Dagur - 19.08.1953, Síða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 19. ágúst 1953
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
UM ÞESSAR nnmdir sitja stjórn-
málamenn á rökstólum í Reykja-
ík og ræða um myndun ríkis-
stjórnar. Það er augljóst mál, að
aukið fjármagn til atvinnuveganna
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlf.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
FOKDREIFAR
Afkomuhorfur
og f jármagnsskortur
NÚ ER SVO langt liðið á þetta ár, að hægt er að
gera sér nokkra grein fyrir því hvort það verður gott
ár eða erfitt á efnahagssviðinu. Öll rök hníga að því,
að árið 1953 verði afkoma þjóðarbúsins góð og mun
betri en verið hefur síðustu árin. Fullséð er, að
þegar vetur gengur í garð munu bændur eiga mikil
liey og góð víðast hvar. Þetta er eitt af beztu sprettu-
og heyskaparárum, sem lengi hafa yfir þetta land
gengið. Við sjávarsíðuna liefur gengið betur en hægt
var að ætla í ársbyrjun. Menn óttuðust að löndunar-
bann Breta mundi skapa mikla erfiðleika fyrir út-
gerðina. En það er nú komið á daginn, að til eru
aðrar leiðir fyrir íslendinga en að treysta á ísfisk-
sölur í Bretlandi að verulegu leyti til að tryggja af-
komu stórútgerðarinnar. Auk [>ess er það nú að
verða ljóst, að friðun fiskimiðanna er að hafa liin
lieillavænlegustu áhrif og skapa möguleika fyrir smá-
útgerð, sem áður fór þverrandi. Enn er ekki séð
fyrir endann á síldarvertíðinni, og hvernig sem
hin endáiilega útkom:v.verður er þegar ljóst, að síld-
in er ekki með öllu horfin og verulegu verðmæti
liefur síldarflotinn þegar skilað á land. Sala íslenzkra
afurða hefur og gengið betur en útlit var fyrir um
áramót og munar þar mest um hinn nýja viðskipta-
samning við Rússa. Allar þær fiskafurðir, sem á
land berast, veita þegar gjaldeyri og verðmætum til
þjóðarbúsins, en liggja ekki óseldar í landinu um
langt skeið. Aðeins þetta lilýtur að liafa uppörvandi
áhrif á atvinnulífið og losa um verstu lánsfjarkrepp-
HIN BÆTTU skilyrði til lands og sjávar ættu að
eðlilegum hætti að hleypa nýju Iífi í atvinnurekstur
landsmanna og opna möguleika til þess að leysa
framtak manna úr læðingi. En til þess að þessi að-
staða nýtist eins og kostur er, þurfa bændur og út-
vegsmenn og aðrir, sem við framleiðslu starfa, að
hafa greiðari aðgang að rekstursfé en verið liefur um
sinn. Fyrir landsbyggðina utan Reykjavíkur er þetta
beinlínis frumskilyrði þess, að mönnum takist að
rétta sig úr kútnum. Fjármagnsskorturinn liefur sorf-
ið æ fastar að landsmönnum liin síðari ár, bæði af
völdum ahnennra erfiðleika atvinnulífsins og að-
dráttarafls höfuðborgarinnar og Faxaflóahafnanna
Fólksflutningar suður og ýmis aðstaða þar hafa vald
ið því að fjármagn hefur sogast þangað utan af
landi, og livorki ríkisvald né bankar liafa hamlað
þar í móti svo að um hafi skipt. Meira að segja liefur
útlánastefna sumra bankastofnana ýtt undir þróun-
ina í stað þess að hamla gegn henni. Er skemmst að
minnast þess, sem rakið hefur verið hér í blaðinu,
er bankaútibú hafa beinlínis safnað sparifé lands-
manna til þess að ávaxta það í höfuðstaðnum i
stað þess að veita því til atvinnulífs byggðarinnar.
MEÐ GREIÐRI sölu afurðanna ætti að losna um
mikið fjármagn sem bundið liefur verið langtímum
í óseldum afurðum víðs vegar á landinu. Aflabrögð
og veðrátta ýta auk þess undir aukna framleiðslu
og lileypa mönnum kapp í kinn að notfæra sér þá
möguleika, sem nú blasa við. En þessi aðstaða not-
ast ekki nema útlánastefnu bankanna verði breytt
jafnframt því að ríkisvaldið leggi beinlínis lóð á
vogarskálina til þess að dæla Tjármagni aftur út
um landið og stöðva hinn óheillavænlega flótta suður.
