Dagur - 25.06.1947, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 25. júní 1947
5
DAGUR
Njósnastarfsemi kommúnista í Kanada:
Skjöl Gouzenkos koma fram
CJKÖMMU eftir birtingu, hinn
^ 7. september, var Gouzenko-
fj'ölskyldan og skjöl hennar flutt
til aðalstöðva kanadisku ríkislög-
reglunnar. — Forsastisráðherra
landsins, Mackenzie King, fylgd-
ist með öllu, sem gerðist, fyrir
milligöngu lögregluforingjans.
Aftur og aftur benti forsætis-
ráðherrann á nauðsyn þess, að
varlega væri farið, „Gangið úr
skugga um, að tilgangur manns-
ins sé heiðarlegur og að skjölin
séu ófölsuð,“ sagði hann.
Gouzenko gerir hreint fyrir
sínum dyrum.
Fyrs-ta verk lögreglumannanna
var að fullvissa sig um hvers
vegna Gouzenko hefði ákveðið
að segja skilið við Sovétsendiráð-
ið.
,,Eg skal fúslega gera grein fyr-
ir því,“ sagði Gouzenko. Hann
sarndi því næst greinargerð, sem
birt er hér á eftir. Hún gefur
hverjum þeim, sem lætur sig ein-
hverju skipta alþjóðastjórnmáh
ærin umhugsunarefni.
Eg, Igor Gouzenko, óska að gera
eftirfarandi skýrslu, af frjálsum
og fúsum vilja:
Eg kom til Kanada fyrir tveimur
árum. Það vakti þegar undrun.
mína, að hér í landi eru einstakling-
ar að fullu frjálsir gerða sinna, and-
stætt því sem er í Rússlandi. Hin
falska kennsla um ástandið í lýð-
ræðisríkjunum, sem daglega fer
fram í Rússlandi, varð smátt og
smátt að víkja í huga mínum, því
að enginn lygaáróður stenzt prófun
raunveruleikans.
Jafnframt því, sem Sovétstjórnin
er þátttakandi í alþjóðlegum ráð-
stefnum og er þar orðmörg um frið
og öryggi, er luin á laun að undir-,
búa þriðja lieimsstríðið. Til undir-
búnings þessarar styrjaldar er Sov-
étstjórnin að konta á fót fimmtu
herdeildum í lýðræðisríkjunum,
þar með talið Kanada, og diplóma-
tiskir sendimenn Sovétstjórnarinn-
ar eru þátttakendur í þessu leyni-
bruggi.
Á meðan eg hefi dvalið í Kanada,
hefi eg verið vitni þess, að kana-
diska þjóðin og ríkisstjórnin hafa
af einlægum hug reynt að hjálpa
Sovétþjóðunum og hafa sent birgð-
ir til Sovétríkjanna, safnað fé til
hjálpárstarfsemi þar og hafa fórn-
að lífi sona sinna í því starfi að
koma birgðum til Rússlánds. I stað
þess, að sýna þakklæti fyrir þessi
verk, er Sovétstjórnin nú að efla
njósnarstarfsemi í landinu bg láta
gera undirbúning til þess að koma
aftan að Kanada síðar meir, og allt
er þetta gert án þess að rússneska
þjóðin viti um það.
Þar sem eg cr sannfærður urn, að
þessi tvöfeldni Sovétstjórnarinnar í
skiptum við lýðræðisríkin er ekki í
samræmi við iiagsmuni rússnesku
þjóðarinnar og stefnir öryggi og
menningu í beinan voða, ákvað eg
að segja skilið við Sovétstjórnina og
birta ákvörðun mína opinberlega.
Næsta skrefið var rannsókn
skjalanna, þýðing þeirra af rúss-
nesku á ensku og prófun á því,
í dagsljósið
^Önnur grein
í greininni „Dulmálasérfræðingur Sovétsendiráðsins gengur tú
vistinni", sem birtist hér í blaðinu fyrir skemmstu, Var greint frá
ákvörðun Gouzenkos sendiráðsstarfsmanns í Ottawa, að koma upp
um njósnir Sovétstjórnarinnar og hluttöku kanadiskra kommúnista
— með þingmann flokksins í broddi íýlkingar — í þeim. í þessaii
grein er greint frá því, sem Gouzenko hafði að segja kanadisku y!f-
irvöldunum í fyrstu lotu. Úr bók Richards Hirsch, „The Soviet
Spies“, sem samin er upp tir málsskjölum og öðrum opinberum
heimilldum.
að þau væru ófölsuð. Þetta voru
margvíslegir pappírar, í ýmsum
litum og af mörgum gerðum, og
augljóst var, að ekki var fljótlegt
að skipa þeim niður eða gera sér
grein fyrir hagnýti þeirra a>llra.
