Dagur - 21.01.1950, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Laugaradginn 21. janúar 1950
^VN/s/\^/v/s/v/s^A/^wvs^Aryv'^/^«/vwwwv^/w^'/v^vvsrvw^y'/^í
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstrafti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júll.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
ÚW5$555553S555555S5555555$555S5$5555$5ÍS55*5555Í55; '
Afstaða flokkanna og blaða þeirra
til framkvæmdamálanna
STJÓRNMÁLAFLOKKARNIR í bænum
og blöð þeirra hafa kosið að leggja mál fyrir
kjösendur með nokkuð ólíkum hætti nú fyr-
ir þessar bæjarstjórnarkosningar. Sjálf-
stæðisflokkurinn, Alþýðuflokkurinn og
kommúnistar hafa gefið út kosningaávörp
og málefnayfirlýsingar í mörgum liðum. Er
þar með almennum orðum lýst yfir stuðn-
ingi flokkanna við ýms mál, sem nú eru á
döfinni, en engin nánari grein gerð fyrir
því, hvernig horfi um framkvæmdir þeirra,
eða hvernig þessir flokkar hyggjast vinna
að því, að skila þeim í höfn. Framsóknar-
flokkurinn hefur ekki fetað þessa slóð.
Hann hefur ekkert kosningaprógram gefið
út, og mun ekki gera það. Hann hefur haslað
sér völl málefnalega, nú sem fyrr, og heitir
því einu, að vinna eftir beztu getu að fram-
gangi hagsmuna- og menningarmála kaup-
staðarins, með tilliti til getu bæjarfélagsins
og efnahagslégs öryggis borgaranna. Dagur
hefur því ekki birt neitt kosningaávarp með
viðhafnarletri, að hætti hinna blaðanna.
Hins vegar hefur blaðið nú að undanförnu
tekið til umræðu allmörg þau mál, sem á
dagskrá eru — eða blaðið hefur beinlínis sett
þau á dagskrá bæjarmáíefnanna — lýst því,
hvernig hiorfir með framkvæmd þeirra, og
hver munu verða helztu verkefni nýju bæj-
arstjórnarinnar í sambandi við þau. Þannig
hefur blaðið vakið máls á fyrirhuguðum
framkvæmdum við Laxá, bryggjugerð á
Oddeyri, nýskipun á brunamálum bæjarfé-
lagsins og byggingu slökkvistöðvar, stuðn-
ingi við fyrirætlanir útvarpsins um bygg-
ingu endurvarpsstövar, ástandi og horfum í
sjúkrahússmálinu, og bent á, að trygging
reksturs spítalans nýja verði aðalverkefni
væntanlegrar bæjarstjórnar. Þá hefur blað-
ið bent á nauðsyn þess, að kaupstaðirnir úti
á landi endurveki samstarfið, sem hófst með
kaupstaðaráðstefnunni 1948, rætt flugvallar-
málin og nýbyggingu sundstæðisins, lagt til,
að gerð yrði gerbreyting á framkvæmda-
stjórn bæjarins, að bæjarstjórnin ynni að
því, að fá skattalögunum frá 1942 breytt,
með því að þau ganga mjög á tekjustofna
bæjarfélaganna, o. s. frv. Með þessari mála-
færzlu hefur Dagur lagt bæjarmálin fyrir
kjósendur, eins og þau standa í dag, og bent
á, hvað gera þyrfti á næstunni. BÍaðið hefur
skírskotað til dómgreindar borgaranna og
hvatt þá til þess að kjósa þá fulltrúa í bæjar-
stjórn, sem þeir treysta bezt til þess að vinna
skrumlaust að framgangi málanna eftir því
sem aðstæður leyfa.
í RAUNINNI RÍKJA tvær stefnur í bæj-
armálunum. Önnur stefnan lofar kjósendum
alls konar framkvæmdum og fríðindum, án
þess að gera nokkra nánari grein fyrir því,
hvernig unnt muni að standa við öll loforðin,
og að því er virðist án tillits til gjaldþols
bæjarins og borgaranna. Hin stefnan er sú,
að lofa engu öðru en því, að vinna að lausn
hvers máls í samræmi við hag
og getu bæjarfélagsins og
borgaranna, og gera bæjar-
mönnum jafnframt grein fyr-
ir því, hvernig málunum er
komið, hver úrlausnarefni séu
aðkallandi og hvernig beri að
snúast við þeim. Framsókn-
arflokkurinn fylgir þessari
stefnu. Hinir flokkarnir virð-
ast allir hafa skipað sér und-
ir merki „nýsköpunar“-orða-
gjálfurs, rétt eins og ekkert
vatn hafi runnið til sjávar
síðan 1944 og elfur tímans
hafi stöðvazt í sama mund og
hinn fyrsti nýsköpunarboð-
skapur var birtur þjóðinni.