úti á landi er eitt þeirra mála, sem
Framsóknarmenn hljóta að leggja
höfuðáherzlu á í tíð næstu ríkis-
stjórnar.
Hvað fleira en kaupið og tíminn?
Blaðinu hefur borizt eftirfar-
andi bréf frá
„ÞEGAR MENN ráða sig til
einhvers starfs, er fyrst og fremst
samið um kaupið og tímann. Við
hið daglega starf er sífellt hugsað
um tímann. Hann má alls ekki
verða of langur (nema þá matar-
og drykkjartími. Minna gerir til,
5Ó að hann sé helzti stuttur, þ. e.,
DÓtt ekki sé mætt nákvæmlega á
byrjunartíma). Það má alls ekki
vinna fram yfir. „Tíminn er kom-
inn. Eg afgreiði ekki lengur, eg
moka ekki lengur, nema það sé
já talið til yfirvinnu“. Þessa
verður víða vart, rétt eins og það
sé eitthvert aðalatriði, að ekkert
handtak komi á hvíldartímann.
Á uppgjörsdegi er einungis
rætt um kaupið. Varla þakkað
fyrir vinnuna. Oft ekki þakkað
fyrir greiðsluna. E. t. v. ekkert
lakkar vert, þótt menn ljúki
starfi og borgi kaup. Tíminn hef-
ur verið talinn og samþykktur.
Kaupið hefur verið greitt. Hvað
svo sem meira ætti að vera í því
sambandi? Er það ekki nóg?
VIÐ VINNUNA er algengt að
slæpast, að eg ekki segi að svíkj
ast um. Sjálfsagt að reykja mikið
og taka í nefið, og vera bara lengi
að því. Ekkert athugavert við
það, þótt hætt sé vinnu, meðan
rabbað er um daginn og veginn.
Alls ekki aðfinnsluvert, þó að
aðgæzluskortur og kæruleysi
valdi truflunum og töfum, jafnvel
skemmdum. Þetta kemur tíman-
um ekkert við og ekki kaupinu
heldur. Sjaldan er talað um,
hvort vel sé unnið eða illa, hvort
áætlun hafi staðizt eða ekki.
Naumast heldur von, að svo sé,
því að engin áætlun hafði verið
gerð um, hvað hæfilegt væri að
afkasta miklu, engin krafa í ljós
látin um, hverju ljúka þyrfti.
Engin þökk fyrir dugnað. Engin
gleði yfir neinum sigri. Tíminn er
bara komnn, og kaupið verður
greitt fyrir hann.
FAUM LEIÐIST að taka á móti
kaupinu, en mörgum leiðist
vinnan. Tíminn getur verið svo
lengi að líða, níu stimdir, eða
kannske hálf tíunda að meðtöld-
um matar- og drykkjarhléum,
röskur þriðjungur af sólar
hringnum. Menn þurfa oft að líta
á klukkuna, en sjaldan að hugsa
um, hvernig verkið fer úr hendi
og sízt, hvort það gengur seint
eða fljótt. Það er önnur saga.
Hér skal því ekki fram haldið,
að svona sé þetta við alla vinnu
nú á dögum. Alls ekki. En þess
gætir víða, allt of víða. Alvarleg-
ast er, að sú lýsing, sem hér hef-
ur verið gefin, á oftar við með
hverju árinu, sem líður. Okkur
eldri mönnunum er þetta aug-
Ijósast, því að þetta er svo ólíkt
því, sem áður var. Mótmæli stoða
ekki. Þetta er staðreynd, háska-
legur sannleikur. Það er við-
burður, sem vekur athygli vei’ka-
manns „úr gamla skólanum“,
þegar maður sést keppast við,
glaður í sínu starfi, með sigur-
glampa í augunum. Flestir dunda
við upphaf starfs, dunda við
áframhaldið, en flýta sér að
hætta.
Hvað er að? Eða er máske
ekkert að? Má við svo búið
standa? Af hverju er þetta
svona?
Hér verða ekki gefin tæmandi
svör að þessu sinni. Þetta er birt
almenningi til athugunar. Allir
Durfa að hugsa þetta mál, athuga
ietta „ástand“, og það er blátt
áfram vegna þess, að hér er sið-
ferðilegur og menningarlegur
voði á ferðinni.
