Dagur - 01.09.1948, Blaðsíða 4

&
DAGUR
Miðvikudaginn 1. september 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason. j
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta: J;
Marínó H. Pctursson - J
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PRliNTVERK ODOS BJÖRNSSONAR II.F.
Allir eru þeir sama sinnis
UM MIÐJAN sl. mánuð gerðist atburður í einu
Norðurlandanna, sem er umhugsunarefni fyrir
lýðrœðissinna hvarvetna á Vesturlöndum, ekki
síður hér úti á íslandi en annars staðar. Birtar
voru niðurstöður hinnar svonefndu Ahlbráck-
nefndar, sem skipuð var í Finnlandi á sl. vori til
þess að rannsaka starfshætti finnsku ríkislögregl-
unnar, sem þá hafði lotið stjórn kommúnista um
langt skeið. Heyrst höfðu raddir um það í Finn-
landi, að ekki væri allt, sem skyldi, um skipulag
og stjórn þessa ríkis í ríkinu, en meðan kommún-
istinn Leino, tengdasonur Kuusinens, var æðsti
maður lögreglunnar, varð engri rannsókn komið
við. Óbilgirni kommúnista í stjórninni og úrslit
kosninganna, urðu til þess að Leino þessi hrökkl-
aðist frá völdum og litlu síðar var hafin opinber
rannsókn á ástandinu í lögreglunni. Niðurstaða
rannsóknarinnar er mjög iærdómsrík. Iiún sýnir
glögglega, að það er misskilningur að halda að
kommúnistar á Norðurlöndum séu þess ekki um-
komnir, að beita ólöglegum og grimmdarlegum
aðgerðum til þess að framkvæma fyrirætlanir sín-
ar um innlimun ríkjanna í hið rússneska hags-
muna- og yfiri'áðakerfi. Þeir vii'ðast starfa eftir
sömu „línunni“ og flokksbi'æður þeii’ra í Tékkó-
slóvakíu, Ungvei-jalandi og víðar, sem þegar hafa
komið ár sinni fyrir borð og svift þessar þjóðir
sjálfstæði. Finnska ríkislögreglan var, undir stjórn
kommúnista, búin að koma sér upp víðtæku
njósnakerfi um störf og skoðanir borgaranna,
hafði spjaldskrár tilbúnar um andstæðinga komm-
únista, lét hlusta að staðaldi’i á 80 símalínum í
höfuðborginni, beitti grimmdarlegum aðfei'ðum
við yfirheyrslur og svo var í haginn búið, að of-
stækisfullir kommúnistar voru komnir í flestar
hinar veigameii'i trúnaðai'stöður innan lögregl-
unnar. Séi'staklega eftii'tektarvert er það, sem
fram kemur í skýrslu rannsóknarnefndai'innar, að
mikill hluti þessa stai'fsliðs lögreglunnar, var al-
gei-lega óhæfur til venjulegra lögi'eglustai'fa, eða
allt að 85%, að því er nefndin telur. Þeir virðast
ekki hafa verið valdir til stai'fans eftir þeim regl-
um, sem almennt gilda um slíkt val, heldur fyrst
og fremst eftir dugnaði og ái-æði til þess að stai'fa
fyrir kommúnistaflokkinn. Nefndin upplýsir, að
10, 7% af lögreglumönnunum, hafi komizt undir
manna hendur áður én þeir voi'u teknir í lögregl-
una. Þetta sýnir hvei'su vandir kommúnistar eru
að vali agenta sinna og stai'fsmanna. Þar ræður
aðeins eitt sjónarmið, hundsleg tryggð við flokks-
hagsmunina og hinn rússneska málstað.
