Dagur - 27.09.1958, Blaðsíða 5

Laugardaginn 27. september 1958
DAGUR
5
Landbúnaðarsýningin á Selfossi
Hugleiðingar á heimleið
Geiið bókar
Vordraumur og vetrarkvíði, kvæði eftir
Heiðrek Guðmundsson
Hver kynslóð á örðugt með að
færa fullai' sönnur á hvað það sé,
sem sagan kann að geyma af at-
höfnum hennar. Svo er það og
með landbúnaðarsýninguna á
Selfossi, að óvíst er í dag, hversu
hún verður metin á söguspjöld-
um. En hverfi hún þaðan með
öllu, mun fleiru hætt, enda óvíst
hvort við höfum efni á að gleyma
henni að fullu. Hitt er trúlegra
að hennar vei'ði minnzt, ekki að-
eins vegna þess glæsibrags er yf-
ir henni hvíldi, heldur verði hún
metin sem gagnmerkur þáttur í
brautryð j endastarf i ky nslóðar
vorrar. Sú tillaga hefur komið
fram í sambandi við sýninguna,
að hún ætti að verða upphaf að
skipulegum landbúnaðarsýning-
um, sem haldnar séu til skiptis í
landsfjórðungunum, með lands-
sýningu fimmta hvert ár. Ýmsar
af grannþjóðum okkar munu
efna til slíkra allshei'jarlandbún-
aðarsýninga á hverju ári. Það
virðist ekki fjarri lagi að árleg
landssýning væri ofrausn af
hendi þjóðarinnar, enda trúlegt
að það væri ofraun bændum að
sækja slíka sýningu. Tillaga um
fjórðungssýningar virðist mjög
athyglisverð, og því trúlegt, að
Sunnlendingar hafi þar gerzt
hinir ágætustu brautryðjendur.
Hér er ekki ætlunin að kveða
upp neinn allsherjardóm um
sýninguna. Vildi þó gjarnan geta
nokkurra þátta, sem mér var
sérstök ánægja að virða fyrii'
mér. Fer þó fljótt yfir sögu.
★
Þó að búfjárræktardeildin
væri ekki mikil að vöxtum var
hún þeim mun ánægjulegri álit-
um. Þó að tign og íþróttir hest-
anna okkar njóta sín ólíku betur
þar, sem „stigháir fákar á völd-
um vegi vagga skiptri mön“ (St.
frá Hvítadal) en þar, sem þeir
standa bundnir á bás, þó að
hreinlegui' sé í bezta lagi, vakti
sá hópur, er þar blasti við aug-
um, unað þeirra er fögrum hross-
um unna. Þar var hinn víðfrægi
Hreinn frá Þverá í forsæti, og
mun, þrátt fyrir fegurð félaga
hans, hafa skipað það sæti með
fullri sæmd.
Nokkrar kýr voru þar, hinir
glæsilegustu gripir. Sérstaka at-
hygli vakti það, að þar stóðu
þrjár kýr samhliða, sem allar
voru undan nautum frá sama
bóndanum, og þó ekki systur. —
Ekkert er fjær mér, en gera lítið
úr þætti þess bónda, er þar átti
hlut að. En vert er að benda á, að
hann er ekki einn um þá hitu.
Að baki hans stendur hálfrar
aldar samstarf, — önn heillar
kvnslóðar, sem svo hefur tekizt,
að á því samstarfi hvílir að
verulegu leyti sú glæsta þróun,
sem nú einkennir nautgriparækt
Sunnlendinga, — samstarf sem
ekki er enn hafið víða um land.
— Allar eru kýr þessar kosta-
gripir.
Þar var og holdakýr með káli’
ííinn, — hálfblóð. Er þar um að
ræða athyglisverðan landnema á
landi voru. Virðist of snemmt að
fullyrða um gildi hans fyrir
landbúnað okkar. Hitt mun þó
fjarri lagi, að fullyrða að hann
eigi hingað ekkert erindi. En
hraustlegt var parið og að gerð
allri býsna fjarrænt kynstofni
okkar.
