Dagur - 10.09.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 10. sept. 1958
MINNING
Jón G. GuSmann Skarði
Hann andaðist að Bifröst í
Borgarfirði hinn 3. sept. 1958 á
sextugasta og öðru aldursári. —
Fæddur var hann hinn 14. nóv-
ember 1896 að Breiðstöðum í
Skagafirði, en sá bær stóð í rót-
um Kolgufjalls, móti bænum
Heiði í Gönguskörðum, en þar
bjuggu þá foreldrar hans, Helga
Jónsdóttir Kaprasíussonar Jóns-
sonar, og mun sú ætt komin af
Kjalarnesi, og Gísli Þorsteinssn
Arnórssonar bónda á Krithóli
Arnórssonar bónda að Ásbúðum
á Skaga Björnssonar frá Hnjúki í
Vatnsdal. Móðir Gísla og amma
Guðmanns var Karólína, hennar
móðir Filippía' Gísladóttir sagn-
fræð. Konráðssonar að Völlum
í Skagafirði, en af ætt Gísla
Konráðssonar er komið margtvel
gefinna manna. Þannig var Indr-
:iði Einarssn skáld annar frá
Gísla, BrynleifurTobiasson þriðji
og Jón Guðmann fjórði ættliður,
en formæður þeirra voru þrjár
dætur Gísla, þær Eufemía, Jó-
fríður og Filippía, og enn má
geta þess, að Sverrir bóndi
Gíslason að Hvammi Norður-
árdal, er af þessum ættboga, því
að Gísli faðir hans var bróðir
indriða Einarssonar.
Árið 1898—1899 flytjast for-
eldrar • Guðmanns til Sauðár-
króks, en þar gerist Gísli starfs-
maður Gránuverzlunar, sem
þá var stjórnað af Stefáni Jóns-
syni, föður Jóns Steíánssonar
listmálara.
Jón Guðmann, en svo var hann
skírður, var elztur af þremur
börnum foreldra sinna, og ólst
upp á Sauðárkróki og dvaldist
þar til 26 ára aldurs. Á þeini ár-
um hófst ekki skólaganga barna
fyrr en þau voru 10 ára, en löngu
fyrir þann tíma voru börn farin
að vinna, að hverju því er þeim
var talið fært, og létta þannig
undir með foreldrum sínum í
harðri lífsbaráttu. Guðmann óx
því upp við, og lærði, alla al-
genga vinnu, til sjós og lands. En
þegar hann hafði lokið barna-
skólanámi og 1 eða 2 vetrum í
unglingaskóla — en það var öll
hans skólaganga — fór hann að
fást við verzlunarstörf, einkum
skrifstofustörf, og er hann
þroskast enn meir, fer hann að
stunda sjó og gerðist bátseigandi
og formaður, og reyndist öðrum
aflasælli, en á veturna stundar
iharin skrifstofustörf og letur-
gröft, og er eftirsóttur sem slík-
ur,'eri á haustin er hann slátur-
hússtjóri og matsmaður á kjöt
og gærui'.
Síðsumars 1922 flyzt hann til
Akureyrar og vinnur við verzl-
unarstörf, en stuttu síðar stofnar
hann til eigin verzlunarrektsurs,
og stundar jafnframt leturgröft.
Verzlun sína rak hann fyrst í
ieiguhúsnæði, en byggði síðar
vandað hús í Hafnarstræti og
flutti þá verzlunina þangað, og
starfaði þar, unz hann seldi hús
og vörubirgðir á árinu 1940—41,
cn þá var hann byrjaður búskap
að Skarði hér ofan við bæinn.
Það býli hafði hann keypt um
1935 og var það þá smákot eitt,
en eftir rúmlega 20 ára búskap
þar er þetta stór og kostamikil
jörð með góðri áhöfn og véla- og
húsakostur f bezta lagi, má nærri
geta að mikið átak hafi þurft til
þessa, enda lá hann ekki á liði
sínu, og fór ekki ætíð ruddar
leiðir, heldur eftir því sem með-
fædd hagsýni og skörp greind
sagði honum til um að hag-
kvæmt mundi reynast, hygg eg
að reynsla hans og ýmislegt það
er hann framkvæmdi, hafi orðið
öðrum til fyrirmyndar, og munu
þeir scm til þekkja geta tekið
undír það sem eg sagði við hann
sextugan 14. nóv. 1958:
Sextugur ertu sómi þinni stétt.
