Dagur - 02.02.1954, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 2. febrúar 1954
Samvinnuhreyfingin
og bæjarfélagið
Dagskrármál landbúnaðarins:
Rætt rnn heyverkun á síðasta
bæiidaklíshbsfiiiidi
Máléfni til umræðu vár: Hey- minna en í velverkuðu, útiþurrk-
verkun. Framögumaður: Árni Jóns-
Akureyri mun vera hlutfalls-
lega stærsti samvinnubær heims-
ins. Hér hefur samvinnuhreyf-
ingin náð að festa svo djúpar
rætur og koma svo mörgu góðu
til leiðar, sem um langa, ókomna
tíma mun setja óafmáanlegan
svip á þennan bæ. Samtök sam-
vinnumanna hér hafa verið svo
stórfelld, að þau í mörgu tilliti
líkjast fögru ævintýri, sem rætzt
hefur á hinn dásamlegasta hátt.
Þetta fagra ævintýri hefur á svo
margvíslegan hátt gripið inn í líf
bæjarbúa, bætt það og fegrað á
marga lundu, og því og eingöngu
þess vegna hafa bæjarbúar þús-
undum saman gengið í þennan
félagsskap sjálfum sér og sínum
til blessunar. f dag er þetta æv-
intýri enn að gerast, hér er enn
verið að skapa; hér er enn verið
að grípa á nýjum verkefnum, til
þess eingöngu að bæta hag fjöld-
ans og hjálpa honum í lífsbarátt-
unni. — Þótt undarlegt megi
virðast hættir mörgum við, já
alltof mörgum, að eygja það ekki
sem er aðgerastviðhliðinaáþeim.
Þeir sjá oft betur það sem gert
var áður en þeir hófu göngu sína
með hinum skapandi aðgerðum
samvinnuhreyfingarinnar. Sam-
vinnuhreyfingin miðar að auð-
jöfnun, og er í eðli sínu gegn
hvers konar auðsöfnun, og alveg
sérstaklega beirri auðsöfnun sem
fengin er með margþættu kaup-
mennskubralli. Hins vegar vill
samvinnuhreyfingin styðja hvers
konar samtök manna til þess að
ná sem beztum arði af iðju sinni,
og með samvinnusamtökunum
tryggja neytendum sem beztar
vörur við sanngjörnu verði, og
endurgreiða þeim arð viðskipt-
anna í lok hvers árs.
Þetta hefur sá mikli fjöldi, sem
Blessaður, Konráð minn. ÞökR
fyrir bréfið. Það er ekki margt
sem okkur ber á milli og sumt
má samræma.
Þér þykir bragfræðin of stutt.
En eg held ekkert um það, sem eg
veit, að bragfræði er mjög leiðin-
leg nema fyrir grúskara. Þess
vegna reyndi eg að vera stuttorður.
„Málfræðistaglið“ er á góðri leið
að ganga af tungu okkar dauðri. —
Það kemur í stað lifandi kynna
við lifandi bókmenntir. Þetta verða
skólamenn að vita áður en það er
um seinan. Svo er það þríliðurinn
enn. Fornskáld notuðu oft þríliði,
jafnt þó þeir ekki „þekktu hugtak-
ið þríliður“. En hjá þeim gilti þrí-
liðurinn sem stúforð eða tvíliður:
Verpur vígroða
um víkinga. (Völsungakviða).
Eða sem tvíliður:
Arf Fjörsunga
und sig þrungið. (V.kv.).
byggt hefur upp samvinnuhreyf-
inguna hér í bæ skilið í æ ríkara
mæli, og því hefur tekizt að gera
þau sterku átök hér, til þess eins
að bæta og fegra líf einstaklings-
ins.
Samvinnuhreyfingin er í æ rík-
ara mæli að ryðja sér rúm í
heiminum. Samtök Sameinuðu
þjóðanna er samvinna um lausn
heimsvandamálanna og sú eina
leiðin, sem fær þótti til þeirra
átaka.
Þessi samtök eru með hverju
ári sem líður að verða sterkari og
sterkari. Þessi samtök hafa með
Kóreustyrjöldinni staðist fyrstu
og erfiðustu eldraunina og komið
úr henni sterkari og traustari en
áður. Þessi samtök eru sá vonar-
bjarmi hrjáðs mannkyns, sem lit-
ið er til og treyst í því efni að
fyrirbyggja nýja heimsstyrjöld.
