Dagur - 17.11.1948, Blaðsíða 6

D AGUR
Miðvikudaginn 17. nóv. 1948
DAGUH
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Argreiðsla auglýsingar, innheirata:
Marínó H. I’ítursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sínri 16C
tílaðic kemur út á hverjum miðvíkúdegi
Ánransrurittn kostar kr. 25.00
Gjalcklagi er 1. júií
PRENTVERK Oflu. ItJÖRNSSONAR H.F.
St j órnarsáttmálinn
og framkvæmdir úti um land
í STJÓRNARSÁTTMÁLANUM frá því í febr.
1947, er m. a. komizt svo að orði að ríkisstjórnin
vilji leggja áherzlu á það, í sambandi við bygg-
ingu verksmiðja og iðjuvera, að við staðsetningu
þeirra skuli tekið tillit til hvort tveggja í senn,
framleiðsluskilyrða og atvinnuþarfa einstakra
byggðarlaga. Þegar núverandi ríkisstjórn tók við
völdum, var sérstaklega bent á þetta fyrirheit
hér í blaðinu og talið að þetta ákvæði stjórnar-
sáttmálans ætti að skilja þannig, að stjórnin vildi
vinna gegn hinni skefjalausu Reykjavíkurstefnu,
er einkenndi starfsferil fyrrverandi stjói'nar alveg
sérstaklega. Er það og vafalaust, að úti urh land
var þessu fyrirheiti gaumur gefinn og þess ein-
dregið vænzt, að leitast yrði við að taka tillit til
annarra byggðalaga en Reykjavíkur, ekki aðeins
við ákvörðun staðsetninga ríkisfyrirtækja, heldur-
mætti og vænta aukins skilnings á þessum mál-
um frá þeim stofnunum ríkisins, sem einkurn
var ætlað að hafa afskipti af framkyæmdum
landsmanna. •
NOKKUR REYNSLA er nú komin á það, hve
haldgóð þessi fyj'irheit voru. Mun ekki ofsagt, að
sú reynsla hafi orðið æðimörgum landsmönnum
til sárra vonbrigða. Lakast verður þó að telja
það, að ýmsar stjórnarathafnir og nefndaákvarð-
anir nú síðustu vikurnar, benda eindregið til þess
að farið sé að fyrnast yfir þessi góðu fyrirheit í
liugum ráðamanna í'íkisvaldsins í Reykjavík. Má
í því sambandi minna á, hversu landsmönnum
gengur viðureignin við gjaldeyris- og fjárfesting-
arnefndir ríkisvafdsins, sem nær því allar fram-
kvæmdir eru háðar. Nýjasta dæmi urn þjösnahátt
og skilningsleysi þessara nefnda, er synjun þeirra
á leyfi til byggingar sjálfvirku símastöðvarinnar
hér á Akureyri, sem bænum var þó lofað að upp-
sett skyldi hér eins fljótt og kostur væri og þetta
loforð er orðið fjögra ára gamalt. Þarf ekki að lýsa
því, að hið ófullnægjandi og hálfónýta símakerfi
hér er fjötur um fót athöfnum bæjarmanna og
þrándur í götu verzlunar og iðnaðar hér. Þetta
dæmi er engan veginn einstætt. Tregða og skiln-
ingsleysi nefnda ríkisins er hvarvetna fjötur um
fót þeim framkvæmdum, sem reynt er að halda
uppi úti á landsbyggðinni. Má þar ekki aðeins
nefna símastöðina hér — og þá staðreynd að búið
er að stækka Reykjavíkurstöðina tvisvar á sama
tíma og farið hefir til þess að svíkja loforðin á
Akureyringum — heldur og framkvæmdir eins og
sjúkrahúsið, sem líklega tefst um heilt ár eða
meira af völdum nefnda þessara, hafnarendurbæt-
urnar hér, og síðast en ekki sízt framkvæmdir
innflutnings- og gjaldeyrishaftanna, sem haldið
hefir nær allri innflutningsverzlun landsmanna
í höndum Reykvíkinga.
