Dagur - 04.05.1955, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 4. maí 1955
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangur kostar kr. 60.00.
Blaðið kemur út á hverium miðvikudegi.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Að aflokim verldalli
LANDSFÓLKIÐ dregur andann léttara síðan
'erkfallinu lauk. Mönnum er fullvel ljóst, að
i'ausnin hlýtur að draga dilk á eftir sér og „kjara-
iætur“ er ekki allt sem sýnist. En almenningur
'agnar endalokum verkfallsins eigi að síður.
Terkfallsbarátta truflar ekki aðeins eðlilega starf-
-ækslu í þjóðfélaginu og veldur efnahagstjóni.
Hún hefur blátt áfram ill áhrif á andrúmsloftið.
'Ooft er lævi blandið, „sundurlyndisfjandinn“, sá
'amli draugur, fer ljósum logum um landið. Þeir,
nem í einfeldni sinni héidu, að hann hefði verið
,-iendur út á sextugt djúp, vakna við vondan
fraum. Hann er enn fyrirferðarmikill, og sjaldan
'erri viðfangs en nú á síðustu tímum. Það er
i Mhugsunarefni fyrir alla landsmenn, að ekki
• tkúli geta verið meiri eining í þessu litla þjóð-
i lagi um heill og heiður lands og þjóðar en raún
■>er vitni.
4 ÞAÐ VAR bent hér í blaðinu, er verkfallið
,;tóð sem hæst, að kröfurnar hefðu í upphafi ver-
: ð settar hærra en skynsamlegt mátti kalla, ef
erlunin var að ná samningum á skömmum tíma.
Eftir viku verkfall buðu atvinnurekendur 7% og
étu skína í að þeir mundu færa sig í 10%, ef
uamningar mættu takast á þeim grundvelli. Slíkir
uamningar, að viku verkfalli loknu, hefðu verið
: niklu hagstæðari fyrir verkamenn en sú niður-
:?taða, sem fékkst að loknum sex vikum. En
commúnistar, sem mestu réðu um framkvæmd
ærkfallsins, voru ekki við mælandi. Þeir héldu
kröfunum í 20—25%. Styðui þrákelkni þeirra þá
:?koðun, að þeir hafi haft miklu meiri áhuga fyrir
að prófa verkfallið sem pólit'skt vopn, en koma
skjótlega á raunhæfum kjarabótum fyrir verka-
:nenn. Verkamenn hefðu haft meiri hag af því að
semja um 10% hækkun á kaupgjaldi þegar
:i upphafi en 11% hækkun að sex vikum loknum.
Hins vegar má segja, að ríkisstjórnin hefði mátt
/era fyrr á ferðinni með boð sitt um atvinnu
eysistryggingalöggjöf, og raunar hefði verið eðli-
egra, að frumvarp um slíka löggjöf hefði komið
ram frá stjórnarílokkunum án verkfalls. Yfir
eitt ætti það að vera starfsregla atvinnurekenda
»g rikisvalds, að veita verkafólki þá hlut
teild í þjóðartekjunum sem fært er, og það
iryggi, sem þjóðfélagið ræður við, af frjálsum
nija og án aflrauna. Eigum við eftir að læra
nikið í því efni. En verkfallsbaráttan öll hefur
eitt í Ijós, að þjóðfélagið er mjög vanbúið að
eysa deilumál stéttanna, eða forða slíkum
irekstrum í tíma. Vinnulöggjöfin er gölluð, og
>kortur áreiðanlegrar vitneskju um greiðslugetu
rtvinnuveganna og raunverulegar þjóðartekjur,
ii heilbrigðu samkomulagi fjötur um fót. Samn
ngarnir að lokum bera meiri keim af niðurstöðu
dilrauna en beztu fáanlegri lausn fyrir alla aðila.
Samvinnunefnd verkamanna og atvinnurekenda
;>em Alþingi hefur nú lagt til að stofnsett verði
— að tillögu Framsóknarmanna — hefur ærin
/erkefni. Starí hennar ætti að greiða fyrir því, að
í.iatröm verkfallsbarátta, sem leiðir til efnahags-
i.egs og siðferðilegs tjóns fyrir þjóðfélagið, verði
i.ekki endurtekin í bráð.
