Dagur - 06.02.1952, Síða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 6. fehrúar 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Simi 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er I. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
&SSSS$SSSSSSSS55$SSS54í55SSS55S$S45S5iyS$S5S«S55SÍ
59'
Sannleikuriim í málinu“
vaxandi í þéttbýlinu. Dýrtíð
eykst enn í landinu. Sú tíð hlýtur
að renna upp, að forustumenn
þjóðarinnar verða að gera hið
sama og Nikías Aþeningur, er
hann skrifaði heim til ættjarðar-
innar hversu leiðangurinn til
Syrakúsu hefði farið út um þúf-
ur: „Eðli yðar er erfitt að stjórna,
sem þér vitið bezt sjálfir. . . . og
þar sem eg þekki einnig það eðli
yðar, að vilja aðeins heyra góðar
fréttir — en þér eruð þó fljótir til
vandlætingar ef reynslan er ekki
eins hagkvæm og vonir standa til
— hef eg ákveðið að velja örugg-
ustu leiðina og segja yður allan
sannleikann í málinu."
Hvort.mundi ekki þörf á slíkri
skýrslu um okkar Syrakúsu-
leiðangur á fund frjálsara at-
vinnu- og viðskiptaskiptalífs og
um efnahagsástand íslenzku
þjóðarinnar almennt nú í upp-
hafi þessa árs? Fólkið í landinu
veit of lítið um hlut Marshall-
peninga í daglegri nauðsynjaöfl-
un þjóðarinnar og um möguleik-
ana til þess að þjóðin geti staðið
óstudd á eigin fótum. Meðan
sambandið milli framleiðslunnar
og efnahags hvers heimilis er
hulið sjónum fjölmennis í land-
inu, meðan vinnuaflið er illa hag-
nýtt, meðan framleiðslugetan er
ekki notuð til hins ýtrasta, getur
formúla Nikíasar Aþenings
naumast orðið skemmtilestur, en
þekking á meininu er undanfari
lækningarinnar. Þjóðin þarf þess
með að heyra „allan sannleikann
í málinu.“
TVÆR AF FORUSTUÞJÓÐUM Evrópu hafa

Húsmæðrajiáttur
undir grænni torfu
Húsmæðraþátturinn í útvarpinu virðist kominn í
tölu þeirra dagskrárliða í þeirri virðulegu stofnun,
sem „lýsa eins og stjömur, en slokkna, hverfa“.
Þessi lýsing á þættinum er líklega of háfleyg. Að-
alatriðið er, að þessi þáttur er kominn undir græna
toarfu við hliðina á mörgum öðrum nýjungum, sem
dagskrárstjórnin hefur fitjað upp á á liðnum árum.
Uthaldsleysi er alláberandi einkenni á dagskrár-
stjórninni. Manni virðizt, að „þættir“ sem byrjað
er á, séu bundnir við ákveðnar persónur og ef þær
forfallast, forfallast þátturinn með þeim eða deyr.
Þetta er öfugstreymi og í mótsögn við einkunnar-
þessa síðustu daga neyðst til þess að hörfa úr
framvarðstöðum frjálsrar verzlunar og haftalauss
ríkisbúskapar. Bæði Bretar og Frakkar hafa til-
kynnt nýjar takmarkanir á innflutningi frá doll-
aralöndum og að auki á viðskiptum við þjóðir
greiðslubandalags Evrópu. Þær hafa hert gjald-
eyriseftirlit og sett takmarkanir á farareyri ferða-
manna. Fleiri ráðstafanir til sparnaðar hafa verið
geðar, bæði á sviði utanríkisviðskipta og vettvangi
innanlandsstjórnar; Bretar hafa t. d. sagt upp
10.000 starfsmönnum er áður voru á launaskrám
ríkissjóðs. Bæði áhorfendur og heimamenn viður-
kenna, að nauðsyn* hafi rekið stjórnir þessara
landa til þessara ráðstafana, enda eru þær ekki
ætlaðar til frambúðar. Þær eru afleiðing verðlags-
þróunarinnar á heimsmarkaðnum og erfiðra ut-
anríkisviðskipta er aftur stafa frá stríðshættunni
og því mikla átaki, sem frjálsir menn um heim
allan gera til þess að bægja kúgun komm-
únismans og svartnætti mannhaturs- og miðalda-
hyggjunnar frá dyrum sínum. Þessi þróun hefur
orðið á meginlandi Evrópu þrátt fyrir þá megin-
áherzlu, sem þjóðirnar þar hafa lagt á eflingu
framleiðslunnar. Ár eftir ár hefur það verið brýnt
fyrir brezku þjóðinni — hver svo sem við völdin
hefur setið — að efnahagslegt sjálfstæði væri und-
irstaða alls velfarnaðar. Meiri framleiðsla hefur
verið kjörorð allra stétta. Nú er sýnt, að þegar að
höndum ber í senn óhagstæða verðlagsþróun og
þverrandi erlenda aðstoð, hefur þessi aukning
ekki verið nægileg og þess vegna er gripið til víð-
tækra sparnaðarráðstafana jafnframt því sem
hafin er ný sókn til framleiðsluaukningar.