AUK ÞEIRRA MÁLA, sem
hér að framan eru nefnd, hef-
urFramsóknarflokkurinn lagt
á það! höfuðáherzlu í þessum
kosningabardaga, hverja meg-
inþýðingu framkvæmdir sam-
vinufélaganna hafa fyrir
þetta bæjarfélag.Sumir hinna
flokkanna láta eins og engar
framkvæmdir séu gerðar hér,
nema að forgöngu bæjar-
stjórnarinnar. Allt muni fara
hér í kalda kol, ef bæjarstjóð-
ur ráðist ekki í þessa eða hina
framkvæmdina. Samt eru nú
að gerast stærri hlutir í at-
vinnumálum bæjarins, rétt
fyrir framan nefið á þessum
flokkum, en bæjarstjórnin
hér hefur nokkru sinni beitt
sér fyrir eða er líkleg til þess
að gera. Endurbygging ullar-
verksmiðjunnar Gefjunar og
bygging ullarþvottastöðvar-
innar eru stórfelldar atvinn,u-
legar nýjungar í bænum. Þar
er samvinnuskipulagið að
verki, frjálst framtalc sam-
vinnumannanna í landinu,
sem valið hafa þennan bæ
sem höfuðsetur iðnaðarfram-
kvæmda sinna. En á sama tíma
sem málgögn þriggja stjórn-
málaflokkanna hér skreyta
forsíður sínar með myndum
af frambjóðendum sínum eða
óákveðnum loforðum um
framkvæmdir fyrir fé al-
mennings í þessum bæ, hola
þau fregnum af þessum fram-
kvæmdum á öftustu eða næst
öftustu síðu, eða geta alls ekki
um þær. Og ekkert þessara
blaða hefir séð ástæðu til þess
að geta þess sérstaklega,
hverja þýðingu þessar fram-
kvæmdir hafi fyrir framtíð
bæjarfélagsins og vaxtar-
möguleika. Ástæðan til þessa
slappleika er raunar augljós.
Þessi málgögn vilja helzt láta
líta svo út, að hér sé ekkert
gert, nema kaupmenn hafi
forustu um það, eða bæjar-
yfirvöld. Þau vilja ekki láta
á því bera,að frjáls samvinnu-
samtök þegnanna eru að
leysa aðkallandi úrlausnar-
efni þjóðfélagsins af eigin
ramleik.Þau vildu helzt þegja
hinar stórfelldu framkvæmd-
ir samvinnumanna í hel. En
úti í lífinu sjálfu eru sjónar-
mið þessara blaða lítið vegar-
nesti. Þar eru þau gleymd og
gagnslaus. Þá veltur á mestu,
að forsjálni, fyrirhyggja og
dugnaður tryggi borgurunum
lífvænlega afkomu og bæjar-
félaginu möguleika til vaxt-
ar og þroska. Framkvæmd-
ir samvinnufélaganna hér 1
bænum munu skila bæjarfé-
laginu í heild miklum arði eft-
ir að kosningaávörpin skraut-
prentuðu eru löngu gleymd
bg grafin.
FOKDREIFAR
Á Helgi Hjörvar að ráða því einn,
hvaða erindi eru flutt í
Ríkisútvarpinu?
Jón H. Þorbergsson á Laxa-
mýri skrifar blaðinu:
„Á SÍÐASTL. HAUSTI var eg
staddur í Reykjavík. Ætlaði eg
mér að fá leyfi Ríkisútvarpsins
til þess að flytja þar tvö 20 mín-
útna erindi um landbúnað. Aðal-
efni þeirra var það, að benda á
hina miklu möguleika hér á
landi til aukinnar ræktunar, á
hið alvarlega fráhvarf þjóðarinn-
ar frá þessum atvinnuvegi, og á
það, að slíkt gæti orðið þjóðinni
að falli, bæði fjárhagslega og
menningarlega. Sérstaklega vildi
eg sýna fram á það með rökum,
hve hættulegt það væri lífi og
afkomu okkar í landi hér, að nú
fer svo mjög að vanta matinn,
sem framleiddur er í sveitum
landsins.
í þessu skyni var mér vísað á
að snúa mér til Helga Hjörvar.
Eftir að Helgi hafði litið eitthvað
vfir erindin og stefnt mér til sín
um þau, snýr hann sér að mér
fullur rosta og skætings. Segir,
að við bændur séum fullir hroka,
heimtum vegi og brýr og svíkj-
umst um að búa og framleiða. —
Hann gerði mér upp orð í erind-
unum, sem hvergi voru þar til,
til þess að færa málflutning minn
til verri vegar, sem illa siðaðir
menn láta sér sæma. Gaf hann
það fvllilega í skyn, að það væri
hann, en eg ekki, sem vissi á
hvern hátt ætti að tala um land-
búnað. Eg hef þó glímt við það'
spursmál um 40 ára skeið, en
hann aldrei neitt. Hann sagði
með þjósti: „Þetta verður ekki
tekið. Þú getur samið þetta
öðruvísi og stytt það í eitt er-
indi.“
Oll var framkoma mannsins
bin óvirðulegasta og Ríkisútvarp-
inu til vanvirðu. Hann var fullur
hroka, sem hann brá mér og
okkur bændum > um. Hann var
móðgaður af því að eg héldi því
fram, að í stórborgum úrkynjað-
ist fólkið. En þetta er reynsla
aldanna með siðuðum þjóðum. —
Sjálfur þarf Helgi ekki að fæðast
í stórborg, til þess að „demorali-
serast“. Helgi Hjörvar er fæddur
og uppalinn í sveit og er því einn
þeirra, sem svikist hefur úm að
verða bóndi, vinna í sveitinni að
nauðsynlegum störfum og fram-
leiða nauðsynjar handa sjálfum
sér og öðrum. Situr því illa á
honum að bregða öðrum um
sams konar sviksemi.
