Dagur - 05.01.1955, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 5. janúar 1955
ÐAGUB
b
(Framhald af 4. síðu).
miklu hættulegri en lirein ríkisein-
okun, sem er undir ríkisendurskoð-
un og eftirliti.
Eg hefi á það minnst að Ihalds-
Jlokkurinn gainli var á ntóti afskipt-
um ríkis eða bæja af íbúðarliúsa-
byggingum. Þar sem þessi afskipti
tíðkast erlendis og lögmæt sam-
keppni ræður eru afskipti hins op-
inbera víðast, að sjá um heiðarlegt
samkeppnisútboð og sjá síðan um
lánsfé handa þeim.sem lægst býður.
Þannig byggir þýzka stjórnin upp
ódýr íbúðarhús fyrir almenning. —
Hér byggir Reykjavíkurbær alltaf
mjiig dýrt. En það er hægt að sjá
um það með þessu fyrirkomulagi,
að allt efni og vinna sé keypt á rétt-
um stað. Eg vil ekki lengja þessa
grein með því að telja allan þann
sæg af stofnunum, sent Sjálfstæðis-
mertn mega ekki sjá at og sem eru
þó alger andstæða írjálsrar sam-
keppni. Hvers vegna við heldur
Sjálfstæðisflokkurinn nú Innkaupa-
stofnun ríkisins og Innkaupastofn-
un bæjarins, sem hann var á móti
meðan maður úr öðrum flokki
stjórnaði, en snerist nteð, er Sjálf
stæðisflokkurinn gat skipað frant-
kvæmdastjórann?
. Ef einhver skyldi nú enn efast
um það, að einokun í réttum hönd-
um sé Sjálfstæðisílokknum hjart-
iólgnari en frjálst framtak og sam-
keppni, mætti nefna útboðið á
brunatryggingum í Rvík síðastliðið
ár. Samvinnutryggingar buðu 47%
Jægra en tryggingarnar höfðu kost-
að áður og voru með lægsta boð.
Hver einasti heiðarlegur sant-
keppnisflokkur hefði talið þetta
ráða úrslitum. Tryggingar hafa
ekki eirtú sinni verið þjiVðnýttar,
éða gerðar að bæjarrekstri, þar sem
jaínaðarmenn hafa meirihluta. Ett
Sjálfstæðisflokkurinn var ekki að
hika við að nota atkvæði stjórnar-
andstöðunnar — þá voru kommún-
istaatkvæðin góð — til þess að ein-
oka trvggingarnar fyrir flokkinn.
Innflutningsverzlunin er að kom-
ast á fárra hendur, því ræður meiri-
lrluti bankastjórna í tveimur bönk-
um.
Það er ósköp léiðinlcgt að þurfa
að draga fram svo augljósa hluti og
þá, sem nú var lýst. En Jtetta sést
þó flestum .yfir. Og ef rhenn vilja á
■annað borð hugsa um stjórnmál,
sem er skylda livers manns, Jrá verða
kjósendur að rcyna að sjá hlutina
og skilja eins og Jteir eru.
Hvers vegna?
Sjálfstæðisílokkurinn telur sig
vcgna sundrurtgar vinstii aflanna í
landinu öruggan í því að ráða
miklu uni stjórn landsins og Rvík-
ur. Þess vegna telur hann miklu
öruggara að hafa gegnum stjórn
landsins umráð yfir hálfgerðum og
algerðum einokunarstofnunum,
heldur en taka Jrátt í samkeppni,
Jrar sem flokksmenn hans hafa oft-
ast orðið undir, samanber síðast
tilboðin í brunutryggingarnar.
Það er jrví I samræmi við stað-
reyndir, sem eru hverjum manni
augljósar, ef hann vill nota sjón og
hyggjuvit, að á þennan hátt vinnur
Sjálfstæðisflokkurinn í dag, að hags-
munum Jreirra, er flokknum stjórna,
eða Ieggja honum til það stórfé,
Isem þarf til Jress að lialda uppi
hinum margháttaða áróðri.
Stefna flokksins og starf er fyrst
og fremst í andstöðu við írelsi í
verzlun, samkeppni og framtak.
Meginrök sem ílialdsmenn allra
Janda nota fyrir réttmæti íhalds- og
samkeppnisstefnunnar, Jrau að sá
dugmesti eigi að ráða og bera sem
mest úr býtum, eru J>ví horfin nteð
öllu. I stað Jress er komið fjármagn
til að halda uppi þrotlausum á-
róðri, sem tryggir pólitískt fylgi og
þar með vöJdjn til að ná og halda
sérhagsmunaaðstöðu í verzlun, við-
skiptum og óteljandi umboðs- og
milliliðastarfsemi, er veitir fá-
mennri stétt aðstiiðu til að skammta
sér af þjóðartekjunum svo að segja
að vild. Flokkurinn er rekinn sem
fyrirtæki.