EN ÞÓTT nokkur kauphækk-
un til handa lægst launuðu stétt-
unum hafi vei-ið réttlát, er miklu
torveldara að koma fram raun-
verulegum kjarabótum þeim til
handa en ýmsir virðast ætla.
Samflot margra stétta — og
sumra allvel launaðra — um
allsherjar kauphækkun, eins og
þá, sem nú er orðin, gerir fram-
tíðina ótryggari fyrir það fólk,
sem helzt þarf á bættum kjör-
um að halda, en það eru hinir
raunverulegu verkamenn. Enda
er eftirleikurinn nú þegar hafinn.
Bændur hafa krafizt tafarlausrar
vei’ðhækkunar á landbúnaðaraf-
urðum, til þess að þeir fái sam-
bærilega kauphækkun og verka-
menn. Er það og réttlætiskrafa,
sem hlýtur fram að ganga. Þá
munu sjómenn telja sanngjarnt,
að fiskverð hækki til þess að
veita þeim hliðstæðar launabæt-
ur, og í kjölfarið koma svo út-
gerðarmenn með kröfur vegna
aukins framleiðslukostnaðar. Og
svo koll af kolli. Þegar öll kurl
verða komin til grafar, er hætt
við, að lítið verði eftir af kjara-
bótum þeim, sem um var samið
nú, nema atvinnuleysistrygging-
arnar, sem aldrei átti að þurfa að
sækja með verkfallsbaráttu.
Þannig eru þessi mál miklu
erfiðari viðfangs en sýnist á yfír-
borðinu. og kauphækkun langt
frá því að vera einhlít. Forustu-
menn launasamtakanna gera sér
þetta og Ijóst, og nú að verkfalli
loknu beinist áróður þeirra að
því, áð verkafólk eigi að fylgja
eftir lausn verkfallsins með póli-
tískri baráttu. Hentast sé fyrir
launamenn, að fela þeim mönn-
um pólitísk völd, sem fyrirferð-
armestir voru í verkfallsbarátt-
unni. En launamenn á íslandi eru
ekki hlynntari kreddu sósíalism-
ans í dag en þeir voru fyrir verk-
fallið. Framkvæmd vei-kfallsins
lofar heldur engu góðu um sann-
girni og vitsmuni þeirra, sem þar
voru á oddinum. Aukin kynni af
tillitsleysi ríkisbákns og nefnda-
valds gera menn fráhverfari
hinni sósial'sku kreddu. Sjálf-
stæðiskennd og einstaklings-
hyggja íslendinga er fráhverf
múgmennsku sósíalismans og
þeirri jafnaðarmennsku, sem vill
steypa allt landsfólkið í sama
mótinu. En þriðja leiðin er opin
öllum þeim, sem hvorki una
kredduvísindum sós'alisma né
auðhyggju íhaldsmanna. Það er
leið samvinnustefnunnar, sem
tryggir réttlátan skerf öllu vinn-
andi fólki, án þess að leggja bönd
á frelsi þess eða setja fjarlægt
i-íkis- og ráðavald ofar rétti ein-
staklingsins. Af afloknu verkfalli
er ljósara en fyrr, að sáttaleið
samvinnustefnunnar er greiðasta
leiðin til réttlátara þjóðfélags.
Átök öfgamanna til hægri og
vinstri stefna til upplausnar.
Hver lausn, sem fæst fram með
aflraunum verkfalls, skapar þeg-
ar ný vandamál, og svo hefur
farið hér í þetta sinn. Þegar þau
vandamál taka að knýja á dyr
stéttanna, ætti reynsla síðustu
sex til sjö viknanna að verða öllu
lándsfólkinu minnisstæð.
Áfengissalan og héraðsbannið.
