Dagur - 21.11.1956, Blaðsíða 5

MiSvikudaginn 21. nóv. 1958
DAGUR
5
Leikféiag Akureyrar leysir erfitf
verkefni
Loginn helgi eftir W. Somerset Maugham í þýð-
ingu Karls Guðmundss. og Flosa Sigurbjörnss.
Þriðjudaginn 6. þ. m. fóru
Þess er jafnan beðið með nokk-
urri eftirvæntingu, þegar Leikfé-
lag Akureyrar frumsýnir fyrsta
leik sinn á leikárinu. Að þessu
sinni vai'ð Loginn helgi eftir
Somerset Maugham fyrir valinu
og er þetta fyrsta leikrit þessa
höfundar, sem hér er fært á leik-
svið. Hinn mikilvirki höfundur,
liefur jöfnum höndum samið
sltáldsögur, smásögur og leikrit,
stór og smá. Frægð hans er ekki
dregin í efa, svo snilldarlega sem
honum hefur tekizt á öllum svið-
um skáldskapar þegar bezt læt-
ur .En verk hans eru þó talin
mjög misjöfn og nafn hans eng-
an veginn trygging fyrir heil-
steyptri list, í neinu formi.
Höfundi er gjarnt að finna
breyzkum mönnum málsbætur
og hann er ófeiminn við að ráð-
ast gegn hvers konar kreddum
og hefðbundnum venjum yfir-
stéttanna. í Loganum helga eru
tvö afbrot framin, morð og hjú-
skaparbrot. Hvorugt frumlegt að
vísu, og það síðarnefnda mjög
algengt. Höfundur leiðir venju-
legt fólk fram á leiksviðið, já,
meira að segja fremur gott fólk
og rekur tildrögin að afbrotun-
um.
Þegar upp kemst um atburði
þessa verður mikil spenna í
leiknum. Iiún er þó aðeins efn-
isleg og byggist nánast á vanga-
veltum fram og aftur um hinn
ókunna morðingja. Hreyfing er
lítil, en langdregin samtöl og
og einnig viðurvist þeirra, sem
ekki er ætlað að segja neitt eða
gera, langtímum saman, gera leik
inn þungan og erfiðan og krefst
mikils af þeim er með hlutverkin
fara.
Höfundurinn dregur úrslitin á
langinn og lætur persónur sínar
ganga hæfilega mikið í gegnum
hreinsunareldinn, nema morðingj
ann. Hann stendur með pálmann
í höndunum í leikslok. En það er
ekki á allra færi að búa til felu-
mynd úr heimilisfólkinu, sem
aðeins er orðið sex að tölu og
heimilisvininum þeim sjöunda, á
þann hátt að áhoi'fandann renni
ekki grun í hver glæpinn framdi.
Og svo var þetta enginn glæpur
eftir allt saman!
Þá kemur að afbroti konunnar.
Hún verður barnshafandi, en
ekki af völdum manns síns. Það
var skollans klípa, ekki sízt
vegna morðsins á sama tíma. En
höfundur tekur hana sér við
hönd og manni skilzt það helzt,
að hún hafi ekki átt annarra
kosta völ af því að bóndi hennar
var lamaður. Þar fékk unga kon-
an nýjan mann og mátti ekki
seinna vera og allir eru elsku-
sáttir.
Því verður ekki neitað, að nið-
urstöðurnar eru nokkuð nýstár-
lega túlkaðar og málsbætur
dregnar sterkum dráttum. En
leikritið er ærið umhugsunar-
efni, þótt ekki ' verði mönnum
hlátur í hug.
Leikstjórn annast Guðmundur
Gunnarsson.
Leikstjórinn var Guðmundur
Gunnarsson. Ekki þarf að kynna
hann leikhúsgestum. Hann færist
allmikið í fang að setja leikrit
þetta á svið, því að það krefst
mjög góðra leikara og nákvæmni
í allri meðferð.
Guðmundur hefur ekki brugð-
izt því trausti, sem honum hefur
oft verið sýnt í þessu efni, þótt
sitt hvað megi að finna. En hann
lætur sér nægja lygnan straum
þunga, en áhorfendur vilja
gjarnan sjá iðukast og öldufalda
í spegilmynd hinnar miklu elfu
mannlífsins, sem hefur vini okk-
ar á leiksviðinu að leiksoppi.
Frú Jónína Þorsteinsdóttir
leikur frú Tabret, sem er öldruð
kona og í húsi hennar gerist leik-
urinn. Þetta hlutverk er erfitt og
í meðferð frúarinnar að mestu
leikið á einn streng. Ef til vill of
einhæfan streng móðurtilfinning-
anna, er svarar með mildum tón
kærleika og umhyggju allt í gegn
og þar tekst henni vissulega vel.
Gamla konan á þó sannarlega
tvennt til frá hendi höfundar.
