Dagur - 21.12.1957, Síða 1

16 SÍÐUR
Fylgist með því, sem gerist
hér í kringum okkur.
Kaupið Dag. — Sími 116G.
DAGUR
kemur næst út í byrjun
janúarmánaðar 1958.
XXXX. árg.
Akureyri, laugardaginn 21. desember 1957
65. tbl.
Finn Halvorsen:
Sankti Franciskus og vinnan
Krossinn í San Damiano.
Verkmaðurinn eða sjálf erfið-
isvinnan átti afmæli 1956; það
var lítið eftir því tekið, en
merkilegt var það engu að síður.
í fyrra voru nefnilega 750 ár síð-
an einn einasti maður varð þess
valdandi, að líkamlegt erfiði öðl-
aðist aftur sína gömlu virðingu í
hinum kristna heimi.
Jesús frá Nazaret hafði sjálfur
verið trésmiður og sonur tré-
smiðs. Sú staðreynd, að Kristur
hafði aðeins verið venjulegur
handvcrksmaður, ekki konungur,
ekki einu sinni prestur eða að-
alsmaður, hafði orðið nýtt ljós
vonar og frelsis meðal stétta
þeirra, sem • stunduðu líkamlegt
ei-fiði, alls staðar þar sem kær-
leiksboðskapurinn festi rætur á
liinum fyrstu öldum eftir fæð-
ingu Krists. í fornöld voru það
nefnilega aðeins hinir fátækustu
og minnst virtu, þrælarnir og
handverksmennirnir, sem notuðu
vöðvaaflið til upphyggingar og
viðhalds þjóðfélaginu. Öllum
öðrum var hlíft við erfiðisvinnu;
hún þótti bókstaflega vera neðan
við virðingu þeirra, sem einhvers
voru virtir.
Með kristindómnum var grunn-
inum kippt undan þessu auðs- og
ættar-„snobberí“, því kennt var
að allir væru jafnir fyrir Guði.
En það er hvorki fljótgert né
auðvelt að kasta frá sér alda-
gömlum sérréttindum. Aðals-
menn og borgarar í hinni ný-
kristnu Evrópu héldu dauðahaldi
í sín, þó að lífsskoðanir þeirra
hefðu að öðru leyti breytzt.
Nokkrar aldir liðu, og enn var
erfiðismaðurinn því nær eins lít-
ils vii"tur og áður er trésmiður-
inn frá Nazaret byrjaði að breyta
heiminum og bæta hann.
Það voru órólegir tímar um
aldamótin 1200; þá voru stöðug
stríð og skærur milli aðalsætt-
anna, en einmitt þess vegna var
þetta tími afreka og ævintýra.
Þá var ekki hægt að setja markið
hærra en að verða frægur ridd-
ari, þeysa í fylkingarbrjósti í
orrustu og kasta sem flestum
riddurum úr söðli í burtreiðum.
Árið 1182 fæddist ríkum kaup-
mannshjónum í borginni Assisi á
Mið-ítalíu sonur, sem þau
nefndu Francesco. Kaupmaður-
inn hét Messar Pietro di Bernar-
done og kona hans Madonna
Pica'. Að virðingu og auði gekk
Messer Pietro næst greifanum,
sem átti heima í kastalanum fyr-
ir ofan borgina, og kaupmanns-
syninum, Francesco, varð það
fullljóst, er hann eltist, að
lieimsins gæði yrðu honum auð-
unnin; hann dreymdi glæsta
framtíðardrauma og ákvað að
verða riddari.
Francesco fór í stríð, hann
særðist og var fluttur aftur heim
til Assisi. Hann lá í rúminu í
marga mánuði. Á meðan hann
var veikur, byrjaði hann að
hugsa — líklega í fyrsta sinn á
ævinni. Hann hafði mjög vel
kunnað að meta heimsins gæði til
þessa. Hann var nautnamaður.
En nú heyrði hann allt í einu al-
vörurödd hvísla að sér, það hlaut
að vera rödd Guðs, og hún sagði:
„Francesco! Alla þá holdlegu og
forgengilegu hluti, sem þú hefur
elskað og sótzt eftir, verður þú
að fyrirlíta og hata, ef þú vilt
fara að vilja mínum. Ef þú gerir
það, þá mun allt það, sem þér
áður þótti dýrlegt og dásamlegt,
verða viðbjóður í augum þínum,
en hitt, sem þú hefur fyrirlitið,
mun verða þér til sælu og mik-
illar gleði.“
Það, sem Francesco hafði áður
fyrirlitið, voru fátæktin og erfið-
isvinnan, og hvað gerði hann nú?
