Dagur - 19.10.1955, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 19. október 1955
Mýbýlaiögin verði endurskoðuð
cg efnt fil búsfofnsiéna
Nefnd geri tillögur, er miði að fjtilgmi nýbýla
og geri efnalitlum bændum mögulegt að
koma upp viðunandi bústofni
Borin liefur verið fram á Alþingi
tillaga til þingsályktunar um skipun
nefndar til þess að endurskoða á-
kvæði laga um nýbýli og bústofns-
lán. Flutningsmenn tillögunnar eru
eftirtaldir þingmenn Frnmsóknar
flokksins: BernharS Stefánsson Ás-
geir Biarnason, Jörundtir Brynjólfs-
son og Eiríkur Þorsteinsson. I til-
lögunni er gert ráð fvrir, að nefnd-
in geri rillögur um breytingar í því
skyni að greiða fvrir fjölgun nýbýia
og gera efnalitlum bændum k'cifi
að koma sér upp hæfilcgum bú-
stofni. Er bér um að ræða mikil
hagsmuna og fratnfaramál fytir
bændastétt landsins.
Tiilagan er á þessa leið:
„Aljiingi ályktnr nð fela rikis-
stjórninni nð shijm fimm mnnna
tiefnd til þess nð endurskoða Akvieði
laga um nýbýli og bústofnslán og
gera lillögur um breytingar í }>vi
skyni að greiða fyrir fjölgun ný-
býla og gcra efnalitlum bændum
kl'eift að koma sér uj>j> heefilegum
bústofni. Tveir nefndarmenn skulu
skijmðir samkv. tillögu Búnaðarfél-
ags íslands og tveir samkvœmt. lil-
nefuingu Stétiasambands beenda.
Rihisstjórnin shipar formann ncfnd-
arinnar."
í greinnrgerð er fyrst rakin saga
og framkvæmd nýbýlalöggjafarinn-
ar. Lög um nýbýli og samvinnu-
byggðir voru fyrst sett 1935. A næstu
5 árum voru reist 380 nýbýli skv.
þessum lögum. 1941 voru lög þessi
fejld inn í ný lög tim byggingar —
og landnámssjóð. Vegná styrjaldar-
innar varð lítið úr framkvæmdum
-á grundvelli jtessara laga. Ný liig um
nýbýli voru sett 1916 og þeiin enn
breytt 1952. Skv. þessum lögum
hafa vcrið veitt leyfi til stofnunar
um 350 nýbýla.
Alls 900 nýbýli.
Frá setningu laga um stofnun ný-
býla fyrir 20 árum bafa jiví vcrið
reist um 900 nýbýli. Eru hér með
taldar eySijarðir, sem hafa verið
endurbyggðar. Til mikils hbita n\-
býlanna cr stofnað með skiplingii
jarða. I>eir, scm fengið hafa til unt-
ráða hluta af jörð, fá þá nvljvlnstyrk
nú um 25 þús krónur, og auk jtess
venjuleg lán úr byggingnrsjóði og
ræktunarsjóði.
Nýbýlingar tái meiri stuðning.
Fhttningsmenn telja, scgir í grcin
argcrð, að tímabær sé cndnrskoSun
á nýbýlalöggjöfinni. NauSsyniegt
sc að liækka hið árlcga framlag
ríkisins til nýbýlastarfseminnar, cu
jtað er nú 2,5 millj. kr. Yfirleitt
inuni nýbýlingar þurfa á rqeiri
stuSningi ao hálda cn nú sé í té
látin. Um lciS og áætlun sé gcrS
um stofnuu nýbýla á komandi ár-
um, þurfi að alhuga gaumgæfilega
mögtifeika til nýbýlastofnunar í
öllum héruStim landsins og j>á
mögulcika, scm landnám ríkisins
hefir til frumkvæðis í þessu cfni.
Bústofnlém.
Þá segir í greinargerðinni, að ekki
verði nú lengur hjá því komi/t að
koma á íót einhvers konar bú-
stofnslánastarfsemi í landinu. Sé sú
starlsemi ekki aðeins nauðsynleg
nýbýlingum liéldur og mörgum
öðrum bændum og bændaefnum.
Alþingi hafi áður fjallað um slíka
lánastarfsemi, en aldrei liafi þé> af
jjví orðið að sctt væru liig um
skipulagða bústofnslánastarfsenTi;
Nú sé í gildi tvenn lagaákvæði um
bústofnslán, lög um bústofrlslána-
féliig og heimild ræktunarsjóðslag-
anna um lán til bústofnskaupa. há
hcimild hefir ræktunarsjóður ahlreí
séð sér fært að nota sökum fjár-
skorts.