ÞÁ MÁ BENDA Á ÞAÐ, til sönnunar 'því áliti,
að málefni landsfjórðunganna séu ekki mikið
betur komin nú en fyrr, að nær því allur lána-
markaður þjóðarinnar er fluttur suður að Faxa-
flóa. Bæjarfélög og sveitarfélög þui'fa að gera út
sendinefndir suður þangað til þess að freista þess
að fá fé til aðkallandi framkvæmda. Skilningur,
er þessar nefndir mæta þar syðra, mun af skorn-
um skammti á stundum. Nægir að minna á hversu
Akureyrarbæ hefir gengið að fá
lán til þess að gera nauðsynlegar
endurbætur á hafnarmannvirkj-
um bæjarins. Hefir annar aðal-
banki landsins nú fyrir nokkru
neitað bæjarfélaginu um lán, sem
þó var ekki hærri upphæð en svo,
að það mundi hafa dugað skammt
til þess að koma á fót lúxusvillu
með koparþaki í villuhverfum
Reykjavíkur og allir vita, að
slíkar villur eru margar í smíðum
þar syðra. Loks má benda á fyr-
irhugaðar framkvæmdir fyrir er-
lent lánsfé, þ. e. fjögra ára áætlun
ríkisstjórnarinnar um fram-
kvæmdir. í skýrslu stjórnarinnar
um framkvæmdir í sambandi við
Marshall-áætlunina skorti alveg
yfirlýsinguna góðu úr stjórnar-
sáttmálanum um réttláta skipt-
ingu framkvæmda og fjármagns.
Svo er helzt að sjá, að mestur
hluti þeirra framkvæmda, sem
gera á á næstu fjórum árum,
verði staðsettur í Reykjavík á
einn eða annan hátt, og bærinn
og fyrirtæki þar muni skipta
bróðurparti fjárins, eins og
Kveldúlfur og höfuðstaðurinn
skiptu fyrsta Marshall-láninu.
VISSULEGA EIGA kjósendur
úti um land mikla sök á því,
hversu nú er komið málum. Þeir
hafa ár eftir ár sent umboðsmenn
Reykjavíkurbæjar á þing og
þannig hafa þeir stofnað til
þess nefndavalds og þeirra
Reykjavíkursjónarmiða, sem nú
eru að sliga framkvæmdavið-
leitni og framfarir úti um landið.
Til þess eru vítin að varast þau.
Það voru orð í tíma töluð, sem
Jón bóndi á Laxamýri, lét falla í
grein hér í blaðinu fyrir
skemmstu, er hann benti á
hættur þess fyrir framleiðendur
í sveit og við sjó, að senda
reynslulitla embættismenn á þing
til þess að stjórna þaðan fram-
leiðslumálum og menningarmál-
um þjóðarinnar. Vonandi verður
nægur skilningui' fyrir hendi hjá
landsmönnum fyirr næstu kosn-
ingar, til þess að byrgja þann
brunn í tíma.
FOKDREIFAR
Illustað á útvarpsumræður.