Sóttir á brattann eygðir veginn
rétt.
Vísaðir öðrum vandrataða slóð,
verk þinna handa eru mörg og
góð.
Heima á Sáuðárkróki var hann
ætíð kallaður Jón Guðmann
Gíslason, en eftir að hann fluttist
hingað norður tók hann Guð-
mannsnafnið sem ættarnafn og
skrifaði sig Jón G. Guðmann þar
eftir og mun hann eftir 36 ára
dvöl hér í bæ vera þekktastur
undir því nafni.
Jón Guðmann var gæddur
skörpum gáfum, viljasterkur og
einbeittur, og ákveðinn í fasi og
framgöngu, svo að þeim sem lítið
þekktu hann mun hafa fundist
hann óbilgjarn og ráðríkur. Hin-
ir, sem kynntust honum, náið,
munu þó geta borið annað, því
að undir skelinni sló heitt hjarta
og miklar tilfinningar og nutu
þess margir, þar á meðal undir-
ritaður í rúmlega 40 ára kynn
ingu okkar. Hitt er svo aftur rétt
að hann var enginn veifiskati, en
hélt sínum málstað fast fram
hver sem hlut átti að máli, og
það málefni var ekki fyrir-
svarslaust, sem hann tók að
sér, því að þótt hann hefði ekki
langa skólagöngu að baki, bætti
hann það upp með sjálfsnámi og
lestri þeirra bóka, sem hæfðu
hverju verkefni, og varð þannig
vel menntaðaur t. d. talaði hann
Norðurlandamálin og ensku og
fleytti sér vel í þýzku og var vel
heima í bókmerintum varðandi
landbúnað. Hann var í eðli sinu
listfengur, ágætis skrifari og let-
urgrafari, og á yngri árum ágæt-
is teiknari og eru ýmsar myndir
hans frá þeim árum eftirtektar-
verðar, einnig brá harin fyrir sig
liúsateikningum og voru þær til
fyrirmyndar um frógang og ná-
kvæmni.
Til að sýna fjölhæfni Guð-
manns má minna á, að hann
hafði um ævina starfað við
verzlunar- og skrifstofustörf,
verkstjórn, útgerð og sjó-
mennsku, blaðamennsku og rit-
stjórn og landbúnað og ræktun
og í engu þessu verið moðalmað-
ur, heldur mun meira. Ffá unga
aldri starfaði hann að bindindis-
málum, bæði á Sauðárkróki og
eins hér í bæ, og komst þar í
fremstu röð áhrifamanna og nú
síðustu árin hefur hann starfað
að áhugamálum bænda, sem um
leið voru hans áhugamál og að
þeim málum var hann að vinna
er kallið kom. Þegar jafnmiklir
starfsmenn og fjölhæfir sem
hann var, falla frá verður skarð
fyrir skildi og oftast vandfyllt.
Árið 1926 giftist Guðmann eft-
irlifandi konu sinni, Guðlaugu
ísaksdóttur, mikilhæfri konu
sem var honum samhent í lífs-
baráttunni. Þau eignuðust 3
börn: Gísla og ísak og síðar Re-
bekku Helgu, eru þau öll á lífi
uppkomin og gift hér í bæ. Þá
hafa þau hjón alið upp að miklu
leyti Kristján og Elvar Valdi-
marssyni, systursyni frú Guð-
laugar. Ollum þessum aðstand-
endum votta eg mína innilegustu
samúð, og bið þau máttarvöld,
sem ráða lífi og dauða, að styðja
þau og styrkja í þessari þung-
bæru baráttu reynslu, þegar ást-
vini þeirra og hinni styrku heim-
ilsstoð er svo skjótlega kippt
burtu. Um leið vil eg þakka þér,
Guðmann, áratuga vináttu og
margs konar greiðasemi og sem
síðustu kveðju nota orð Jónasar
Hallgrímssonar og segja:
Flýt þéi', vinur, í fegra heim
krjúptu að fótum friðarboðans
og fljúgðu á vængjum
morgunroðans
meira að starfa guðs um geim
Albert Sölvason.
