Dagur - 15.03.1950, Qupperneq 4

4
!
DAGUR
Ritstjóri: Ilaukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstra-ti 87 — Sími 166
Blaðið kemur lit á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Samstarf til yiðreisfiar
ÞAU TÍÐINDI gerðust í stjórnmálum landsins
um sl. helgi, að borgaraflokkarnir báðir tóku upp
viðræður á ný um samstarf til viðreisnar í efna-
hagsmálum þjóðarinnar, með þeim árangri, að
þingræðisstjórn flokkanna gat tekið við völdum í
gær. Er þar með lokið stjórnarkreppu þeirri, sem
raunverulega hefur staðið síðan eftir kosningarn-
ar í hausf. Þeir flokkar, sem deilt hafa hart að
undanförnu og hafa mjög andstæð sjónarmið í
' ' ^
ýmsum málum, hafa tekið höndum saman til þess
að mæta hinum geigvænlegu efnahagslegu örðug-
leikum, sem þjóðin á nú við að etja og búa at-
vinnuvegunum aftur sæmileg starfsskilyrði. Vafa-
laust er, að ábyrgir þegnar þjóðfélagsins fagna því,
að þetta samstarf tókst. íslendingar deila hart og
óvægilega um stjprnmál, en þótt skoðanir séu
skiptar, munu flestir sammála um að það væri
óíyrirgefanlegt ábyrgðarleysi og glapræði, að
Jialda áfram deilum um ágreiningsatriði í innan-
lands stjórnmálunum meðan þjóðarskútan sjálf
stefnir óðfluga í strand. Enginn sanngjarn maður
neitar því lengur, að erfijðleika'r atvinnuveganna
og útflutningsverzlunarinnar eru nú þannig vaxn-
ir, að róttækra aðgerða er þörf. Þessi staðreynd
hefur leitt til núverandi stjórnarsamstarfs og
ábyrgrar stjórnarstefnu. Vgi'ður að^vænta þess, að
þorri þjóðarinnar telji slíkt samstarf nú Jiöfuð-
nauðsyn og ágreiningur um smærrj atriði verði
að víkja í bráð.
STJÓRNARFLOKKARNIR hafa komið sér
saman um þær höfuðaðgerðir, sem nauðsynlegar
eru til þess.að forða sjávarútveginum frá stöðvun.
Frumvarp það, sem fyrrv. ríki'sstjórn bar fram,
um gengisfellingu o. fl., nær nú fram að ganga,
með nokkrum veigamiklum breytingum, sem
Framsóknarmenn fengu fram komið. Eru þær
nánar raktar annars staðar í blaðinu, en höfuðtil-
gangur þeirra er, að rétta ,,slagsíðu“ þá, sem var á
frumvarpinu til hags fyrir stóreignastéttina í land-
inu. Verða stóreignamenn nú að leggja fram nokk-
urn hluta eigna sinna til þess að unnt reynist að
halda Jífskjörum almennings sem mest óbreyttum
og gei-a ríkisvaldinu mögqlegt að halda uppi at-
vinnu og framleiðslu og greiða niður skpldir rík-
issjóðs. í ávarpi því, er forsætisráðherrann flutti
er stjórnin tók við völdum í gær, lét hann svo um-
mælt, að rfkisstjórnin mundi stefna að því að
áhrif gengislækkunarinnar yrðu sem minnst til-
finnanleg fyrir allan almenning og óskaði hann
samvinnu við stéttasamtök almennings eftir því
sem fopg eru á. Er þess að vænta, að samtök
launamanna og annarra stétta skorist ekki undan
slíku samstai'fi að óreyndu og láti ekki stjórnmála-
áróður villa sér sýn.
