Dagur - 08.03.1945, Síða 2

2
DA©UR
Fimmtudaginn 8. marz 1945
Loforð og efndir ríkissf jornar-
innar í skaffamálum
Stjórnin lofaði réttlátum skattaálögum; þær skyldu
fyrst og fremst lagðar á stórgróðann, en ekki á lægri
tekjur. Efndirnar eru þær, að auðugasta gróðafélagi
landsins er veitt algeít skattfrelsi, en nýjum sköttum
hlaðið á önnur tekjuminni atvinnufyrirtæki og allan
almenning.
Þegar Kveldúlfs-kommúnista-
stjórnin settist í' valdastólana,
hoðaði hún stórfellda nýsköpun
á öMum sviðum. Auðvitað
mundi þessi nýsköpun kosta
mikla peninga, svo að hjá því
yrði ekki komizt að þyngja skatt-
ana, því að stjórnin þyrfti að
hafa úr miklu að spila við ný-
sköpunarverk sitt. Almenningur
mætti samt vera rólegur, skatta-
álögurnar kæmu ekki á hann,
þær yrðu lagðar á „breiðu bök-
in“, á stórgróðann.
Um miðjan febrúar var lagt
fram stjórnarfrumvarp á Al-
þingi, sem mjög kemur í bága
við téð fyrirheit stjórnarinnar.
Fjallar frumv. þetta um að veita
Eimskipafélagi íslands fullt
skattfrelsi árin 1945 og 1946,
enda verji þá félagið tekjuaf-
gangi sínum ,,til kaupa á skipum
eða á annan hátt í þágu sam-
göngumála".
Eins og kunnugt er, hefir
Eimskipafélagið notið skattfrels-
ishlunninda um mörg undanfar-
in ár, bg var lengi enginn ágrein-
ingur um þetta. En árið 1943 brá
svo við að félagið græddi tugi
miljóna. í reikningum félagsins
var gróðinn talinn 18 miljónir
kr., en var raunverulega drjúg-
um meiri. Varð þá öllum ljóst,
að félagið var orðið stórgróðafé-
lag. Út af fyrir sig var það gleði-
efni að félaginu vegnaði vel og
eignaðist digra sjóði, en gallinn
var bara sá, að óviðfelldið var að
þessi mikli gróði þess var mynd-
aður á kostnað allrar þjóðarinn-
ar. Hann var allur tilkominn
vegna óhæfilega hárra farm-
gjalda, sem að sjálfsögðu hækk-
uðu vöruna mjög í verði 'og
juku þannig dýrtíðina að mikl-
um mun, Er það í aðra röndina
broslegt, að á sama tíma og ríkið
ver gríðarhárri upphæð til þess
að hindra vöxt dýrtíðarinnar, er
það látið viðgangast að „óska-
barn þjóðarinnar" auki dýrtíð-
ina í svipuðu hlutfalli, til þess að
geta hlotið óhemju mikinn
gróða.
Þegar komið var í ljós að Eim-
skipafélag íslands var orðið
mesta stórgróðafélag landsins, og
að sá gróði var allur fenginn úr
vösum almennings, þótti mörg-
um að ástæðan fyrir skattfrelsi
félagsins væri ekki lengur fyrir
hendi og það ekki sízt af þeim
sökum, að fjöldi annara fyrir-
tækja og einstaklinga, sem
minni máttar voru en Eimskipa-
félagið, urðu fyrir æ þyngri
skattaálögum. Einkum voru þó
foringjar verkalýðsflokkanna
liarðorðir út af stórgróða Eim-
skipafélagsins, enda hafa þeir
jafnan talið sig andvíga auðsöfn-
un á hendur fárra manna og
jafnvel látið svo, sem það væri í
þessum efnum.
En nú er komið nokkuð ann-
að hljóð í strokkinn hjá þessum
herrum. Nú tekur stjórnarliðið
á Alþingi höndum saman um að
Eimskipafélagið haldi áfram að
vera skattfrjálst næstu tvö árin,
til þess að gróði þess geti haldið
áfram að vaxa. Það er reyndar á
orði, að ráðherrar verkalýðs-
flokkanna hafi verið nokkuð
tregir til þessa samkomulags og
þótt viðurhlutamikið að gera
svo augljósa „kollsteypu“ í mál-
inu fyrir auðvaldið, en létu þó
tilleiðast, sennilega gegn hæfileg-
um fríðindum á móti. Það er
látið heita svo, að skattfrelsið sé
veitt með því skilyrði, að tekju-
afganginum verði varið til skipa-
kaupa eða annarra samgöngu-
máli, en svo lauslega er þetta
orðað í frumvarpinu, að ekki
veitti af að gera þar á bragarbót.
Það verður að leggja megin-
áherzlu á, að Eimskipafélag ís-
lands er til vegna þjóðarinnar,
en þjóðin ekki vegna þess.