Það verður ekki kornizt hjá því
að segja þetta. Að skilja Jressi atriði
er undirstaðan. Hér er sú sýking á
þjóðfélaginu, sem margur óttast að
reynzt geti banvæn. Það er að
minnsta kosti víst, að án lækningar
sjúkdómsins verður Jjjóðfélagið
ekki heilbrigt.
Lífcskoðun samvinnumanna.
I framaldi af Jressu verð eg að
benda á eina meinloku í kolli
sumra manna: Að Framsóknar-
flokkurinn megi ekki deila á Sjálf-
stæðisflokkinn, vegna Jress að flokk-
arnir séu í stjórnarsamstarfi.
I stjórnarsamstarfinu reynir Fratn-
sóknarflokkurinn að sjá hag þjóð-
arinnar borgið og láta ekki troða
á Jjeim, sem trúðu honum fyrir um-
boði. En Ilokknum er líka ljóst, að
stjórnarstefnan hlýtur að mengast
af þeirn sjónarmiðum Sjálfstæðis-
flokksins, sem að framan er lýst.
Með öðru móti gæfi sá llokkur ekki
kost á samstarfi. — Samvinnumenn
eru jafn andvígir sérhagsmuna-
stefnunni, þótt Jreir verði að vinna
nteð Sjálístæðismönnum. Samvinnu-
stefnan reis í uppafi gegn arðráni
og sérhyggju. Þcssar tvær stefnur,
sérhyggja og félags- og samvinnu-
stefna, eru andstæðar hvor annarri,
geta aldrei sámrýmzt eða sameinazt.
— Samvinnustefnan lítur svo á, að
hver maðúr eigi að njóta verka
sinna og er þar engin undantekn-
ing kaupmaður, er rekur heiðarlega
verzlun. Samkeppni milli kaup-
félaga og kaupmanna getur verið
nauðsyn. En slík samkeppni á
ekkert skylt við þá firru, að sér-
hyggjumaður (sjálfstæðismaður) geti
verið samvinnumaður. Andstæður
verða ckki sameinaðar í eitt.
Hugsum okkur alþipgismann
(kjósandi hans er í sömu sök), sent
er Sjálfstæðismaður og telur sig um
leið samvinnumann. A Alþingi
hjálpar þessi maður til þess með
(atkvæði sínu að ná meirihluta-
valdi í tveimur aðalbönkum lands-
ins, vitandi það, að Jressi meiri-
hluti dregur taum stórkaupmanna í
útlánum, cn sveltur samvinnufélög-
in að veltufé, svo að þau geta nú
ekki keypt inn nægilegar vörur. —
Er Jretta samvinnumaður? Við segj-
um nei. Sami þingmaður notar vald
sitt til að styðja að Jrví, að valdir
voru á sínum tíma nienn í inn-
flutningsnefnd, sem voru á valdi
heildsala, en andstæðir samvinnu-
félögunum í hverju ntáli. Er Jretta
samvinnumaður, er þannig starfar?
Nei. Samvinnustefnan er hugsjón.
Þeir, scm eru í pólitískum sérhags-
munaflokki, ciga ekki að vinna i
trúnaðarstöðu íyrir ]>essa hugsjón,
sem Jicir eru andvígir. Það er líka
mannskemmandi fyrir þá sjálfa. Og
Jjeir geta þetta ckki frekar en
drykkjumaður getur unnið fyrir
bindindi, eða heiðingi boðað
kristna trú.
Viðhorf stéttanna.
Bændur, samvinnumenn, allir
þeir, sem fylgja Framsóknarflokkn-
um að málum, hafa vegna tilvistar
Framsóknarmanna í ríkisstjórninni
trú á ])VÍ, að Jreir verði ekki rang-
indum beittir.
Veila var frá upphafi í þessu
stjéunarsamstaríi og hefur ágerzt.
Stjórnina skortir örugg tengsl við
verkalýðssamtökin og tiltrú hjá
þeim. En er hægt að stjórna fjár-
málurn og atvinnumálum þjóðfé-
lagsins án þess? Þú getur, lesandi
gétður, tekið J)ér hnattlíkan í hönd.