TVEIR STJÓRNMÁLAFLOKKANNA hafa lýst
yfir andstöðu sinni við hina nýju ríkisstjórn. Báðir
gera þá grein fyrir andstöðu sinni, að þeir séu á
móti gengisfellingu. Kunnugt er að Alþýðuflokk-
urinn hefur fram til þessa fylgt hinni svokölluðu
uppbótax-leið í dýrtíðarmálunum, en af henni hafa
leitt síhækkandi tollar og skattar. Viðui'kenna
flestir greindari menn flokksins, að sú leið sé ekki
fær lengur. Alþýðuflokksmenn hafa ekki mótmælt
því, að hin svokallaða niðurfærzluleið í dýrtíðar-
xnálinu mundi verða almenningi erfiðari en geng-
D AGUR
Miðvikudaginn 15. marz 1950
isfelling, en þeir eru samt á móti
gengisfellingu — sem er bein af-
leiðing stjórnarstefnu fyrri ára, er
Alþýðufl. var valdamikill í ríkis-
stjórn. — Lítul' helzt út fyi-ir að
fori'áðamenn flokksins hugsi sér
að ekkei't skuli gert í dýi'tíðar-
málunum og siglingunni í efna-
hagslegt strand vei'ði haldið
áfi-am, unz skip hins unga lýð-
veldis brotnar á skerinu. Raun-
vei'ulega hefur Alþýðuflokkurinn
enga stefnu í dýi'tíðarmálinu nú
nema þá, að keppa við kommún-
ista í atkvæðaveiðum og styðja
þá þannig óbeint í niðui'rifs- og
skemmdarstai-fsemi þeii-ra. Vænt
anlega sjá flestir landsmenn það,
að nú eru ekki tímar til þess að
undirbúa næstu kosningar með
slíkum stai-fsaðferðum, heldur
veltur nú mest á ábyrgu og þjóð-
hollu stai'fi. Væi'i það vissulega
veglegra lilutskipti fyrir Alþýðu-
flokkinn að eiga hlut að almennu
samstarfi til viðreisnar en elta
liommúnista í ábyi'gðai'lausu nið-
uri'ifsstarfi þeirra.
^OKDREIFAR
Síldamxerkingar.
Árni Friðriksson fiskifræðing-
ur slcrifar blaðinu:
„í SAMTALI við Valtý Þor-
steinsson, útgerðarmann, í 13. tbl.
Dags 1. marz 1950, í tilefni af dvöl
hans í Noi'egi og víðar, stendur
meðal annar seftii'farandi:
„í sambandi við frétt, sem hér
hefur birzt, um að síldar mei'ktar
hér við land hafi komið fram í
síldai-göngu þessai'i (þ. e. við
Noreg í vetur, Á. F.), má geta
þess að eitt norsku blaðanna upp-
lýsti, að þær hafi verið noi-skar
vorsíidar, merktar sunnar við
Noi-eg. Á mei'kjunum stóð hins
vegar „Island“ af því að önnur
merki munu ekki hafa verið til-
tæk.“
Þar sem frásögnin er röng og
villandi þykir mér rétt að taka
fram eftirfarandi atriði:
1. Þegar síldarmerkingar hóf-
ust í Evrópu í marz 1948 við
vestui'strönd Noregs (Karmey)
voru ekki til önnur mei'ki en þau,
sem eg hafði keypt í U. S. A. og
voru þau því notuð bæði við
Noreg þá og síðar við fsland. Á
öllum merkjunum stóð „Island“
en merkin greindust í flokka og
voru um 250 merki í hverjum
flokki. Hver flqkkur var auð-
kenndur sérstaklega, t. d. Al,
A2. .. . Bl, B2. .. . B10 o. s. frv.
í Noregi voru notuð öll A-merk-
in, öll B-mei'kin og Cl—C7. Við
Noi-ðurland (sumarið 1948) var
mei-kt með C8—10 og auk þess
með D-, E-, F- og G-merkjun-
um.
2. Þann 9. febr 1949 fannst eitt
G3-merki í síld, sem veiddist við
eyjuna „Stord“ skammt frá Bei’g-
en. Hafði síldin vei'ið mei'kt við
Lundey á Skjálfanda 21. ágúst
1948.
3. Sl. sumar fannst í verksmiðju
á Raufarhöfn m. a. eitt B6-meiki,
en með því hafði verið merkt
voi'síld við V.-Noreg (Vesti’e
Bolen) 17. mai'z 1948.
4. Núna í vetur hefur mér verið
tilþynnt, a'ð fjögur merki héðan
hafi fundizt við Noreg, nefnilega
D4 (Skoruvíkui'bjarg 6. ágúst
1948 Stad, Noregi, ca. 10. febr.
1950). D6 (Skoruvíkurbjai’g 6.
