Dagur - 08.03.1945, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 8. marz 1945
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
AíqreiSslu og innheixntu annast:
Marinó H. Pétursson.
Strifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
BlstSið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
Umræður um atvmnumál
ÖÐRUM STAÐ'hér í blaðinu er í dag birtur
úrdráttur úr erindi því, sem fulltrúaráð verk-
lýðsfélaganna á Akureyri hefir sent bæjarstjórn
viðvíkjandi atvinnuhorfum hér í bænum. Er er-
indi þetta í flestum greinum hófsamlegt og at-
hyglisvert og [tví líklegur grundvöllur undir
áframhaldandi umræður og athuganir í þessum
efnum. Er ekkert nema gott eitt um það að segja,
að þögn sú, er ríkt hefir um þessi mál að undan-
förnu í blöðum og á mannfundum hér, hefir nú
verið rofin. En svo sem getið var um hér í blað-
inu fyrir skemmstu, hafði þá Framsóknarfélag
Akureyrar eitt orðið til þess að taka atvinnumál-
in til athugunar á umræðufundum sínum fyrr í
vetur. Síðan hafa fleiri félög bætzt í hópinn og nú
síðast fulltrúaráð verklýðsfélaganna, svo sem að
ofan getur. Þá er það og góðra gjalda vert, að
fulltrúaráðið kýs að ræða málefnin með hófsam-
legu og kurteislegu orðbragði og algerlegá á rök-
víslegum grundvelli, og stingur'sá málflutningur
mjög í stúf við vinnubrögð kommúnistablaðsins
hér, þar sem skætingurinn og illkvittnin í garð
eiristakra manna flýtur út yfir alla bakka og yfir-
skyggir gjörsamfega allt vit og rökvísi, hvenær
sem þessi málefni ber þar á góma. Er vafalaust,
að slíkur málflutningur verður jalnan til ills eins,
enda viðbúið, að til þess sé hann fyrst og fremst
ætlaður af feðrum sínum.
J^TVINNUMÁL BÆJARINS hafa þrásinnis
verið rædd hér í blaðinu, bæði atvinnu-
ástandið yfirleitt og einstakar verklegar fram-
kvæmdir. Lætur ,,Dagur“ sér því nægja að sinni
að taka eftirfarandi fram viðvíkjandi tillögum og
greinargerð fulltrúaráðsins:
Blaðinu er ókunnugt um þær „háværu radd-
ir“, sem ifulltrúaráðið telur í greinargprð sinni, að
uppi séu um það, „að bæjarfélagið eigi að liafa
sem minnsta íhlutun um atvinnuframkvæmdir í
bænum“. Má fullvist telja, að þetta sé ekki skoð-
un meirihluta bæjarstjórnar, og ætti það því ekki
að verða tillöguntim að falli. F.ina „röddin“, sem
lieyrzt hefir í þessa átt, hefir komið fram í
,,Verkam.“, þar sem blaðið falsaði á"*grófan hátt
ummæli „Dags“ um útgerðarmál nú fyrir
skemmstu, en ekki er sú „rödd" líkleg til að hafa
nokkur áhrif. Það mun véra skoðun flestra bæjar-
manna, að bæjarstjórn beri að stuðla að aukinni
atvinnu og framkvæmdum í bænum að fremsta
megni. Hins vegar er víst, að nokkurs skoðana-
munar gætir um það, liversu stuðningi og íhlut-
un bæjarvaldsins verði bezt hagað í þessum efn-
um. „Dagur“ hefir nú fyrir skemmstu lýst af-
stöðu sinni og tillögum varðandi útgerðarmálin,
og verður það ekki endurtekið hér að sinni, enda
er athugun sú, sem bæj'arstjórn lætur nú fram
fara á þessu sviði, í samræmi við það, sem stung-
ið hefir verið upp á hér í blaðinu. Vonandi ber
sú athugun tilætiaðan árangur. Um hafnarmann-
virkin hefir og áður verið ýtarlega rætt hér í blað-
inu, og verða þau væntanlega enn gerð hér að
umræðuefni, áður en langt um líður, svo og ýmis
önnur atriði, sem drepið er á í nefndu erindi
fulltrúaráðsins.
jþAf) FR ATEIYGLISVERT, að þess verður
hvergi vart í erindi verklýðsfélaganna, að
verkamenn geri sér von um nokkra atvinnulega
„nýsköpun“ fyrir atbeina „nýsköpunar-s.tjórnar-
innar“, sem lofaði þó að útrýma öllu atvinnu-
leysi hvarvetna á landinu og koma öllum at-
Risa-flugvirki á sýningu í New YORK.