FINN AR eru menntuð þjóð með lýðræðis-
legar erfðir. Ymsir áttu bágt með að trúa því þar
í landi, að finnskir borgarar mundu nokkru sinni
leggjast svo lágt, að beita þvílíkum starfsaðferðum
í því skyni að kollvarpa lýðræði og sjálfstæði
landsins. Þessum mönnum hefur ekki orðið að trú
sinni. Þeir hafa nú tækifæri til þess að hugleiða
það, að kommúnistar í hverju landi eru ekki eins
og fólk er flest. Flokksofstækið og flokksblindan
leiða þá til ýmsisa óhæfuverka, sem almennir
borgarar eiga bágt með að skilja. Það er t. d. aug-
ljóst, að starfsemi finnsku ríkislögreglunnar
stefndi að því marki, að hún yrði þess megnug að
koma á byltingu á einni nóttu, eins og gert var í
Tekkóslóvakíu, og innleiða hið kommúnistiska
einræði. Þá mundi Finnland hafa „hoppað þegj-
andi og hljóðlaust“ inn í hina bolsévisku ríkja-
samsteypu og sjálfstæði þess
hefði liðið undir lok. En komm-
únistum entist ekki undirbún-
ingstíminn, taflið snerist í hönd-
um þeirra, byltingin var ekki
gerð, en tilburðir þeirra, njósnir
og undirlægjuskapur, opinberað
öllum almenningi.
UPPLJÓSTUN um starfshætti
kommúnistanna í Finnlandi er
íhugunarefni fyrir alla lýðræðis-
sinna. Hér á landi hafa þúsundir
manna ljáð kommúnistaflokkn-
um atkvæði við kosningar, án
þess þó að játa hina kommúnis-
tísku einræðistrú. Það eru ýms
deiluefni innanlands, sem hafa
valdið því, að menn hafa snúist á
sveif með kommúnistum í kosn-
ingum. Þetta fólk verður að gera
sér ljóst, hvaða öfl það er að
styðja á þennan hátt. Hér á ís-
landi eru líka til ofstækisfullir
kommúnistar, sem hafa flokks-
sjónarmið og Rússahollustuna
fyrir leiðarsteina. Það eru þessir
menn, sem ráða stefnu flokksins
t. d. í utanríkismálum. Venjuleg-
ir borgarar eiga bágt með að trúa
því, að íslenzkir menn mundu
láta hafa sig til slíkra verka, sem
nú er orðið uppvíst um í Finn-
landi. En þessi efi var líka út-
breiddur þar. Nú er bonum ekki
til að dreifa lengur. Fyrir sér-
stakar ástæður hafa staðreynd-
irnar talað. Það er ástæðulaust
að gefa ofstækispostulunum hér
tækifæri til þess að sýna sinn
innri mann í æðstu embættum
ríkisins. Atburðirnir erlendis
sýna og sanna, að slíkt væri ófor-
svaranleg áhætta.
FOKDREIFAR
Ferðamaður í Reykjavík.
ÞAÐ GETUR verið býsna
fróðlegt að ferðast til Reykjavík-
ur, sérstaklega ef maður gerir sér
ekki of tíðförult þangað, heldur
kemur til dæmis einu sinni á ári
eða svo. Það var rétt um ár liðið
síðan eg var þar síðast er mig bar
að garði þar nú fyrir þremur
vikum. Sá, sem sjaldan gistir
höfuðstaðinn, hefir alltaf eitthvað
nýtt fyrir augum í hvert sinn og
hann kemur þangað. Reykjavík
fær sífellt meira borgarsnið. Nýj-
ar stórbyggingar rísa af grunni,
heil villuhverfi eru komin þar
sem áður var holt og grjót. Bíl-
unum hefir enn fjölgað á götun-
um og þeir eru ekki af lakara
taginu. Kjólarnir hafa síkkað.
Bærinn hefir eignast nýtízku
kvikmyndahús. Allt er þetta at-
hyglisverf og segir sína sögu, og
væri hvert atriði raunar efni í
langa grein, t. d. munurinn á
byggingastíl þeirra Reykvíking-
anna og okkar hérna. Þeir eiga
nú heil hverfi af lúxusvillum, sem
eru gjörsamlega óþekkt fyrir-
brigði hér á „útskæklunum“. En
það, sem eg rak þó einkum augun
í nú síðast og mér fannst merki-
legt og atliyglisvert, var það, að
það er ekki nokkur vafi á því, að-
Reykjavík er að verða stórum
snyrtilegri og menningarlegri
bær nú að ytra útliti en áður var.