MENN SEGJA gjarnan: „Vinn-
an er peningar.“ Og einnig: „Fjár
munirnir eru afl þeirra hluta,
sem gera skal.“ Þessu skal ómót-
mælt. Þetta er rétt í sjálfu sér.
Gildi peninga er mikið og merki-
legt, en starfið sjálft er miklu
þýðingarmeira, sé það unnið af
áhuga og kostgæfni. Eg hef oft
tekið á móti stórum fjárfúlgum,
sem eg hef (guði sé lof) verið
frjáls að, og víst hef eg glaðst af
dví. En meiri hamingju, varan-
legri gleði, betri áhrif hefur það
haft, að koma í hús, sem eg smíð
aði fyrir löngu, aka um vegi, sem
eg byggði fyrr á árum, ganga um
trjáreit, sem eg gróðursetti í á
æskuárunum, og sjá, að vel unnið
verk stendúr lengi. Minnast þess,
að þarna eru mörg gefins hand-
tök. Rifja upp, að þetta komst í
framkvæmd vegna fómfýsi og
fyrir þegnskap. Lifa upp aftur
þær stundir, þegar sigurgleðin
yfir vel unnu verki fékk blóðið
til að ólga og brjóstið til að þenj-
ast út. Þar er hamingja, scm gerir
lífið þess vert að lifa því, vinn-
una þess verða að takast hana á
hendur.
KAUPIÐ er gott. Tíminn er
dýrmætur. En þúsund sinnum
meira virði er áhuginn í starfinu
og gleðin, sem er trúmennskunni
samfara. Ef við glötum þessu, þá
verður vinnan aðeins leiðinlegt
matarstrit, sem með tímanum
beygir bakið og hrukkar ennið
meira en skyldi, styttir lífið og
skerðir hamingjuna.
Við megum ekki hætta að kepp-
ast við. Við þurfum ekki endilega
að gera áætlun. Við megum ekki
gleyma því að þakka fyrir vel
unnið starf, og vekja athygli á
því, sem af trúmennsku er unnið
og af fórnfýsi gert. Verðskulduð
viðurkenning, hóflegt lof og
innilegt þakklæti, eru meira virði
en nokkur orð og nokkur út-
teikningur er fær um að stað-
festa.
Við gætum sett lögreglueftirlit
vinnustaði. Við gætum refsað
fyrir vinnusvik. Við gætum rekið
á eftir, jagazt og skammazt við
\etingjana. En slíkt hefði að
mestu gagnstæð áhrif.
Sem betur ferð eru enn svo
mörg dæmi til vor á meðal um
árvekni og ástundun, dugnað og
fórnfýsi, samvizkusemi og þegn
skap, að við getum bent á þau, og
við eigum að gera það.
OG SVO ÞIÐ, sem eigið mörg-
um mönnum að stjórna og hafið
marga menn í starfi. Gleymið
ekki að fylgjast vel með vinnu-
brögðunum, líta vel eftir. Ekki til
að áfellast, heldur til að þekkja,
vita, hvar vel og dyggilega er
unnið. Það, að yfirmaður sýni sí
felldan áhuga fyrir þjónustu og
afköstum starfsmanna sinna, þarf
alls ekki að vekja óánægju
starfsmannsins, ef rétt er á hald
ið. Það getur einmitt skapað
áhuga hans, eflt hann í starfinu
ekki sízt ef hann má vænta
þakklætis og viðurkenningar
fyrir það, sem vel er gert.
Kaupið og tíminn mega hvor
ugt gleymast.
En umfram allt: Ekki aðeins
þau. — J.“
/wtœ, ///tyy/i
Stríð í heimi tízkunnar
Kaupmannahöfn í ágúst.
Fyrir skömmu síðan hófust tízkusýningar í París,
og að þessu sinni hafa þær verið hinar sögulegustu.