Ákveðið var að s'etja á stofn
sérstaka bækistöð til þess að ann-
ast rannsó.kn má'lsins og var
henni ákveðinn staður í húsa-
kynnum riikislögreglunnar í
Rockcliffe. Þar hófst nú opin-
berun njósnahringsins, undir
stjórn Leopolds lögreglufor-
ingja. Það, sem í ljós kom, á ekki
sinn líka í aMri sögu Norður-
Ameríku.
Sovétsendiráðið ekki iðjulaust.
Á meðan þessu fór fram, voru
þeir he'ldur ekki iðjulausir í
Sovétsendiráðinu. Hinn 8. sept-
ember sendi það diplómatiska
nótu til Kanadastjórnar og segir
þar m. a.:
Starfsmaður Sovétsendiráðsins,
Igor Sergeivitch Gouzenko, kom
ekki til vinnu sinnar hinn 6. sept-
ember. Nú hefir komið í ljós, að
nefndur Gouzenko hefir liaft á burt
með sér fjárhæð nokkra, sem til-
heyrir sendiráðinu og hefir hann
falið sig ásamt fjölskyldu sinni. —
Sendiráðið beinir þeint tilmælum
til kanadiska utanrikisráðuneytis-
ins,- að það geri skjótar ráðstafanir
til þess að hafa upp á Gouzenko,
sem mun leynast hér í landinu, og
afhendi hann Sovétsendiráðinu,
sem mun tafarlaust senda hann
heim til USSR.
Kanadastjórn baðst nánari
upplýsinga um málið og hinn
týnda fjársjóð. Sovétsendiráðið
svaraði ekki. En hinn 14. septem-
ber kom ný nóta frá því og auð-
séð var á henni, að mönnunum
var miikið niðri fyrir. Þar sagði
svo:
Sovétsendiráðið leyfir sér hér
með, samkvæmt tilmælum frá ríkis-
stjórn USS, að endurtaka beiðni
sína til ríkisstjórnar Kanada, að
hún hafi upp á Igor Gouzenko og
konu hans og framselji þau sendi-
ráðinu án réttarrannsóknar, til
heimflutnings.
En þegar hér var komið sögu,
hafði Kanadastjórn ekki minnstu
löngun til þess að framselja Gou-
zenko til Sovétsendiráðsins eða
neinna annarra aðila. Hann
hafði þá gengið í gegnum hin
nákvæmustu. próf til þess að
sannprófuð væri einlægni hans
og heiðaúleiki, og skjöl hans
nöfðu verið rannsökuð af sér-
fræðingum. Gouzenko hafði
komið út úr þessari raun með
fánann við hún: Alk, sem hann
íafði að segja, virtist á fuflum
íökum og sönnunargögnum
reist. Skjölin voru hreint ekki
neinir falspappírar. Nokkrar
tylftir þeirra voru handskrifaðar
rússnesku. Gouzenko sagði, að
skriftin væri eftir Zabotin of-
fursta, Rogov offursta og Mo-
tinov offursta. Leynlögreglu-
menn rannsökuðu gestabækur,
þar sem þessir herramenn höfðu
gist. Á hóteli nokkru höfðu ýms-
ir dip’lomatiskir gestir innritast,
er þeim var .ha'ldin veizla þar.
Skriftarsérfræðingar fullvissuðu
sig um, að skriftin á skjölunum
var sú hin sama og Gouzenko
sagði.
Skjölin þurftu að ganga í
gegnum fleiri hreinsunarelda. —
Gouzenko hafði komið með afrit
af leyniskeytum, sem höfðu farið
í milli stjórnanna í London og
Ottawa. Þau voru dagsett nokkr-
um vikum áður en hann gaf sig
fram. Það var auðvelt fyrir kana-
disk yfirvöld að ganga úr skugga
um, að þau vorú hárnákvæm og
rétt afrit, því að ha'ldlð hafði ver-
ið, að engum væri kunnugt um
efni þeirra nema liæstu embætt-
ismönnum í London og Ottawa.
Nú var ekki það eitt á dagskrá
lengur, að rannsaka gildi heim-
ilda Gouzenkos, heldur fremur
það, að uppræta sýkingu þá, sem
agentar Sovétscjórnarinnar voru
augsýnilega búnir að koma á
innan trúverðugasta hóps starfs-
manna kanadisku stjórnarinnar.
Jafnótt og skjölin voru þýdd á
ensku var þeim raðað niður eftir
efni þeirra. Efnisyfirlitið sjálft
sýndi þegar, að hér var ekki um
neina venjulega h'luti að ræða,
því að í því mátti sjá þessi nöfn,
meðal annars: Atómvopn —
Radar — leynileg sprjmgiefni —
fölsuð vegabréf.