Verður úr að berta.
I greinargerðinni er á ]>að bent
að tæplega sé við því að búast að
unnt sé að fá fjármagn sem um
munnr til bústofnslána mcð sömu
kjörum og nýbýlalán. I.íklcgt sé,
að bændur myndu telja sér hag að
bústofnslánúm, þótt þau væru *il
skemmri tíma og eitthvað vaxra-
liærri en byggin-gar- og ræktunar-
lán. Hitt sé óviðunandi til lengdar
að menn, scm vilja eignast bústofn
eða þurfa natiðsynlega að auka bú-
stofn sinn til j>e'Ss að geta lifað á
honum skuli ekki eiga aðgang að
neinni lánsstofnnn í ]>ví skyni.
Gömlu húsin hverfa
Cömlu húsin á Akureyri hverfa smátt og smátt at sjónarsviðinu. Nú
í haust vat þetta hús riíið, það stendur rétt sunnan við hlómagarð
Schiöthshjónatma við Hafnarstræti og snýr staíni að götu. Húsið mun
bygf-t árið 1H71 aí E. E. Möller taktor hjá Höepfnersverzlun og Mar-
Éréti Jónsdóttur frá Crenjaðarstað, konu kans. Það v'ar byggt sem íjós
og hlaða, o£ lengi notað þannig, en síðar.sem geymsluhús. Saga þess
er ekki mikil né merkileg, en þárriai helur það slaðið í meira en 80 ér,
en nú er það horfið. Þannig fara þau fleiti gömlu húsin, fyrr_ en seinna.
r
Ymislegi úr norskum
hlöðum
Góðar liorfur um vetrarsíld-
veiðar Norðmanna.
hrúfar á sýningum í Þing-
Vaxandi áhugi fyrir sauðfjárrækt
Finnur Devold er fyrir skömmu
kominn heim frá síldarrannsókn-
um sinum á „G. O. Sars“ í norður-
hluta Atlantshafsins, og telur hann
horfurnar um vetrarsífdveiðar
vera með bezta móti.
Segir hann að síldin sé nú að
flytja sig frá hafsvæðinu fvrir
sunnan Jan Mayen og suður und-
ir Færeyjar, og þar muni hún síð-
an halda sig í köldum sjó, unz hún
býr sig tif ferða austur á bóginn til
Noregsstranda.
Devold heldur að engin skip
muni stunda herpinótaveiðar á
hafinu í haust, en á heimleiðinni
mætti hann einu skipi á vestur-
leið, og ætluðu skipverjat að
reyna reknetaveiðar.
Rússar, Jan Maycn og Gandvík.
Jan Mayen telzt norskt land, og
þar hafa Norðmenn rekið veðurat-
hugunarstöð árum saman um
langa hríð. Gilda þar því auðvitað
sömu reglur um land og landhelgi
sem um aðrar norskar eyjar í
norðurhöfum. Þrjú undanfarin ár
hefur kunnur norskur skipstjóri á
heimleið frá Austur-Grænlandi á
haustum séð heilan flota Sovét-
rússneskra síldveiðiskipa umhverf-
is Jan Mayen. Vakti það sterkan
grun um, að Rússar myndu stunda
síldveiðar í landhelgi umhverfis
eyna.
I haust urðu skipverjar á sel-
veiðiskipinu „Polarbjörn“ þess
varir, að Rússar veiða ekki aðeins
í landhelgi við Jan Mayen, heldur
nota þeir þar einnig landstöðvar
til umhleðslu úr veiðiskipunum
yfir í flutningaskipin. Hefur þessi
frétt vakið allmikla athygli í Nor-
egi, og bent hefur verið á, að hér
ætti að verða tækifæri til „hrossa-
kaupa“ milli beggja ríkjanna.
Nú um alllanga hríð hefur Gand-
vík (,,Hvítahafið“) verið lokað
norskum selveiðimönnum, þar sern
þeir áður höfðu stundað
selveiðar um langan aldur. Hafa
norsk stjórnarvöld gert margar ár-
angurslausar tilraunir til að fá
breytingu á þessu, en Rússar farið
undan í flæmir.gi og beitt alls kon-
ar fyrirbárum, m. a. tundurdufla-
hættu o. s. frv. Veiðiréttur þessi
er samkvæmt gömlum samningi
milli ríkjanna, en var árlega háður
vegabréfi frá Rússum. En eftir síð-
ari heimsstyrjöld hafa þessi vega-
bréf ekki fengizt, og þar með var
loku skotið fyrir selveiðar Norð-
manna á Gandvíkurhafi, þótt nú
séu Rússar hættir að ota tundur-
dufla-grýlunni.
