Dagur - 05.01.1955, Blaðsíða 4

4
DAGUK
Miðvikudaginn 5. janúar 1955
V I
Á
T I N
Viö skulum ræða um [iað.
7. útvarpsumræðum frá Alþingi ný-
íega, talaði eg um vinstri samvinnu
: íslenzkum stjórnmálum. — Þetta
tal lieí'ir setzt átakanlega fyrir
brjóstið á sumu ftilki, — og harma
eg það ekki svo mjög. En sumir
aðrir, sem áhuga hafa fyrir þessu
umræðueíni liafa sagt, að þeir vildu
gjarnan fá að heyra sitthvað meira
unt möguleika á samstarfi umbóta-
aflanna. — Eg held því. að þessvim
. ínum. sem eg rita nú um áramót-
:n, sé af ýmsum ástæðum ekki betur
varið tii annars en ræða um nauð-
syn vinstra samstarfs íyrir þjóðina
og hvaða ráð eru til þess að gera
jpað að veruleika, enda þá andstæð-
: ngum vinstri stjórnar sýnd sú
Xurteisi að svara jreim nokkrti. —
jEg mun jrví gera þetta mál að aðal-
T.tmræðuefni mínu nú um áramótin.
Geng eg því að sinni fram hjá ýmsu
öðru.
!5 þingflokkaí.
Vljringismenn eru nú 52 að tölti.
Meirihluti jressara manna, {>. e.
‘.17 tne'nit,- eða ileiri; geta myndað
ídkisstjórn, er fer með framkvæmda-
valdið, og sami meirihluti þing-
TnaniKt ræður hvaða lög gilda í
Jandinu.
Skiptingin á þingi er sem hér
í egir:
Vljtýðuflökksmenn 6 með 15.6%
ntkvæða þjóðarinnar að baki sér.
Framsóknarmenn 16 með 21.9%
atkv. Jtjóðarinnar að baki sér.
Sósíalistar 7 með 16.1% atkv.
Jpjóðarinnar að baki sér.
Sþilfstæðismenn 21 með 37.1%
utkv. pjóSaritinar að baki sér.
Þjoðvárnármenn 2 með 6%'atkv.
'pjóðarinnar að baki sér.
■ ýðveldismenn höfðit við síðustu
kosningar 3.3% atkvæða en konut
eiigum að. — Þeir flokkar, sem nú
stjóriia landinu, hafa samanlagt.
:njóg rítlegan rneiri hluta, j>. e. 37
bingmenn og 59% af greiddum at-
'kvæðum kjósenda við síðustu kosn-
; ngar.
Síjórnmalaflokkarnir og
ídefnusltrá þeirra.
'aó er ekki ónauðsynlegt fyrir
bjóðina, að gera sér grein fyrir Jrví,
að skijtting þjóðárinnar í stjórn-
málaflokka er með öðrttm hætti hér
:t landi en tíðkast nteð nálægum
bjóffunt. Styrkleikahlutföll flokk-
anna hér minna einna mest á
jFrakkland og Italín. Ivommúnista-
::lokknrinn (svokallaðir sósíalistar)
er h'r miklu fjölmennari hlutfalls-
Jega, en dæmi eru til t nokkru ná-
lajgu lýðræðislandi. Þetta hefir þeg-
ar haft rnjög örlagaríkar afleiðingar
: stjórnmálum landsins, m. a. tryggt
íhaldsfiokki landsins völd og geta
jþau áhrif Jxi.orðið víðtækari, ef svo
teldur fram sem horfir. Um Jtetta
/erður rætt siffar í jtessari grei'u.
illt of langt mál yrði það að
ek j i hér stefnuskrár og starfsað-
í erðir stjétrnmálaflokkanna. En rifja
il eg upp í stuttu riíáli jtær megin
tefnur, scm flokkarnir liafá mark-
:tð.
Alþýðuflokkurinn hefur stefnu
ýafnaðarmanna. seni kunn er hér
og mörgum jjjétðlöndum. — Til
•jess að konta í veg fyrir að vinn-
:tndi fólk sé arðrænt, telja jafnaðar-
:nenn, að þjéiðnyta eigi flest stétr-
::yrir::æki i framleiðslu og verzlun.
Aíeð Jjessu móti tryggi þjóðfélagið,
tð sér hver.fái réttan skerf. I þess-
tm llokk: eru affallega verkamenn,
/mbæti ismenn, starfsmenn ríkis og
;jæi. , umbótasinnað fólk, sem vill
: tarfa á lýðræðisgrundvelli.