Þetta þurfa allir að skilja, ekki
sízt forráðamenn félagsins, en
því miður virðist þeim ekki vera
þetta fullljóst. Þess vegna færist
.félagið meira og meira í það
horf, að starfa sem einkafyrir-
tæki tiltölulega fárra manna, en
síður með hagsmuni þjóðar-
heildarinnar fyrir augum. Kem-
ur þetta m. a. fram í þ’ví að
skeyta minna um að tryggja
landsmönnum ódýra vöruflutn-
inga en að raka saman stórgróða.
Það er látið í veðri vaka, að fé-
lagið þurfi að njóta skattfrelsis
til þess að geta tryggt sem bezt
afkomu sína eftir stríð. En hið
sama má segja um fjölmörg önn-
ur fyrirtæki og flestan einstakl-
ingsrekstur, og ef veita ætti þeim
öllum skattfrelsi til þess að end-
urbyggja sig og tryggja afkomu
sína, er hætt við að stjórninni
þætti þynnast nokkuð óþægilega
um skattgreiðslur í ríkiskassann.
Það virðist í meira lagi örð-
ugt verkefni að færa rök fyrir
því, að rétt sé að taka eitt auðug-
asta fyrirtæki út úr og veita því
sérréttindi um skattfrelsi, jafn-
framt því að öllum öðrum. at-
virinufyrirtækjum er ofþyngt
með skattaáþján.
Sannleikur þessa máls er sá, að
Eimskipafélag Islands er færara
um en öll önnur íslenzk fyrir-
tæki að endurnýja atvinnutæki
sín og greiða jafnframt skatta.
Það er því ekki annað en hlut-
drægni á hæsta stigi að veita fé-
laginu sérhlunnindi í skatt-
greiðslum.
Um málið urðu allhörð
átök á Alþingi. Framsóknar-
menn voru allir mótfallnir
Sögurifun „Verkamannsins"
Ritstjóri „Verkamannsins" hef-
ir tekið sér fyrir hendur að skrifa
sögu áburðarverksmiðjumálsins
og birtir plaggið í blaðinu síð-
asta laugardag. Sagan hefst á
harmagráti yfir því, að Fram-
sóknarmenn á Alþingi hafi ekki
fallizt á upphaflega tillögu Sjálf-
stæðisflokksmanna um að áburð-
arverksmiðjan skyldi reist í
Reykjavík og rekin þar með af-
gangsorku frá Sogsvirkjuninni.
Er þetta sama hugmyndin og
Morgunblaðið hefir alltaf barizt
fyrir með það fy.rir augum, að
þetta væri. svo hagkvæmt fyrir
Reykjavík, sem þá gæti komið af-
gangsorkunni í verð með hægu
móti. Hitt minnist Vm. ekki á,
að fyrir liggur sérfræðileg athug-
un og niðurstaða á því að með
þessu ifyrirkomulagi yrði verk-
smiðjureksturinn argasta kák, og
framleiðsla áburðarins alls ófull-
nægjandi til að fullnægja áburð-
arþiirfinni. En þetta eru auðvit-
að smámunir í augum Jakobs
Árnasonar. Hitt er meira um
vert frá lians sjónarmiði, að
þóknast Reykjavíkurvaldinu og
túlka sjónarmið þess í málinu,
að því ógleymdu að búa sér til
tilefni til rætinna árása á Vil-
hjálm Þór og Framsóknarflokk-
inn, en á þessa aðila skellir rit-
stjórinn allri skuldinni af því, að
áburðarverksmiðjan sé ekki kom-
in á fót, af því að þeir hafi ekki
verið fáanlegir til að hafa sama
sjónarmið og Reykjavikurvaíd-
ið.
Verkamenn á Akureyri ættu
vel að athuga og festa sér í
minni, að með því að ganga und-
ir merki Mbl. og Reykjavíkur-
valdsins í áburðarverksmiðju-
málinu, gerir Jakob Árnason,
þessi frómi leiðtogi verkamanna,
sem hann segist sjálfur vera, það
sem í hans valdi stendur til að
vinna á móti því, að verksmiðj-
an verði .reist á Akureyri og
svifta verkamenn þar þeirri
miklu atvinnuaukningu, er því
yrði samfara. Umhyggjan fyrir
atvinnu verkamanna á Akureyri
verður að víkja ifyrir rógshneigð
ritstjóra Vm. þegar Vilhjálmur
Þór og Framsóknarflokkurinn er
annars vegar.
Það er engum vafa bundið, að
verkamenn á Akureyri kjósa
skattfrelsi félagsins, eins og fjár-
hagur þess er nú orðinn glæsi-
legur, en biðu lægri blut, þar
sem stjórnarflokkarnir allir
fylgdu málin ufast eftir.
Forsætisráðherra furðaði sig á
því við umræður um þetta mál,
að Eysteinn Jónsson væri því
andvígur, að S. í. S. nyti sömu
hlunninda og Eimskipafélagið,
og léti E. J. sér það vel lynda.