Nú hefur því verið stungið upp
á, að norska rikisstjórnin taki mál-
ið upp á ný með framangreindum
forsendum og reyni nú hin „nýju
þolrif“ Rússa í friðsamlegri lausn
málsins, er Gerhardsen forsætis-
ráðherra Norðmanna fer í heim-
sókn íil Moskva um þessar mund-
ir.
Fíúor-eifrun í heyi.
I Noregi hefur á seinni árum
verið allmikið rætt um flúor-eitr-
un frá alúm-verksmiðjum, sem
valdið hafa skemmdum á skógi og
öðrum jarðargróðri, og einnig sjúk-
dómum í búpeningi og jafnvel
vatnafiski (laxi). Nú hefut frétzt,
að hin mik-la alúm-verksmiðja í
j Sunnudal á Norðurmæri mun ef
! til vill þiirfa að k-auþa allan hey-
j fcyg bærida þar í dalnum í sumar,
! Htc eS hánn muni talir.n hættuleg-
) f * - ' - • - c
(Framhald á 11. síðu).
HRUTA- og afkvæmasýningum
í Þingeyjarsýslum er nýlokið. —
Sýningarnar voru mjög vol sóttar.
-Alls voru sýndir 963 hrútar, af
þeim hlutu 347 I. verðlaun. Þrett-
án hrútar voru afkvæmasýndir og
10 asr.
Hinn 27. sept. var haldin hrúta-
sýning og afkvæmasýning í Fjár-
ræktarfélaginu „Þistill" að Holti
í Þistilfirði. Þar voru sýndir 60
hrútar og hlutu 45 I. verðlaun. A
þessari sýningu hlutu 2 hrútar
fyrstu heiðursverðlaun fyrir af-
kvæmi. Eru það fyrstu hrútarnir
á landinu er þau hljóta. Hrútarnir
voru: Pjakkur, eign Arna Krist-
jánssonar, Holti, og Roði, eign
Gríms Guðbjörnssonar, Syðra-
Álandi. Pjakk fylgdu 11 vetur-
gamlir hrútar og eldri, synir hans,
og fengu þeir allir I. verðlaun, sem
einstaklingar. Roða fylgdu 8, sem
einnig hlutu fyrstu verðlaun. AIls
voru skoðaðar og vegnar 243
kindur.
A þessari sýningu mœtti dr.
Halldór Pálsson, nokkrir héraðs-
ráðunautar og fjölmargir bændur.
Vaxandi áhugi er fyrir sauðijár-
ræktinni í Þingeyjarsýslu frá því
um fjárskipti. Sést það meðal ann-
ars á því að 46% fleiri hrútar
voru nú sýndir en haustið 1953,
og að nú voru 23 afkvæmasýning-
ar, en aðeins þrjár hafa áé'ur ýerið
haldnar á þessu svæði. Nokkur
munur er á því, hvernig hrútarnir
flokkuðust í hreppunum eins og
meðfylgjandi tafla sýriir.
Sýndir Verðlaun: Engin
Hreppar: hrúiar I. II. III. verÖI.
Svalbarðsst . 48 9 19 13 7
Grýtubakka 55 20 27 5 3
Hálshr. 76 34 20 12 4
Ljósavatns 79 37 29 8 5
Bárðdala 74 30 22 11 5
Skútustaða 101 44 40 14 3
Reykdala 05 22 22 13 8
Aðaldæla 70 25 25 15 8
Rcykjalir. 24 7 4 0 7
Húsavík 27 3 9 10 5
Tjörncs 21 8 3 0 4
Kcldunes 05 32 28 1 4
öxarfj. 04 27 30 7 0
Presthóla 94 94 35 11 5
Alls 903 347 319 132 05
Viðurkenningu fyrir afkvæmi fá
aðeins þeir einstaklingar, sem eru
allkynfastir á æskilega eiginleika
og hafa ekki sýnilega erfðagalla.
Þriðju verðlaun fyrir afkvæmi eru
mun hærri viðurkenning en I. ein-
staklingsverðlaun.