ÞAÐ ER EÐLILEGT að menn velti því fyrir
sér, hvernig íslandi muni farnazt í því hlutverki
að vera óasis frjálsra viðskipta og haftalauss rík-
isbúskapar mitt í sandauðn vaxandi hafta og rík-
iseftirlits nágrannaþjóðanna. Að vísu er frelsiðenn
aðeins fjarlæg hilling á mörgum sviðum atvinnu-
lífsins. En samt eru þvinganir þær, er ríkisbáknið
leggur á þegnana í dag ekki nema svipur hjá sjón
miðað við ástandið sem ríkti hér meðan hin sósí-
alíska skipulagning ríkisembæftismannanna var í
algleymingi. En ef umheimurinn ánetjast hafta-
kerfinu á ný, verður okkar frelsi skammlíft, nema
til komi þjóðarvakning að halda því og glata því
ekki aftur. Og leiðin til þess er aðeins ein: að efla
framleiðsluna á öllum sviðum og auka útflutn-
ingsverðmætið jafr.framt því, sem verðlagsmálum
hér heima fyrir er haldið í skefjum.
ÞAÐ TAKMARKAÐA frelsi, sem við bjuggum
við sl. ár, skilaði stórauknu útflutningsverðmæti,
en jafnframt ískyggilega háum greiðsluhalla við
útlönd. Ríkisbúskapur okkar hvílir enn að alltof
miklu leyti á beinni erlendri fjárhagsaðstoð. Ef
litast er um í þjóðfélaginu í dag, verður ekki sagt,
að byrlega blósi á þessu nýbyrjaða ári að viðhalda
viðskiptafrelsinu og fullum afköstum atvinnuveg-
anna. Fjárhagsgrundvöllur sjávarútvegsins er
ótraustur og kaupdeilur eru við sjóndeildarhring.
Vinnuafl þjóðarinnar og véltækni er hvergi nærri
fullnýtt til framleiðsluaukningar. Atvinnuleysi er
FOKDREIFAR
Þjóðlíf úr skorðum.
Utvarpið hefur sagt okkur frá
43—48 cm. snjófalli í Reykjavík.
Og sunnanblöðin segja frá því,
undir stórum fyrirsögnum, að
höfuðstaðarbúar hafi sumir
hverjir þurft að moka sig út úr
húsum sínum eftir ofanhríðar
síðustu dagana. Samkvæmt þessu
hefur lífið í höfuðborginni að
þessu leyti nálgast það, sem er i
hversdagslegt hér um Norður-
land a. m. k. og í flestum lands-
hlutum að því ætla má, öðrum en
Reykjanesinu og sjávarsíðunni
við Faxafl. En svo er að sjá, sem
fólk þar syðra sé óviðbúið að
mæta erfiðleikum snjóaveturs.
Mild tíð liðinna ára hefur skapað
þó skoðun hjá mörgum, að vetr-
arhörkur séu aðeins í annálum
eða í mesta lagi í minningum grá-
skeggjaðra öldunga. Þessi stað-
reynd vekur þó spurningu, hvort
við íslendingar séum ekki orðnir
heldur andvaralausir um við-
búnað til að mæta hörðum veðr-
um, hvort við höfum ekki í hug-
um okkar flutt landið á suðlægar
breiddargráður af því að veðrin
hafa leikið við okkur nú um all-
langa hríð. Vonandi fáurn við
ekki yfir okkur harðindakaflana
alræmdu aftur, en slíkt er þó
aðeins von og engin vissa. Ungt
fólk heldur stundum að talið um
illa árferði sé allt sprottið af ves-
öld þeirri, sem hér var landlæg á
fyrri árum, og af getuleysi for-
feðra okkar, sem ekki réðu yfir
mikilli tækni, að mæta vandan-
um. Engin hætta sé á vandræðum
nú. Létt verk að bægja þeim frá
með nýjum tækjum og vélum.