En þótt samvinnuhreyfingin
eigi sér marga aðdáendur, sem
skipta tugum milljóna um allan
heim, þá er því eigi að neita að
hún á sér líka sterka öfundar-
menn, menn sem skilja að þessi
hreyfing er myllusteinn um háls
þeirra og mun er tímar líða svifta
þá aðstöðunni til að arðræna ein-
staklinga og þjóðir. Þessir menn
eiga einnig heima í þessu bæjar-
félagi, og þeir finna að til hvaða
ráða sem þeir grípa, þá dugar
þeim ekkert. Þeir verða að horfa
á áframhaldandi viðgang og vöxt
þessara samtaka. Þeir skilja að
viðhorf þeirra til einstaklinganna,
er úr sér gengið, eins konar nátt-
tröll, sem er að daga uppi. Sam-
tök samvinnumanna er bjarmi
hins nýja tíma, samtök fólksins,
þar sem hver leiðir annan að því
marki að bæta og fegra lífið í
bróðurlegri samvinnu.
Samvinnumaður.
Eins er það í rímnaháttum,
„hann er þar mjög algengur enn í
dag“. (Þín eigin orð!)
En þar gildir hann líka sem stúf-
orð og tvíliður eða sem tvíliður —
og þar að auki stundum sem tvílið-
ur og stúforð, en það held eg þekk-
ist ekki í fornum kveðskap og
raunar ekki í elstu rímum. (Sakn-
arðu setunnar úr elstu?) Þér
finnst eg vera of linur í sóknum
gegn skáldaleyfum. En þröngt yrði
um skáldskapinn ef þau væru öll
úr gildi numin. Þó er fjarri mér að
leggja niður það bragvöndunar-
fjárhagsráð, sem skammtar þessi
leyfi.
T. a. m. get eg vel þolað að þrí-
liður sé hafður fyrir tvílið, eins og
er í vísu Þorsteins sem þú tilfærir:
Við höfum sungið, við höfum
kysst. — Hjá mér hefur misritast í
greininni um bögu Narfa og Kor-
máks.
Rangt er hjá þér, að hv. í vísu-
brotinu úr Kormákssögu eigi að
stuðla við kv. Þarna átti að standa
k. en ekki kv. Þetta er svo augljóst
að það er hótfyndni hjá þér að
nefna það, — í stuðlum er enginn
munur á kv. og k., annar en sá og
sá munur skiptir ekki máli þarna.
A þesslum tíma var aldrei stuðl-
að hv. og k., svo að vitað sé.
Nú færist rangur framburður á
hv. í aukana og er hinn rétti fram-
burður nærri horfinn. Snorrivildi
hafa einn stuðul í frumlínum forn-
yrðislags, en það varð aldrei að
lögum, — sem betur fer.
Þú skilur ekki aðstöðu mína til
fráhendu. En sjáðu nú til. Það væri
mikið ósamræmi í því að hafa fer-
skeytlu fráhent sem sérstaka brag-
ætt, en að t. a. m. skammhent frá-
hent væri kyrrt í skammhendu-
ættinni. Slíkt misræmi varð eg að
forðast.
Snorri segist hafa „gert glöggva
grein til bragar“ með því að yrkja
hundrað bragarhætti.
Eg hef vit á því að gera engan
samanburð á mér og Snorra. Eg
reyndi að gera svo glögga grein
sem eg gat fyrir rímnaháttum,
með því að yrkja fjögur hundruð
og fimmtíu hætti.
Þínar athugasemdir eru til gagns
og því þakka eg þér fyrir þær. Ef
þú vilt, er eg enn til viðtals, um
þessi mál, — í Degi; eða á Fræði-
mannaþingi (Grúskaraþingi) í
Reykjavík árið 19??
Gæfin lengi gefi þér
góðan hug og snilli.
Engar fræða erjur hér
okkar vinsemd spilli.
Sveinbjörn Beinteinsson.