Eg hygg, að þú sjáir fljótt, að í
öllum lýðfrjálsum löndum, ]>ar sem
vel er stjórnað og jáfnvægi er í
fjármálum og framleiðslu, Jxrr er
stcrkur lýðræðissinnaður verka-
mannaflokkur, cr mestu ræður í
samtökum verkamanna og ler oft
— surns staðar oftast — með ríkis-
(stjénn. Þú munt sjá, að jrar sem
komnninistar eru sterkir í verka-
mannasamtökunum, Jrar eru sam-
tökin sundruð, — framleiðsla, fjár-
mál og atvinnumál öll á barnti
glundroðans. I fáum lýðræðislönd-
um er ástandið í Jressum elnum
verra en hér, sent kæmi fyrst alvar-
lega í ljós, ef við fengjum ekki
doljara-vitamínsprautur lrá Kefla-
víkurflugvelli. —
I nálægum ]>jé>ölöndum, þar sent
stjórn er iirugg, er hinum sterku
verkalýðssamtökum gelinn kostur á
að láta sérlræðinga sína fylgjast ná-
kvæmlega með rekstri atvinnulífs-
ins og afkomu. Eí atvinnugrein
getur án tjóns og samdráttar veitt
betri líískjör, er J>ess krafizt og
þvingað lram með verkfalli, ef þarf.
Ef verkföll eru gerð af einstökum I
félögum án ]>ess að til þeirra liggi
eðlileg riik, eiga ]>au á hættu, að
samtök verkalýðsins styðji ekki
verklallið. — Það er vegna Jress að
kauphækkun, sem atvinnugrein
getur ekki borgað af rekstrargré>ða,
raskar jafnvægi fjármálanna og er
til óhags fyrir alla, ]>ar á meðal
verkalýðinn. Við sjáum og, að Jressa
starfsreglu láta verkalýðssamtiikin
gilda, hvort sem stjórnmálaflokkur
j>eirfa er í ríkisstjórn eða stjörnar-
andstiiðu. Þessir flokkar \ita, að
næsta dag kunna J>eir að taka við
stjórnartaumunum og verða þá að
standa við ]>að, sem }>eir siigðu í
stjórnarandstöðu. Þetta skapar
festu, ábyrga stjérrnarhætti, sem hér
skortir.
V'egna synda, sem drýgðar voru
í stjórnarháttum, einkum fyrstu
árin cftir styrjiild, er nú svo komið,
að iill framleiðslan er komin á
meðgjiif. Hvað helði sá maður \ er-
ið kallaður, sem hefði spáð ]>ví á
[>eim tíma, er gullskýjadraumar
manna voru glæstastir og haldið
fastast að J>jóðinni, að árið 1954
yrði að gefa með hverjum nýskiip-
unartogara 600 Jnisundir króna árs-
meðgjöf og ]>é> hætta á stöðvun? —
Við erum hállgliðsa á svellbunkan-
um, rennum niður án Jress að
taka eftir því. Eini atvinnurekstur-
inn, scm blómgast, er milliliðastarf-
serni, ákaflega margbreytileg, enda
ler mikið at gjaldeyri þjóðarinnar
án tafar geguum Jressa gúllkyörn.
Vinnandi íé>lk horfir á þetta allt
með tortryggni. Hin sundruðu
vcrkalýðssamtök hafa eina sameig-
inlega skoðun — sannfæringu. Það
er, að gegnunt verzlun, alls konar
milliliöastarfsenri, umboðslaun o. s.
fne séu teknar óhóflegar fjáræðir af
sameignartekjum þjóðarinnar ár
hvert.
Oábyrg vinnubrögð.
Sú þróun, sent lýst er hér að
framan, og sú sannfæring, sem þessi
þróun hefur skapað í hugum vinn-
andi fólks, hefur valdið alveg
óábyrgum vinnubrögðum í kaup-
gjaldsmálum. Út frá gróða fram-
leiðslunnar getur verkalýðurinn
naumast gert verkföll, J>ví að gré>ð-
iitit er tiip og ríkismeðliig. Kaup
kröfur og verkföll eru hér gerð
alveg út í bláinn, J>. e. án tillits til
alkomu lramleiðslunnar, en mcð
stelnu á milliliðagré>ðann aftur og
aftur. Vinnandi lólk Iiér á lgndi er
J>ví ekki í verkfalli gegn framleið-
endum, }>að er alh í verkfalli gegn
bannsettum braskgróðanum.
