Dagur - 06.10.1956, Qupperneq 5

Laugardaginn 6. október 1956
D A G U R
5
Þesar andlitið datt af ílialdinn
Völd án verðleika
Valdaaðstaða íhaldsins í ís-
lenzkum stjórijmálum síðustu 2
áratugi hefur byggzt á sundur-
lyndi andstöðuflokkanna og er
því hinn mesti misskilningur að
halda því fram, að þráseta íhalds
í ríkisstjórn hafi verið eðlileg.
En í vetur var brúað bilið milli
vinstri flokkanna í landinu,
þannig myndaðist aðstaða til
breyttra stjórnarhátta. Reynslan
hafði kennt stjórnmálamönnum,
svo að ekki varð lengur dregið í
efa, að í samstarfi eða samvinnu
við Sjálfstæðisflokkinn næðist
aldrei nein viðhlítandi lausn í
efnahagsmálunum.
Hermann Jónasson
vísaði veginn
Segja má að margir hafi verið
of lengi að átta sig á þessari
staðreynd. En allt frá því að for-
maður Framsóknarflokksins, Her
mann Jónasson, skrifaði hina
stórmerku áramótagrein sína
hálfu öðru ári fyrir myndun nú
verandi ríkisstjórnar og benti á
þær leiðir, sem nú hafa verið
farnar, fengu menn vaxandi trú
á samvinnu allra íhaldsandstæð-
inga.
Morgunblaðið ætlaði af göfl
unum að ganga og ritsmíðar þess
næstu vikur og mánuði voru
undarlega sársaukakenndar og
jafnframt var Hermann Jónasson
í þeirra augum, orðinn að hin-
um svartasta sauð í íslenzkum
stjórnmálum.,
Marfröð Morgunblaðs-
manna
En hvernig sem Morgunblaðið
hamaðist við að ómerkja ára-
mótagrein Hermanns Jónassonar,
slíta hana úr samhengi og túlka
á verri veg, var sem hún blési út
í höndum þeirra og á þann veg er
Morgunblaðið vildi þó sízt af
öllu. Henni var veitt miklu meiri
athygli eftir en áður. En engu
var Iíkara en piltarnir við höfuð-
málgagn Sjálfstæðisflokksins
fengju martröð við að hugleiða
þær myndir, sem þar voru
dregnar á vegginn af væntanlegri
þróun stjórnmálanna, því að þar
var Sjálfstæðisflokkurinn ekki
með. Stjórnmálaflokki braskar-
anna var vikið til hliðar.
Skipt um hlufverk í íslenzk-
um sfjórnmálum
Stefna Hermanns Jónassonar
og allra þeirra, er lengi hafa séð
að landinu verður ekki farsæl-
lega stjórnað án þátttöku og
ábyrgðar hinna vinnandi stétta,
sigraði svo gersamlega, að eftir
kosningarnar í sumar urðu Sjálf-
stæðismenn að skipta um hlut-
verk og skipa sæti stjórnarand-
stöðunnar. En þar kunnu þeir lítt
til verka eftir nær tveggja ára-
tuga þáttttöku í stjórn landsins
og hafa gert þær skyssur, sem
veikt hafa fylgi þerra og virð-
ingu. En hin „harða“ stjórnar-
andstaða, sem þeir sjálfir kalla
svo, er nánast svo ósvífin að
furðu sætir og hefur vissulega
þokað stjórnarflokkunum ennþá
betur saman. íhaldið varð að
sætta sig við það súra epli að
enginn stjórnmálaflokkur treysti
sér lengur til að vinna með því
og það varð að horfa upp á það
og viðurkenna, að það hafði sjálft
dæmt sig úr leik. Það veit það
ennfr. nú, að stjórnarandstaða
pess, eins og hún hefur verið
fram til þessa, hefur valdið sárri
gremju fjölmargra flokksbræðra
þess og fylgishruni um land allt.
Skal nú vikið að stjórnarand-
stöðunni í nokkrum einstökum
málum. Er þar auðvitað stuðzt
við aðalblað Sjálfstæðisflokksins,
Morgunblaðið.