Fyrstu verðlaun fyrir afkvæmi
hlaut einn hrútur og 4 ær. Hrútur-
inn var Brósi Jóhanns og Jóns
Helgasona, Leirhöfn, Presthólahr.
Ærnar voru: Gullhúfa Jóns H.
Þorbergssonar, Laxamýri, Gul
Guðrúnar Sigurgeirsdóttur Hellu-
vaði, Kista Ketils Þórissonar,
Baldursheimi, Baka Jóhannesar
Jónssonar, Hóli, Grýtubakkahr.
Onnur verðlaun hlutu 6 hrútar
og 2 ær. Hrútarnir voru: Skjöldur
Jóhanns og Jóns Helgasonar, Leir-
höfn, Spakur Guðmundar Krist-
jánssonar, Núpi, Oxarfirði, Prúður
Jóns Sigurðssonar, Sandfellshaga,
Oxarfirði, Funi Ingólfs Jónssonar,
Ingveldarstöðum, " Kelduhverfi.
Fífill Sigurðar Jónssonar, Hóli,
IGnn, Gulur Sæmundár Guðmunds
Sjóriar, Fagrabse, Grýtúbakkahr. —
Ærnar voru: Dyngja Þorgils Jóns-
sonar, Daðastöðum, Reykiadal, og
Drottning Arna Péturs Lund,
Miðtúni, Presthólahr.
Þriðju verölaun hlutu 4 hrútar
og 4 ær. Hrútarnir voru: Fífill
Kjartans Sigtryggssonar, Hrauni,
Aðaldal, Spakur Sigurðar Pálsson-
ar, Skógahlíð, Reykjahverfi, Hörð-
ur Jóns G. Lútherssonar, Sólvangi,
Hálshr., og Dagur Jóns Bjarnason-
ar, Garðsvík, Svalbarðsströnd.
SAUÐFJÁRRÆKTARFÉLÖG
eru starfandi í öllum hreppunum,
þar sem sýningar voru haldnar. —
Flest þeirra eru ung og því ekki
hægt að vænta mikils af þeim
ennþá. Þó hafa flest þeirra náð
sýnilegum árangri og sum rnjög
góðum.
Dómarar á sýningunum voru
héraðsráðunautarnir Grímur Jóns-
son og Skafti Benediktsson. Og
Ingi G. Sigurðsson á sýningunum
í Grýtubakkahr. og Svalbarðs-
strönd. Þriðji maður í dómnefnd
var einn njaðþr úr viðkomandi ■
hrepp.
• • « j
Afmælislióf Gagnfræða-
skóla Akureyrar
1. nóvémber
Eins og getið var um hér í blað-
inu fyrir skömmu verður Gagn-
fræðaskóli Akureyrar 25 ára 1.
nóvember n.k. Afmælisins verður
minnzt með hófi að Hótel KEA
þá um kvöldið. Undirbúnings-
nefnd hátiðahaldanna hefur beðið
blaðið að hvetja gamla nemendur
skólans, sem ætla sér að sitja hóf-
ið, að skrá sig hið allra fyrsta á
lista þá, sem liggja frammi í Bóka-
verzlun POB og Bókabúð Rikku.
Nefndin veit, að fjölmargir gagn-
fræðingar frá skólanum hafa í
hyggju að gerast þátttakendur, en
það er henni talsvert bagalegt, ef
þeir draga fram á síðustu stundu
að láta skrá sig.
Hófið, sem verður matarveizla,
hefst með sameiginlegu borðhaldi
á hótelinu kl. 7 síðdegis, þriðju-
daginn 1. nóvember. Undir borð-
um verða songur og ræðuhöld, en
á eftir verður stiginn dans, og er
þess vænst, að þar verði menn
ungir öðru sinni og sveifli sér eins
og á gömlu skólaballi.
Aðgöngumiðar kosta kr. 65 00
fyrir manninn. Ekki er óskað eftir,
að menn verði samkvæmisklædd-
ir. Ef gamlir nemendur óska eftir
frekari upplýsingum um bófið, eru
þeir beðnir að snúa sér til Haralds
Sigurðssonar, íþróttakennara,
Byggðav. 91, en hann er formað-
ur undirbúningsnefndar.
Gott orgel
til söln í Brekkugötu 29
(að norðan). Sími 1092.
BANN
Banna stranglega rjúpna-
dráp í laridi Einarsstaða í
Reykjadal.
Jón Haraldsson.