Dagur - 17.09.1952, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudagiim 17. sept. 1952
Dagskrármál landbúnaðarins:
Kartöflurækt og næturfrost
FRA BOKAMÁRKAÐINUM
ENGUM BLANDAST hugur um
það, sem fengizt hefur við kartöflu-
rækt hér á landi, að veðurfarið er
langveigamesti þátturinn varðandi
kartöfluuppskeruna, enda þótt
margt annað geti haft þar einnig
mikil áhrif, svo sem gott garðland,
réttur áburður, góð afbrigði o. fl.
Næturlrostin eru afdrifaríkust
fyrir kartöflurnar, eins og kartöflu-
ræktendur hafa fengið að kenna á
liér um slóðir og um meginhluta
landsins bæði nú á þessu sumri og
einnig sumarið 1951. Þótt menn
séu að gizka á, að frostnæturnar á
þessu sumri hafi valdið milljóna
króna tjóni, eru það efalaust engar
ýkjur. Mér þykir ekki ólíklegt, að
liér við Eyjafjörð hafi frostnæturnar
í ágúst valdið því, að uppskeran á
þessu hausti verður 2—3000 tunn-
um minni heldur en ef vaxtartím-
inn hefði verið fram um miðjan
þennan mánuð.
Það er ekki annað sjáanlegt, cn
að nú sé að koma kuldatímabil hér
á landi, sem sennilega stendur eitt-
hvert árabil, enda spyrja nú margir,
hvað hægt sé að gera til að draga
i'ir áhrifum næturfrostanna fyrir
kartöfluræktina, sem nú gera vart
við sig árlega, þegar verst gegnir.
EINS OG kunnugt er, þolir kart-
öflugrasið sama og ekkert frost, og
það hefur ekki tekizt að fá fram af-
brigði, sem eru frostþolnari en önn-
ur, þrátt fyrir tilraunir í þá átt um
áratugi. Kartöflugrasið er þannig
gert, að það Jjolir ekki teljandi
frost. Frostið veldur því, að ískrisl-
allar nlyn'dast í frumum blaðáriná
með þeim afleiðingum, að veggir
írumanna rifna og frumurnar deyja j
af þeim orsökum og blöðin visna.
Reynsla er þó fyrir því, að ef kart-
öflugrasið þiðnar hægt, t. d. éí það
nær til að þiðna áður en sói skín
á það, verður frostskaðinn miklu
minni. Einnig er það alþekkt af
þessum ástæðum, að frostskemmdir
verða minni í þeirn görðum, sem
liggja á móti vestri heldur en í
þeim görðum, sem liggja á móti
austri.
Segja má, að um tvenns konar
næturfrost geti verið að ræða. í
öðru tilfellinu kemur frost síðari
hluta nætur eða rétt fyrir og um
sólaruppkomu, og er þá venjulega
um lítið kalt loft að ræða, og kcnt
ur því frostskaði fram á takmörk-
uðum svæðum eða einkum á flat-
lendi og þar sem garðar liggja í
lægðum. Frostið, sem kom um miðj-
an ágúst, var einmitt þannig hér
um slóðir og olli því engum
skemmdum í görðum sem voru í
halla, en í lægðum sá sums staðar
nokkuð á kartöflugrasi. Frostnæt-
urnar, sem komu 28. og 29. ágúst
og síðar, voru annars eðlis. Þá kont
hér inn yfir landið mikið af köldu
pólarlofti, sem allt frysti á milli
fjalls og fjöru. Frostið stóð þá líka
svo til allar næturnar, og varla að
það þiðnaði í forsælu daginn á
milli.
HÉR UM slóðir reyndu nokkrir
garðeigendur að mynda reykský um-
hverfis garða sína aðfaranótt 28. ág.
sl„ en árangur af því ntun yfirleitt
liafa orðið fremur lítill, enda stóð
frostið lengi fyrstu nóttina, og svo
rak hver frostnóttin aðra. Auk þess
var kalda loftið svo mikið, að von-
lítið mátti telja, að halda frostlaus-
um reykhjúp í garðlöndum, jafnvel
þótt þau væru á flatlendi eða í
lægðum. í þannig frostnóttum má
segja, að engin ráð geti komið í veg
fyrir skemmdir frostanna.
