Dagur - 02.06.1954, Blaðsíða 5

MiSvikudaginn 2. júni 1954
D A G U R
5
Samkomuiag Islands og Bandaríkj-
anna um breyiingar á varnarsátímálanum
(Framhald af 1. síðu).
Breyting hervamasamningsins
kom kommúnistum á óvart
Áttu ekki von á svo hagstæðum málalokum
fyrir íslendinga
þaðan voru sendir, komu hing-
að um mánaðamótin janúar—
febrúar, en viðraeðumar milli
fulltrúa íslenzku ríkisstjórnar-
innar og Bandaríkjanna hófust
í Reykjavík 2. febrúar. Fulltrú-
ar íslands í viðræðunum, auk
mín, voru tilnefndir alþingis-
mennimir Hermann Jónasson
og Björa ólafsson, Ólafur Jó-
hannesson, prófessor, Magnús
V. Magnússon, skrifstofustjóri
í utanríkisráðuneytinu, Tómas
Árnason, fulltrúi í varnarmála-
deild utanríkisráðuneytisins,
og Hans G. Andersen, þjóð-
réttarfræðingur.
Eftir að líklegt þótti, að sam-
komulag myndi nást í meginat-
riðum unnum við sendjherra
Bandaríkjanna aðallega að því,
ásamt starfsmönnum okkar, að
ganga frá samkomulaginu í ein-
stökum atriðum. Leitað hefur
verið álits íslenzkra sérfræðinga
og stofnana um ýmis atriði, eftir
þvi sem nauðsyn þótti til bera.
Það hefur dregizt alllengi að
ganga endanlega frá samkomu-
laginu. Hefur gætt nokkurrar
óþolinmæði hjá almenningi vegna
þessa dráttar, og hefur óánægja
óspart verið látin í ljósi í íslenzk-
um blöðum. Við, sem við samn-
ingana höfum fengizt, höfum
fylgt þeirri ’ reglu, að vinna það
ekki til 'að slá af lágmarkskröfum
okkar tií þess að samningunum
yrði fyrr lokið.
Sanfikomulágið 'hefur nú verið
staðfest. Var það gert með því, að
utanríkisráðuneyti íslands og
sendiherra 'Bkndaríkjanna hér
skiptust á orðsendingum í gær.
Samkomulag varð um það, að til-
kynning um ■ samningana skyldu
gefnar út í kvöld samtímis í
Reykjavík óg Washington."
Um breytingar þær, sem verða
á framkvæmd varnarmálanna
eftir þessu nýja samkomulagi,
fórust utanríkisráðherranum
orð á þessa leið:
„Samkvæmt þessum orðsend-
ingum verður hervarnarsamning-
urinn í nokkrum tilteknum meg-
inatriðum framkvæmdur svo sem
nú skal greina:
Á það hefur verið fallizt, að
framkvæmdir á vegum varnar-
fiðslns verði skipulagðar þannig,
að fullt tiliit sé tekið til vinnu-
aflsþarfar íslenzkra atvinnuvega.
Til þess að ráða íslenzka menn í
stað erlendra eins fljótt og unnt
er, verður með stuðningi Banda-
ríkjanna komið á fót námskeiðum
til að þjálfa íslenzka verkamenn
í tæknistörfum, sem hingað til
hafa að mestu verið unnin af
amerískum verkamönnum með
tækniþjálfun. Er hér m. a. um að
ræða meðferð og viðhald stór-
virkra vinnuvéla.
Hinn erlendi verktaki hættir.