Eg tel það óviðeigandi og óþol-
andi, að svona maður sé látinn
mæta sem fulltrúi á þessum stað
og koma fram sem einvaldur við
þessa alþjóðlegu stofnun og hafa
þar vald til þess að loka fyrir út-
varpið, þegar ræða skal um þjóð-
nauðsynleg mál, sem flutt eru .af
velvilja til lands og þjóðar og af
löngun til þess að verða að liði
góðu málefni. En af þeim ástæð-
um voru erindi mín samin.
Mun eg birta þau óbreytt og
(Framhald á 7. síðu).
Erlend tíSindi:
Réttur verkalýðsfékga
í Sovétríkjunum
Úr bók Walter Bedell Smith:
„Þrjú ár í Moskvu“
SL. LAUGARDAG voru birtir nokkrir
kaflar úr hinni nýju bók Walter Bedell
Smith, „Þrjú ár í Moskvu“, í þessum þætti
hér í blaðinu. Hér fara á eftir nokkur athyglis-
verð atriði úr þessari mjög umtöluðu bók.
Þvingunarvinna.
Enda þótt mikil áherzla sé á það lögð í
Sovétríkjunum, að ungt fólk geti hlotið
menntun, eru slík fyrirmæli þó aukaatriði
hjá því meginhagsmunamáli ríkisins, að
tryggja stöðugan straum ungs fólks til þegn-
skylduvinnu ríkisins, hvar svo sem yfirvöld-
unum þykir þörf á að nota þennan vinnu-
kraft. Þetta vinnuafl er kallað út, eins og
um hermenn væri að ræða. í reyndinni verk-
ar þetta þannig, að 14-15 ára unglingar, sem
ekki hafa sýnt neina sérstaka hæfileika til
æðri menntunar, eða ekki haft tækifæri til
þess að sýna hæfileika sína, mega búast við
að vera kallaðir til erfiðisvinnu fyrir ríkið.
Eftir undibúning til starfa, getur verið í tvö
ár, en er stundum alls enginn, verða þessir
unglingar að sætta sig við að vera næstu fjög-
ur ár við erfiðisvinnu, hvar sem ríkið telur
hennar þörf. Þar við bætist, og það er þyngra
á metunum, að vinnuhermaðurinn er skyldur
til þess að vinna áfram að starfi sínu, eftir
fjögra ára þjónustu, ef hann ekki hefur í
höndum leyfi forstöðumanna vinnunnar til
þess að hverfa frá henni. Þannig getur svo
farið, að hann sé neyddur til þess að vinna
á sama stað alla ævina, og sérhver hæfileiki
hans, eða löngun, til sérmenntunar eða ann-
arra starfa, fái aldrei að njóta sín.
Verkföll eru bönnuð.
Hinir svökölluðu verksmiðjuskólar í Sovét-
ríkjunum eru þess vegna illa þokkaðir af al-
menningi, og vegna þess, að nær því enginn
kemur þangað af fúsum vilja, verður að út-
vega nemendurna með vinnu-herútboði. Eft-
ir því, sem eg hef komizt næst, er þarna um
lítið sem ekkert frelsi að ræða. Drengir, sem
eg hef séð að störfum úr þessum svokölluðu
„frjálsu vinnusveitum11, hafa verið klæddir
einkennisbúningi hermanna, og hafa augsýni-
lega lotið heraga. Síðar verða þeir meðlimir
verklýðsfélaga, en í Sovétríkjum eru verk-
lýðsfélög ekki samningsaðilar um kaup og
kjör, eins og á Vesturlöndum, eða starfa að
velferð meðlima sinna, heldur eru þau um-
boðsmenn ríkisvaldsins, til þess að gera
verkalýðinn að verkfæri ríkisins. Ýmsir er-
lendir verklýðsleiðtogar hafa gert sér það til
gamans, eins og eg gerði, að spyrja Kuznetsov,
formann verklýðsfélagasambandsins, um hið
raunverulega samband félagann við einstkl-
inginn innn þeirra, og um möguleika félag-
anna til þess að semja um kaup og kjör eða
gera verkföll. En í þessum efnum eru Rússar
bókstaflega á annarri bylgjulengd en Vestur-
landaþjóðir. Verkföll eru bönnuð. Eitt sinn
útskýrði Stalín samt viðhorf Rússa til verk-
lýðsmálanna með einni setningu í samtali
við Harry Hopkins (sendimann Roosevelts á
styrjaldarárunum). Hopkins sagði mér frá
því, að í einu af samtölum þeim, er hann átti
(Framhald á bls. 7.)