En sú staðreynd, að nær hálfri
þjóðinni hefur orðið svo mjög
um 43—48 cm. snjólag, vekur þá
spurningu, hvernig mundi verða
umhorfs sums staðar á landi hér,
ef að höndum bæri vetur á borð
við árin 1881—1888 og þó einkum
í lok 17 .aldar?
Hvað mundi verða úr tækninni?
I LÝSINGU ÍSLANDS eftir
Þorvald Thoroddsen er greint frá
lífinu í harðindaskorpu þeirri, er
hófst 1688. Ætli okkur þætti ekki
nóg um slíkan vetur nú, þrátt
fyrir alla tæknina og getuna? —
Þessi harðindakafli hélzt út öld-
ina. Árið 1692 var frostavetur svo
mikill, að alla flóa og firði lagði
langt út frá landi. Árið 1694 voru
hafísar við Norður- og Austur-
land og alla leið að Eyrarbakka
og Vestmannaeyjum, lá ísinn
fram yfir alþing. Árið 1695 var
vetur „harður um allt land með
snjóum og norðanstormum, ísa-
lögum, hörkum og frostum.“
Hafís kom snemma, lá við Norð-
urland fi'am um þingtíma, kom
vestur og suður fyrir land um
sumarmál. Hinn 14. apríl 1695
rak hann inn á Faxaflóa og fyllti
hverja vík. Mátti ganga á ísnum
frá Akranesi til Reykjavíkur,
Næsti vetur, 1696, var „hesta-
bani“. Þá féll búpeningur um
gjörvallt land. Veturinn 1699 „sá
eigi auðan sjó af Skaga á Akra-
nesi fyrir lagnaðarís. Þá var rið-
ið úr Garði yfir Stakksfjörð inn
I á Vatnsleysuströnd. . . . “
Er þetta allt nú gleymt og
þurfum við aldrei framar að ótt-
ast svona árferði? Enginn kann
því að svara, svo að treysta megi.
En hvernig yrði ástandið í landi
hér við slík tíðindi? Nú þarf ekki
nema 43 cm. snjólag til þess að
setja þjóðlífið úr skorðum ef
marka má frásögn útvarpsins. •—
Það er ísland, er við byggjum, en
ekki suðrænar strendur. Landið
er enn á sama stað og það var
1692—1700 og 1881—1888.
Þ a k k a r o r ð
Eins og kunnugt er brann hús-
ið nr. 66 við Hafnarstræti til
kaldra kola sl. fimmtudag. —
Vindur var hvass austan, og
lagði því eldinn yfir að Sjónar-
hæð. Hef eg engan áhorfanda hitt,
sem taldi nokkrar líkur til, með-
an eldurinn var í algleymingi. að
Sjónarhæð yrði varin.
Er slökkviliðið kom, var það
yfirleitt vongott og taldi sig geta
varið húsið. Gekk það líka að
starfi sínu með einbeittni og at-
orku. Margir aðrir lögðu einnig
hönd að verki, þegar færi gafst.
Sumir komu eldbitnir úr baróttu
sinni við bálið. Hélt þó ekkert
gaflhlað og fallin þekja þeim
föstum á verðinum, heldur
skyldurækni eða hjálpfýsi.
Af hálfu fjarverandi húsráð-
enda hér, sem sárt hefði þótt að
koma heim að brunnum rústUm,
þakka eg af alhug slökkviliðinu
og hverjum þeim, sem lagði fram
krafta sína þennan dag.
í vetur hefur komið fyrir, að
óskiljanleg eldhræðsla hefur
gripið mig. Hef eg þá beðið Guð
að gefa það, að Sjónarhæð brynni
ekki. Þessa bæn endurtók eg af
öllu hjarta, þegar eg sá, að
kviknað var í hjá nágrönnum
mínum. Eg bað eigi um, að ekki
skyldi kvikna í húsinu, heldur
hitt, að það brynni ekki. Bænum
mínum tel eg Guð hafa svarað 'og
það á svo augljósan hátt ,að vel
mættu fleiri en eg kannast við
það og muna það ,enda hafa ýms-
ir sagt, að það væri mildi eða
kraftaverk, að Sjónarhæð brann
ekki. Eg þakka því Guði af öllu
hjarta og viðurkenni varðveizlu
hans.