Myndirnar sem hurfu
Sú breyting varð á Morgun
blaðinu við stjórnarskiptin að
myndirnar af Bjarna Benedikts-
syni og Ólafi Thors hurfu af síð
um þess. Er sízt að lasta þá breyt
ingu, hvort sem fegurðarskyni
blaðamannanna er að þakka eða
ekki. Og í sama mund var gefin
út sú yfirlýsing, að stjórnarand-
staðan yrði „hörð“. Hvort sem sú
yfirlýsing frá stjórnarandstöðu
er eðlileg eða ekki, kom hún
engum á óvart.
Þeir menn, sem hafa ófrægt
þjóð sína í skjóli hins frjálsa
fréttaflutnings viku eftir viku og
mánuð eftir mánuð við erlenda
aðila og til þess eins að þjóna
sérhagsmunum þröngrar flokks-
klíku íhaldsins, voru ekki líkleg-
ir til að vinna drengilega á vett-
vangi stjórnmálanna í innanlands
málum.
Rock n Roll íhaldsins
Hin „harða“ stjórnarandstaða
mótast af sérhagsmunastefnunni,
þar sem peningarnir eru aðal-
kjarninn og gullkálfurinn í
Keflavík sá miðdepill, sem dans-
að er í kringum eins konar
Rock’n Roll-dans Sjálfstæðis-
manna.
„Harka“ stjórnarandstöðunnar
er blygðunarlaus valdabarátta
innanlands og hún vílar ekki fyr-
ir sér að níðast á fyrri fyrirheit-
um í þýðingarmestu málum þjóð
arinnar.
Hverf fór síldin og
fiskurinn?
Sem lítið dæmi um heilindi
Morgunblaðsins er það að blaðið
taldi að þróun utanríkisverzlun
arinnar mundi mjög beinast i
austurátt vegna stjórnarskipt-
anna. Var þessum vísdómi óðara
komið á framfæri við erlend
stórblöð, sem þá vitanlega áttu
að draga sínar ályktanir af og
taka afstöðu til hinnar nýju
stjórnar með hliðsjón af þeirri
stefnu.
Þetta hefði ef til vill verið
skiljanlegt ef utanríkisverzlun
íslendinga hefði áður öll eða að
mestu verið við önnur lönd en
þau, er í Austur-Evrópu liggja.
FjármálafíSindin vifna
í Fjármálatíðindum Lands-
banka íslands er nokkur fróð-
leikur um þetta efni. Árið 1955,
eðar síðasta heila árið í ráð-
herratíð þeirra Sjálfstæðismanna,
minnkuðu viðskipti íslendinga
við lönd hins frjálsa gjaldéyris,
en jukust mjög við Rússa. Ekk-
ert land í Vestur-Evrópu átti
hlutfallslega eins mikil viðskipti
ið Austur-Evrópulönd og ís-
land. Rússar voru stærstu kaup-
endur freðfisks og fslandssíldar.
Þessar staðreyndir hefði Morg-
unblaðið átt að kynna- sér áður
en utanríkisverzlunin var tekin á
dagskrá hjá því. Þótt Morgun-
blaðið verði ekki sakað um neina
sérstaka Rússavináttu, hefði því
þó verið sæmra, sjálfs sín vegna,
að auglýsa ekki alltof mikið
hversu utanríkisverzluninni var
háttað í stjórnartíð íhaldsins eða
að vekja athygli útlendinga á
þessari þróun.
OSympiuskákmóffð í Moskvu
Viðtal við lúlíus Boafason
Vildu ekki að úffekf
færi fram
Vegna þeirra miklu skrifa og
fullyrðinga íhaldsins um arfinn
frá fyrrverandi stjórn, sem
þeirra máli var bæði mikill og
fagur, þótt öðrum sýndist ekki
og vegna þeirrar uppbyggingar
atvinnuveganna og efnahagslífs
ins, sem er höfuðmál hinnar nýju
ríkisstjórnar, ákvað ríkisstjórnin
að láta fara fram eins konar út-
tekt á þjóðarbúinu af þar til
völdum hæfum mönnum, er nytu
aðstoðar erlendra sérfræðinga
Niðurstöður þeirrar rannsóknar
eiga að vera grundvöllur nýrra
stefna í efnahagsmálum. Virtist
þetta mjög æskilegt og rauna
óhjákvæmilegt.