Varðandi íyrri tegundina af frost-
nóttum má segja, að nokkuð mcgi
gera til varnar, og þá fyrst og fremst
með því að framleiða reykský, Reyk
til þessara hluta má framleiða með
hvers konar brennanlegum efnum.
Safna má saman ýmsu rusli og hafa
það til í hrúgum í nágrenni við
garðinn og kveikja í því, ef hætta
þykir á írosti. Það skal tekið fram,
að yíirleitt er eríitt að koma fyrir
þannig frostvörnum nema þar sem
garðar eru á ílatlendi eða í lítið
hallandi landi, vegna þess að reyk-
urinn stöðvast ekki í bröttum görð-
um, þvl að hann rennur undan
brekkunni líkt og vatn, og myndar
því síður þann hjúp yíir garðinn,
sem nauðsynlegur er til þess að
draga úr útgeislun lrá kartöflugarð-
inum.
Frlcndis eru til ýmiss konar kem-
isk efni, sem nota má til reykmynd-
unar, sem hvort tveggja í senn,
mynda mikinn og þéttan reyk og
eru mjög Itandhæg i notkun. Á
stuttum tíma má myrida reyk á
stóru svæði. Á stríðstímum hafa
slíkar reyksprengjur nrikið verið
notaðar á vígvöllum. Erlendar skot-
læraverksmiðjur hafa á boðstólum
ýmiss konar reykbauka, scm hent-
ugir eru í notkun og þoia geynrsht
í 2—3 ár. Rauður fosfór hcfur verið
notaður í þessu skyni, en hann er
mjög dýr og fæst ekki afgreiddur
nema með löngum fyrirvara, eftir
því sem ég hef séð í norsku búnað-
arblaði nú fyrir skemmstu.
ÞEGAR UM lítil garðlönd er að
ræða, mætti breiða hrcinlega yíir
kartöflurnar, t. d. mcð striga eða
bréíi, líkt og gert cr sturidum í
gróðurlnisum til að varna kulda.
Einnig mætti koma upp eins konar
sólhlífutn úr striga eða öðrurn efn-
um, seni hindruð.u morgtyisþlina í
því að skína á kartöflugrasið á moð-
an það ér 'frósið.
Fyrir stuttu síðan var mér bent á
eitt ráð í þessu sambandi, en það
er að sprauta vatni á kartöflugarð-
inn, á méðán hann cr frosinn. Eg
veit ekki' hvort þetta ráð er á rök-
um reist, en el' einhverjtr hefðu
revnt þetta, ættu þeir að láta til sín
hcyra:
Þót.t hér Iiali verið bent .á nokkur
atriði, sent að gagni mættu koma í
vissum tilfellum til varnar nætur-
frostum, er því ekki að levna, að
þessar varnir og aðrar eru yfirleitt
haldlitlar þar sem kartöfluræktin
er rekin í stærri stíl, en engu að
síður er nauðsynlegt að gerðav séu
um þetta athuganir. Væri t. d.
æskilegt, að einhver innflytjandi
pantaði nokkrar reykdósir frá eitt-
hverri erlendri skotfæravérksrniðju,
til þess að liægt væri að reyna, hvort
reykvarnir hefðu verulega þýðingu
hér á landi.
Margt fleira mætti segja um kart-
öflurækt og næturfrost, en hér verð-
ur þó staðar numið að þessu sinni.
Eg skrifaði í fyrra grein um hlið-
stætt cfni hér í dagskrármálaþátU,
inn og benti þá á meðah annars,
hver áhrif grasvöxtur afbrigðanna
hefði, þegar næturfrost ber að gatði.
Á. J.