Hann afklæddist silkiklæðun-
um litfögru, náði sér í gömul og
óhrein vinnumannsföt, og í þau
fór hann. Því næst flutti hann
burt úr ríkisheimili foreldra
sinna og settist að í helli utan við
borgina. Aðra og betri bústaði
áttu margir þeir erfiðismenn, sem
Francesco hafði hingað til fyrir-
litið og aumkað.
Þetta þóttu ekki lítil tíðindi.
Messer Pietro varð bæði reiður
og sár, og hann reyndi, hvað
hann gat, til þess að fá soninn til
þess að hætta við þessa vitleysu.
Hinir gömlu vinir og svallbræður
Francescos hlógu sig máttlausa
að honum, og allir borgarbúar
fyrirlitu hann, líka þeir fátæku,
því að þeir héldu, að hann væri
að gera gys að þeim.
En Francesco stóð stöðugur og
lét ekki bifast. Hann vildi ekki
hlýða fortölum annarra en
Krists, en hans rödd heyrði hann
greinilega í kirkjum og kapellum,
þar sem hann var líkamlega við-
staddur í hinu heilaga sakra-
menti, og þar sem líkneski og
myndir af honum héngu pppi.
Skammt fyrir utan borgina
var lítil kapella, komin að falli.
San Damiano hét hún, og regnið
streymdi gegnum þakið, og vind-
urinn þaut um rifurnar á múr-
veggjunum. En yfir altarinu inni
var stórt austrómverskt crusifix-
um, og þar kraup Francesco oft
á bæn. Og einn dag, er hann
kraup þarna, þá heyrði Frances-
co allt í einu rödd hins kross-
festa, sem sagði:
„Farðu og endurheimtu hús
mitt á nýjan leik, Francesco, því
að það er að hruni komið.“
Francesco hikaði ekki hið
minnsta við að hlýða skipuninni.
Prestur kapellunnar sat fyrir ut-
an og baðaði sig í sólskininu. —
Francesco átti enn peninga. Hann
gekk til prestsins, fékk honum þá
og sagði: „Kauptu olíu fyrir þetta
fé, svo að alltaf geti logað ljós
fyrir framan krossinn þarna
inni.“
En eiginlega var það ekki
þetta, sem Francesco hafði verið
beðinn að gera, og hann reyndi
ekki að kaupa sig lausan frá erf-
iðinu. Það fyrsta, sem hann
gjörði, fannst föður hans a. m. k.
ekki vera í samræmi við lögin.
Hann hljóp heim til fyrirtækis
föður síns, tók stóran stranga af
dýru silki og einn af ösnum föð-
urins. Hann reið til næstu borg-
ar, seldi silkið og útvegaði þann-
ig þá peninga, sem hann þurfti.
Það sem honum hafði verið
boðið að gera, var raunverulega
það að endurbyggja San Dami-
ano-kapelluna með eigin hönd-
um. Féð, sem hann fékk fyrir
silkið, dugði nákvæmlega til þess
að kaupa fyrir byggingarefnið,
sem til þurfti. Og nú byrjaði
auðmannssonurinn, sem ætlað
hafði sér að verða riddari, á
þeirri iðju, sem fyrirlitlegust var
og' auvirðilegust fyrir mann af
hans stétt. Hann tók að erfiða
með höndum sínum; klæddur
lörfum fór hann að bera steina,
múra og sntyrja, rétt eins og hver
annar handverksmaður eða nafn-
laus þræll úr hópi hinna átthaga-
bundnu.
011 Assisiborg hló hástöfum
eða skammaðist í reiði sinni. Það
bezta, sem sagt var um Francesco
var það, að hann væri orðinn vit-
skertur.
Þetta var á því herrans ári
1206 og þá var Francesco 24 ára
gamall.
Þeir voru ekki margir, sem sáu
íupphafi, ef þá nokkur kom auga
á það, að það, sem Francesco
gjörði, var ekki annað en fram-
hald af starfi Krists, trésmiðs-
sonarins. Skilningurinn á þessu
varð a. m. k. ekki almennur fyrr
en Francesco lét endurreisnar-
skipunina gilda fyrir fleiri kirkj-
ur og kapellur. í dag er vitað um
fjögur önnur guðshús, sem hann
endurreisti að fullu eða að ein-
hverju leyti, og meðal þeirra
er gamla benektinakirkjan San
Pietro og kirkjan Santa Maria
del Vescovador, báðir í Assisi-
borg.
