Dagur - 23.03.1949, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 30. marz 1949
Ingvar Björnsson frá Brún
Að hallandi degi
Maður þarf stundum tals-
verðan tíma til að átta sig á
lilutunum, jafnvel sjálfsögð-
urn, hvað þá líklegum, og oft
kynokar maður sér við að
trúa fyrr en til má, meira að
segja staðreyndum. — Hvort
tveggja þetta á við um ntig
í sambandi við fráfall Ing-
vars Björnssonar, og svo
mun sennilega um fleiri,
sem með honum störfuðu og
umgengust hann eftir heim-
komuna utanlands frá. Mér
þykir trúlegt, að þeir, sem
þekktu hann vel og höfðu af
honum haft löng og náin
kynni, teldu allerfitt að
mæla eftir hann að maklegu.
Oðru máli væri að gegna um
mig, og þá aðra, sem með
honum voru hin síðari ár að-
allega í samstarfi, en þekktu
hann minna. Þeim ætti að vcra
auðveldara að mæla eftir hann
kveðjuorð, en þó er það svo með
mig, að eg, eins og þar stendur,
naga nú pennastöngina.
Ingvar Björnsson var í minum
augum ímynd hins lifandi lífs fyrst
og fremst. Stórt, fallega lagað höf-
uð, óvenju frítt og höfðinglegt and-
lit, digur svíri, karlmannlegar og
breiðar hcrðar, hvelfd bringa, allt
þetta, að eg nú ekki tali um barn-
hreinan svip og bjart yfirbragð,
verkáði á mig svo ljóslifandi, að
mér dátt aldrei í liug hið gagn-
stæða í návist hans, ekki einu sinni
þá, 'et eg síðast sá hann, og átti
hann þá aðeins eftir riiska tvo daga
ólifaða. Þegar svo þar við ba'ttist
innilega ljúf og glöð framkoma við
hvern, sem í hlut átti, leiddi það
af sjálfu sér, að á hann væri litið
sent sérstakt lífsins barn, en ekki
dauðans herfang. Mér dettur í lntg
í þessu sambandi atvik, sem fyrir
kom nokkru áður en Ingvar neydd-
ist til að láta af störfum. Hann var
staddur inni í skrifstofu þeirri, sein
eg vinn í, ásamt einhverjum fleir-
um samverkamönnum okkar. Rann
liann þá til á gljáfægðu gólfinu, og
rak niður fall nokkurt. Honum
varð vitaskuld ekkert um þetta, en
hló dátt að á eftir, einkum að því,
hve við áhorfendurnir urðum undr-
un og ótta slegnir. Og undrun okk-
ar og ótti stóð í sambandi við það
fyrst og fremst, að við höfðum alls
ekki gert ráð fvrir, eða dottið í
hug, að Ingvar gæti dottið, jafn
eðlilegt og það annars er, að ein-
fættum manni kunni að vera linot-
gjarnt. En þannig var það. Svo
bráðlifandi maður var Ingvar á all-
an hátt, að menn gleymdu þeirri
da]mrlcgu staðreynd, að hann var
fatlaður. Þessa naut hann, en galt
einnig. — Hann var hinn mesti
aufúsugestur, livar sem var. Clað-
ur, skemmlinn og viðbrigða gáfað-
ur. Það var liollt og heilsusamlegt
að vera í návist hans. Á hinn bög-
jnn var Jngvar hinn ötulasti og af-
kastamesti starfsmaður. Á því einu
sviði kunni hann sér ekki hófs.
Fyrir utan skyklustörfin í mennta-
skólanum og liér á skrifstofunni,
sem liann rækti af samvizkusemi og
árvekni, mæddi á honum margvís-
legt kvabb, nærri að segja á öllum
tímum sólarhringsins, úr öllipn átt-
um, jafnt um líklega sem ólíklega
hluti, en bóngæzka hans slík, að
liann gat engum urn greiða neitað,
hvernig sem stóð á.
Eins og áður cr sagt, áttum við
Ingvar ekki langa samleið, en ég
sakna hans sárlega, og eg þori að
fullyrða, að allir, sem með lionunt
störfuðu hér þennan tiltölulega
skamma tima, hafi sömu siigu að
segja. Hann var liverjum manni
hugþekkur. Og-þó ég hafi nú nokk-
urn veginn áttað mig á því, sem
skeð hefur í sambandi við örlög
þessa ágæta og fágæta manns, er
langt frá, að eg hafi sætt ntig við
það. Ekki lians vegna að vísu. Eg
þykist þess viss, að hann hafi skilið
við tilveruna sáttur að kalla, úr því
sem kontið var, slíkt karlmenni sem
hann var á allar hmdir, heldnr
vegna hins lifandi lífs er cg ósátt-
ur við örlög lians. En um það tjáir
eigi að tala. Við, scm með honum
unnum hin síðustu ár, kveðjum
hánn með þakklæti og sárum trega.