Frttmsóknarmenn viðurkenna
•kki síður en tafnaðarmenn, að rétt-
íát skipting auðs og arðs sé eitt
jjýðingaimesta mál hvers Jjjétðfélags.
Eftir
En þeir, vilja ek-ki þjóðnýtingu,
nema í ýtrustu nauðsyn. Flokkur-
inn álítur, að félagsþróski fófksins
geti einn gert það varanléga frjálst.
Samvinnan efli jiroska eihstakling-
anna, geti komið í veg f-yrir arðrán
auðstéttanna, veitt einstakliugun-
um um Ieið fullkomnast frelsi tii
framtaks og skapi þá starfsldngún
og örvun, sém ' Jjað er' hverjum
manni að vita, að’hanri fær satin-
virffi fyrir vinnu sína.
I flokknum eru umbóta- og sam-
vinnumenri úr ýmsum stéttum við
sjét og í sveit, — og eru bændur þar
fjölmennastir.
Þjóðvarnarfíokkurinn hefur eins
og kunnugt er á stefnuskrá sinni,
að herinn fari úr laridi nú j>egar.
Að öðru leyti er stefna flokksins
óljós, en virðist {jó helzt líkjast
stefnu jafnaöarmanria.
Sósíalistaflokkurinn er, eins og
honutn nú er stjórnað, grein á
tneiði hins alþjóðfega kommúnisma
og líttir á Rússland sem föðurland.
Hann teiur. að taka eigi yfirráð'
þjóðfélagsins með valdi og ltald.t
þeim með ofbeldi, það sé eina færa
leiðin til þess að hnekkja yfir-
drottnun auðs og arðráns bæði hcr
og annars staðar. Allar aðrar leiðir
telja kommúnistar heimskulegt kák
— skaðlegt végna þess, að það svæfi
verkalýöinn og fresti því, sent koma
skal.
Flokknum fylgir allmikill hluti af
verkafólki landsins, embættismönn-
um, menntamönnum, fólki úr
.verz.limarstétt o. s. frv.
Sjálfstæðisflokkurinn er auðvit-
að. itvaða dulnefni, sem hatin notar.
ílialdsflokkttr landsins. Þar er fyrst
og fremst að leila heildsala og milli-
liða sérhverrar tegundar. Þessar
stéttir eru einráðar um stefnu og
störf flokksins og eiga og ráða
málgögnum hans. — Stefnuskrá
Ilokksins/ eins og henni er lýst fyrir
almenningi, er frjáls verzlun, sam-
kepptti, lrjálst framtak — auðvitað
að éigleymdtt frjálslyndi, víðsýni,
djörfung, framtaki o. s. frv.
Það er eftiríektarvert, að allir
aðrir stjórnmálaflokkar telja sig
fyrst og fremst andstæðinga
Sjálfstæðisflokksins — raunveru-
legri stefnu hans og starfi.
Allir undirstrika jsessir flokk-
ar það, að þeir telji megintilgang
sinn, að vinna gegn arðráni
milliliðanna, heildsala og okrara,
en skapa þegar í stað réttlátt
þjóðfélag.
Undarlegt öfugstreymi.
Þegar við þannig athugum skipt-
irigu þjóðarinnar í stjprnmála-
flokka. kemur í ljós, að 60—70% af
þjóðinni er í andstöðu við Sjálf-
’stæðisflokkinn. Ennfremur, að fylgi
hans héfur ntinttk-að jafnt og þétt
méð (jjóðinni samkvæmt hagskýrsl-
nm. Má þáð sýriast furffulegt öfug-
strtyini, að þrátt fýrir þetta tekst
Ookknum enri að halda völdum og
affstöðu í landinu.
Ef vinstri menn vilja hætta að
gera það eitt að tala og lýsa yfir
og í þess stað httgsa um íslenzk
stjórnmál, um framtið þjóðarinnar
og líf, af einlægni og alvöru, verða
ntenn fyrst og fremst að gera sér
Ijóst [jetta skoplega, en þó alvarlega
fyrirbæri — og orsakir [jess. — Að-
draganda þess, að svona er komið
íslenzkum stjétrnmálum, er ekki
unnt að rekja netria að litlu leyti —
yrði of langt mál. Skal [jé> lauslega
að því efni vikið:
Fyrir 1918.
.
Framari af þessari’ öld’ voru vissu-
lega ýmsar framfarir með þjéiðinni.