Aðalfrömuður tízkunnar, Christian Dior, kemur
öllum á óvart fram á sjónarsviðið með kjóla og ann-
an kvenfatnað, sem er allverulega mikið styttri
heldur en tíðkast hefur undanfarið. Fréttirnar fóru
um París með leifturhraða og þaðan út um víða
veröld svo að segja samstundis. Hinn frægi Dior
hefur aldrei verið smeykur við að fara sínar eigin
götur og bera á borð fyrir kvenfólkið eitt og annað,
sem flestum hefur fundizt æði fjarstæðukennt, a.
m. k. í svip. Það var hann, sem hleypti síðu tízk-
unni af stokkunum hér um árið og eyðilagði fyrir
okkur, breysklegum konum, margan kjólinn og
kápuna. Nú hefur hann viljað fá umtal og líf í
tuskurnar á nýjan leik, og þá er gripið til þess að
stytta aftur. Blöðin hér segja frá mótmælum hvað-
anæva — þessu uppátæki er harðlega mótmælt, og
tízkufrömuðir í London og New York hvað hafa
sagt, að þeir myndu ekki víkja um millimetra. En
staðreynd er, að fáum dögum eftir að hinn nýi boð-
skapur Dior var kunngjörður, gat að líta kjóla í
sýningargluggum helztu verzlana Lundúna, sem
voru allir verulega styttri en tíðkast hefur. Haft er
eftir enskum tízkufrömuðum, að þeir hyggist skapa
nýja tízku, „The English Look“, þar sem farinn
verði millivegur þ. e. a. s. flíkurnar verði hvorki á
hnjánum né öklunum.
Innkaupendur frá Bandaríkjunum, sem verið hafa
í París að undanförnu, hafa mafgir hverjir sagt
álit sitt á þessari nýjung. Forstjófi' "kjóládéildar
Macy í New York telur að stutta tízkan muni verða
staðreynd og viðtekin alls staðar að 6 mánuðum
liðnum. „Hin velklædda kona mun þegar í stað fara
að ganga í styttri fötum, og hinar munu koma á
eftir smám saman,“ er haft eftir honum.
Annar tízkufrömuður bandarískur, sem var á
sýningunum í París, telur að erfitt muni verða að
sannfæra bandarískar konur um þetta stökk pils-
faldsins upp undir hnésbætur, og hann seg-i'r, að sér
hafi fundizt hin nýja sídd misklæða tízkudrósir
Diors herfilega. „En auðvitað kaupum; við allir kjóla
frá honum, til þess erum við hreint og beint neydd-
ir,“ bætir hann við að lokum.
Parísarbjúar skemmta sér vel yfir deilunni, sem
þetta veldur bæði úti og heima. Dior er eftirlæti
þeirra, og þeir vita, að hann er mikilsráðandi á
þessum vettvangi, enda af mörgum kallaður ein-
ræðisherra í heimi tízkunnar.
Hin nýja sídd Diors er 40 cm. frá gólfi, en það
mun vera 8—10 cm. styttra en algengast hefur ver-
ið að undanförnu. Aðrir tízkufrömuðir Parísar hafa
haldið sig við svipaða sídd og verið hefur hin síðari
ár, og einn þeirra hefur meira að segja síkkað flík-
urnar ögn frá síðasta ári. Enn hafa engar myndir
verið birtar, svo að lítið er vitað um.aðrar nýjung-
ar, en stríðið stendur um síddina, og enginn veit
ennþá, hvemig því muni lykta.
„Kannske stytti eg fötin mín örlítið,“ sagði kunn-
ingjakona mín ein á dögunum, þegar tízkustríðið
barst í tal„ en aldrei skal eg með kjólana upp á hné
aftur hvað sem hver segir, og aldrei skal eg klippa
neðan af nokkúrri flík, hvað sem á gengur í París,
svo að þær verði ekki ónýtar, þegar þeim þóknast
að síkka aftur — men, man skal aldrig sige aldrig,“
bætti hún við hlæjandi.
Og skyldum við ekki flestar vera farnar að átta
okkur á því, að þetta tízkubrölt er allsherjar hring-
rás og tilviljunarkenndur hringlandaháttur spekú-
lanta, sem ógerlegt er með öllu að hengja hatt
sinn á.
A. S.
NIÐUR MEÐ GLUGGATJÖLDIN.
Stúlkum, sem stunda nám við hinn stóra, banda-
ríska háskóla, Harvard, hefur verið bannað að
ganga um í sundbolum eða strípalegum sólfötum í
háskólanum eða háskólahverfinu. Jafnframt hafa
þær verið skyldaðar til að draga rúllugardínur
niður á herbergjum sínum á nóttunni.