Núverandi aðalverktaki hættir
starfsemi sinni hér á landi. Samn
ingar, sem gerðir höfðu verið við
þcnnan aðalverktaka um tiltckin
verk, sem ekki eru hafin, verða
afturkallaðir, og lögð skal áherzla
á, að útivinnu við þær fram-
kvæmdir, sem aðalverktakinn
byrjaði á sl. ár, verði að fullu lok-
ið á þessu ári. Samkomulag er
um, að nýjum verksamningum
verði ráðstafað til íslenzkra verk-
taka, sem viðurkenndir eru af ís-
lenzku ríkisstjórninni, sé á þeirra
færi að inna verkið af hendi, en
um möguleika þeirra í þessu sam
bandi hefur orðið samkomulag
varðandi verkefni yfirstandandi
árs, byggt á áliti íslenzkra verk-
fræðinga. Verkefni ársins 1955
verði athuguð á sama hátt fyrir-
fram á þessu ári. Ríkisstjórnin
fylgist með verksamningum. Ef á
milli ber við gerð verksamnings,
hefur ríkisstjómin milligöngu um
að leysa úr þeim ágreiningi. Verði
leyfð hafnargerð í Njarðvik, hafa
íslenzkir og bandarískir verktak-
ar jafnan tilboðsrétt varðandi það
verk.
fslenzkir verktakar fá húsin
og tækin.
Til þess að gera íslenzkum
verktökum kleyft að taka að sér
hlutverk hins erlenda verktaka,
verður þeim gefinn kostur á að
fá til umráða vinnuvélar og önn-
ur tæki og efni til framkvæmda,
sem Bandaríkin eiga hér á landi,
með þeim skilmálum er um sem-
ur, sömulciðis húsahverfi það, er
hinn ameríski aðalverktaki nú
notar, jafnóðum og verkefni hans
minnka, þar á meðal íbúðir og
húsnæði mötuneytis, verkstæði,
vörugeymslur og húsnæði og
tæki til sameiginlegra afnota fyr-
ir verkamenn í tómstundum
þeirra, enda komi þetta ekki í
bága við skipulag til aðgreiningar
á samningssvæðinu. Ríkisstjómin
hefur milligöngu um hvers konar
ráðningar íslenzks fólks til starfa
á samningssvæðunum.
Svæði varnarliðsins afgirt.
Gera skal girðingu um dvalar-
svæði varnarliðsmanna á Kefla-
víkurflugvelli og annars staðar í
því skyni að auðvelda hvcrs kon-
ar eftirlit og löggæzlu (þ. á. m.
tollgæzlu) í sambandi við þessi
svæði.
Samtímis hefur verið gert sam-
komulag milli íslenzku ríkis-
stjórnarinnar og yfirmanns
varnarliðsins um á hvern hátt
ferðir varnarliðsmanna út af
samningssvæðum og ferðir fs-
lendinga inn á samningssvæði
skuli takmarkaðar eftirleiðis, og
gengur það samkomulag í gildi
nú þegar. Er þess að vænta, að
hinar nýju reglur leysi á viðun-
andi hátt þau vandamál, sem
uppi hafa verið í samskiptum fs-
lendinga og varnarliðsmanna á
samningssvæðunum og utan
þeirra. Hafa íslenzk yfirvöld að-
stöðu til að sjá svo um, að eftir
þessum reglum sé farið.
Ríkisstjórnin hcfur áskilið sér,
og á það hefur verið fallizt, að
reglur þessar verði endurskoðað-
ar jafnskjótt og ástæða kann að
þykja til að svo verði gert.
Um samningsgerð þessa í heild
vil eg að lokum segja, að eg tel að
árangurinn sé eftir atvikum vel
viðunandi fyrir fslendinga, að
minnsta kosti á þessu stigi máls-
ins. Er það álit mitt, að fulltrúar
Bandaríkjastjómar, og þó sér-
staklega sendiherx-a Randaríkj-
anna hér, hafi lagt sig fram til
þess að kynnast sjónarmiðum fs-
lendinga og sýnt góðan skilning á
sérstöðu hinnar fámennu ís-
lenzku þjóðar. Eg vil nota tæki-
færið til að þakka þetta. Jafn-
framt vil eg þakka hinum ís-
lenzku samstarfsmörmum mínum
við samningana ágætt starf, sem
þeir hafa af hendi leyst.