Jón G. Guðmann bóndi á
Skarði er dáinn. — Skyndileg og
óvænt brottför hans úr þessum
heimi er þungbært áfall fyrir
ástvini hans alla, sem eftir lifa og
votta eg þeim öllum innilega
samúð mína.
En það eru vissulega fleiri en
ástvinirnir einir, sem kenna
saknaðar við andlátsfregn Jóns
Guðmanns. Ferðafélagar hans
samstarfsmé'nn og aðrir vimr
hans drúpa höfði með söknuði
og innilegri hlýju til hans, sem
horfinn er úr hópnum yfir til
landsins hinum megin.
Við Jón Guðmann vorum sam-
ferðamenn um langt árabil og á
þeim tíma öft náriir sarnstarfs
menn í sambandi við ýmis mál
er við unnum að í félagi fyrir
landbúnaðinn í þessu héraði, en
þetta samstarf okkar varð nán-
ara og meira eftir því scm árin
liðu. — í mörg undanfarin ár
höfðum við, að áliðnu sumri
tekið okkur eins konar frí og
farið saman á aðalfundi Stéttar-
sambands bænda, verið þar
gestir, fylgzt með þeim málum er
þar voru rædd og dvölin hafði
jafnan verið okkur til ánægju og
hressingar og hið sama var ætl-
an okkar að þessu sinni.
Þann 2. sept ,sl. lögðum við
upp í eina þessa ferð á aðalfund
Stéttarsambands bænda að Bif-
röst í Boi'garfirði. Eg sótti Jón
Guðmann heim að Skarði á til-
teknum tíma. Þar kvaddi hann
ástvini sína og heimili méð
venjulegri og sérstakri hlýju,
seig upp í bílinh hjá mér, glað-
ur og reifur, ög við renndum úr
hlaði í förina, sem reyndist vera
hans síðasta í þessu lífi. Daginn
eftir, þann 3. sept., kl. rúmlega 2
síðdegis, andaðist hann af hjarta
slagi í herbergi sínu í Bifröst
t'æplega 62 ára að aldri.
Jón Guðmann var fæddur
Skagfirðingur og var heimili
hans á Sauðárkróki allt frá því
að hann var lítill drengur og til
fullirðinsára .En um 26 ára ald-
urinn fluttist hann til Akureyrar
ásamt fjölskyldu sinni og bjó þar
til dauðadags. Á unglings- og
fullorðinsárum á Sauðárkróki
stundaði hann sjómennsku og
síðar verzlunarstörf og eftir að
hann fluttist til Akureyrai' stofri-
setti hann sína eigin verzlun, sem
hann rak nokkur ár með góðum
árangri. En þótt störf Jóns ^luð-
manns á yngri árum hefðu aðal-
lega beinzt að sjómennsku og
síðar að verzlun, þá mun hugur
hans þó hafa ímeigzt meira og
meira að landbúnaði og hinni
gróandi jörð. Þessu hugðarefni
helgaði hann síðan alla starfs-
orku sína á meðan hann lifði.
Jón Guðmann dáði jafnan feg-
urð íslenzkrar náttúru og oft
minntist hann fegurðar og tignar
hins skagfirzka fjallahrings, er
var honum jafnan hugfólginn og
kær frá æskuárum. — Og daginn
þann 2. september, þegar leið
Jóns lá í gegnum Skagafjörðinn,
í hinzta sinni, þá var sem fjöll og
dalir Skagafjarðar vildu kveðja
og heiðra þennan son sinn með
því þá að tjalda allri sinni fegurð
og mikilleika. Mælifellshnjúkur,
Glóðafeykir og Tindastóll stóðu
þarna í óvenjulegri birtudýrð,
sterkbyggðir og fagrir og teygðu
tinda sína upp í himinblámann,
sviphreinir og bjartir í sinni
óendanlegu varðstöðu.
Jón Guðmann var gæddur fjöl-
þættum gáfum og þekking hans
á þeim störfum, er hann helgaði
krafta sína, var óvenju viðtæk.