Atvinnurekendur, sem í hverju
landi.stiiðva hækkanir, ef þær eru
framleiðslunni <>g um leið fjárhag
sjálfra jreirra um megn, cru ekki
til sem kjölfesta í hinni íslenzku
þjóðarskútu; hér er komið alveg.
upp úr á atvinnurekendum; þeir
hækka þegar kaupið og heimta svo
enn hærri ríkismeðgjöf. Svona er
stefnt að óbeinu <>g síðan beinu
krémufalli <>g upplausn. En hinum
stórskuldugu er vcl vært, því að
hver lækkun á kaupmætti krétnunn-
ar færir ]>eim nettógróða fyrirhafn-
arlaust. Hjá heildsalanum hækka
viirubirgðir í krónutali. Hver stenil-
ur gegn? Hver befir áhuga fyrir
]>ví, að ekki fari allt J>essa leið?
Areiðánlega ekki kommúnistar —
]>etta er fordyrið að þcirra paradís.
Og hinn lýðræðissinnaði verkalýð-
ur afsakar sig með því, að hann
hafi ekki aðra vörn en kauphækk-
un og verkiöll. Hann ráði ekki verð-
laginu <>g viðskiptaokrinu, segja
[>essir menn. Þess vegna sjá þessir
menn engin ráð önnur en rífa nið-
ur máttarviði }>ess húss, sem ]>eir
búa í og nota sem eldsneyti, J>< >tt
fyrirsjáanlegt sé, að húsið hryntir
yfir okkur öll.
Er ekki einnig lil ]>að ráð, að
J>eir sem í húsinu búa, taki að sér
stjórn hússins?
Valdið er íyrir hendi — vtlja
og samíök vantar.
Tölur hagstolunnar um kjósenda-
fylgi stjénnmálaflokkanna sýna, að
valdið er til. Ef lýöræðissinnuð
vinst-ri öfl sameinast, cr auðvelt að
stjórna landinu. Kjósendur liafa
fengið umboðsmönnum sínum
meiri hlutann, en þeir hafa ekki
haft vilja eða samtiik til að nota
hann. Vinstri öílin voru miklu
veikari meðal kjé>senda á árunum
1923—38 og unnu þó stórvirki með
því að standa saman.
Unibótaöflin, cins og þau cru
nú, cru eitt aumkvunarverðasta
fyrirbari í }>essu landi. Hvenær
hefir það köinið fyrir, að fjórir
menn, sem barizt haíi móti sam-
eíginlegum andstæðingum, Iiafi sigr-
að, ef það var aljtaf iyrsta áhuga-
mál hvers uni sig að berja á félög-
um sínum <>g koma þeim íyrst und-
ir? Svo skrihgilegt sem það má virð-
ast, er J>ó barátta umbótaflokkanna
við íhaldið með þessuni liætti. Það
er ekki að furða, þé>tt árangurinn sé
ekki glæsilegur meðan svona er
haldið á spöðunum!
GrundvöIIurinn verður að vera
lýoræði.
Um ]>að verður ekki deilt, að
Framsóknarflokkurir.n hefur verið
og er nii uppistaðan í íhaldsand-
stöðunni í landinu, jafníramt því
sem hann verður að viðhalda lög-
legri stjórn. Flokkurinn er á saina
hátt og svipaðir umbótaflokkar í
nálægum löndum reiðubúinn til
jjess að vinna með lýðræðislegum
verkamannaflokki að því að koma
á og halda uppi heilbrigðri stjórn-
arstefnu, eins og þeirri, er tíðkast
annars staðar á Norðurlöndum,
eftir Jjví sem við á. Vmsir munu
tclja það eðlilegt, að jafnaðarmenn,
þjé>ðvarnarmenn og ekki-kommún-
istar í Sósíalistallokknum tækju
ltöndum saman við Framsóknar-
flokkinn <>g meiri hluti yrði unn-
inn þannig. En J>að fyrirkomulag
samstarfs er ekki skilyrði al hendi
Framsóknarflokksins. Fjarri því.