Ungfrú Þorhalla Þorsteinsdóttir
leikur hjúkrunarkonuna, ungfrú
(Vailand. Hún leikur sterkt og
slær á kalda strengi rökhyggj-
unnar, svo sem hlutverkinu hæf-
ir. Sálarstríð hinnar rökvísu
hjúkrunarkonu, túlkar ungfrú
Þórhalla mjög vel og það fylgir
henni mikill kraftur, jafnvel eftir
að hún brotnar niður undan of-
urþunga vonlausrar ástar.
Ungfrú Brynhildur Steingríms-
dóttir leikur að þessu sinni Stellu
Tabret, unga konu farlama
manns og fyrrverandi flugkappa.
Stella er fögur kona, en veik-
geðja. En blóð hennar er heitt og
ást hennar fellur í nýjan farveg,
án takmarkana. Ungfrú Bryn-
hildur sýnir ekki lífsþyrsta konu
eða gróskumikla, sem þó væri
ástæða til, öðrum þræði. En leik-
ur hennar er þó innilegur og
sannur í nýrri ást og í samúð með
sjúkum eiginmanni. Hlutverkið
gefur henni ekki tilefni til stór-
brotins leiks, því að hún grætur
og „fær yfir höfuðið“ í stað þess
að láta að sér kveða á örlaga-
stundum.
Jón Kristinsson leikur slasaða
flugmanninn, Maurica Tabret og
eiginmann Stellu. Flugmaðurinn
elskar og tilbiður konu sína.
Hann leikur á als oddi við gesti
og gangandi, en vonlaus barátta
við sjúkdóminn og þungbært sál-
arstríð að öðru leyti, tekur skjótt
enda og tóma glasið í hillunni
segir sína sögu. Leikur Jóns er
léttur og auðséð að maðurinn er
sviðvanur. Hann nær vel tilfinn-
ingahita í hjólastólnum sínum, án
þess að yfirdrífa á neinn hátt.
Gunnlaugur Björnsson er ný-
liði á hinum viðsjálu „fjölum“. —
Hann leikur dr. Harvester, heim-
ilislækninn. Læknirinn er tilbú-
inn að gefa dánarvottorð um
hjartabilun, jafnvel eftir að
hjúkrunarkonan fullyrðir að um
morð sé að ræða. Hann er
hræddur við að komast í blöðin
og óttast um atvinnu sína. —
Maður þessi er því stétt sinni til
lítils sóma og fremur ómerkileg-
ur frá hendi höfundar.
fram kosningar í Bandaríkjun-
um, og börðust þar til úrslita
hinir 2 stóru flokkar, Demókrat-
ar og Repúblikanar, um forseta-
embættið og þingsæti.
En hver er svo munurinn á
flokkum þessum, stefnu þeirra og
baráttu?
Alkunna er sú fullyrðing hér í
Evrópu, að Repúblikanar séu
hinn íhaldssami flokkur Banda-
ríkjanna, en Demókratar séu
frekar vinstri sinnaðir. En þetta
er ekki svo einfalt, sem það virð-
ist. Hvor flokkur fyrir sig inni-
heldur sinn skerf af hvoru
tveggja. Annars hefur þróunin
síðustu áratugina gengið heldur í
þá átt, sem að ofan greinir. Þó
viðui'kennir enginn Repúblikani,
að flokkur hans sé íhaldssamur,
né heldur telja Demókratar sig
vera vinstri sinnaða.
Yfirleitt má þó segja, að Repú-
blikanar eigi meiri ítök í auð-
mönnum og hinni svokölluðu yf-
irstétt, einkum í stórborgum
austurstrandarinnar, og Demó-
kratar leggja mikla stund á að
telja fólki trú um, að þeir séu
flokkui' hinna smáu í þjóðfélag-
inu, og þeir ráðast mjög gegn
auðhringum og öllu því, sem
kallað er „big business“.
En þegar Adlai Stevenson reyndi
í kosningaræðum sínum að núa
Repúblikönum því um nasir, að
þeir væru flokkur hinna miður
vinsælu auðhringa og „stór-
businessmanna", þá bar Eisen-
hower eindregið á móti því og
kvað sinn flokk vera flokk allra,
bæði stórra og smárra, og „big-
businessmennirnir“ í stjórn sinni,
varnarmálaráðherrann Wilson
Gunnlaugur tekui' hlutverk
sitt of bókstaflega, af því að hlut-
verkið gefur þrátt fyrir allt,
mikið svigrúm.
Jóhann Ogniundsson fer með
hlutverk heimilisvinarins, að
nafni major Liconda. Honum
tekst oftast vel og svo var að
þessu sinni. Hann er léttur og
öruggur, hressilegur og þó eðli-
legur í fasi. Hans var sannarlega
ekki vanþörf.
Guðmundur Magnússon í hlut-
verki Colin Tabret, bróður hins
myrta, er dæmalaus vandræða-
gemlingur í þessu leikriti. Höf-
undur leggur það á þessa mann-
gerð að vera endalaust á sviðinu
og horfa á. Maðurinn er rola, sem
hefst lítt að, þótt ástkona hans sé
kærð fyrir morð. Guðmundur
hefur það hlutverk á hendi að
sýna þennan mann. Hann gerir
það af karlmennsku og æðruleysi.