EG FÓRNAÐI EINUM eftir-
miðdegi til þess á dögunum, að
hlýða á fyrstu umræðu um fjár-
lögin, sem útvarpað var frá Al-
þingi. Það er nú svo með þessar
útvarpsumræður á Alþingi, að
hlustendur þreytast á þeim, því
að sónninn breytist lítið þótt árin
líði. Má heimfæra það upp á þess-
ar síðustu umræður. Maður var
ekki miklu nær um málefni rík-
isins eftir en áðui'. Mér þótti það
athyglisverðast við umræðurnar
þegar fjármálaráðherrann hélt
sig við tölur og skýrði frá af-
komu einstakra ríkisstofnana, svo
og sjálfs ríkissjóðsins, á árinu
1947. Eg hjó þar eftir því, að ekki
eru t. d. póstur og sími eins illa
stæðir og oft er látið af og eink-
um þó þegar verið að er hækka
símgjöldin og póstþjónustugjöld
fyi'ir almenning, en oft er búið að
vega í þann knérunn hinn síðari
ár. Eignaaukning landssímans á
ári hverju er mjög mikil og
mundi og mundi ekki þykja léleg
útkoma hjá fyrirtækjum lands-
manna. En ríkisstofnanir hlýta
ekki þeim reglum, sem um þau
gilda, enda er reynsla almennings
af því, hversu hagkvæmt það er
fyrir pyngju manna, að ríkið taki
að sér sífellt fleiri starfsgreinar,
allt annað en skemmtileg. Eg á
bágt með að trúa því, að almenn-
ingur í landinu yfirleitt, sé þess
mjög fýsandi, að enn vei'ði aukið
við ríkisreksturinn og embættis-
mönnum ríkisvaldsins falið að sjá
um fleiri starfsgreinar en nú er
orðið. Má auk heldur ætla, að
ríkisrekstrarflokkunum þyki
ekki fýsilegt eða líklegt til fylgis-
aukningar, að leggja til, að meira
sé að gert. Má í því sambandi
minna á, að þrátt fyrir fjas sumra
blaða þeirra um ágæti ríkisrekst-
ursins, treysta forkólfarnir sér
til þess að freista þess að fá slík-
ar fyrirætlanir lögfestar.
Útvarpið ekki á flæðiskeri statt.
EN SNÚUM OKKUR aftur að
fjárlagaræðunni. Mér þótti það
nýstárlegar upplýsingar að bless-
að útvarpið okkar hefði skilað
meira en heilli milljón kr. meiri
gróða en áætlað var í fjárlögum,
eða 1,3 millj, ef ég man rétt. Mér
flaug í hug, að nóg mundi hafa
verið þótt 300 þúsund krónurnar
hefðu verið skornar af og auka-
hagnaðurinn hefði aðeins numið
einni milljón króna en 300 þús.
krónunum varið til að gera dag-
skrána eitthvað menningarlegri
og skemmtilegri en hún er. Ó-
ánægjan með útvarpið er orðin
mjög almenn og útbreidd, enda
fer það að vonum. Dagskránni
virðist sífellt fara aftur. Er sjald-
gæft að finna þar nokkur merk-
isatriði, sem ekki eru lesin upp
af bók eða leikin á grammófón.
Mér þykir ósennilegt, að útvarpið
hafi skilað meiri gróða í öðrum
árum en 1947. Má vera að skýr-
ingin á því sé sú, að þá hafi ver-
ið minnstu til kostað að gera dag-
skrá sæmilega. En það er nú aug-
ljóst, að ekki er fjárskorti um að
kenna. Útvarpið hefur mjög vel
efni á því, að vanda til dagskrár
sinnar og auðvitað ber því skylda
til þess. Það hefur sífellt verið
að hækka afnotagjöldin, en gæði
útvarpsefnisins hafa ekki verið
í samræmi við auknar kröfur for-
ráðamannanna um fjárútlát
hlustenda.
Ríkisrekstur — stöðvun — aftur-
för.
ÚTVARPIÐ ER raunar ágætt
sýnihorn af ríkisrekstri eins og
honum hættir til að vera með ár-
unum. í upphafi áttu hlustendur
fulltrúa í útvarpsráði ,og nokkra
möguleika á því að koma sínum
sjónarmiðum á framfæri. En
brátt kom að því, að þessi rétt-
indi voru afnumin. Ríkisvaldið
sjálft skipaði menn í útvarpsráð
án íhlutunar hlustenda. Útvarps-
ráðsembættin urðu pólitískt bit-
bein. Síðan hefur dagskránni
hraka ð með hverju ári. Ekki
skortir þó að á það hafi verið
bent. Útvarpið hefur verið gagn-
rýnt í flestum blöðum landsins
og iðulega hafa komið fram gagn-
legar tillögur um endurbætur. En
hver er árangurinn? Enginn.
