Dagur - 04.10.1945, Blaðsíða 11

Fimmtudaginn 4. október 1945
DAGUR
11
Æ v imi
Helgi Helgason
Hann andaðist í síðastliðnum
maímánuði. En fæddur var hann
að Garpsdal í Barnastrandarsýslu
árið 1871. Foreldrar Helga voru
þau Helgi er um skeið bjó í
Garpsdal og síðar á Svarfhóli og
kona hans Gróa Egilsdóttir.
Stóðu að Helga í Gautsdal merk-
ar ættir og föður- og móðurkyn.
Barn að aldri fór Helgi í Gauts-
dal frá foreldrum sínunr og ólst
upp hjá vandalausum eftir það.
Greina svo heimildir, að hann
hlyti að fóstri því eigi þá um-
hirðu og hlýju er barnseðlinu er
nauðsynleg. Snemma gerðist
Helgi þó þroskamikill og eigi
síður andlega en líkamlega. Varð
alvörumaður og gæddur ríkri
ábyrgðartilfinningu, staðfastur í
skapi og skyldurækinn, iðjusam-
ur og listfengur að náttúru. Þá
var Helgi Helgason ungur, er
hann réðist til vista hjá Ólafi
Eggertssyni er bjó á Valshamri
og síðar í Krókfjarðarnesi. Gerð-
ist Helgi verkstjóri á búi Ólafs
þar á Valshamri og þótti vel farn-
ast. Af kunnugum er mér tjáð að
ungur hafi Helgi tekið þá sér til
fyrirmyndar Torfa í Ólafsdal og
húsbónda sinn Ólaf Eggertsson.
Var hinn fyrrnefndi, svo sem
löngu er kunnugt, þekktur
brautryðjandi í búnaði og
bændahöfðingi einn hinn mesti á
landi hér um sína daga. Var og
Ólafur Eggertssoh þekktur um
Vesturland og víðar að atorku,
ráðdeild, rausn og höfðingsskap.
Kona Helga í Gautsdal var Ingi-
björg Friðriksdóttir, ættuð úr
Strandasýslu mæt kona og mynd-
arleg um flest. Reyndist hún
manni sínum sá hamingjúauki
um flest er æ síðan studdi hann í
dáðríku manndómsstarfi, sem
bónda og heimilisföður. Helgi
Helgason bjó lengst og síðast í
Gautsdal og þann stað gerði
hann að höfuðbóli með jarðrækt-
arframkvæmdum og byggingum
og munu lengi sjást menjar þess.
Eru börn þeirra Gautsdalshjóna,
I-Ielga og Ingibjargar, atgervis-
mikil og um flest vel að sér, enda
allnafnkennd og skipa sum
þeirra þýðingarmiklar trúnaðar-
stöður. Allir þeir, sem eitthvað
þekkja sögu íslendinga, vita
hversu viðvék um hag þjóðar-
innar um margar aldir. Öll verk-
leg menning var í kalda koli um
mörg lmndruð ár. Vökumenn
þjóðarinnar börðust fyrir bætt-
um hag landa sinna svo sem geta
leyfði, en flestir daufheyrðust.
Eftir endurreisn Alþingis fór að
rofa til. Og verzlunin gefin al-
frjáls skömmu eftir 1850. En svo
komu langstæð harðindi, sem
hlutu að kippa vexti úr veikum
gróanda.
Helgi frá Gautsdal er fæddur
um sama leyti sem mannflutn-
ingar hefjast héðan af landi og
vestur um haf. Hann ólst upp við
óm þeirra radda, sem þá um
langan tíma töldu ófært að afla
brauðs á íslandi. Kröpp uppeld-
iskjör og sárlítil menntun verða
hlutskipti hans. Helgi Helgason
var einn þeirra íslenzku æsku-
manna er á þeim tímum ólust
hér upp og sem á ekkert höfðu
að treysta annað en guð og sjálf-
n n i n g
fxá Gautsdal.
an sig. En slíkt traust hefir aldr-
ei orðið eign allra og þá auðvit-
að ekki hamingjufylgja þeirra á
torleiði lífsins. Þegar í slíka
xarðbakka var kontið og mann-
raunir, reyndist persónugildið
öngum drýgst til úrbóta. Það
mátti því nokkurn veginn full-
víst þykja, að sá sem bkauzt eftir
drengskaparleiðum aðstöðulaust
á flestan hátt til virðinga og
góðra efna hlaut að vera rnikil-
rnenni, Helgi frá Gautsdal var
hugsjónamaður og hann var líka
gæddur þeim manndómi er til
þess þurfti að hugsjónir yrði að
veruleika og húsfreyjan í Gauts-
dal, Ingibjörg Friðriksdóttir, var
honum samhent í viðreisnarstarf-
inu. Þrotlaust starf og hagsýni
leggja gull í lófa komandi kyn-
slóða. Arftakar Gautsdalshjón-
anna og sveitungar þeirra, landið
og þjóðin njóta þeirra góðinda
er þau hafa framtíðinni búið
með athöfnum og eftirdæmi.