Samkomulag þetta er á ýmsan
hátt svo margbrotið, að eigi er
unnt að skýra nákvæmlega frá
því í einstökum smáatriðum. —
Eins og gefur að skilja, er hér
mikið undir því komið, hvemig til
tekst með framkvæmdina, og
mun það sýna sig, hvað auðið
verður í því efnL
Framkvæmdin í okkar
höndum.
Eg get fullvissað þjóðina um
það, að þessir samningar eru
þannig, að mikið hefur áunnizt,
ef framkvæmdin fer vel úr
hendi, en hún er undir sjálfum
okkur komin í aðalatriðum.
Framkvæmdin er vissulega
aðaUega í höndum mínum og
þeirra embættismanna, sem
starfa við varnarmálin. En eg
bið þjóðina að minnast þess
jafnframt, og ekki sízt á þessum
tímamótum, að framkvæmdin
er og á margvúslegan hátt í
Það hefur komið glöggt í ljós,
að kommúnistar hafa í fyrstu
ekki áttað sig til fulls á því, hvað
xeir ættu að segja um hinn nýja
samning, sem gerður hefur verið
við Bandaríkjastjórn um fram-
kvæmd hervarnarsamningsins. —
Óhætt er að álykta af þessu, að
meira hefur áunnizt en komm-
únistar höfðu gert ráð fyrir, og
xess vegna eru þeir ekki viðbún-
ir með gagnrýni sína. Þeir verða
xví að bíða eftir leiðbeiningum
frá hærri stöðum um það, hvað
xeir eigi að segja.
Tvennt kemur þó fram í stutt-
aralegri frásögn Þjóðviljans, sem
'vert er að vekja athygli á: Annað
fjallar um Hamiltonfélagið, en
hitt um Njarðvíkurhöfn.
—o—
Fram til þessa hefur Þjóðviljinn
talið það eina hina mikilvægustu
endurbót, sem hugsanleg væri á
framkvæmd hervamarsáttmál-
ans, að Hamiltonfélagið hætti hér
starfsemi sinni. Þessu hafa
kommúnistar vafalaust haldið
fram í trausti þess, að örðugt yrði
að fá þessu framgengt. Þegar hins
vegar er búið að koma þessu
fram, setur Þjóðviljinn upp
hundshaus og talar um það sem
hið mesta hneykslunarefni, að
Hamilton eigi að fara og í stað-
inn eigi að skipta hergróðanum
milli fyrirtækja Sjáfstæðisflokks-
ins og Framsóknarflokksins! Þá
virðist nú að skömminni til
skárra, að dómi Þjóðviljans, að
gróðinn renni til Hamiltonfélags-
ins og út úr landinu! Annars er
að sjálfsögðu ekkert um það
samið, hvaða fyrirtæki eigi að
taka við verkum Hamiltons.
Hvaða verkfræðingar og iðnaðar-
menn sem eru geta stofnað verk-
takafélag og boðið í þessi verk.
Það er öllum frjálst, er fullnægja
tilteknum skilyrðum,og sá aðilinn
hlýtur verkin, sem hagstæðast
býður. Hér eru því ekki neinum
flokki tryggð einhver forréttindi
eða samið um skiptingu á ein-
hverjum gróða. Það eitt er gert
að tryggja islenzkum verktökum
þau verk, sem áður voru í hönd-
hennar höndum. Hér er svo
margt sem máli skiptir: Óþörf
afskipti af hernum, sem alltaf
er til hins verra, hins vegar góð
framkoma þeirra, sem vegna
stöðu sinnar eða starfs um-
gangast hina erlendu menn.
Blöðin geta og unnið hér stór-
virki til ills eða góðs. Aðhald
blaðanna og aðfinnslur tel eg
eðhlegar, en skrif þeirra verða
að vera sönn, réttlát og heiðar-
leg. I samræmi við þetta vil eg
bera fram þá ósk til íslenzku
þjóðarinnar nú á þessum tíma-
mótum, að hún aðstoði ráðu-
neyti mitt og ríkisstjórnina í
heild við framkvæmd hervarn-
arsáttmálans í hinu nýja
form.“
um erlends auðfélags, sem var
miður vel þokkað.