Alls enginn. Embættismennirnir
eru upp yfir það hafnir að hlýða
Framhald á 7. síðu.

Enn gleymdu |ieir
konunum
Nýlega var skýrt frá því í útvarpsfyrirlestri, að
búið væri að skipa nefnd til þess að endurskoða
allt skömmtunarkerfið. Nefndarskipun er í sjálfu
sér ekki mikil nýjung, og hún þarf ekki endilega að
boða endurbætur á skömmtuninni, en þessi. frétt
ber þó vott um, að stjórnarvöldin ætli nú loksins að
taka tillit til hinnar háværu gagnrýni og miklu ó-
ánægju landsmanna með allt skömmtunarkerfið. Er
það ekki vonum fyrr. En einu atriði í sambandi við
fréttina urn nefndarskipunina, munu konur þó
veita sérstaka athygli: Stjórnarvöldin hafa enn
gengið fram hjá þeirri kröfu kvenþjóðai'innar, að
fulltrúi kvenna taki sæti í þeim néfndum og ráð-
um, sem fjalla um skömmtunar- og innflutnings-
mál. Þessi afstaða stjórnarvaldanna er raunar lítt
skiljanleg. Ekki eru kröfur kvenna bornar fram í
pólitískum tilgangi, þær stefna aðeins að því, að
koma á réttlæti og skynsemi í stjórn 'skömmtunar-
og innflutningsmálanna með því að skipa sjónar-
miði og þörfum heimilanna þar í öndvegissess.
Mun það margra mál, að ekki sé vanþörf á því, að
þörfum heimilanna í landinu sé meiri gaumur gef-
inn þar, en hlutur „gerðanna“ minnkaði að sama
skapi.
„Gerðirnar“ auka dýrtíðina.
Annars er það um nefndarskipun þessa að segja,
að ennþá bólar ekkert á árangri af störfum hennar.
Er það raunar heldur engin nýjung í þessu þjóð-
félagi, þótt árangur af nefndarstörfum sé ekki fljót-
fenginn. Skömmtunar- og innflutningsmálin virð-
ast sitja í sama farinu og fyrr.' Kvartanir fólks um
fyrirkomulag þeirra mála allra gerast æ háværari.
Blöðin bii'ta í sífellu bréf frá' heimilum og hús-
mæðrum sem leiða í ljós, að fyrirkomulag inn-
flutnings- og skömmtunarmálanna er beinlínis
þungur baggi á heimilunum, eykur dýrtíðina og
vandræðin. Þetta fyrirkomulag á t. d. sök á því, að
heimilin verða að greiða vinnulaun og álagningu á
nauðsynlegan klæðnað til ,,gerðanna“, einkum í
Reykjavík, í stað þess að mega spara útgjöldin með
því að vinna úr efnunum heima.
Nýr þáttur í útvarpinu?....
Eg vil benda útvarpinu, sem sífellt virðist vera
í hraki með efni, á nýjan 'þátt, sem stórmikla at-
hygli mundi vekja og gera stórmikið gagn. — Þátt-
ur þessi væri í því fólginn að fá skömmtunarstjór-
ann og formann Viðskiptanefndai' til viðtals í út-
varpinu einu sinni í viku, þar sem þeir svöruðu
spurningum um skömmtunar- og innflutningsmál.
Landsmönnum væri gefinn kostur á að senda fyr-
irspurnir til þeirra. Væntanlega þykjast þeir háu
herrar ekki hafnir upp yfir slíkar viðræður við al-
menning. Má í því sambandi minna á, að forsætis-
ráðherra Dana gefur þjóð sinni kost á slíkum við-
ræðum og þykir ekki minni maður fyrir.
MlllÍlMIIIIIIIIIHIIIIIIIIIimillllllllllllilllHHI
Kven- j
töskur |
°g |
veski
Kaupfélag Eyfirðinga.
§ Vefnaðarvörudeild §