Bæjaryfirvöldin virðast gera tals-
vert til þess að bærinn sé hrein-
legur og þokkalegur og það er
áberandi hversu margir snotrir
garðar eru til í höfuðstaðnum,
bæði skrúðgarðar einstaklinga og
opin svæði. Austurvöllur er nú
orðinn mjög fallegur og vel hirt-
ur. Hinir flauelsmjúku grasbalar
þar og blómskrúðið stingur mjög
í stúf við okkar Austurvöll hér.
— Ráðhústorgið — sem er bæn-
um sízt til sóma, hvorki um hirð-
ingu né útlit.
Kirkjan og græni lundurinn.
í NÁGRENNI Austurvallar er
ofurlítill garður, sem er athyglis-
verður. í kringum dómkirkjuna
hefir verið komið upp mjög
snotrum og hlýlegum garði.
Kirkjan er umvafin grasi og
blómum. Mér varð hugsað til
svarta melsins í kringum kirkj-
una okkar. Það væri vissulega
menningarlegra og ánægjulegra,
að þar væri kominn fagurgrænn
grasbali og litskrúðug blóm. Mér
þykir ósennilegt að eríiðara sé að
rækta blóm og gras í kringum
kirkjuna okkar en við dómkirkj-
una í Reykjavík. Þarria er verk
að vinna fyrir þá, sem hafa áhuga
fyrir því að fegra kirkjuna og
bæinn í senn. — Akureyri er
stundum nefnd „garðabærinn“,
en það má mikið vera ef við er-
um ekki að dragast aftur úr um
fegrun bæjarins. Bæjaryfirvöldin
hér hafa áreiðanlega minni skiln-
ing á gildi opinna svæða sem sómi
er að ,en bæjaryfirvöld Reykja-
víkur. Og það er víst, að sé fegr-
un bæjanna aukinn sómi sýndur
af því opinbera, þá hefir það áhrif
á framtak og smekk borgaranna
sjálfra og hvetur þá til fram-
kvæmda. En Ráðhústorg okkar
og sum gilin hafa ekki þessi
áhrif, því miður. Hirðuleysið
þar virðist draga smekkvísi ein-
staklingsins á lægra svið.
Dökkar hliðar borgarlífsins.
EN ÞAÐ er ekki svo að skilja,
að þótt mér þyki mikil framför
orðin í höfuðstaðnum um um-
gengnismenningu, þá sé þar ein-
tómt sólskin. Borgarlífið hefir
líka dökkar hliðar, sumar óhugn-
anlega dökkar. Eg gerði mér það
til dundurs að ganga um miðbæ-
inn í Reykjavík, kvöldið, sem eg
kom þangað. Það var laugardags-
kvöld og því ágætt tækifæri til
þess að kynnast skemmtanalífi
borgarbúa. Það kann vel að vera
að Reykvíkingar eigi menningar-
legt og gott skemmtanalíf, en það
blasir ekki við augum ferða-
manns, sem gengur um miðbæinn
á laugardagskvöldi. Eg gekk fyrst
fram hjá Hótel Borg og leit inn í
anddyrið. Kófdrukknir ungling-
ar ruddust þar út og inn um
dyrnar með hávaða og háreisti,
svo að friðsamt fólk komst varla
leiðar sinnar. Framan við dyr
Sjálfstæðishússins var mann-
þyrping mikil og háreisti. Þar
inni var dansleikur, en ekki virt-
ust allir vera dansstemningu.
Tveir ungir menn veltust þar í
götunni í sparifötunum í óðum
slagsmálum, en hinum megin við
mannþyrpingin, sem horfði á
leikinn, var ungur maður að gera
tilraun til þess að hlaupa uppi
tvær ungar stúlkur með öskrum
og óhljóðum ,svo að undir tók í
steinhöllunum þarna við torgið.
Lögreglan var þarna ekki nærri,
enda sá eg síðar, að hún hafði ær-
inn starfa í Austurstræti að draga
drukkna menn með sér í Steininn.
— Mér þótti þessi mynd af reyk-
(Framhald á 5. síðu).

Margrét Schiöth heiðruð
Engan, sem fylgzt hefir með störfum Frú Mar-
grétar Schiöth, og skilur mikilvægi ræktunar og
gróðrarstarfa fyrir bæjarfélagið, furðar á því, þótt
ýmis konar félög og félagasamtök keppist um að
heiðra hana og sýna virðingu.