Minninguna um slíka menn ætti
að blessa og í heiðri hafa. Þeirra
sem með fyllsta drengskap og
hviklausu hugrekki ruddu braut
til hagsældar óbornum kyn-
slóðum.
Vinur.
Minningarorð
Að hryggjast og gleðjast hér
uip fáa daga, að heilsast og kveðj-
ast, jxað er lífsins saga, sagði
skáldið. Þessar hendingar eiga
áreiðanlega vel við mannlífið hér
á jörð. Við hiyggjumst og gleðj-
umst ‘með vinum okkar; við
heilsum þeim og áður en varir
kveðjum við Jrá, ef til vill í síð-
asta sinn. Æfin er stutt og brátt
erum við sjálf komin á leiðar-
enda. Vinátta og tryggð hinna
sönnu vina er okkur dýrmætur
fjársjóður, sem við varðveitum
æfina út. Við minnumst hlýlegs
handtaks, sem hefir yljað okkui'
inn að hjartarótum, og við gleðj-
umst yfir þeirri von að hitta þá
aftur fyrir handan hafið djúpa.
Mig langar til að minnast einn-
ar konu, sem nú er nýlega látin,
og jiakka henni tryggð hennar
við mig og mitt fólk. Þessi kona
er Jakobína Þórðardóttir frá
Munkaþverá. Það sem maður tók
strax eftir við fyrstu kynningu
var jrað, hve ant hún lét sér um
jxá, sem minnimáttar voru. Hún
elskaði börnin og var þeim eins
og móðir, þótt hún ætti ekkert
barnið sjálf. Hún hafði næmar
tilfinningar, var fljót að gleðjast,
eins og barn og einnig fljót að
lnyggjast. Hún var trúuð kona,
sem trúði á kærleikans og misk-
unnsemdanna föður, og fól sig
honum á vald með barnslegu
trúnaðartrausti. Hún var Jrakk-
lát fyrir allt það fagra og góða,
sem frá honurn kom, sólina,
stjörnurnar, blómin, fuglasöng-
inn og ljúfa lækjarniðinn. Hún
var mjög söngelsk og hafði unun
af söng og hljóðfæraslætti.
Sjálf hafði hún litla en laglega
söngrödd og söng oft og lagði
alla sína tilfinningu i sönginn,
sem gerði Jrað að verkum að
maður fór að hlusta. Eg man að
hún söng svo oft Jretta érindi:
„Undrandi stari eg ár og síð
----“ o. s. frv. Svo söng liún oft
skemmtivísur fyrir börnin. Jako-
bína hafði næman fegurðar-
smekk og hafði ætíð hreinlegt og
huggulegt í litla herberginu
sínu, sem hún bjó í síðustu æfi-
árin. Hún var mjög trú í sér og
dró aldrei af sér við vinnu. Þó að
henni væri ekki gefið mikið
líkamsþrek var aðdáunarvert
hvað henni ávannst, og hefir
áhuginn og trúmennskan við
húsbændurna átt mikinn þátt í
því. Voru Jreir, sem hún vann
hjá, ávallt þakklátir henni fyrir
vel unnin störf og kærleikann,
sem lnin sýndi þeim og hörnum
þeirra. Eg, sem þessar línur rita,
er ein af þeim sem heli notið
hennar móðurlegu umönnunar
á mínu fyrsta aldursári, en svo
skildust leiðir um allmörg ár, en
hún gleymdi ekki litlu fátæku
stúlkunni, sem hún hafði fóstrað
eitt sumar, og þegar leiðir lágu
saman aftur, minntist hún fyrri
tíma og hélt tryggð við mig og
mína til æfiloka.
Við konur, sem höfum getað
falið börn okkar undir hennar
vernd, þegar við höfum þurft
burt frá heimilum okkar lengri
eða skemmri tíma, þökkum
henni af hjarta fyrir ástríki og
nærgætni, sem hún helir auðsýnt
þeim. Við þökkum henni fyrir
allt það góða og fagra, sem hún
leitaðist við að gróðursetja í sak-
lausu barnssálirnar og öll fallegu
kvæðin, sem hún kenndi þeim.