En hvernig bregst „Morgun
blaðið við þessu? Það kallar
þessa rannsókn „fáránlega“ o
ófrægir hana svo sem mest má
verða. Sjálfstæðisflokkurinn ætti
þó ekki að vera mótfallinn því að
fram komi skýlaus yfirlýsing
sérfróðra og ábyrgra manna um
hinn mikla „arf“ frá fyrrverandi
stjórn, ef hann var eins og af var
látið.
r
Offasf dóminn
Sannleikurinn mun sá, að
Sjálfstæðisflokkurinn óttast ekki
að ástæðulausu opinbera rann
sókn á „arfinum“, sem þó er
réttara að nefna strandgóss,
Hann veit að ekki er endalaust
hægt að lifa á því að framlengj
verðbólguvíxlana eða koma at
vinnuvegunum aftur á eðlilegan
rekstrargrundvöll með gróða
brallssjónarmiði íhaldsins að
leiðarljósi. Morgunblaðið veit að
dómurinn, sem upp verður kveð
inn, verður ekki hrakinn og mik
ill og ósvífinn blaðakostur og há
(Framhald á 7. síðu.)
Júlíus Bogason frá Akureyri
var meðal þeirra er lögðu leið
sína á Ólympíusskákmóíið, sem
nýlega var haldið í Moskvu og
hófst 31. ágúst síðastliðinn. Hafði
blaðið tal af Júlíusi við heimkom
una og spurði frétta af förinni.
Hefði einhvern tíma þótt tíðind-
um sæta að Akureyringur færi
svo Iangan vcg í austurátt, en nú
hefur nýi tíminn þurrkað burtu
vegalengdir og íært flest Iönd í
jjóðbraut, svo að nú getur Iient
íslending að skrcppa til Ausíur-
Evrópu eða Vcsturheims, ekkert
síður en áður tíðkaðist að ferðast
milli landsfjórðunga, þegar frá
eru taldar vertíðarferðir.
Átta manna sveit frá íslandi.
Ólympíuskákmótið var sett
með mikilli viðhöfn, ræðuhöldum
og skemmtiatriðum á eftir. — 34
rjóðir tóku þátt í mótinu og hef-
ur þátttaka aldrei áður verið svo
mikil á þessum mótum, sem
lialdin eru annað hvort ár. — Ný
lönd, sem nú sendu skákmenn
fyrsta sinn voru t. d. Indland, ír-
an, Mongolía og Filippseyjar. —
Fjórir keppendur frá hverju
landi. Auk þeirra tveir vara-
menn, fararstjóri og einn „áheyrn
arfulltrúi“ að auki. Það sæti
skipaði Júlíus Bogason frá Ak-
ureyri. En hann er kunnur skák-
maður.
Keppendurnir voru Friðrik
Ólafsson, Ingi R. Jóhannsson,
Baldur Möller, Freysteinn Þor-
bergsson. Varamenn Sigurgeir
Gíslason og Arinbjörn Guð-
mundsson. Fararstjóri var Guð-
mundur Arnlaugsson.
voru tefldar um hádegi næsta
dag, kl. 11—1. Klukkan þarna
austur frá er raunar 3 tímum á
undan okkar klukku, miðað þó
við okkar fljótu klukku.
Áttu hauk í horni.
íslendingarnir áttu hauk í
horni, þar sem Hermann Pilnik
var, Argentínumaðurinn, sem
skákeinvígið háði við Friðrik Ól-
afsson í fyrravetur. Hann hafði
þjálfað íslendingana undir þetta
mót og var þeim mjög hollráður
á Ólympíumótinu og vildi hag
þeirra sem mestan og styrkti þá
með ráð og dáð.