Þýzkar úfvarpsstöðvar
flytja fónverk Hallcfríms
Helgasonar
Á vetri komanda munu þýzku
útvarpsstöðvarnar í Bremen,
Frankfurt og Miinchen flytja
tónverk fyrir píanó eftir Hall-
grím. Helgason. Verkin verða
flutt af þremur þekktum kon-
sertpíanistum, dr. Friedrich
Brand í Braunschweig, Hans
Richter-Haaser í Detmold og
Hans Posegga í -Miinchen.
í Salzburg, Austurríki, var í
sumar, 18. ágúst, flutt fiðlutón-
list eftir Hallgrím Helgason í út-
várpið þar.
Lærdómsrík reynsla
Indverja
Kínverjai' og rússneskir komm-
únistar hafa nýlega opinberað
greinilega, hvernig þeir telja að
beri að framkvæma hallæris-
hjálp. Þess er skammt að minn-
ast, að þessir sömu aðilar hafa
núið Bandaríkjamönnum því um
nasir, að pólitísk skilyrði fylgdu
efnahagshjálp þeirra við aðrar
þjóðir. Kommúnistar hafa út-
hrópað um allar jarðir, að „auð-
vald úr Wall Street“ væri notað
til þess að svínbeygja erlendar
ríkisstjórnir. En nú upplýsa
kommúnistar allt í einu, hvernig
þeir sjálfir telja að eigi að fram-
kvæma efnahagsaðstoð: Ráð-
stjórnarríkin og Kína eru um
þessar mundir að senda hveiti og
önnur matvæli, ásamt með pen-
ingum, til Madrasfylkis í Ind-
landi til þess að afstýra hungurs-
neyð þar. En móttakandinn er
ekki fylkisstjórnin eða önnur
lögleg yfirvöld, heldur nefnd,
sem innfæddir kommúnistar
settu á laggirnar. Gjöfinni frá
Kínverjum fylgdi óvenjulega
ruddalegt skilyrði: Hún var að
nafninu til gjöf til Rauðakross-
, . ; » . ^ 11' * , i > . *
ins, "én ' kommunistánefndm átti
að sjá um útdeilinguna.
Þannig sveipuðu kommúnistar
um sig hulu líknarstarfsemi á
meðan þeir svívirtu indverska
Rauðakrossinn og stjórn landsins
og létu í það skína að engum
nema kommúnistum þar í landi
væri trúandi til þess að útdeila
hallæriskorni réttlátlega, jafn-
framt því sem reynt var að hossa
kommúnistaflokknum í landinu
og grafa undan yfirvöldunum. En
Indverjar, sem jafnan hafa verið
tortryggnir í garð efnahags-
hjálpar Bandaríkjamanna, létu
að sjálfsögðu ekki blekkjast af
þessum brögðum kommúnista.
Gjöfinni frá Kína var hafnað, og
nú standa yfir samningar til þess
að forða því að rússneska gjöfin
rekist á sanis konar sker.
Þetta dæmi frá Indlandi er lær-
dómsríkt sýnishorn af hugmynd-
um Bandaríkjamanna og komm-
únista um framkvæmd efnahags-
hjálpar. Bandaríkjamenn játa
fúslega, að þeir vona að hinn
frjálsi heimur standi fast saman
gegn rússneskri ásælni. En jafn-
vel þótt Bandaríkin hafi lagt til
vopn til varnar, hafa þau gætt
þess að virða í hvívetna fullveldi
viðkomandi landa. Og hallæris-
hjálp hvers konar til nauðstaddra
hefur verið af hendi látin af fús-
um vilja og án nokkurra póli-
tískra skilyrða. Rússar og leppar
þeirra eru áftur á móti margsinn-
is uppvísir að því að ætla sér að
hagnast pólitískt á hörmungum
annarra. En þeir hafa þá líka í
leiðinni sýnt þjóðunum hver
ógnun hið kommúnistíska skipu-
lag er við frelsi þjóða og einstakl-
inga um gjörvalla jarðkúluna.
(N. Y. Herálá Tribune,
Parísarútgáf an).
Hörpur þar sungu, ljóða-
bók eftir Kára Tryggva-
son.
Þetta er þriðja Ijóðabók Kára
Tryggvasonar, en auk ljóðanna
hefur hann ritað nokkrar bama-
bækur.