Á siðasta Bændaklúbbsfundi
mættu 78 manns. Var þá rætt um
súgþurrkun og votheysgerð og liafði
Árni Jónsson, tilraunastjóri, fram-
sögu. Er útdráttur úr framsöguræðu
hans birtur hér í blaðinu í þættin-
um um dagskrárniál landbúnaðar-
ins. Margir bændur tóku þátt í
umræðum og gerðu þeir samanburð
á reynslu sinni af votheysgerð og
súgþurrkun, og samanburð á kostn-
aði við þessar lieyverkunaraðferðir.
Lýstu þeir hinum augljósu kostum
votheysgerðar, en jafnframt þeim
göllum, er fram gætu komið, eink-
um ef mistök yrðu með framkvæmd-
ir. Þeir, sem liafa votheysturna,
lýstu ánægju sinni yfir þeim og
töldu heyið verkast mjög vel í þeim,
en áherzlu bæri að leggja á það, að
fylla Jrá á sem skemmstum tíma. í
ljós hefir og komið, að heyið hefir
verkazt illa, ef það hefir ofþorrnað
í meðferðinni, áður en það var lát-
ið i turninn. Saxblásara töldu menn
hafa verulega þýðingu við votheys-
gerðina.
Jónas Kristjánsson, mjólkursam-
lagsstjóri, skýrði fyrir bændum,
hversu mikla þýðingu það gæti
haft, með tilliti til vinnslu á neyzlu-
vörum úr mjólkinni, að fyllstu var-
úðar væri gætt við meðferð og
notkun votheys, einkum ef óheppi-
leg gerjun hefði komizt í það, sem
valdið gæti því, að útilokað væri að
son.
Framsögumaðurinn fór nokkrum
orðum um helztu heyverkunarað-
ferðir sem hér eru notaðar, svo sem
venjulega útiþurrkun, súgþurrkun,
hraðþurrkun, votheysgerð, kald-
verkun, heitverkun (sætheysgerð)
og turnverkun. Fruntmælandi benti
m. a. á, að markmiðið með þurrk-
un heys væri að þurrka heyið svo
mikið að Jrað Jjyldi geymslu án þess
að hitamynduri ætti sér stað í hey-
geymslum. Með því að fá vatns-
innihald heysins niður í 15—18%
við þurrkun, með livaða aðferð sem
liún er framkvæmd, eru möguleikar
á því að geyma liey um lengri eða
skemmri tíma, án Jress að efnatap
verði nema mjög óverulegt. Frum-
mælandi benti á, að erlendar at-
huganir og tilraunir hefðu sýnt, að
heppilegt væri að liiti í hlöðum yrði
fyrstu geymsluviku 28—32 stig. Á
því liitastigi störfuðu gerlar, sem
hefðu nokkur álirif á ilm heysins
og gerðu það lystugra. Ef hiti í ó-
hröktu heyi færi upp í 35 stig, byrj-
aði að koma í ljós bliknun á grænu
lieyri. Efnatap í fullverkuðu þurr-
heyi, miðað við efnainnihald í ný-
slegnu grasi, er 20—25%, og mikið
meira, ef hcyið lirekst úti. Taldi
frummælandi, að efnatapið í súg-
þurrkuðu lieyi myndi vera lítið
gera úr mjólkinni 1. flokks vöru.
Þar sem nú virtist óhjákvæmilegt
að leita eftir markaði erlendis fyrir
mjólkurafurðir, Jrá væri ekki talið
frambærilegt nema það allra bezta,
og til Jress að geta framleitt það,
yrði að gæta fyllstu varúðar við
framleiðslu og meðferð frá fyrstu
hendi. Einnig varaði hann við að
senda mjólk til Samlagsins úr kúm,
sem fengið hefðu penicilin-spraut-
ur, fyrr en öruggt væri, að áhrifa
þess gætti ekki í mjólkinni eða ekki
fyrr en 3—4 dögum eftir sprautun.
Flestir ræðumenn töldu þýðing-
armikið að fergja votheyið, en þó
höfðu nokkrir bændur fengið vel
verkað vothey í háum turnum, án
þess að fergja með öðru en ný-
slegnum arfa eða öðrum úrgangs-
gróðri.