í sambandi við fjársöfnun til styrjaldarrektursins var nýlega haldin
sýning á risaflugvirki í New York. Myndin sýndr stél virkisins og
gefur það nokkra hugmynd um stærð þess og vopn.
Þegar rauða höfuðskepnan
geisar.
pLDSVOÐINN í Hafnarstræti sl.
mánudag gefur tilefni til hugleið-
inga um ýmis þau efni, sem okkur eru
ekki sérlega hugstæð hversdagslega,
en eru þó eigi að síður ávallt fullrar
athygli og varúðar verð. Sannarlega
skall þar hurð nærri hælum. Það er
auðvelt að hugsa sér, hvernið farið
hefði, ef eldurinn hefði brotizt út að
næturlagi, og allir íbúar þessa stóra
timburhúss hefðu verið í föstum
svefni. Mjög er hætt við, að þá
hefðu gerzt þarna mjög harmsöguleg-
ir atburðir. Og hvernig hefði tekizt að
verja önnur timburhús norðan „Jerú-
salem“ eða- jafnvel handan við göt-
una, ef jafn hvasst hefði verið um
morguninn, meðan eldurinn geisaði
þama í fullum mætti, eins og síðar
um daginn, svo að ekki sé lengra til
jafnað? Það var þó sannarlega lán í
óláni, að eldurinn skyldi koma upp á
þessum tíma sólarhrings og í jafn
kyrru veðri og í þetta sinn.
f^ÓTT KOMIZT yrði hjá manntjóni
í eldsvoðanum á mánudaginn,
hafa þó allir hinir mörgú íbúar húss-
ins orðið fyrir meira eða minna tjóni
og sumir mjög tilfinnanlegum skaða.
Sumar fjölskyldurnar munu hafa
misst allt sitt að kalla í eldhafinu, en
húsgögn og munir þeir, sem björguð-
ust, meira og minna skemmdir og af
vinnurekstri í fullkomið lag og
nýtízkt horf í hvívetna. Enda er
það sannast mála, að enginn hef-
ir enn orðið var við nokkra við-
leitni úr þeirri átt til annarrar
„nýsköpunar" en nýrrar skatt-
píningar þegnanna í óhófshít
daglegs reksturs ríkisvélarinnar.
Þá er þess og skemmst að minn-
ast, að liðsmenn „nýsköpunar-
stjórnarinnar" hafa á Alþingi
komið áburðarverksmiðjumál-
inu fyrir kattarnefn, og þar með
komið í veg fyrir, að stórkostleg
„nýsköpun“ gæti hafizt í at
vinnulífi þessa bæjar, auk hinn-
ar miklu þýðingar, sem áburðar-
verksmiðjan myndi hafá fyrir
landbúnaðinn og raunar af-
komu þjóðarinnar allrar. Verka-
mönnum hér er því sízt láandi,
þótt þeir kjósi að ræða sem fæst
um afrek ríkisstjórnarinnar og
vænti sér og málefnum sínum lít-
ils stuðnings úr þeirri átt. Ráð-
herrarnir hafa reynzt skjótir til
stórra orða og loforðá, en seinlát-
ir til röggsamlegra efnda og þýð-
ingarrnikill^ athafna.
göflum gengnir. Sumar fjölskyldurn-
ar munu hafa vátryggt húsmuni sína
mjög lágt, en aðrar alls ekki, og getur
hver séð sjáfan sig, ef hann stæði nú
í þeirra sporum, enda munu fæstir
íbúa hússins svo stæðir fjárhagslega,
að þeir megi við því að verða fyrir
miklum skakkaföllum af þessu tagi.