1 síðustu ljóðabók sinni „Yfir
Ódáðahraun“ var allmikið af
veigamiklum kvæðum um hina
nrikilúðlegu náttúru í kringum
Ódáðahraun. í þessari bók er
slegið á aðr» strengi. Hér er
mikið af stuttúm, Ijóðrænum
kvæðum og nokkur sögukvæði.
Sem dæmi um þennan nýja
streng á hörpu skáldsins má
nefna kvæðið Blóm. Fyrsta er-
indið er þannig:
„í jarðfangi dafnar þú hægt og
hljótt
við himinsins bros og veigar frá
mildri nótt.
í hvítum bikar geymir þú
hyldjúp höf
af hugljúfri angan — vorsins
fagnaðargjöf.“
Þetta kvæði er heilsteypt og
þrungið Ijóðrænni fegurð. Af
sögukvæðunum í bókinni þykir
mér kvæðið um Rut bezt. Það
byrjar þannig:
„Þú gekkst út á akur, fagri
svarteygði svanni,
og sólin brenndi þitt enni og föla
kinn.
Þú tíndir öxin á akri hjá ríkum
manna
í uppskerulok — það var
fátækrahlutur þinn.“
! .lýyæðið . .um ^Hóla -í .Hjaltadal
sriertir einnig alltaf viðkvæman
strengú brjósi'méi--
„Hér á sólhýru siimri
lít ég sagnhelga jörð.
Er sem heyri ég hljóma
forna hámessugjörð.
Andaris höfðhigja horfna
ég í hilingum-sé.
Myndir sögunnar svifa
um hin sviptignu vé.“
Kvæðið „Við. mánaskin“ er
hugþekk mynd í fagurri um-
gjörð, eitt af beztu kvæðum bók-
arinnar.
„Við óskurn margs, sem aldrei
fær að rætast,
því óskaþrá er lífsins vöggugjöf.
Ó, þvílík dýrð að mega loksins
mætast
í mánaskini — bak við tímans
höf.“
Steikarofnar
(Westinghouse).
Véla- og varahlutadeild.
Þá er í bókinni hið smellna
gamanbréf til Sigurðar á Foss-
hóli, er skáldið flutti Sigurði á
fimmtugsafmæli hans.
Það er margt nýtt í þessari
ljóðabók Kára, sem ekki er að
íinna í fyrri bókum hans. Form-
ið er fágaðra og efnið ljóðrænna.
Og meðan svona er ort í íslenzk-
um dölum, þarf ekki að óttast
um íslenzka tungu og íslenzka
ljóðagerða. — Eiríkur Sigurðsson.
Sm jör
frá Mjólkursaml. Þingeyinga
gegn miðum og miðalaust
LAUKUR
SVESKJUR,
stórar og smáar,
í pk. og lausri vigt
RÚSÍNUR,
dökkar, steinlausar,
í pk. og lausri vigt
STRÁSYKUR, fínn
MELÍS, grófur
HAFNARBÚÐIN H. F.
Stói’ stöfa'
til leigiL^ine&' Tjosi og
liita, í
v r
Helgahuigrastrœti 5.
Barnavagn............
til sölu. — Afgr.-vísar á.
Herbergi
til leigu á Oddeyri. Uppl.
í síma 1849.
Lítil íbúð
til sölu í innbænum, tvö
herbergi og eldhús.
Ryksugur
3 tegundir.
Véla- og varalilutadeild.
| Haustið nálgast
Þá fara mceðuruar að hugsa um vetrarfötin ;j
!; lxanda fjölskyldunni. ;!
Gefjunardúkar, garn og lopi
;; verða nú eins og endranccr bezta skjúlið gegn !;
vetrarkuldanum. ;j
Gefjunarvörur henta bezt
!; islenzku vcðurfari og pœr fást i fjölbreyttum jj
jj gerðum, miklu litaúrvali og vcrðið cr mjög ;j
!; hagkvcemt. j!
; Ullarverksmiðjan GEFJUN ...............
Afgr. visar á.