Aldrei fyrr í sögu njósnarann-
sóknanna hafði svo stórfelld
starfsemi verið upplýst í einum
pakka. Við sjáift lá, áð sönnunar-
gögnin væru óþarflega mörg og
umfangsmikil. Dulnefni Sovét-
agentanna í Kanada, Bandaríkj-
unum og Bretlandi fylltu þrjár
prentaðar blaðsíður.
Kandastjóm fær skýrslu um
rannsóknimar.
Hinn 21. september var svq
langt komið, að sérfræðingarnir
sem unnu undir stjórn Leopolds
lögregluforingja, voru ti'lbúnir
að gefa forsætisráðherranum
hina fyrstu skýrslu um málið.
Þessi skýrslugerð hófst þann-
ig:
Sérfræðingur: „Herra forsætis-
ráðherra. Sönnunargögnin leiða
ótvírætt í 1 jós, að stofnaður hefir
verið njósnahringur sem hefir
það verkefni, að afla leynilegra
upplýsinga frá starfsmönnum og
stofnunum Kanadast jórnar.
Stjórn þessárar starfsemi er í
höndum starfsmanna Sovét-
ændiráðsins, sem h'lýta beinum
fyt irskipunum l'rá Moskvu. Allir
þessir agentar eru kunnir undir
dulnefnum. Dulnefni Zabotins
offursta, til dæmis, er „Grant“.
Hin sérstöku verkefni, sem virð-
ast heyra sérstaklega undir Zabo-
tin eru: Upplýsingar um atóm-
sprengjuna, gerð hennar, fram-
leiðsluaðferðir og teikningar. 1
öðru lagi, að útvega sýnishorn af
Úraníum 235, ásamt með ná-
kvæmum upplýsingum um verk-
smiðju þá, sem vinnur efnið. í
þriðja 'lagi, aðgangur að rann-
sóknarráði ríkisins, og í fjórða
lagi, staðsetning herliðs Banda-
ríkjanna."
Þá var greint frá öðrum verk-
efnum njósnahringsins, svo sem
að afla upplýsinga um rakettu-
sprengjur, rafmagnskveikjur á
sprengjum, radar, nýja sprengi-
efnið RDX o. fl.
Forsætisráðherrann: „Má eg
spyrja, að hve miklu leyti hefir
þeim tekist að leysa þessi verk-
efni sín?“
Sérfræðingurinn: „Að öllu
leyti, herra forsætisráðherra."
Embættismenn ríkisins, sem
viðstaddir voru, sátu þögu'lir um
stund eins og til þess að átta sig
til fulls á því, hvað þessi orð
Jiýddu.
Forsætisráðherrann: „Ber mér
að skilja það svo, að ýms sératriði
um kjarnorkusprengjuna hafi
komizt í lrendur þeijra?“
Sérfræðingurinn greip skjala-
möppu. „Svarið við þessari
purningu er að finna t símskeyti
ftá agentinum ,,Alek“ til
Moskvu, dagsettu 9. ágúst, en
bað er þarinig:
samband við fulltrúa Sovét-
stjórnarinnar. Eg hygg að þessi
símskeyti þyki gefa markverðar
upglýsingar um starf mannsins.“
Og hann rétti honum tvö sím-
skeyti, svoh'ljóðandi:
Til forstjórans (Moskvu).
Vió höfum þlanlágt fund Aleks
og okkar manna í London. Alek
mun starfa við Kings College
Fundir 7, 17. og 27. október, fund-
arstaður gatan fyrir framan British
Museum, tími klukkan 11 síðdegis.
Merki, dagblað í vinstri hendi,
fiveðja: Bið að heilsa Mikkel. Alek
flýgur til London í septemberbýrj-
un, en aður en hann fer héðan
heimsækir hann úraníumgeýmsluna
í Petawawahéraði. Við höfum feng-
ið honum 500 dollara. Grant.
Símskeyti númer 11955 vár
svarskeyti frá Moskvu:
Þar var gerð smábreyting á
fundarstaðnum og tíma breytt,
en að öðru ley'ti var ráðagerðin
samþykkt.
Það var nú augljóst, að Alek
varð að finna, hvað sem það kost-
aði, því að ella var ekki annað
sýnt, en að allt öryggiskerfið,
sem gert hafði verið um kjarn-
orkurannsóknirnar, mundi
hrynja til grunna. Mackenzie
King taldi málið svo mikilvægt,
að ekki væri hægt að 'leysa það
nema með persónulegu samtali
hans við Truman forseta og
Attlee forsætisráðherra. „Hér
var ekki hægt að treysta dulmáls-
skeytum," sagði hann síðar á
þingfundi J Ottawa.