En vörpulegt yfirbragð mannsins
stingur í stúf við aðgerðarleysið
og áhorfendahlutverkið.
Anna Þ. Þorkclsdóttir leikur
eldastúlku, sem lítt kemur við
sögu og ekki gefur tilefni til
umtals.
Leiktjöld málaði Þorgeir Páls-
son, ljósameistari var Ingvi Hjör-
leifsson, leiksviðsstjóri Oddur
Kristjánsson og búninga annað-
ist Margrét Steingrímsdóttir.
E. D.
og Humphrcy fjármálaráðherra,
væru í stöðum sínum eingöngu
vegna hæfni sinnar við að leysa
umfangsmikil vandamál.
Það var annars repúblikanskur
forseti, Theodore Roosevelt, sem
beitti sér fyrir löggjöf til þess að
hafa hemil á auðhringunum, og
Woodrow Wilson, sem var Demó
krati, tók við þar, sem hann
hætti.
Sá hluti Repúblikana, sem er
íhaldssamur í fjármálum, félags-
málum og atvinnumálum, fylgir
hinni frjálsyndu og lítt íhalds-
sömu stefnu Eisenhowers gagn-
vart öðrum þjóðum.
Það var ekki í Wall Street, sem
McCarthy átti mestu fylgi að
fagna. Það voru ýmsir smákarlar,
sem studdu hann mest og bezt, en
ekki þeir stærstu, og þá helzt
þeir, sem beizkir voru og von-
sviknir á einhvern hátt.
Demókratar eru frjálslyndir í
ýmsum málum, t. d. í sambandi
við kaup og kjör, ellistyrki og
verklýðsmál, en innan þeirra vé-
banda eru hinir þrælíhaldssömu
Suðurríkjamenn, sem ekki vilja
veita negrunum fullt jafnrétti á
við hvíta menn og berjast grimmi
lega á móti úrskurði hæstaréttar-
ins um samskóla svartra barna
og hvítra.
En þcssir sömu Suðurríkja-
Demókratar eru þó frjálslyndir í
alþjóðamálum og álíta einangr-
'unarstefnuna hættulega fyrir
Bandaríkin.
Það má finna margt líkt með
báðum flokkunum, og mar^ar
ólíkar stefnur berjast um völdin
innan hvors flokks.
Gangleri,
II. hefti 30. árgangs. Útgefandi:
íslandsdeííd Guðspekifélagsins.
Ritstjóri: Grétar Fells.
Efni þessa heftis er: Af sjónar-
hól eftir Sigvalda Hjálmarsson,
Spíritismi aldanna eftir ritstjór-
ann, Hin brottnumda furstadótt-
ir, þýtt, Fögur er dísin, ljóð eftir
Ingibjörgu Þorgeirsdóttur, Land
lamanna eftir Sigvalda Hjálmars-
son, Frægasta bros veraldar eftir
ritstj., Vesæk eftir Sigv. Hjálm-
arsson, Handleiðsla heimspek-
innar eftir ritstj. o. fl.
Rit þetta er að vanda að miklu
leyti helgað dulrænum efnum.
Þau eru mörgum íslendingum
hugstæð, sem komnir eru á full-
orðinsaldur.
Handtökur vegna ölv-
unar á Akureyri
Handtökur vegna ölvunar á
Akureyri hafa verið eftirfarandi
undanfarin þrjú ár. 1953 var
áfengisverzlunin opin, en hin ár-
in hefur hún verið lokuð.
1953: 244
1954: 166
1955: 182
Þessi skýrsla er í fullu samræmi
við batnandi bæjarbrag eftir lok-
un áfengisverzlunarinnar ,og álit
lögreglunnar.
LANDNÁM Á ÖÐRUM HNÖTTUM.
Þegar forðum, í landaleit,
landkostir fundust góðir,
úr þröngbýli heima héldu menn
í hópum á nýjar slóðir,
en kynningin reyndist raunaleg
fyrir rauðskinna og blökkuþjóðir.
Örfátt er nú á okkar jörð
ókannað frjórra svæða,
um næstu plánetur nú er helzt
sem nýlendusvæði að ræða,
ætla mætti þar ýmislegt
óþekktra lífsins gæða.
Til ágætis hafa menn sitt hvað sagt
um siðmenning jarðarbúa,
en er hún þá hæf til útflutnings?
Því á eg bágt með að trúa,
þótt menningu bresti á stöku stað
í stjarnanna aragrúa.
Þá landnemahópar leggja af stað
í Ijómandi himinvagni,
virðist óhætt að efa það
— þótt áhöfnin sigri fagni —
að villimönnum á Venus og Marz
vcrði það mjög að gagni.
DVERGUR.