Við kveðjum hana og þökkum
og óskum henni guðs blessunar á
landinu, sem hún er nú horfin
til.
Vinkona.
Guðrún á Lækjarbakka.
Minningarorð.
Hafir (Jxú undanfarna tvo ára-
tugi oltlega átt leið inn Akur-
eyiarbæ framhjá býlum þeim,
sem gengið er framhjá, innanvið
bæinn, mun hafa orðið á vegi
þínum hetjuleg kona, ljóshærð
og björt yfirlitum, oftast berandi
þungar byrðar, Jjað er Guðrún
á Lækjarbakka að draga í búið,
eða bera heim mjölið í pottkök-
urnar, sem hún bakaði lengi vel
fyrir hefðarkonur bæjarins.
Ég þekkti Guðrúnu lítið, við
hittumst á förnum vegi þessi ár,
æfinlega var kveðja hennar og
ávarp hressilegt og glaðlegt, Jrar
var ekki víl eða vol, Jró erfiðlega
gengi.
Þeir sem fylgdust með starfi
Guðrúnar hlutu að undrast
þrótt hennar og dugnað í störf-
um, enda var hún þrekkona og
sterkleg, en líklega hefir andleg-
ur styrkleiki ekki verið minni,
hann á mestan þátt í gerðum
okkar.
Þau hjón, Kristján og Guðrún
voru í Lækjarbakka rúm 20 ár
og kornu þar upp 5 sonum sín-
um, sem nú eru löngu stórir og
sterkir, dugandi menn.
Guðrún undi vel hag sínum
litla kotinu sínu í græna hvamm-
inum við lækjarniðinn, Jrau
ræktuðu hvamminn, áttu nokkr-
ar kindur og kú. En síðustu árin
var litli bærinn orðinn hrörlegur
Frú Björg Guðnadóttir.
Fædd 24. sept. 1873.
Dáin 23. júlí 1945.1)
Norræn kona
er í kistu lögð,
— lík í línvoðum.
Brennur eftirsjá
í brjósti vina,
— eldur í elskenda hjörtum
íslenzk kona
er til útfarar búin;
— lætur ferja frá landi.
— Blika minningar
í barna hjörtum,
- — Jrakkir í Jjjóðar sál.
Sveitakona
er um sáluhlið borin,
fátæk að fjárgróða.
— En elskuðum börnum
í eyfirzkri brekku
móðir, — er Jxau muna.
Kaupstaðar-kona
er í kirkju leidd, —
kviidd í rósskrýddri rekkju,
sú, er viðkvæm börn
við vandasöm spor
vegleiddi, vargði og stillti.
Þingeysk kona
er með þökkurn kvödd
ástmenna — og ættar nyrðra.
— Mundi hún foss-úða
og fífilbrekku,
glitvöll sóleyjum gróinn.
*
Mundi fátæk bú
fornrar ættar, —
veggi hálf-hrunda.
— En Eddu-bók
á innstu hillu —
og Ritning rétta lesna.
Þingeysk kona !
er til þinghelgi snúin. —
Rædd eru þann veg rök:
Lifa skaltu að eilífu
í ljósi Guðs,
— af því þú elskaðir mjög.
K. V.
') Eftirlifandi maður Bjargar er
Friðrik Sigurðsson, nú bóksölumaður
á Akureyri, óg bjuggu þau lengst ó
Svertingsstöðum í Kaupangssveit. —
Hér skal ofurlítil grein gerð fyrir ætt
Bjargar, af því að ættfróðum mönn-
um mun eigi þykja hún ómerkileg:
Björg er fædd að Fótaskinni í Aðal-
dal 24. sept. 1873. Faðir hennar var
Guðni, síðar bóndi að Jódísarstöðum
í sömu sveit, launsonur Jóns bónda i
Sýrnesi, bróður Jóhannesar ríka,
hreppstjóra á Laxamýri. En þeir
bræður voru Kristjánssynir, bónda á
Halldórsstöðum í Reykjadal, Jósefs-
sonar hins gamla, er allvíða bjó í
Eyjafirði og Þingeyjarsýslu, og átti
fjölda afkomenda, Tómassonar í
Hvassafelli, ættföður Hvassafells-ætt-
ar, Tómassonar á Glerá (í Kollugerði
1703), Sveinssonar. — Kona Krist-
jáns Jósefssonar á Halldórsstöðum
var Sesselja, Bergsdóttir prests í Nesi
í Aðaldal (1754—1767), Magnússon-
ar. En kona Bergs prests og móðir
og synirnir búnir að eignast hús.