Annaðhvort er, að Ólafur Thors
er frámunalega illa að sér í gild-
andi skattalöggjöf, ellegar hann
fer vísvitandi með rangt mál, þar
sem á flestra vitorði er, að S. I.
S. greiðir fullan stríðsgróðaskatt
og ýmsa fleiri skatta. Eysteinn
bauð þá Ólafi upp á samkomu-
lag um, að Eimskipafélagið
borgaði sömu skatta og S. 1. S.
Ekki hefir frétzt, að Ólafur hafi
tekið því tilboði.
heldur fullkomna áburðarverk-
smiðju á Akureyri/ sem veitir
rnikla og stöðuga atvinnu, held-
ur en kákverksmiðju í Reykjavík
með afgangsnæturorku frá Sog-
inu. Vilhjálmur Þór og aðrir
Framsóknarmenn beita sér fyrir
hinu fyrrnefnda, Jakob Árnason,
ritstjóri Verkamannsins, fyrir því
síðarnefnda við hliðina á
Reykjavíkurvaldinu.
í framhaldi sögunnar, sem
raunar er einn mikill hræri-
grautur óskyldra efna, svo sem
hafnarmannvirkja á Oddeyrar-
tanga og- hótelbyggingar KEA,
er aðaláherzlan lögð á það, að
áburðarverksmiðjumálið hafi
ekki verið svæft á nýloknu þingi,
heldur liafi því verið vísað til
nýbyggingarráðs með rökstuddri
dagskrá, samþykktri af stjórnar-
liðum. Þessi aðferð, að vísa máli
frá þinginu með rökstuddri dag-
skrá, hefir löngum þótt handhæg
til þess að drepa máli á dreif og
kbma því fyrir kattarnef. Ekki
skal það dregið í efa, að nýbygg-
ingarráð vilji sinna málinu, en
ekki er það á þess valdi að gera
því neitt til framkvæmda fremur
en öðru nýsköpunarskrumi
stjórnarinnar. Til framkvæmd-
anna þarf fé, sem þingið verður
að veita. Og er þá komið að aðal-
kjarna málsins, sem ritstjóri
,,Verkamannsins“ hefir annað-
hvort gleymt að geta um eða lát-
ið niður falla af ásettu ráði, af
því það hefir ekki þótt „passa í
kramið“. Það, sem Vm. hleypur
yfir í ifrásögninni, er þetta:
Vilhjálmur Þór hafði í fjár-
lagafrumvarpi fyrrv. stjórnar
sett upphæð gjaldamegin til
áburðarverksmiðju, eins og hann
hafði áður gert. Með því sýndi
hanrr. alvöru sína í málinu. En
hvað gerir stjórnarliðið í vetur?
ÞAÐ ER SAMTAKA UM AÐ
FELLA ÞESSA FJÁRVEIT-
INGU NIÐUR MEÐ ÖLLU.
Þarna birtist alvara og áhugi
stjórnarinnar og fylgiliðs henn-
ar til þessa máls. Það var varla
von, að „taglhnýtingur“ stjórn-
arinnar við „Verkamanninn“
hefði „karlmennsku“ eða
„áræði“ til að skýra frá þessu til-
tæki í sögu sinni um áburðar-
verksmiðjumálið, því það bregð-
ur svo skýru ljósi yfir hug
kommúnista og Kveldúlfsmanna
til þess.
Sigrún Jónsdóttir
Fædd 28. nóvember 1882.
Dáin 18. janúar 1945.
Eftir liðinn æfidaginn
með eftirsjá við kveðjum þig,
sem aðra þá, er ávallt breiddu
yl og birtu kringum sig.
Við iðju þína yndi fannstu
og umhyggjuna um vinar hag.
Og þess vegna var för þín fögur
og fjölmennt kringum þig í dag.
Heil og sönn og hreinlynd
varstu,
af hendi vel hvert starf þitt leyst;
kona slík í einu og öllu,
sem allir gátu virt og treyst.
Sást um bú með sóma og prýði,
sýndir dug í hverri þraut.
Með glaðri lund og góðum huga
gekkst þú alla lífs þíns braut.
Ástvinirnir urn það vitna:
allt hið bezta veitt af þér.
Móður kærrar minning lifir. *
Miklu starfi lokið er.
Þér vjð kærar kveðjur flytjum
og kærri þökk en orð fá tjáð.
Þér fylgi blessun barna og vina.
Þig blessi eilíf drottins náð.
B. í.
Niðursoðið:
Blandað grænmeti
Gulrætur
Tómatsafi
Ilvítkál
Grænar baunir
Fiskbollur
Fiskbúðingur
Kaupfélag Eyfirðinga
Nýlenduvörudeild.

Nýir ávextir
Athygli félagsmanna skal vakin á því,
að skömmtun á nýjum ávöxtum stend-
ur yfir frá 2. til 10. marz n. k., að báðum
dögum meðtöldum.
KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA
Nýlenduvörudeild og útibú.

d