Hann var valinn maður, sem trauð-
lega gleymist þeim. cr áttu því láni
að faðna að vinna og vera með
honum.
Sveinn Bjarman.
*
Minningin um Ingvar Björnsson
frá Brún mun lifa með öllum, sem
kynntust honum, svo sérstök var
persóna Iians, og svo miklir voru
mannkostir hans. Þeir munu alltaf
minnast hans með aðdáun og virð-
ingu, minnast jiess, að hann var
l'yrst og fremst drengur góður.
Það, sem framar iiðru vakti at-
hygli manna á Ingvari, var sérstak-
lega ástúðleg framkoma, glaðleg i.g
frjálsleg, innileg og látlaus. Og
hann átti svo hreint og saklaust
bros, ■ að eg hef livergi séð annað
slíkt: Þefta tvennt var jiað, sem
hreil alla við fyrstti kynningu. En
það,, sem mcira var um vert, var
það, að Ingvar var allur, þar sem
hann var séður. Það var eins og
fólk kepptist um að kynnast hon-
um, svo gott var að vera samvist-
um við hann, það var eins og fr;i
lionum streymdi samúð og skiln-
ingur á kjörum allra, og hann átti
líka alltaf gott Orð áð leggjá iill-
um,' qg 1i;(ií§ yarndltuféréiðubúinn
að leysa hvers manns vandræði.
Þannig var hann ágætur kennari,
og sambánd hans við nemcndur
sína til fyrirmyndar. Hann átti
einstaklega létt með að umgangast
unglinga, og margir nemendnr
hans áttu hann að trúnaðarvini og
komu með vandamál sín til hans.
Þeir munu heldur ekki liafa larið
erindisleysu. — Hann var starfs-
maður mikill og eljinnaður. Auk
fullrar vinnu á skrifstofu, kenndi
Iiann bæði í skólum og einkatím-
um. Ekki mun sjóður hans hafa
gildnað af kennslunni, svo gjöfull
var hann, og nnni hann liafa haft
af lienni erfiði eitt. En hann
gerði meira. Margir voru
þeir, sem til lians komu og
báðu liann um greiða, og
raunar var furðulegt, hvað
hann var stundum þeðinn
um. Ollu þessu tók hann
með sama brosinu, sama
jafnaðargeðinu. Osérhlífni
lians og bóngæði voru tak-
markalaus, hjá honum voru
allir lilutir sjálfsagðir. —
Hann átti alla ævi við mikla
vanheilsu að stríða, og gekk
aldrci fullkomlega lieill til
skógar. En hann kvartaði
aldrei, og heilsuleysið fékk
aldrei bugað hann andlega,
lieldur óx hann við hverja
raun. Hitt var algengt, að
menn kæniu til lians með
raunir sínar, og það var
alltaf hann, sem samúð gat
veitt, og þó var byrði sjálfs ltans
ærin hverjum meðahnanni. En
hann hatði sterka sál og stóra sál.—
1 daglegu samstarfi var liann af-
burða þýður og skemmtilegur. Hann
sá jafnan bjartar liliðar á erfiðleik-
unum, og glaðlyncli og spaugs-
yrði, ásamt sérkennilega saklausri
fyndni, fylgdi honum, hvar sem
hann fór. Það var eins og störfin
gengu betur, þar sem hann var,
því að hann kom alltaf öllum í
gott skap, og kringum hann var
alltaf iðandi líf. Þar virtist dauð'-
inn alltaf svo óra fjarri, og samt
ól hann hann í brjósti $ér. En þess
gætti liann ekki. Starfsgleði hans
og ósérplægni mun áreiðanlega
liafa valdið miklu um, að svo fór,
sem fór. —
Allir, sem þekktu hann, sakna
lians. Og okkur. sem með honum
unnum, þykir sem skarð hans verði
sem fyllt. En það má vera huggun
öllum, að hvar sem liann f'ór, ávann
hann sér ást og virðingu manna.
Það má vera liuggun öllum, að
hann átti engan óvin, og að hann
var íramar öllu drengur góður.
F. S. J.
*
Eg var að fylgja samstarfsmanni
mínum, Ingvari Björnssyni til
grafar.
Snjódrífuna lagði suður brekk-
una, en ofar stafaði séilin björtum
geislum.
Ut úr lnisinú, þar sem ættingj ir
og vandamenn Ingvars voru að
kveðja hann í hinsta sinni, lagði
yl og birtu, sem drci hug minn frá
þeim dapurieik, er þarna ríkti.