Framar öllu öðru var
hugur hans og . hönd bundin
moldinni, hinni gróandi og gjöf-
ulu móðurjörð, því að þrátt fyrir
margþættai' gófur hans og marg-
ar leiðir til annarra starfa kaus
hann öllu öðru fremur að
bóndi, rækta jörðina og gera
hana sér undirgefna og njóta
ávaxta hennar. Nokkru eftir að
hann flutti til Akureyrar keypti
hann smábýli í landi Akureyrar
og tók að breyta þar óræktarmó-
Um og melum í grænar og gró-
andi leridur, þar ól hann síðan
upp og ótti arðgæfan búpening,
sem hann ávallt umgekkst með
einstakri nákvæmni, nærgætni
og vinsemd til húsdýranna, en
allt þetta starf færði honum líka
ánægju og góðan arð, og þessi
störf hans voru þannig unnin, að
þau ui'ðu öðrum bændum til fyr-
irmyndar. Starfsdágurinn hjá
Jóni Guðmann var oft nokkuð
langur. Hann taldi ekki tímann,
sem fór til þessara starfa, því að
hvert velheppnað dagsverk gaf
honum „næturhvíld í arf“. — Og
Skarð varð að stórbýli á fáum
árum.
Jón Guðmann var sérstæður
persónuleiki. Honum nægði ekki
að vinna að sínum eigin bú-
rekstri, hann hafði einnig mikinn
áhuga fyrir félagsmálum bænd-
anna og þróun landbúnaðarins,
og til þessara starfa varði hann
oft miklum tíma. Það var fjarri
honum að vera aðeins áhorfandi.
Hann vildi vera þátttakandi og
sterkur liðsmaðUr í fararbroddi,
og hann var það vissulega. En
slíkir menn sem Jón Guðmann
eru jafnan nokkuð umdeildir.
Við vorum ekki alltaf sammála
varðandi málefni dagsins, en um
það var aldrei sakast á hvoruga
hlið, þó að deilt væri. En þrátt
fyrir það munu þeir, sem stund-
um deildu á mannfundum við
Jón Guðmann, alltaf minnast
hans með innilegri hlýju og
einnig sakna hans af heilum hug,
og að hann skuli nú vera horfinn
af sjónarsviðinu, því að hann var
góður drengur.
Sá sem þetta ritar er einn í
hópi þeirra, sem sakna Jóns
Guðmanns sem góðs og tryggs
samferðamanns og vinar, en fyrir
hið langa samstarf okkar flyt eg
honum hér mínar innilegustu
þakkir og hugheilar kveðjur og
að lokum: Eiginkonu hans, Guð-
laugu ísaksdóttir, börnum þeirra
og. öðrum ástvinum votta eg
innilega samúð mína og bið Guð
ð blessa þau og gefa þeim styrk
í soi'g þeirra.
Jónas Kristjánsson.
Frá Skákfélagi Ak.
Föstudaginn 29. ágúst efndi
Skákfélag Akureyrar til hrað-
skákkeppni. Er þetta alger ný-
breytni hjá félaginu, því að
venjulega falla hér allar skák-
íðkanir niðUr á sumrin. Nýjung
þessi tókst mjög vel. 90 keppend-
endur mætti til leiks, sem er
næstum því met-þátttaka. — Ur-
slitakeppnin fór fram 2. sept. og
sigraði Kristinn Jónsson, hlaut
6V2 vinning af 9 mögulegum. 2.—
3. Júlíus Bogason 6 v. 2—3. Har-
aldur Ólafsson 6 v. 4. Jóhann
Helgason 5 l,'z v. 5.—6. Albert
Sigurðsson 5 v. 5.—6. Margeir
Steingrímsson 5 v.
Keppt var um ,,Jónsbikarinn“,
gefinn af Jóni lngimarssyni. Er
bikarinn farandgripur, sem
vinnst til eignar ef sami maður
vinnui' hann þrisvar í röð eða 5
sinnum alls. Var þetta í þriðja
skipti er teflt var um hann, en
áður hafa þeir JúlíUs Bogason og
Haraldur Ólafsson unnið hann
einu sinni hvor.
Kvr til sölu
j
2 iingar kýr til sölu.
Slgurbjörg Þorsteinsdóttir,
Eyrarlandsholti,
sími 2159.