Hjá þeirn var Guðrún síðasta ár-
ið. En ekki þurfti hún að vera
lengi óstarfhæf. Eg sá hana hérna
á dögunum nokkrum dögum fyr-
ir dauða sinn, hressa í orði eins
og fyrr, en hrörnun og dauði
hafði auðsýnilega sett mark sitt á
gömlu hetjuna.
Friður sé v með þér, garnla,
góða, íslenzka alþýðukona.
H.
Sesselju var Sigríður, Eggertsdóttir
prests að Undirfelli (1743—1759),
Sæmundssonar prests í Stærra-Ár-
skógi (1712—1722), d. 1738, Hrólfs-
sonar sýsulmanns á Einarsstöðum, (d.
1704), Sigurðssonar sýslumanns á
Víðimýri, (d. 1635), Hrólfssonar hins
sterka á Alfgeirsvöllum, Bjarnasonar.
Kona Hrólfs sýslumanns Sigurðsson-
ar, og móðir Sæmundar prests, var
Björg (yngri) Skúladóttir, alsystir
Þorláks biskups á Hólum. En kona
Sæmundar prests, (1684), og móðir
sr. Eggerts, var Ingibjörg, Jónsdóttir
í Flatey á Breiðafirði, Torfasonar.
Eigi er móðurætt Bjargar sál.
Guðnadóttur öllu síðri: Móðir hennar,
en kona Guðna á Jódisarstöðum, var
Anna, Þorkelsdóttir bónda á Núpum i
Aðaldal, Þórðarsonar bónda í Böð-
varsnesi, Þorkelssonar bónda á Mel-
um í Fnjóskadal, Þórðarsonar bónda
í Vík á Flateyjardal, Þorkelssonar
prests á Þönglabakka (1673—1693),
Þórðarsonar. En kona sr. Þorkels, og
móðir Þórðar í Vík, var Bjorg Árna-
dóttir hins gamla í Haga í Aðaldal,
Björnssonar á Laxamýri, Magnússonar
í Stóradal, Árnasonar í Stóradal, Pét-
urssonar sýslumanns í Dalasýslu, (f.
1475), Loftssonar riddara á Staðar-
hóli, Ormssonar hirðstjóra á Staðar-
hóli, Loftssonar riddara og sýslu-
manns hins ríka á Möðruvöllum. En
ætt Lofts ríka rekst hæglega’upp til
Ingólfs Arnarsonar, Skalla-Gríms, og
ýmsra fleiri landnámsmanna.
Þessi eru börn Bjargar Guðnadótt-
ur og Friðriks Sigurðssonar, þau er
nú lifa:
1. Anna, f. 13/6. 1895, gift Karli
Magnússyni á Siglufirði.
2. Svava, f. 29/1. 1904, gift Krist-
jáni timburmeistara Aðalsteinssyni.
3. Friðrika, (tvíburi við Svövu),
bóksölukona á Akureyri, ógift.
4. Ásta, f. 18/8. 1911, gift Leonarð
Albertssyni á Akureyri.
5. Unnur, f. 10/9. 1913, gift Þórði
Björgólfssyni vélsmið á Akureyri.
K. V.
Eiðisdalur
Er ýtum frá eg aleinn geng
í auðnu blárra fjalla
mig' fýsir lítinn Ijóðastreng
af láta vörum falla,
mig líf og fjör í leikur kring
er litast eg um svæði
um þennan fagi'a fjallahring
mig fýsir yrkja kvæði.
Hér um grundar gróin svið
sér gera skepnur una,
hér gleðjast fuglar glaðir við
guð og náttúruna,
hér syngur litla lóan mín
svo léttum rómi þýðum,
hún kvæði vorsins kveður sín
í kveldsins aftan blíðum.
Hér niðar áin lygn og löng
sín ljóð við kletta stalla,
það sama lag, þann sama söng,
hún syngur daga alla.
Og lindin tæra lygn og hrein
við lækinn sniáa hjalar,
eins og mær við mildan svein
í mjúkum rómi talar.
Hér breiðir fjólan blöð út græn
í brekkum f jalla háum,
birkilyng og berin væn
þar blómleg einnig sjáurn.
Fegri varla Fróns á reit
fjalla skoðast salur,
brosir móti breiðri sveit
bjartur Eiðisdalur.
Hér lít eg yfir byggð og ból
í blíðum kveldsins friði,
enn í vestri svásleg sól
að sævar hnígur beði.
Það kallar á mig Wöldið heim
að hvílu ganga minhi,
eg kæran fjalla kveð Jjá geim
með kvæði stuttu að sinni.
Magnús Vigfússon.