Það kom greinilega fram við um-
ræðurnar, að bændur telja súg-
Jjurrkun meðal hinna þýðingar-
meiri framfara síðustu ára. En
kostnaður við súgjmrrkun virðist
mjög misjafn, og er full ástæða til
að rannsaka betur með skýrslusöfn-
un, í hverju liggur hinn misjafni
kostnaður bænda við fóðurfram-
leiðslu.
Sterkar óánægjuraddir komu
fram um fastagjald á rafknúnum
mótorum til súgþurrkunar, sem að-
eins eru notaðir einn Jjriðja hiuta
uðu heyi, en kostir súgjrurrkunar-
innar lægju fyrst og fremst í því,
að með Jjcirri aðferð væri heyjjurrk-
unin miklu öruggari, Jxir sem ekki
þyrfti að þurrka heyið úti nema 1
—2 daga, í stað 3—4 daga í hag-
stæðri heyskapartíð.
Um tilraunirnar á Sámsstöðum
um hraðjiurrkun á grasi sagði frum-
mælandi, að sú þurrkunaraðferð
hefði reynzt of dýr vegna Jjeirrar
miklu olíu, sem færi til þess að
liita upp 'loftið, sem blásið væri í
gegnum grasið, til Jjess að þurrka
það.
Um votheysgerðina sagði frum-
mælandi m. a., að minnst efnatap
yrði við kaldverkunaraðferðina, eða
15—20%, og mætti þá ekki hitinn
íara yfir 30 stig, Jjví að með Jjeim
hita væru skilyrði fyrir heppilegan
gerlagróður fyrir hendi — mjólkur-
sýrugerðina. Smjörsýru- og rotnun-
argerlar hefðu mjög slæm skilyrði
við þennan hita, en ef lritinn færi
t. d. upp í 40 stig, snerust þessi
skilyrði við, þannig að Jjá ætti liin
slæma gerjun við betri skilyrði að
búa. Aftur á móti, þegar hitinn íer
upp í 50—70 stig, verður heyið heit-
verkað, sæthey: Þessi heyverkun
hefur í för með sér nrikið efnatap,
25—35%, en lieyið getur orðið lyst-
ugt til gjafar, en á'hrif' á mjólkur-
magn liefur Jjað ekki.
Frummælandi taldi Jjað skoðun
sína, að Jjað skipti miklu máli,
hvernig látið væri í votheyslilöður,
og taldi að söxun á heyinu væri ör-
uggasta ráðið til að tryggja góða
verkun á votliéýi, Jjar sem gerð í
heyinu ætti að fara fram af sjálfu
sér. Reynslan við turnverkað vot-
hey er að sannfæra fleiri og íleiri
um Jjetta, enda næst loftið bezt úr
heyinu með þessu móti.
Frummælandi minntist á, livort
ekki mundi rétt að reyna vatnsfyllta
gúmmíbelgi sem farg á votheyshlöð-
ur, Jjví að Jjað væri nokkurn veg-
inn víst, að farg hefði verulega
Jjýðingu fyrir verkunina í heyinu
í cfnameternum.
Kosningavísa.
Þessi kosningavísa var á ferð-
inni hér í bænum í gær, eftir að
kunnugt varð um endanleg úr-
slit hér:
„Lofts er blika Ijót og kvik
lómar svikafullir,
upp sig fika og fyrir vik
■ finnast mikil blýantsstrik11!
ársins og Jjað þann tíma, sem lítið
álag er á raforkustöðvum.
Auk lundarstjórans og Jjeirra, er
áður eru nefndir, tóku Jjessir menn
Jjátt í umræðunum: Gunnar Krist-
jánsson, Jón G. Guðmann, Eggert
Davíðson, Ólalur Jónsson, Jón
Bjarnason, Jón Laxdal, Jóhannes
Laxdal, Jónas Halldórsson.
Næsti Bændaklúbbsfundur verð-
ur næsta Jjriðjudagskvöld 9. Jj. m.,
kl. 9 e. h. að Hótel K.E.A. Þá verð-
ur rætt um byggingamál sveitanna.
Síðara bréf Sveinbjarnar á Drag-
hálsi fil Konráðs Vilhjálmssonar
Fjölmenni á fundi Bændakliibbsins
er rætt var um lieyverkun