Eg fór að liugsa um allan þann
yl og birtu, sem Ingvar stráði, hvar
scm liann fór. Sumir láta eftir sig
aírek og voldug mannvirki, er
verða heim bautasteinar, þá er þeir
fara héðaii. En fæstir eiga sólskins-
blett í liuga livers manns, cr þeir
liafa mætt á lífsleiðinni. Einn
þeirra fáu var Ingvar.
Eg fann, að það var engin til-
viljun, að Ingvar liafði átt sama-
stað í þessu húsi, þar sem gömtd
málverkin, lágmyndirnar og hver
hlutur andaði frá sér smekkvísi og
hlýju.
Hingað sótti hann inestu ham-
ingju sína, konuna, sem stóð við
hlið hans og var svo rík, að hún
gat miðlað lionum, sem ætíð liafði
öðrum veitt, þrótt og kærleika.
Oll hefðum við óskað, að Ing-
vari hefði unnizt aldur til þess að
reisa jijóð sinni bautasteina, þá,
er við þjóðbraut sjást. Til þess
skorti liann livorki vit né clju.
Inn af hinu víða og fríða héraði
Skagafjarðar skerast dalir þrír
langt suður í hálendið, hinir
fornu Goðdalir. Eru þeir byggðir
norðantil, en afréttarlönd þá inn-
ar dregur. Er þar víða svipmikið
og fagurt kostaland. Dalir þessir
láta ekki mikið yfir sér í augum
vegfarandans, sem brunar í bif-
reiðum þvert yfir héraðið, sem
þjóðleið liggur, né annarra utan
úr sveitinni séð, með því að
hæðahryggur sá sem hefst sunn-
an við Hólminn, og liggur eftir
miðsveitinni þar suður af, skygg-
ir á þá að nokkru leyti, en skýlir
þeim jafnframt fyrir norðannæð-
ingum, sem stundum blása um
úthéraðið.
í þessum dölum mun löngum
hafa lifað hraust fólk og sjálf-
stætt, unandi vel hag sínum, og
eigi leitað mjög á brott þaðan.
Hafa sumir ættliðir setið þar á
sömu jörðum í nokkra manns-
aldra, jafnvel svo öldum skiptir.
Ein kynslóð hefir tekið þar við
af annarri, lifað þar í kyrrþey,
stundum við kröpp kjör og óblíð,
en þroskavænleg þó, holl og
heillandi að ýmsu leyti, við rætur
hábrýndra heiða og í skjóli
djúpra dala. Uxu þar upp
ósviknar taugar ísl. þjóðareðlis og
einkenna.
Um það leyti, og litlu fyrr, en
þjóðin minntist 1000 ára tilveru
sinnar, spratt upp af þessum rót-
um þar í Skagafjarðardölum,
þróttmikil kynslóð, sem nú er að
miklu leyti til grafar gengin við
góðan orðstír. Þó eru enn nokkr-
ir ófallnir, sem tilheyra henni.
Þeir hafa staðið af sér öll veður
og vályndi síðustu 75—80 ára.
Verður tveggja þeirra lítillega
getið hér.
—o—
HJÁLMAR ÞORLÁKSSON,
fyrr bóndi að Villindadal í Eyja-
firði og víðar, varð 75 ára síðastl.
sunnudag. Hann er fæddur að
Hofi í Vesturdal, landnámsjörð
Eiríks í Goðdölum, 27. marz 1874,
þjóðhátíðarárið. Verður ætt hans
ekki rakin hér né æfiatriði, því
að það var gert nokkuð í þessu
blaði fyrir 5 árum, þá hann varð
sjötugur. Aðeins skal þess getið
að hann er kominn af kunnum og
merkum bænda- og prestaættum,
í Skagafirði, í marga liði upp.
Fyrir 51 ári hóf hann búskap að
Þorljótsstöðum, innsta bæ í
Skagafjarðardölum, og nú í eyði,
og bjó þar nær áratug. Þá fluttist
hann til Eyjafjarðar, og bjó fyrst
allmörg ár að Hólsgerði í Saur-
bæjarhreppi, en flutti svo að
Villingadal í sömu sveit, og bjó
þar unz synir tóku við búi þar
fyrir fáum árum. Hafa þeir feðg-
En er til meiri hamingja í þessum
lieinii, en að eiga óbrotgjarnan
bautastein í hvers manns hjarta?
Og hver getur óskað sér heilli
skapgerðar og meiri hugprýði en
Ingvar átti, jafnvel þegar dauð-
ann bar að garði?
Gamalli mynd skaut upp-í liuga
niér. Myndinni af konunni, sem
situr við gröf Krists og grætur.