(í næstu grein er greint frá þvf, er
Mackenzie King fór á fund Trumans
og Attlées til þess að ræða njósnamálin
og nýjum upplýsingum, sem sýndu, að
njósnastarfsemin var ennþá umfangs-
meiri en áður var ætlað).
Til forstjórans (Moskvu).
Staðreyndir frá Alek.... Fram-
leiðsla Uraníum 235 nemur 400
grömmum á dag í magnetisku sund-
urgréinarverksmiðjunni í Clinton,
framleiðslan árið 1949 verður að
líkindum helmingi meiri og verk-
smiðjur eru ráðgerðar, er- framleiði
250 grömm. Aleli. afhenti okkur
platinum með 162 microgrömmum
af Úraníum 233. Grant.
„Hvei* er Alek?“ spurði for-
sætisráðherrann.
Sérfræðingurinn yppti öx’lum.
„Það er óvitað ennþá. Augljóst
er þó, að hann hlýtur að vera vís-
indamaður, sem er í nánu sam-
handi við aðalframleiðsluna. En
samkvæmt símskeytum númer
244 og 11955 lítur út fyrir, að
Alek ei'gi að vera í I.ondon hinn
7. október til þes sað hafa þar
Stúdentar 1947
Hér fer á eftir skýrsla um
dentspróf í M. A.
Máladeild:
1. Aðalgeir Kristjánsson, S.-Þing. I.
2. Ari Isberg, Hún. I.
3. Björn Jónsson, Skag. I.
4. Daníel Daníelsson, Hún. I.
5. Eiríkur Bjarnason, N.-ís. I.
<i. Guðm. Jóhannesson, Sevðisf. II,
.7. Hannes Hafsiein, S.-Þing. II,
8. Hrafnkell Helgason, Rang. I.
9. Ingvar Gíslason, Ak. I.
lift. Jón Skaftason, Sigluf. I,
11. Jónas l’álsson, Skag. I,
12. jónína Árnadóttir, Eyf. II.
13. Kristján Róbertsson, S.-Þing. I
14. Loftur Guðbjartsson, Ak. I
15. Ragnar Steinbergsson, Ak. I
10. Sigriður L. Guðmundsd., Sigl. I
17. Sigurbjörn Pélursson, Eyjaf. I
18. Sigurlaug Bjarnadóttir, N.-ís. I
19. Stefán Sörensson, S.-Þing. I
20. Stefán Þórarinsson, S.-Þing. II
21. Þórður Ólafsson, Ak. I
22. Þórhallur Hermannss., S.-Þing. I
StÚ-
6.32
6.G6
6.33
6.68
7.00
6.00
5.02
6.19
6.63
6.57
6.91
5.60
6.93
6.55
7.12
6.66
6.21
7.21
6.74
5.53
6.67
6.89
Utanskóla:
1. Gísli Kolbeins, Vestm.eyjum 1. 6.05
2. Heimir Bjarnason, Borg. I. 7.09
3. Sigfús Andfésson, A.-Hún I. 6.50
1. Þorgrímur Jónsson, Rvik II. 5.82
1.
2.
3.
4.
r>.
6.
7.
~8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
U.,
18.
19.
20.
21.
22.
Stærðfræðideild:
Ari Guðmundsson, Sigluf.
Ásgeir Asgeirsson, V.-ís,
Ásgeir Karlsson, N.-Þing.
Ástvaldur Kristófersson, Hún
Bragi Níelsson, Seyðisf.
Ebejg Elefsen,, Sigíuf.
Einar Sigurðsson, Hún.
Einar Sigurðsson, Ak.
Gfeli Júlíusson, Hafnarf.
Grétar Zophoníasson, Árness.
Grímur Bjömsson, Ak.
Guðsteinn Þengilsson, Ak.
Gunnar M. Steinsen, Ak.
Halldór Þormar, S.-Þing.
Hannes Kristinsson, Ak.
Jakob Björnsson, Sigluf.
Jón Árnason.'Rvík
jósef Reynis, S.-Þing.
Kári Eysteinsson, Hún.
Mikael Jóhannesson, Ak.
Ólafur j. Ölafs, V.-ls.
Sigurbjörn Árnason, Ak.
6.59
5.52
6.69
6.55
5.82
6:67
4.81
6.02
6.83
7.29
5.07
6.00
5.92
7.40
6.46
7.28
5.31
5Á0
6.82
5.02
6.07
6.43
Utanskóla::
1. Björg Hermannsdóttir, Seyðf. II. 5.70