E. S. skrifar blaðinu:
f „Degi“ frá 27. apríl s.l. var
bréf um áfengismál, og var skoð-
un höfundar, að lítið gagn væri
að héraðsbanninu, þrátt íyrir
þær tölulegar upplýsingar, sem
fyrir liggja frá Áfengisverzlun
ríkisins. Annars var grein þessi
hógvær og laus við það ofstæki,
sem einkennt hefur greinar móti
héraðsbanninu í vetur. Það e. því
ekki ætlun mín að svara grein
þessari, en mér þykir hinsvegar
rétt, að fleiri sjónarmið komi
fram í umræðum um þetta mál.
f vetur birtu blöðin myndir af
vínsendingum til Akureyrai^ og.
var þar gefið í skyn, að þær væru
einsdæmi. Nú hefur komið í ljós,
að sent hefur verið í pósti hingað
áfengi fyrir 1,9 milljónir króna
1954, en selt var hér úr
Áfengisverzlun ríkisins fyrir 7
milljónir króna 1953. Nú verður
mörgum að spyrja: Hversvegna
voru þá ekki birtar myndir í
blöðunum?
Reynt hefur verið að gera tor-
tryggilegar tölur Áfengisverzl-
unarinnar um áfengissölu hingað.
Vitanlega gefa þær ekki fulln-
aðarskýringu á vínnotkun hér.
En þær eru einu tölurnar, sem til
eru um vínnautn á Akureyri 1954
og verður hver að draga út frá
þeim sínar ályktanir.
Bent hefur verið á, að í 7 millj
ón króna sölu hér 1953, sé líka
það áfengi, sem selt var út úr
bænum. Þetta er rétt. En erfitt
er að áætla, hve mikið það hefur
verið. En ekki get ég hugsað mér,
að það hafi farið yfir IV2 milljón
króna. En þetta er þó aðeins á-
giskun.
Þá eru engar tölur yfir það,
sem einstaklingar hafa keypt af
áfengi og flutt sjálfir til bæjar-
ins 1954. Og nú freista ég þess
að giska á aftur. Ég get vart
hugsað mér, að það geti verið
meira en V2 milljón króna.
Dæmið lítur þá þannig út, að
á árinu 1953 hafi Akureyringar
keypt áfengi hér fyrir 5V2 milljón
króna. En 1954 fyrir 2,8 millj ónir.
Virðist því að áfengiskaup hér í
bænum hafi minnkað um 2J/2-3
milljónir kr. frá árinu áður. Að
minnsta kosti er það víst, að þau
hafa minnkað stórlega.
f t t /- fiO
Ástandið við fuglatjörnina.
Borgari skrifar blaðinu:
„Þið hafið að undanförnu gert
ykkur tíðrætt um fegrun bæjar-
ins, og þið hafið a. m. k. tvisvar
talað um brotthvarf Finns Árna-
sonar garðyrkjuráðunautar,
saknaðartón. Eg vil taka undir
það, og þó komst eg einkum í þá
stemningu, er eg átti leið fram
hjá fuglatjörninni nú um s.l.
helgi. Þar mátti sjá á, að Finnur
er farinn. Er nú engu líkara en
allt það starf sem búið er að
leggja fram til prýðis á þessum
stað, eigi að grotna niður í óhirðu
og ómyndarskap. Myndarskapur
inn í framkvæmdunum minnir á
lýsingu ykkar á öskuhaugunum
á dögunum. Þeir ætla því ekki
að gera það endasleppt, ráðs-
menn •bæjarins. En frá tjörninni
er það að segja, að hún var mjög
vatnslítil, vatnsminni en eg hefi
séð hana áður, nema þegár
hreinsun hefur verið gerð, en
ekki var því að heilsa nú, að sú
aðgerð stæði yfir. Rusl og óþverri
Framhald á 7. síðu.
F ræðslustarf ney tendasamtakanna
NÝLEGA barst blaðinu sending frá Neytendasam-
tökunum í Reykjavík, þrír bæklingar til leiðbeining-
ar fyrir almenning, sem samtökin hafa gefið út. Heita
þeir: „Að velja sér skó,“ „Heimilisstörfin" og „Heim-
ilisáhöld". Neytendasamtökin gegna hér svipuðu hlut-
verki og stofnanirnar „Hemmens forsikrings institut“
í Svíþjóð og Statens Husholdningsraad í Danmörku.