Togaraiitgerð hófst, viðskipti og
verzluri blómgaðist. Eu það er
skemmst af því að segja, að þjóðin
var þá, eins og Þorsteiiin Erlings-
son sagði t fyrirlestri í verkamantta-
félaginu Dagsbrún, með fáum und-
antekningum, svo furðulega ó-
menntuð á sviffi fjármála, félags-
mája og viðskipta, að auðvelt var að
fara rækilega- kringum allan al-
menning og.arðræna hann margvís-
lega. Sáirivinnufélög í nokkrum hér-
uðum lándsins mörkuðu helztu
undantekningar. l>etta tímabil var
því hrein paradís fyrir alls konar
milliliði, braskara og raunar fjár-
glæframenn. Uög og réttur náði
naumast til Jjessara manna, jjptt
þeir léku listir sínar. Stjórnmála-
fnennirnir gáfu [jessum málum lít-
inn gaum, [>ví að öll baráttan sner-
ist utn jjað, hvaða leiðir ætti að
fara í sjálfstæðismálinu. — Væri
óskandi, að einhver fróður og ráð
vandur maður vildi skrifa viðskipta-
fjármála og íélagsmálasögu jjessa
tímabils. svo að [jessi þáttur glatist
ekki innatt um margendurteknar
frásagnir af sjálfstæðisbaráttunni
í þrengstu merkingu jjess orðs-. Eftir
að sjálfstæðismálið var leyst 1918,
ltefst tímabil nýrrar flokkaskipting-
ar, nýrra viðhorfa. Menn skiptust í
flokka eftir því, hvaða afstöðu Jseir
höfðu til iiinarilandsmálanna, svip-
að og er nú í dag. — Með tilkomu
Framsóknar- og Aljjýðuflokksins
hefst áhrifaríkt og örlagantikið
tímabil. Stjórnmálabarátta þessara
flokka og Ijarátta sámvinnumanna
var eins konar nýr stjórnmálaskóli
íyrir þjóðina.
Nýtí íslnnd.
Þegar Framsóknarf 1 o k k u r i n n
vann sinn stóra kosningasigur 1927
og myndaði ríkisstjórn með stuðn-
ingi Alþýðuflokksins, má með sanni
segja, að risi nýtt Island framtaks,
stórhugs og trúar á landið, sem
áður var óþekkt. Þessi gróður kom
sem eðlilegur ávöxtur þess, að jarð-
rvegurinn hafði verið undirbtiinn,
þó triest seinustu árin á undan. —
Frámfarir urðu nú stórfelldari en
menn höfðu Jjorað að láta sig
dreyma um áður. Þessir sigrar gerðu
þjtiðina bjartsýnni og urðu aflvaki
j>ess Itórhugs, er síðan liefur ríkt.
ÞÓ 'er- það' víst, að þessar efnis-
legu framfarir. voru ek'ki stærsta
átakið, h'eldur hitt, að vinnandi
fólki var kennt að hugsa af meira
sjálfstæði, dirfsku og reisn en áður
um' jjjóðféla-gsleg vandamál, um
eigin hag og rétt. — Menn .jjorðu
að ltugsa [>á hugsun og tefja eðli-
legt, að lög og réttur næði til em-
bættismanna og. auðmanná eins og,
annars fólks í landinu. Menn hættu
að telja það fjarstæðu. að íslenzkur
alþýðumaður væri ráðherra. Menp
þorðu að skilja jjað, að samtök
bxnda og verkamanna gætu í stáð
}>ess að ráða engu, ráðið öllu í laud-
inu, ef Jjessi santtök væru sameimið
til átaka.
Menn lærðu að iittgsa svo djarft,
að aljjýðufólk ætti rétt til æðri
menntunar eins og embæltismanna-
og ríkra manria synir. Menn voguðu
sér að trúa þvt, að maðttr gæti ver-
ið’ mikið skáld, þótt hann væri ekki
menntamaður, heldur t. d. bóndi
eða prentari.
Menn lærðu á marga lund að
hugsa rneff nýjttm hætti um Jjjóð-
félagsleg vandamál á þessum títna,
og seinni tíminn stendur í mikilli
þakkarsfeuld við þetta tímabil.
Þessi rtýja sóknaralda brolnaði
að nokkru á skerjum. Það er hún,
sem þarf að rísa að nýju — í nýj-
um formum, með nýjum vinnu-
brögðum.
