir rúmlega ári
síðan sveik Sjálfstæðisflokkur-
inn hann í tryggðum og gekk á
gefin heit, þú þessir 2 flokkar
væru þá í samstarfi. Sjálfstæðis-
flokkurinn gerði þá bandalag
við báða verkalýðsflokkana,
myndaði stjórn með stuðningi
þeirra og þessir 3 flokkar vörp-
uðu þjóðinni síðan út í tvenn-
ar kosningar á einu missiri, al-
veg að þarflausu, aðeins til að
hnekkja Framsóknarflokknum.
Afleiðingin varð ýmiss konar
upplausn í þjóðfélaginu, sem
ekki er lokið enn og sem þessir
flokkar bera einir ábyrgð á.
Samt sem áður var Framsóknar-
flokkurinn fús til, vegna hags-
muna þjóðarheildarinnar, að
reyna enn samstarf við þessa
flokka á síðasta þingi, ef þeir
hefðu viljað beina kröftum sín-
um að raunhæ'fu viðreisnar-
starfi, og hann skarst hvergi úr
leik í tilraununum til að koma
á samstarfi. Ádeila ,,íslendings“
á Framsóknarflokkinn í áður
nefndri grein er því markleysa
ein. Þeim, sem í glerhúsi búa, er
ekki hent að kasta grjóti að öðr-
um. „íslendingur" ætti að líta
nær sér: athuga feril Sjálfstæðis-
flokksins frá því í fyrra: fyrst
svik hans við Framsóknarflokk-
inn, stjórnmálaferil hans og nú
síðast forustu hans í þjóðmálun-
um, sem hann lofaði í kosning-
unum að taka.
Að lokum þetta: það er í alla
staði lögleg og ábyrg stjóm,
senr nú situr að völdum í land-
inu, skipuð þjóðkunnum merk-
ismönnum. Að fá hana í stað
stjórnar Sjálfstæðisflokksins var
auðvitað hin mesta umbót. Eg
efast því mjög um, að þinginu
verðí með réttu álasað fyrir það,
að það eirði núverandi stjórn og
veitti henni starfsfrið enn um
smn.
Bemh. Stefánsson.