Er vonandi, að bæjarbúar sjái sóma
sinn í þvi að greiða fyrir öllu þessu
fólki í vandræðum þess eftir beztu
föngum og rétti því hjálparhönd í hví-
vetna. Eftirfarandi bréf, sem blaðinu
hefir borizf í tilefni þessa atburðar,
bendir og til þess, að ýmsir bæjarbú-
ar hafi vaknað til umhugsunar um
þetta, þegar þeir sáu bálið leika við
himin á mánudagsmorguninn.
Embætti og aðbúð.
j BREFI, sem blaðinu hefir borizt
frá „bæjarkonu", segir svo m. a.:
„Eg hefi lengi ætlað mér að vekja
athygli á því, í einhverju bæjarblað-
inu, hvernig búið er að ljósmóður
bæjarins af opinberri hálfu. Gefst nú
til þess sérstakt tilefni, þar sem frú
Jórunn var ein þeirra, er misstu allt
sitt í brunanum hér í bænum sl.
mánudag. A hún því enn við húsnæð-
isvandræði að stríða í viðbót við
SignatjÓn. . . . Ljósmóðurstarfið er
svo mikilsvert, að ekki er sæmandi
annað en búa vel að hverjum þeim,
er gegnir því. Eg efast um að launa-
kjör ljósmæðra séu í samræmi við
ýms önnur störf i þágu ríkis og bæja,
sem þó eru erilminni og sum ómerk-
ari. Væri vafalaust ekki vanþö.rf á
því, að athuga það nánar. Hitt tel eg
tvímælalaust óviðunandi, að þessi
mikilsverði embættismaður skuli
þurfa að vera í sífelldu húsnæðis-
hraki. Tel eg, að það mál verði ekki
leyst á annan veg en þann, svo tað
viðunandi sé, að bærinn byggi yfir
ljósmóðurina og veiti henni þar bú-
stað með góðum kjörum. Væri þá
þetta mál leyst, ekki aðeins gagnvart
þeirri ágætiskonu, sem nú gegnir
þessu starfi, heldur og um alla fram-
tíð. Eg tel víst, að konur bæjarins
mundu fylgja þessu máli. Er hvort
tveggja, að þeim er ljósari en öðrum
þörfin á því, að bæta aðbúð ljósmóð-
urinnar og þeim mundi kært, að geta
átuðlað að framgangi málsins og á
þann hátt vottað frú Jórunni þakk-
læti sitt fyrir framúrskarandi alúð,
samvizkusemi og lipurð í störfum sín-
um. Þótt karlmenn eingöngu skipi nú-
verandi bæjarstjórn, treysti eg því, að
þá bresti ekki skilning á því, að hefj-
ast hér handa og beini eg þeirri áskor-
un til þeirra, að hafa forgöngu í þessu
máli.“
Eg tel uppástungu þessarar góðu
konu á allan hátt athyglisverða og
beini henni til bæjarstjórnar Qg bæj-
arbúa í þeirri von, að þessu máli
verði sýndur sá sómi, sem það á
skilið.
(Framhald á 5. síðu).
Þeir dást að okkur í Kaliforníu!
F.g komst nýlega yfir .bækling, sem svonefnt
Mannraéktarfélag Kaliforníu í Bandríkjunum
gal út. Bæklingur þessi, hinn 35. í röðinni, fjall-
ar nær eingöngu um ísland. Er þar margt skríti-
legt og ekki allt nákvæmt, En aðalatriðið er þó
það, að hQÍundurinn telur íslendinga eina af fyr-
irmyndarþjóðum veraldar, sérstaklega vegna
þess, að þeir eru göfugra ætta og höf. telur, að
þeir liafi sýnt það með þúsund ára sögu sinni, að
góður stofn framleiði meira al' úrvalsmönnum en
hinn meiðurinn, sem sé blandinn og úrættaður.
Hann telnr íslendinga sanna allra þjóða bez.t
kenningu mannræktarsinna, því að stofn þeirra
sé enn 9914% lueinn og óblandaður utanaðkom-
andi blóði.*
★
Og þessir amerísku mannræktarspámenn láta
ekki sitja við orðin tóm, það sýnir þessi smásaga,
úr nefndum bæklingi:
Mannræktarfræðingar verða oft fyrir
skrítilegri reynsln. Einu sinni kom 24 ára gamall
maður til mín (höf.) með einn al' bæklingum té-
lags vors. Hann sagði. að foreldrar sínir, báðir ís-
lenzkrar ættar, vildu óðfúsir að hann giftist ís-
lenzkri stúlku. Margra slíkra væri völ í Ameríku.