Sæmundur G. Jóhannesson.
orð allra útvarpsstöðva veraldar nema íslenzka
ríkisútvarpsins: The show must go on. Leikurinn
verður að uppfærast ,hvað sem líður heilsu ein-
stakra persóna. Maður kemur í manns stað. Opin-
berar stofnanir eins og ríkisútvarp eða Þjóðleikhús
geta ekki leyft sér að hengja fasta dagskrárliði al-
gerlega ó einstakar persónur. Þættirnir eiga að vera
til sjálfra sín vegna. Þessi grundvallaratriði í út-
varpsrekstri virðast dyljast þeim vísu landsfeðrum,
sem semja dagskrána fyrir okkur.
----o----
Um húsmæðraþáttinn er það annars að segja, að
dagskráin er fátækari eftir að hann er horfinn, enda
þótt hann hlyti misjafna dóma í lifanda lífi. Hér
var byrjun, sem stóð til bóta. Nær hefði verið að
endurbæta þennan þátt og auka með nýjum starfs-
kröftum en leggja árar í bát og gefast upp við fyrstu
byrjunarörðugleika. Húsmæðraþáttur í útvarpinu,
sem vel er stjórnað, getur auk skemmtunar, haft
þjóðhagslega þýðingu. Þar má leiðbeina um aukna
hagsýni í heimilisrekstri, um hagnýtari matargerð,
rafmagnsnotkun og sitt hvað fleira. Gott húsráð
getur beinis sparað þjóðfélaginu stór útgjöld. Rík-
isstofnun, eins og útvarpið, á að þjóna hagsmunum
þjóðarinnar með leiðbeiningum sem miða að auk-
inni, almennri hagsýni. Slíkt er mjög áberandi í
viðhorfi t. d. danska og brezka útvarpsins í hús-
mæðrafræðslu þeirri, er þar er rekin.
NOTIÐ ÞIÐ OFNINN?
í húsmæðraþætti í dönsku blaði var þessi grein
nú á dögunum. Getur hún átt við íslenzk heimili
ekki síður en dönsk:
„Oft furðar maður sig á því, hve hrædd húsmóð-
irin virðist vera við að nota ofninn á eldavélinni
sinni; margar hafa ekki hugmynd um hversu vænt
þeim mundi þykja um ofninn, ef þær kæmust upp
á það lag að nota hann meira en þær gera nú.
Eg hef verið gestur á heimilum í Bandaríkjunum
og Kanada, þar sem allar stæri'i máltíðir voru lag-
aðar í ofni. Notkun ofnsins fremur en potta gefur
húsmóðurinni meiri tíma til að sinna gestum sínum.
Að vísu eru ofnar margi-a amerískra eldavéla full-
komnari en á okkar vélum, en ókkar ofnar eru eigi
að síður ágætir. Það er hvíld, að koma að máltíð
lokinni í eldhús, sem ekki er fullt af óhreinum
pottum og pönnum, sem bíða þar uppþvottarins.
Reynið næst, er þið hafið fisk- eða kjötré'tt, að
steikja hann í ofni. Það er líka hægt að baka eftfr-
matinn í ofni — og jafnvel sjóða grænmetið þar
líka!“
Þannig er ábending danska blaðsins og er nokkur
sannleikur í henni fólginn.
ÞORSKUR 1 OFNI.
Þetta danska blað gefur eftirfarandi uppskrift af
heilum þorski, steiktum í ofni: Fiskurinn er hreins-
aður eins og venjulega. Síðan er eftirfarandi „fars“
búið til og fyllt í hann: 150 gr. franskbrauðsmylsna,
fín, gjarnan úr gömlum brauðendum, blandað í alls
konar kryddi eftir smekk, 125 gr. tólg, rifin niður
á grófu raspjái'ni, látið á disk, litlu af hveiti stráð
undir til að hindra að tólgin klessist. Tvö egg eru
sett í þetta, eða 1 egg og dálítil mjólk. Úr þessu er
(Framhald á 7. síðu).