Til cr sú leið, að þeir í fyrrnelnd-
um flokkum, sem ekki vilja sam-
einast Fra,msé)knarflökknum, sam-
einist í einn sterkan lýðræðissinn-
aðan jafnaðarmanjiaílokk. I raun
og sannleika hala núverandi jafn-
aðarmenn, mikill liluti Sósíalista-
flokksins (J>eir, sem ekki eru komm-
únistar) <>g ]>jé>ðvarnarmenn alveg
sömu stefiiu í þjéiðmálum í grtind-
yallaratriðum. Það, sem skilur, er
persónulegur metnaður, stífni og
voiidur vani. — Skýrsla hagstofunn-
ar sýnir, að Framsé>knarmenn -f
jafnaðarmenn -f helmingur núver-
andi Sé>síalistaílokks + þjóðvar^^v
ínejiii' hafa meiri hluta nieð J>j<>ð-
inni. Þær skoðanir, sem þingmenn
Jjessára flokka telja sig umboðs
menn fyrir, eru J>ví í meiri liluta
landinu — og eiga að stjórna sani-
kvæmt J>ví. — En stærra atriði er
þé>, að þetta sýnist eina ráðið ti:
J>ess að koma í veg lyrir keðjustyrj
öld í landi hér niilli vinnandi féilki
<>g niilliliðagröðans, J>ar sem allii
tapa að lokuni nenia örfáir menn
]>ví að J>essi styrjiild stefnir að ]>\
að Iiða J>jé>ðfélagið í sundur. Þannig
liorlir í dag. Nú munu menn spyíja
livaða von sé til }>ess, að svona sam
tök milli umbé>taaflanna takisi
Þjóðvarnarmenn setji t. d. öllu <>f
ar, að herinn lari úr landi í dag
Slikar skoðanir eru til innan jáfn
aðarmannaflokksins og Framsé>kn
arfjokksins, en |>essir mcnn eru þ<
kyrrir í sínuiii flokki og vinna með
honum að inargháttuðum sameigin
leguni umbótamálum. Þannig viuu;
inenn, sem eru pólitískt Jjroskaðn
bæði liér og í erlendum stjórumála ■
flokkum, sbr. t. d. brezka og fransk,
jafnaðarmenn. Það getur aldre
orðið um nein skynsamleg samtöl.
að ræða, lieldur vaxandi eymc
umbéjtaaflanna, ef menn ná ekk
.]>eim lágmarksþroska pólitískt, að
vera um skeið í niiuní liluta í fíokk>
sínum í einu máli eða fleirum, ái
]>ess að kljúfa liokkinn út a£ hverjt
ágreinings- og sérmáli, veikp
þanuig umbótaöflin í umbótastarl.
inu, en efla íhahlið og auka frain
gang ]>ess.
Sama cr með þjóðnýtingu. Jaln
aöarmenn verða auðvitað að lcggj;
ýmislegt af henni til hliðar ineðar.
luin hefur ekki meirihlutafylgi með
þjéiðinni. Annars líta mi margit
scm ckki eru l>jóðnýtingarmenu
svo á, að núverandi „þjóðnýting"
á stórum tækjum eins <>g toguruu
um, ]>ar sem tapið eitt er þjóðnýtt.
sé versta tegund þjóðnýtingar og;
að betra sé að stíga skrefið alveg.
A1 [>essu er augljóst, að ef vinstr;
stj<'>rnmála£lokkana skortir ekk
Jrroska <>g vilja, ]>á er grundvölhu
inn til staðar.
Langvarandi ábyrgðarlítil stjórn-
arandstaða verkamanna er hættu
leg íslenzku }>jé>ðfélagi.
Það er <>g aðkallandi nauösyi
fyrir þjóðlélagið, að vinnandi stétf
irnar sameiginlega taki á sig
ábyrgð uiii skeið.
Stórt hlutverk.
Það er margt, sem gera }>an, o<
verður fátt eitt talið.
Fyrst a£ iillu þarf að uppiæta
gróðabralls-, umboðslauna og ntilli-
liðakerfið, sem lagzt hefur eius <>g
tænuldi sjúkdómur á atviunuli:
Jjjóðarinnar og viðskiptalíf.
Sumt af }>ví, sem lagfæra J>arf, verö
ur lagfært með samvinnu eða lög-
Jjvingaðri samvinnu (fiskverkunai
stöðvar, innkaup til framleiðsluui -
ar <>. 11.), sumt með Jjjóðnýtnigi.
[>ar sem <>ðru verður vart við komic,
En livað scm aðferðum liðui
verður }>etta að gerast þannig, a< ’
vinnandi fólk sannfærist uns, að
upprætt sé J>að leynilega arðrai
sem J>að trúir að lil staðar sé
mörgum greinum viðskiptalifsim
Þetta er fyrsta skilyrðið til þess, ;t<
vinnandi lólk liætti liinuni sífelldi
verkíallsstyrjöldum við þennai
óvin, er leiðir til falls 'krónunnai
hvað eftir annað, unz fullkominn
fjármálaupplausn veldur.
Stefna stjórnarinnar verður auö
vitað að byggjast á velviljaðr
bændapéilitík og öruggri stefnu
íjármálum. Um leið og unnið e>
að því að tryggja hverjum manu
réttlátt endurgjald vinnu sinnai
svo sem áður er lýst og bændu
landsins hafa sýnt í verki að e
framkvæmanlegt, þarf að leggja ;
j>að n'iiklu mciri áherzlu en gertliel
ur verið til J>essa að auka virðmgt.
manna lyrir framleiðslunni, fyrr
'viniiunni.
(Framliald á 9. siðu), j