ágúst 1948 — Stórsíldarmiðin við
Noreg ca. 12. febr. 1950). F2 (Við
Snartastaðanúp 27. ágúst 1948 —
við Möre, Noregi, ca. 10. febr.
1950). G5 (Við Leii'höfn 26. ágúst
1948 — Stórsíldarmiðin við Nor-
eg ca. 12. febi'. 1950). Af þessu
sést, að hér er ekki um neitt að
villast. (Staður óg dagur merk-
ingar og endurveiði tilgreint í
svigum). Vel má vera að fleiri
merktar Norðurlands-síldar hafi
veiðzt við Noreg í vetur, þótt eigi
hafi mér verið tilkynnt það enn.
Með þökk fyrir bii'tinguna. Árni
Fi'iðriksson.“
í TILEFNI af þessu bréfi fiski-
fræðingsins vill Dagur benda á,
að það er á misskilningi byggt að
frásögn blaðsins og Valtýs Þor-
steinssonar hafi verið röng. f við-
tali við Dag greindi Valtý frá frá
ummælum í norsku blaði og var
rétt frá þeim hermt, en hvorki
hann né Dagur lögðu neinn dóm
dóm á það, hvort sú frásögn væri
í öllum atriðum rétt hjá hinu
norska blaði.
Garðræktin í vor.
FINNUR ÁRNASON garð-
yrkjuráðunautur hefur beðið
blaðið að minna baejarbúa þá,sem
hafa garða á leigu frá bænum, og
eins hina, sem hafa áhuga fyrir
aíi fá garða og hafa beðið um þá,
að koma á auglýstum tíma til þess
að greiða leigu fyrir garðana. Eru
nánari fyrirmæli í auglýsingu í
blaðinu í dag. Þá eru þeir, sem
ætla að hætta garðræktinni nú,
minntir á að tilkynna garðyrkju-
ráðunautnum það. Þeir, sem ætla
að fá nýja garða, ættu nú at at-
huga um möguleika á öflun út-
sæðis.
Götuljósin.
BÆJARBÚI skrifar blaðinu og
bendir á, að það komi alloft fyrir
að logi glatt á götuljósum víðs
vegar um bæinn, þótt bjartur
dagur sé, og spyr í því sambandi:
Er ekki álagið á rafveitunni
nægilegt þótt ekki sé reynt að
upplýsa himinhvolfið á þennan
hátt, þegar þess er engin þörf? —
Dagur kann ekki að svara þess-
ari spurningu og beinir henni til
forráðamanna rafveitunnar.
- Níræð kona
(Framhald af 2. síðu).
konuna. Dvaldi ég þar lengi dags
og fór eigi af bænum fyrr en i
rökki'i. Naut allsháttar gestrisni
og alúðar í hlýjum og björtum
húsakynnum. Og þá sá ég son
gömlu konunnar, Olaf bónda An-
tonsson, leggja hitapoka undir
fætur gömlu móður sinnar og
sýna henni karlmannlega ástúð
og nærgætni. Rann mér þá göml-
um hugur til lífsins og ágæta þess
þrátt fyrir margt mótspúið og
örvhent.
Og þá kom mér í hug að ef ég
freistaði að færa í mál persónu
Freyju Þorsteinsdóttur, að vel
mundi hlýða að nota snjöllu fer-
henduna hans Daníels læknis
sem einkunn minna fátæklegu
orða.
Freyja Þorsteinsdqttir gekk
ung til licljs yið lífið. Þjpnaði trú
lega meðan vinnuljóst var og allt
til náttmála. Þess vegna er oss
sveitungum hennar skylt að virða
hana og þakka henni. Má það
vissulega ekki seinna vera.
Bið svo hina öldnu heiðurskonu
svo og aðstandendur hennar og
aðra þá er í greinarkorni þessu
hefur verið ýtt í sjónmál, að taka
létt á, þó að mér óupplýstum
smalamanni farist eigi fimlega
um helgan yöll þjóðernis og móð
urtungu.
Rúnólfur í Dal.

Getur laukur læknað kvef?
Það er mikið talað um lauk sem lyf við öllu mögu-
legu. Þetta á þó aðallega við um kvef, og hefur lauk-
urinn reynzt mörgum hið ágætasta læknislyf við
þessum leiðinlega kvilla.