Ivristur sjálfur spyr liana; „Kona,
hví grætur þú?“
Mælti ekki minning Ingvars,
björt og hlý, til okkar sömu orð-
um? Náði ekki hamingja og rausn
hans langt út yfir gröf og dauða?
Með þakklæti í liuga fylgcli eg
Ingvari hinztu sporin.
Þar, sem þú ert, þar cr dauðinn
ekki.
Þar, sem dauðinn er, þar ert þú
ekki.
B. B.
ar búið prýðilega vel að jörð
sinni, Villingadal.
Þegar athugaðar eru þær jarð-
ir, sem Hjálmar hefir kosið sér
til búsetu, verður það ljóst, hvert
hugur hans leitar. Þær eru allar
á mörkum byggða og óbyggða.
Fegurð og ró ísl. heiða og dala
hafa dregið hann til sín. Hann
hefir alltaf verið einn af útvörð-
um sinnar sveitar, og hamlað, á
móti samdrætti byggðarinnar.
Honum hefir alltaf fundist það
áfall fyrir ísl. byggð þá dalajarð-
irnar hafa lagzt í auðn.
Hjálmar er greindur maður og
gjörhugull, fróður um margt, og
— umfram allt — hlýr í huga.
Hann hefir jafnan verið reiðubú-
inn til að miðla öðrum meira en
hann þiggur.
Hann dvelur nú í Villingadal
hjá Jóni bónda þar, syni sínum.
—o—■
GUÐMUNDUR SVEINSSON
bóndi að Bjarnastöðum í Skaga-
firði varð áttræður degi áður en
Hjálmar varð 75 ára. Hann er
fæddur í Fremri Svartárdal í
Goðdalasókn — nú eyðijörð —
28. marz 1869. Foreldrar hans
voru Sveinn Guðmundsson bóndi
þar og kona hans Þorbjörg Ólafs-
dóttir. Standa að honum traustar
ættir og merkar, og þarf ekki
langt að leita til þjóðkunnra ætt-
menna hans. T. d. var Sveinn fað-
ir hans þremenningur að frænd-
semi við dr. Grím Thomsen, og
fjórmenningur var Guðmundur
við hinn kunna fræðimann og,
um skeið, umdeilda stjórnmála-
mann, dr. Valtý Guðmundsson,
próf. við Hafnarháskóla.
Guðmundur var elztur 15 syst-
kina sinna. Ná'ðu 12 þeirra full-
tíða aldri, hið yngsta er 59 ára.
Tveggja ára gamall fluttist
Guðmundur með foreldrum sín-
um að Bjarnastaðahlíð í Vestur-
dal. Hefir hann átt þar heima alla
stund síðan. Árið 1900 giftist
hann Ingibjörgu Friðfinnsdóttur
frá Ábæ í Austurdal, ágætiskonu.
Er hún 2 árum yngri en hann, og
er enn á lífi. Eiga þau þrjú mann-
vænleg börn.
Þau hófu búskap að Bjarna-
staðahlíð sama árið og þau gift-
ust, fyrst á h álfri jörðinni, en
fljótlega fengu þau hana alla til
ábúðar, og bjuggu þar til 1946,
að þau seldu hana, og búið, í
hendur Gísla syni sínum. Höfðu
þeir feðgar, Sveinn og' Guðmund-
ur, þá búið þarna í samfellt 75 ár.
Bjarnastaðahlíð er skemmtileg
kostajörð. Þar hafði Hólastóll um
langan aldur eitt af útibúum sín-
um. Gúðmundur hefir stórbætt
jörðina að húsakosti og túnaukn-
ingu.
Guðmundur er harðger maður
og ósérhlífinn, þrekmikill og úr-
ræðagóður. Hefir honum stund-
um komið vel að búa yfir þeim
kostum og skapgerð. Hann ann-
aðist fjárhirðingu frostaveturinn
1880—-’81, þá 11 ára gamall. Hann
sat hjá ám á heiðum uppi misl-
ingasumarið 1882, sem samtíma-
heimild segir um, að verið hafi
„mörgum vetrum líkast“. Og
hann fór fótgangandi norðan úr
Skagafirði þrjá vetur á unglings-
aldri, með þunga byrði á baki, til
sjóróðra á opnum bátum frá Suð-
urnesjum. Er sennilegt að þeir
séu ekki margir á lífi nú orðið
Norðlendingarnir, sem þreyttu þá
raum
En það var ekki sjórinn sem
heillaði Guðmund. Það voru
heimahagarnir. Það voru dalirn-
ir, heiðarnar og öræfin inn af
Skagafirði. Það mætti hugsa sér,
að hann hefði þegar á unga aldri
svarið því umhverfi æfilanga
tryggð. Má fullyrða, að enginn
(Framhald á 7. síðu).