Heiftþrungin stjórnmálabarátta
átti sér stað á {tessunt tímum. Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem jjá nefndi sig
Ihaldsflokk, áleit sig vera að missa
tökin með öllu. Mistiik komu í veg
fyrir það. Ihaldsfl. barðist J>á
gegn öllum framfaramálum Fram-
sóknar- og Alþýðuflokksins. Hann
barðist opinberiéga gegn trygging-
arlíiggjiif, méiti verkamattrtabústöö-
um, gegn vtikuliigum á togurum,
móti strangri gæzlu landhelginnar,
móti nýbýlalöggjöf, gegn stofnun
Bygginga- og landnámssjéiðs, móti
loggjöíinni um afurðasölu, mé>ti
menntaskóla á Akureyri og héraðs-
skólunum, móti verkalýðsíélögum,
sairivinnufélögum o. s. frv. Þannig
mætti telja tugi stórra umbótamála,
sem þvinguð voru fram á }>essu
tímabili gegn opinberri andstöðu
Ihaldsflokksins, auk leynilegs and-
ófs. — Hvernig væri umhorfs í
landi hér í dag, ef barátta fyrir
öllum þessum umbótamálum
hefði aldrei verið háð og ef henni
hefði ekki lokið með sigri um-
bótaaflanna, en ósigri íhalds-
flokksins?
Nú eru andstæðingar Jtessara
mála hlaupnir í felur, vilja aldrei
á J>etta minnast. Flokkurinn, senr
barðist gegn þessum málttm, hefur
skipt unt nafn eins og tíðkazt um
J>á menn, sem vilja láta fortíð
gleymast.
Breytt um bardagaaðferð.
Endurtekinn kosningaósigur olli
því, að íhaldsflokknum skildist, að
breyta varð, ekki aðeins um nafn,
heldur bardagaaðferðir. Síðan hefur
flökkurinn smátt og smátt tekið
upp [>ær vinnuaðferðir að telja sig
fylgjandi hverju því máli, sem hann
heldur að sé vinsælt. Þetta er hið
nýja andlit, sem við J>ekkjum í dag,
— Undir er allt hið sama og áður. —
Surnir taka sér [>au orð í munn, að
það sé níð um Sjálfstæðisflokkinn
að vekja athvgli á j>essum grímu-
búnlngii Því fer íjarri. Yfirráða- og
forréttindastétt í livaða landi sem
er, reynir að halda völdum svo lengi
sem henni er fært — og beitfr til
þess hverjum Jfeim ráðum og bar-
dagaaðferðum, sem eru tiltækastar.
Frá þessu mun erfitt að finna und-
antekningu. Samt eru þetta upp og
ofan ekki verri menn en aðrir, þótt
aðstaðan hafi úthverft sumum
Jtetrra. — Ih'aldsmennirnir tsíenzku
hefðu verið meir érí litlir aular, e£
þeir liefðu baldið áfr'ám að' "kállá'
sig réttu nafni og eitt augnáblik.
hikað við að breyta um baráttu-
aðferðir. VeiSimenn verða að vera
klæddir sem líkustum' liturrí lárids-'
laginu sem }>cir veiða í.
Fróðlegt er að athuga margt í
Jtessum nýju aðferðum, þótt' fá'tt eitt
verði að þessu sinni talið, aðeins
dæmi á stangli, ef J>au mættu verða
einhverjum til skilningsauka, enda
er sá tilgangur nauðsynlegúr til
þess að Ijóst sé, hvað gera skal.
Skrýtnir fánar.
Aðalstefna Sjálfstæðisflokksins
hefir að sögn hans, lengi verið og
er: Frjáls verzlun, samkeppni,
frjálst framtak o. s. frv.
Skæðar tungur líkja stundum
þessum fánum við hin litríku
spjöld, sem eigetidur æðarvarpa
festa uþp á prik til að hæna fuglinn
að vörpunum.
Skæðar tungttr segja líka, að sam-
keppni kauptnanna við samvinnu-
félögin úti um allt landið, geti
naumast staðið í sambandi við
neina ofurást Sjálfstæðisflokksins á
samfeeppni. — Reynsla hins frjálsa
framtaks í framleiðslunni við sjávar-
síðuna blasir við.
Það kynni því að vera mála sann-
ast, frá þessuni stefnurííálum hafi
flokkurinn fliiið og í alls konar ein-
okun, sem flokkuriiin stjórnar
bcint, eða óbeint, gegnum pólitísk
völd í ríkisstjórn, eða bæjarstjórn
R'evkjavíkur.
Við skulum ekki vera með neitt
tæpitungumál um Jietta. Enginn
flokkur. sem ræður J>ví, að meginið
af útflutningsverzlun landsmanna
er cinokað — stærri einokun en til
mun vera í nokkru öðru lýðræðis-
lándi — getur talið sig verndara
frjálsrar verzlunar og samkeppni,
og cr þó J>essi tegund einokunar
(Framhald á 5. síðu).