Kvöld eitt, ekki alls fyrir löngu, fann eg glöggt,
að eg var að byrja að fá kvef. Það sama kvöld hitti
eg kunningjakonu mína, sem er mjög trúuð á lauk-
inn, og er hún heyrði í mér hóstann og ræmuna,
hvatti hún mig eindregið til að borða hráan lauk,
áður en eg legðist til hvilu um kvöldið. Sagði hún
mér frá reynslu sinni og ýmsar sögur í því sam-
bandi. Eg ákvað þegar að reyna lyfið. Er heim kom
sótti eg mér stóran lauk, flysjaði hann og borðaði
hann hálfan. Eg lét laukinn liggja nokkra stund í
munninum, eins aftarlega og eg gat, án þess að
kyngja honum strax. Morguninn eftir voru engin
sárindi í hálsi, engin ræma, pkkert kvef. Nú veit eg
ekki, hvort þetta er tilviljun ein, hvort þetta er að
þakka trú minni á lauknum, eða hvort laukurinn
beinlínis læknaði kvefið.. Eg ráðlegg öðrum að
reyna.
LEIÐRÉTTING Á SKYROSTGERÐ.
í seinasta kvennadálki var sagt frá því, hvernig
hægt væri að gera ost úr skyri, hinn svonefnda
skyrost. í þeirri frásögn féll niður að skýra frá því,
að það á að hræra skyrið með rjóma. Hafi/únhverj-
um fundizt osturinn þurr, eftir uppskriftinni í síð-
asta blaði, þá er skýringin sú, að ostinn á að hræra
með salti og rjóma, ög leiðréttist þetta hérmeð.
LYSTUGUR OG HEILNÆMUR DRYKKUR.
Margir eiga erfitt með að drekka' mjólk, og er
það illa farið, þar sem mjólkin er ein hinna holl-
ustu fæðutegunda, sem við eigum kost á. Börnum
og unglingum er sérstaklega nauðsynlegt að drekka
mjólk vegna bæliefna og stqinefna, sem hún inni-
heldur og nauðsynleg eru þeim, sem eru að vaxa.
Fyrir lystarlítil og keipótt börn er hægt að gera
lystugan og góðan drykk úr mjólk, sem þau munu
eflaust drekka, þótt þau fáist ekki til að drekka
venjulega mjólk. Drykk þennan má nefna sítrónu-
mjólk, og er hann gerður á eftii'farandi hátt:
Safi úr hálfri sítrónu, sykur eftir smekk, 1/4 1.
mjólk og svolítið af rjóma, ef hann er til (ekki
nauðsynlegt). Sykurinn og sítrónusafinn er hrært
saman, þangað til sykurinn er næstum því uppleyst-
ur. Þá ei’ mjólkin sett saman við og þeytt vel sam-
an. Hellt í glas og drukkið strax. Sítrónan gerir
þennan drykk mjög svalandi og góðan, og mjólkin
fær aukið magn af C-bætiefnum við þetta. Mjólkin
eða rjóminn, ef hann er notaður, eiga að vera vel
köld.
FYRSTA SAUMAVÉLIN.
Saumavélin var uppfundin af Englendingi, Thom-
as Saint að nafni, og var fyrsta saumavélin gerð ár-
ið 1790. Þessi saumavél var aðallega gerð til að
sauma leður, en hún náði engri útbreiðslu, og upp-
finningamaðurinn hagnaðist ekkert á henni. Um
1830 fann fátækur, franskur skraddari upp sauma-
vél, sem líktist meir vélinni, eins og við þekkjum
hana í dag. Þessi vél var nokkuð notuð á Frakk-
landi, en verkamenn óttuðust að þeir myndu tapa
allri atvinnu, ef þetta undur næði útbreiðslu, og
gerðu því aðsúg að vélunum og verkstæðunum. —
Þessi uppfinningamaður dó líka í fátækt. Eftir þetta
komast Ameríkumenn í leikinn, þar á meðal Isaac
Singer, sem fékk einkaleyfi á saumavél sinni 1851.
Singer-vélarnar hafa náð geysilegri útbreiðslu og
eru þekktar um mestan hluta heims.