Þau leitast við að auka vöruþekkingu almennings,
gera fólk færara en ella að dæma um, hvort það fær
fyrsta flokks vörur eða ekki, og hvort sú vara, sem
boðin er, hentar því eða ekki. Fyrir heimilin er slík
þekking hin mesta nauðsyn. Miklir peningar fara í
súginn fyrir vanþekkingu og óhentug innkaup. Leið-
beiningarstarfsemi er nytsamleg, og starfsemi hinna
ungu Neytendasamtaka hér athyglisverð og líkleg til
verulegs gagns.
BÆKLINGAR þeir, sem hér um ræðir, eru hinir
fróðlegustu, smekklega úr garði gerðir, prýddir fjölda
mynda til skýringar efninu. I þeim er mikill hagnýtur
fróðleikur, sem getur orðið húsmæðrum að miklu
gagni. Bæklingarnir munu fást í bókaverzlunum, en
hentugast er fyrir þá, sem vilja eignast þá, að gerast
félagsmenn í Neytendasamtökunum, en það er öllum
heimilt. Fyrir 15 kr. árgjald fá menn alla bæklingana,
svo og Neytendablaðið, sem er leiðbeiningablað fyrir
almenning. Þeir, sem hafa áhuga fyrir að auka vöru-
þekkingu sína, ættu að skrifa til samtakanna, pósthólf
1096, Reykjavík, og láta skrá sig. Þá auglýsir skrif-
stofa samtakanna, að hún veiti meðlimum sínum lög-
fræðilegar upplýsingar og aðstoð vegna kaupa á vör-
um, án sérstaks gjalds. Virðist því svo, sem þarna
fáist talsvert fyrir lítið gjald, og vill kvennadálkurinn
hér með vekja athygli húsmæðra á þessari starfsemi.
HÉR VAR á árum áður oft rætt um nauðsyn þess,
að hefja hér á landi starfsemi hliðstæða þeirri, sem
Statens Husholdningsraad í Danmörku hefur með
höndum og hliðstæðar stofnanir í Svíþjóð. Nú þegar
vísir til slíks starfs er hafinn hér, ættu húsmæður að
notfæra sér þá aðstoð, sem þarna er upp á að bjóða.
I fyrrnefndum bæklingum eru t. d. mjög hagnýt ráð,
sem gætu sparað mörgu heimili útgjöld og erfiði.
Þeíta þyrftu fleiri að reyna!
Eiginmaður nokkur hafði um langan aldur hlustað
á kvartanir konu sinnar um erfiðið í heimilinu, þar
sem allt virðist stundum kalla að í einu, ekki aðeins
húsverk og matargerð, heldur og eftirlit með börnum
og ótal margt annað. Honum leiddist nöldrið, svo að
hann ætlaði að slá konuna út af laginu með því að
bjóðast til að taka að sér störfin í einn dag, meðan
frúin létti sér upp. Hann hélt nákvæma skrá yfir störf
sín, og samkvæmt frásögn danska blaðsins Berlingske
Tidende, leit hún þannig út:
Opnaði dymar fyrir börnunum 106 sinnum
Hrópaði „Láttu þetta kyrrt!“ 94 —
Batt skóreimar barnanna 26 —
Svaraði spurningum þeirra 234 —
Gaf þeim vatn að drekka 36 —
Skildi þau í áflogum 18 —
Missti þolinmæðina 64 —
Auk þessa gekk hann sem svaraði 35 km vegalengd
er hann elti börnin uppi, til þess að fá þau til að
koma í mat.
Hann samþykkti óðara, er konan kom heim, að
gefa henni þvottavélina, sem hún hafði lengi verið
að biðja hann um!
Tungumál tilfinninganna
Hinn heimsfrægi hljómsveitarstjóri Arturo Tosca-
nini á að hafa sagt, að þegar hann tali við fallega
konu, reyni hann ævinlega að gera það á frönsku,
en sé umræðuefnið fræðilegt, noti hann ensku. Þýzlcu
segist hann nota, ef hann vilji hræða einhvern, og
ítölskuna sína segist hann nota einvörðungu, þegar
hann sker sig við morgunraksturinn.