Þennan sigur íslenzks málstað-
ar reynir Þjóðviljinn nú að
óvirða og rangfæra. Það sýnir
bezt, að fyrir honxxm vakir ekki
að koma fram endurbótum á
þessum málum, heldur að
ófrægja og rangtúlka það, sem
gert er, og það engu síður, þótt
það sé til augljósra bóta.
-—o—
Svipað er að segja um Njarð-
víkurhöfnina. Það hefur verið eitt
helzta áróðursefni Þjóðviljans, að
varnarliðið notar Reykjavíkur-
höfn sem uppskipxxnarhöfn, því að
þrengslin þar væru nóg fyrir, og
af þessu hlytist meiri og minni
ferðalög vax'narliðsmanna til
Reykjavíkur. Nú stimpla Þjóð-
viljamenn það sem versta verk,
ef leyst yrði úr þessum vand-
kvæðum með því að leyfa bygg-
ingu hafnar í Njarðvík, sem jafn-
framt að fullnægja þörfum varn-
arliðsins, ætti að geta orðið íbú-
um Suðurnesja til mikilla hags-
bóta. Hér eins og í sambandi við
Hamilton er málflutningur Þjóð-
viljans fullur af mótsögnum og
blekkingum, sem stafa af því, að
leiðarljós blaðsins er að rangfæra
allt það, sem gert er og ekki síð-
ur það sem er á beti'i veg.
—o—
Slíkur málflutningur Þjóðvilj-
ans er hins vegar ekki óeðlilegur.
Kommúnistar og fylgifiskar
xeirra vilja hafa ísland alveg
varnarlaust og veikja með því
varnarkerfi frjálsra þjóða, er nú
heldur yfirgangi kcanmúnista í
skefjum. Undir þennan áróður
kommúnista taka svo einstakir
saklausir friðarsinnar og pólitísk-
ir ævintýramenn, sem hafa flækzt
milli flokka og telja það vænlegt
til vinsælda að vera á móti her-
setunni. Að sjálfsögðu reyna
þessir aðilar að ófrægja hinn
nýja samning eins og þeir geta.
;Hitt er líka jafnvist, að honum er
fagnað af öllum þeim, er fylgja
.hinni einu raxmhæfu, íslenzku
stefnu, sem er sú að tryggja land-
inu nokkrar varnir á þessum við-
sjárverðu tímum, en halda þó
fast á rétti þjóðarinnar og láta
umgengniua við aðkomumennina
mótast af drengilegri festu, en
hvorki af undirlægjuhætti eða
óvináttu.
Fjármark mitt en
Sneitt aftan hægra, fjöður
frainan. Sneitt fr. vinstra.
Brennimark: M. G. S.
Hermann Magnússon,
Hólabraut 15,
Akureyri. i
SUNDKEPPNIN.
Norrænar þjóðir kasla allar klæðum,
kappsund er hafið, gefin sigurlaun.
Þótt við, um árið, afbragðs slgri næðum,
óvíst er nú við stöndumst þessa raun.
Tvö hundruð metrar eru æði sprettur,
einkum þá stormur blæs og laug er köld.
Sjálfur ég reyndi og sökk þá eins og klettur,
því sund hef ég vanrækt næstum hálfa öld.
Busfið af kappi, byggjar stranda og dala,
svo bræðralönd okkur skuli ei leika grátt,
hræðist það ei, þótt hækki prósent-tala,
hér er það aðeins vatnið, tært og blátt.
%
Allir á sund — ef einhver maður hikar
endar vor stutta, vota frægðarbraut,
nú er að velja um þann beiska blkar
og bikarinn góða, Danakonungsnaut.
DVERGUR.