Og svo varð það, áð aðrir fjáðir
borgarasynir, já, jafnvel aðals-
menn, gengu Francesco á hönd,
köstuðu skartklæðunmu og
klæddust almúgatötrum; þeir
völdu erfiðsivinnuna í stað kaup-
mennskunnar, burtreiðanna eða
blátt áfram slæpingsháttarins og
studdu að því að endurvekja
virðinguna fyrir hinu heiðarlega
striti handanna. En með Frances
co í broddi fylkingar þá gengu
þeir feti framar. Þeir sýndu fyr-
irlitningu sína á auði og sællífi
með því að kynna sig heiminum
sem betlara. Francesco áleit
vinnuna vera blessun, og því var
hann strangui' í þeirri kröfu, að
þeir ynnu fyrir því, sem þeir
fengju. Þeir máttu bara ekki taka
á móti svo miklu, að þeir hæfu
sig upp yfir betlarastéttina.
Fengju þeir meira, urðu þeir að
gefa öðrum það, bræðrum sínum,
betlurunum, sem fæðzt höfðu til
fátæktar og eymdar. Handa þeim
áttu þeir líka að betla, þar sem
þeir komu. Fyrir eigin mat og
klæðum urðu þeir að vinna. Pen-
ingum hélt enginn eftir fyrir
sjálfan sig.
Þessi auðmjúka þjónusta
Francescos við fátæktina og lík-
amlegt erfiði varð leiðarljós
fjölda ungra manna í mörgum
löndum. Og til þess að gefa þess-
ari kristilegu byltingu aukinn
mátt, þá fellti hann hana í fastan,
ytri ramma. Hann fer til
Inocentiusar III. páfa í Róm og
biður um leyfi til þess að stofna
sína eigin munkareglu. Eftir
miklar efa- og athugasemdir,
sem sprottnar voru af hinu ein-
strengingslega stéttamati þeirra
tíma, þá lét páfinn líka rödd
Guðs ráða, og Francesco fékk
sína munkareglu. Hin undurfagra
unga Chiara, dóttir Assisigreif-
ans, kemur líka og biður um leyfi
til að stofna sams konar reglu
fyrir konur. Francesco styrkir
hana af öllum huga, og páfi gefur
aftur jáyrði sitt.
Bæði reglubræðurnir og reglu-
systurnar skulu hér eftir búa í
klaustrum. En Francesco gefur
þeim ekki leyfi til að eiga klaust-
urbyggingarnar eða landið í
kring. Heimilið skyldi tekið á
leigu. Það hefðu liinir fátækustu
ætíð orðið að gera. Og framvegis
skyldu reglubræður (og systur)
vinna fyrir sér, ekki sem kaup-
menn, ekki með andlegri vinnu,
ekki sem riddarar, heldur sem
akuryrkjumenn og alls konar
handverksmenn. Þeir skyldu
betla framvegis hjá þeim ríku,
ekki handa sjálfum sér heldur
þeim aumu og fátæku utan við
klaustui'múrana.
Chiara og fyrstu nunnur henn-
ar flytja inn í klaustur hjá San
Damianokapellunni, en Frances-
co sjálfur flakkar um alla ævi,
frá einum stað til annare; hann
reisir ný klaustur, kallar nýja
bræður og systur til starfa í regl-
unni, og alls staðar lofsyngur
hann þá konu, sem hann — á
miðaldasöngvaravísu — hefur
gefið hjarta sitt. Hann kallar
hana „Fátækt drottningu“, en
ekki er hún raunveruleg kona,
heldur gleðin yfir einföldu lífi og
afneitun veraldarprjáls. Já, „Fá-
tækt drottningu“ sína lofsyngur
hann svo hátt og lengi, að æðsta
fyrirmynd og keppikefli þessa
tíma verðui' ekki lengui' riddar-
inn, heldur dýrlingurinn, hinn
heilagi maður, verkamaður Guðs.
Aftur eru kenningar Krists
oi'ðnar að veruleika fyrir alla
kristna menn. Það er ekki lengur
skömm að því að vinna líkamlega
vinnu. Það er ekki lengur van-
(Framhald á 15. síðu.)