En gallinn var bara sá, að maðurinn var ákaflega
hrifinn af fallegri, en lítilættaðri stúlku af
ítölsku bergi. Hann \*ar hræddur um, að fjöl-
skylda hennar væri ekki alveg ósnortin af
„gangste’r“-mennsku leynifélaggnna, sem um eitt
skeifi settu svip á Sikiley og aðrar ítalskar byggð-
ir. Hann var raunar trúlof’aður stitlkunni og kom
til mín að f:i góð ráð. Eg var svo heppinn að
vera sérstaklega kunnugur starfsháttum og eðlis-
fari þess fólks, sem stóð að leynifélögunum
ítölsku. Eg var líka svo heppinn að hafa komið til
íslands. Eg gat því sagt unga manninum frá fólk-
inu þar, eins og mér kom það fyrir sjónir og gert
samanburð. Eg minnti hann á, að íslendingar
væri fyrsta þjóðln, sem hefði orðið 100% læs og
skrifandi. Verk þeirra í bókmenntum og listum
\'æru undraverð miðað við fólksfjölda. Mann-
ræktarlega séð stæðu þeir þjóða fremstir, nærri
því 100% í beinar ættir frá göfugum, norrænum
víkingum. Ungi maðurinn sannfærðist um, að
lítið útlit væri um hamingjusamt hjónaband
milli svo ólíkra þjóðerna. Og trúlofunin var upp-
halin. Síðar heimsótti ungi maðurinn íslenzkar
byggðir í Bandaríkjunum. Þar varð hann ástfang-
inn af alíslenzkri stúlku og giftist henni. Hjónin
eiga nú 5 mannvænleg, norræn börn, sem öll eru
prýðilega gerð til sálar og líkama. Þetta er dæmi
um það, hvernig mannræktarhugsjónin stuðlar
að bættum kynstofni."!
★
Eg læt°]ietta nægja til þess að sýna hvert álit
þeir hafa á okkur í Kaliforníu!
En mér datt annað í hug í sambandi við þetta.
F.g var nýlega að lesa tímaritið „Heilbrigt líf“.
Þar eru tvær athyglisverðar greinar um vítamín
og manneldi. Eg tel þær sérlega athyglisverðar
fyrir húsmæður. Allar vilja þær ala' heimilisfólk
sitt vel, en stundum skortir kunnáttu til þess og
enn oftar nauðsynleg matiföng, svo að hver fjöl-
skyldumeðlimur fái sinn rétta skerf af vítamín-
um. í þessum greinum kemur í Ijós, að sérstakur
skortur er á C og B vítamínum hér á landi. C-
vítamínið er í ávöxtum og grænmeti og skortur
þess alkunnur. Hitt mun síður kunnugt, að B-
vítamínið skortir einnig mjög. B-vítatnínið er í
korni. Brauð, bökuð úr möluðu korni og hveiti,
missa þetta vítamín að mestu. Á stríðsárunum
liafa Bandaríkjamenn tekið upp þann sið, að
blanda allt mjöl, sem herinn fær til baksturs með
B-vítamíni. Er þegar Iramleitt mikið af slíku
hveiti í Bandaríkjunum, en ekki hefir það sézt
hér ennþá. Væri ekki athugandi, að fá innflytj-
endur til þess að. rannsaka þessa hlið korninn-
flutningsins?
Mannrækt er sjálfsagt góð. En manneldi setur
líka sinri svip á manninn. Er þá sérstaklega mik-
ils vert, að börnin fái nægan skammt af nauðsyn-
legnm fjörefnum. Þetta er mikilsvert mál og lík-
lega stöndum við Kaliforníumönnum að baki
þar! En hvað sem því líður ráðlegg eg húsmæðr-
um eindregið að lesa þessar greinar í „Heilbrigt
ltf“. Þær eru skemmtilegar og lærdómsríkar.
K.
t