Rússarnir tóku vel á móti
ferðamönnunum.
Rússarnir tóku mjög vel á móti
skákmönnunum, strax við landa-
mærin. Lögðu þeir til túlka, einn
fyrir hverjar tvær þjóðir. Voru
íslendingar og Danir þar saman
og túlkur þeirra gerði ekki ann-
að á meðan á mótinu stóð en að
greiða fyrir þeim á allan hátt.
Búið var að Hótel Moskvu, sem
er eitt stærsta gistihús borgar-
innar, rétt hjá Kreml. En teflt
var í leikhúsi Rauðahersins,
nýrri og veglegri byggingu.
fslendingar í B-flokki og
urðu 14. í röðinni.
Fyrst var keppendum skipt í 4
riðla. Lentu íslendingar í B
flokki. Þrjár efstu þjóðir úr hvor
um riðli komust í A-flokk.
Taflið hófst kl. 5 síðclegis dag
hvern og stóð til 10. Biðskákir
Lögregluþjónninn kannaðist við
Friðrik.
Júlíus sagði að Friðrik hefði
borið af íslendingunum í skák-
inni, eins og jafnan áður, og er
hann vel þekktur skákmaður þar,
að minnsta kosti meðal skák-
manna og reyndar kom á daginn
að fleiri könnuðust við hann en
keppendurnir.
Landar höfðu nokkurn hug á
ð komast inn fyrir múra Kreml-
ar. En til þess þurfti aðgöngu-
miða og var oftast þröng á þingi
að komast þangað inn, og einnig
að grafhýsi Lenins og Stalins.
Einn morguninn brugðu þeir
sér í biðröðina, þótt engan að-
göngumiða hefðu. Gekk allt vel
fram hjá fyrsta lögreglumannin-
um. Sá næsti krafðist aðgöngu-
miða. Hann skildi ekki ensku og
íslendingarnir ekki rússnesku.
Honum var þó gert skiljanlegt að
hinir „vegabréfslausu“ væru ís-
lenzkir skákmenn. Varð hann þá
allt í einu eitt sólskinsbros og
hrópaði: Ólafsson, og voru þá
allir vegir frjálsir.
Mótið fór vel fram.
Skákmótinu var ágætlega
stjórnað og var það frjálslegt, en
auðvitað mjög spennandi, þótt
ekki vérði lýst einstökum skák-
um.
Mesta athygli af einstökum
skákmönnum vakti danski skák-
snillingurinn Bent Larsen. Hann
hlaut flesta vinninga og var
ákaflega hylltur.
Hlutur íslendinga mátti teljast
góður. Til dæmis skutu þeir
Svíum og Hollendingum aftur
fyrir sig að þessu sinni.
Alþýðufólk cr nægjusanit.
Þegar talið barst að rússneska
fólkinu, eins og það kom ferða-
manni fyrir sjónir við fyrstu
kynningu, sagði Júlíus Bogason,
að það væri mjög alúðlegt og
óþvingað í framkomu. Sinn væri
þó siður í landi hverju og kæmi
það glöggt í ljós, jafnvel í smá-
atriðum.
Munur virtist mikill á tekjum
manna og alþýðufólk yrði að
vera nægjusamt og gæti ekki
gert eins miklar kröfur og hér
væri. Klæðnaður þess væri hrein
legur en fátæklegur og börnin
yfirleitt vel klædd, en þau sæj-
ust lítt á umferðagötum.
Konur og karlar ynnu sömu
störf og fengju sömu laun. Hann
sagðist hafa séð konur vinna að
gatnagerð og múrvinnu. Einnig
stjórnuðu konur bæði sporvögn-
um og stórum flutningabifreið-
um ekki síður en karlmenn. —•
Konurnar bæru þess nokkur
merki, að þær ynnu erfið störf,
en ekki væri að sjá að þær væru
óánægðari en kynsystur þeirra
hér. — (Framhald á 7. bls.).