Fjórar ær sá eg á sýningunni
með 13 lömbum. Mun það fágæt
frjósemi. Tvær ær voru þar fjór-
lembdar. Var önnur sú fjöl-
skylda frábær yndisauki, enda
auðsætt að þar var alið við alls-
nægtir. Hinni virtist hafa verið
ofraun það, sem' af henni var
heimtað. Mun ekki fjarri lagi að
álykta, að heildarniðurstöður
slíkrar frjósemi verði á líka
lund, og þar blöstu við augum,
og þó trúlega sjaldséðari sú hin
glæstari myndin.
Nokkrir hrútar voru þar,
vænlegir í bezta lagi. Meðal
þeirra var sá, er talið er að
þyngstur sé þeirra hrúta ís-
lenzkra, sem vegnir hafa verið,
svo að vitað sé. Bitastætt mun
þar í bezta lagi, en lagðprúðari
mætti hann vera ,svo að vel væri.
Gylta var þar með grísum, —
sællegur hópur, — svo og nokk-
ur hænsn. Blasti þar við ræktun,
og rækt við hópinn.
★
Deild var þar helguð gróðri.
Var hluti garðyrkjunnar fyrir-
ferðarmestur, enda tvíþættur, og
báðir athyglisverðir' í bezta lagi.
Hinn fyrri var ætlaður í askana,
— fjölbreytinn og fagur og hinn
girnilegasti. Blasti þar ágætlega
við hve garðyrkjan er orðin
ríkur þáttur í fari sunnlenzkra
bænda innan veggja og utan.
Hinn þáttur garðyrkjunnar var
helgaður þjónustunni við fegurð-
arþrá vora, — blómarækt. Vakti
sá þáttur mjög verðskuldaða að-
dáun fyrir fegurðarsakir. Grunn-
flöturinn var mosi, tekinn úr
hraunum Suðurlands. Virtist
fegurð hans ganga töfrum næst,
sem grunnur þess blómaskrúðs,
en hann bar þar uppi. Hann er,
sem kunnugt er, einn af höfuð-
landneinum vorum á ördeyðu
brunahrauna, og því alinn við
þröngan kost. Má því ætla að
drjúgum hefði fölnað sumt af því
blómaskrúði, er þarna reis yfir,
og varpaði sínum töfraljóma yfir
hann, ef það hefði þurft að sætta
sig við lífskjör hans. En hvað
sem um það kann að mega segja
var myndin, sem þar blasti við
augum, gerð af frábærri smekk-
vísi og kunnáttu.
Þar átti sandgræðslan dálítið
barn, yfirlætislaust en athyglis-
vert. Þar horfði við augum í lít-
illi, en vel gerðri mynd, önn
þeirrar kynslóðar er fyrst íslend
inga „sandfok með svarðreipum
batt“, eins og St. G. St. kemst að
oi'ði. Þó að myndinni væi'i unnið
með ágætum, má ætla að ástæða
hefði verið til að gera ævintýr-
inu á Skógasandi fyllri skil. En
þegar augum var rennt yfir það
sem þar var sýnt virtist ekki
djarft að láta sig dreyma um, að
næsta kynslóð íslendinga ætti
þess kost, að „koma að Korn-
brekkum“ (M. J.) gi'ónum. Og
þegar skoðuð var króin hans
Klemensar á Sámsstöðum, sem
þar var á næsta leiti, — hljóðlát
og smágerð, — virtist ekki djarft
að vona, að kynslóðin geti komið
þar að kornbrekku.