Hinn 25. ágúst sl. gerði Garðyrkjuféiag íslands
hana að heiðursfélaga sínum, og var henni afhent
skrautritað skjal í sl. viku af Edvald Malmquist
ræktunarráðunaut, svohljóðandi:
„Aðalfundur Garðyrkjufélags fslands 1948,
hcfir kjörið yður heiðursfélaga fyrír framúr-
skarandi dugnað og brautryðjandastarf í garð-
yrkju.“
Þetta er þriðja skrautritaða skjalið, sem frú
Schiöth fær, og í þriðja sinn, sem henni er á þennan
hátt sómi sýndur.
Árið 1941, á 70 ára afmæli hennar, var hún kjörin
heiðursborgari Akureyrarbæjar, og þá afhent
skrautritað skjal, undirritað af þáverandi bæjar-
stjórn, og heiðursfélagi í Sambandi norðlenzkra
kvenna var hún kjörin á 50 ára afmæli Sambands-
ins, og við það tækifæri einnig afhent skrautritað
skjal undirritað af stjórn Sambandsins.
„Það er ekki af monti, að eg hefi hengt þau hér
upp,“ sagði frú Schiöth brosandi, um leið og hún
sýndi mér hvar hún hafði komið ávörpunum fyrir í
horni á stofunni sinni innan um vina- og fjöl-
skyldumyndir og ýmislegt annað, sem henni þykir
vænt um, „en mér þykir bara svo vænt um að störf
mín skuli hafa borið einhvern árangur, og að þau
skuli hafa orðið öðrum til gleði og ánægju."
Og enginn, sem nokkur kynni hefif haft af frú
Schiöth, mun láta sér detta í hug, að það sé af monti,
eins og hún hjálf komst að orði, að hún vill hafa
þennan virðingarvott samferðamanhanná í návist
sinni.
----o----
Árið 1899 kom frú Schiöth hingað til lands frá
heimkynnum sínurn í Danumbörku. Hún var upp-
alin í Vejen á Jótlandi, sem er lítil borg ekki langt
frá Kóngsánni, hinum gömlu landamærum Dan-
merkur og Þýzkalands.
Vejen er fallegur bær, og á heimili frú Schiöth
mun hafa.verið mikið um ræktun og garðurinn um-
hverfis hús foreldra hennar umtalaður fyrir fegurð.
Strax og til íslands kom byrjaði hún að rækta og
fást við hvers konar gróðrarstörf. Auðvelt er að láta
sér detta í hug, að viðbrigði hafi verið að koma úr
hinum indæla garði föðurhúsa til íslands, sem á
þeim tíma þekkti lítið til skrautgarða og alls ekki til
sumarblómaræktunar.
Sennilega er frú Schiöth fyrst allra til að rækta
sumarblóm úti hér á landi, og segir hún að Anna
Schiöth, tengdamóðir sín, sem var, eins og Akur-
eyringum er kunnugt, mikil ræktunarkona, og hóf
starf við Lystigarðinn 1912, hafi sagt við sig, þegar
hún reyndi með fyrstu sumarblómin úti: „Þú
ímyndar þér þó ekki, Margrét, að þetta geti vaxið
hér?“
En Margrét hafði trú á að þetta gæti vaxið hér,
og henni varð að trú sinni. Frú Schiöth vann með
tengdamóður sinni við að koma Lystigarðinum upp,
og eftir hennar dag var umsjá garðsins að öllu leyti
í hennar höndum.
Enn er yfirumsjón garðsins í höndum frú Schiöth,
og ennþá, 77 ára gömul, gengur hún á degi hverj-
um upp hina bröttu brekku til þess að komast í
garðinn og geta sinnt blómunum og trjánum, sem
hún hefir alið upp og komið svo vel á legg. „Og
þegar þangað er komið,“ segir hún sjálf, „finnst mér
allar áhyggjur hverfa, og mér líða svo dæmalaust
vel."
Og einhvern veginn finnst mér, eftir að hafa skoð-
að skraut-ávörpin, að hið fegursta þeirra og það,
sem frú Schiöth muni þykja vænzt um, mundi vera
uppi á brekkunni.
Puella.