★
Sú deild sýningarinnar, sem
trúlega hefur mest bundið huga
bænda, mun hafa verið sú, sem
tengd var heimilisdráttarvélum á
einn eða annan hátt, og sjálf-
sögðu þær sjálfar í ýmsum
myndum. Hafi menn eltki gert
sér það ljóst fyrr, blasti það þar
við, hvílíkt feikna fyrirtæki ein
dráttarvél er, ef miðað er við
kaupgetu meðalbúa og þar fyrir
neðan, þegar það er metið til
fulls, sem henni þarf að fylgja til
þess að hún verði bóndanum sú
hjálparhella, sem öll rök hníga
til. En þar sást líka að margt
þessara gripa er „sýnd en ekki
gefin veiði“ hinum smæri'i bú
endum. Lokkar þessi þáttur
lengra en fært er á þessum stað.
Þeir sýnendur þessarar deild-
ar, sem fyrirferðarmestir voru
þar, voru SÍS, Dráttarvélar h.f.
og Globus h.f., allir með athygl-
isverðar nýjungar, sem reynslan
ein getur fellt fullnaðardóm um.
Kaupfélag Árnesinga átti þar
sérstaka deild frá smiðjum sín-
um. Voru þeir gripir, er það
sýndi, hvort tveggja í senn fagrir
og traustlegir, — í fáum orðum
sagt: hið glæsilegasta smíði.
★
SÍS átti þar iðnaðarvörudeild,
— ekki fyrirferðarmikla en með
glæsibrag. Mátti þar sjá hinar
ágætustu vörur sem unnar eru
úr framleiðsluvorum bænda. —
Mun tormetinn til fulls sá þáttur
þess í framvindu landbúnaðar-
vara, sem bundinn er iðnaði
þeim, sem það hefur stofnað til.
Sunnlenzkar húsmæður skip-
uðu þar eitt horn með heimilis-
iðnaði sínum, og vörðu það með
hinni mestu sæmd, sem þeirra
var von og vísa. Væri lokkandi
að staldra þar meir við en hér er
gert.
Hér hefur aðeins verið stiklað
á stóru, og engu gerð viðunandi
skil, enda mörgu gagnmerku
sleppt. Öll virtist sýningin með
glæsibrag, og ná þeim tilgangi
sínum með ágætum, að bregða
upp mynd af sunnlenzkum land-
búnaði eins og hann er, og eins
og vonir standa til að hann verði
innan skamms, að svo miklu
leyti, sem hann hefur enn ekki
náð því, og þó að ógleymdri lítilli
en laglegri mynd, sem þar var
brugðið upp og mætti gjarnan
heita: „Fyrir 50 árum“, mynd,
sem tvítugir unglingar trauðla
skilja til fulls, enda torskýrð svo
vel sé fyrir þeim, sem aldir 'eru
upp við allsnægtir í dag. En hún
minnti líka á, að sýningin var af-
(Framhald á 7. síðu.)
Útgefandi: Bókabúð Rikku.
Prentsmiðja Björns Jóns-
sonar h.f. prcntaði.
Það er ekki ýkja langt frá ljóði
til pappírs, og eg get ekki látið
hjá líða að lýsa óánægju minni
yfir útgáfu íslenzkra Ijóðabóka
nú um langt skeið. Ekki er annað
að sjá, en aðaláhugamál útgefand
anna sé að hafa hverja ljóðabók
nógu fyrirferðarmikla. Pappírinn
er hafður sem þykkastur, víða er
ein vísa á blaðsíðu, annaðhvort
efst eða neðst, og svo er bilið á
milli vísnanna á sömu blaðsíð-
unni óeðlilega langt. Þessi útgáfu
tízka mun upphaflega komin frá
útlöndum. Svei henni! — Ljóða-
bók verður dæmd eftir gæðum
— ekki magni pappírs. Auðir
fletir á blaðsíðu gera engum sér-
lega glatt í geði, nema síður sé.
Utgefendur ættu að taka sér til
fyrirmyndar útgáfu Snæbjarnar
Jónssonar á ljóðum Gríms
Thomsen. Þær bækur er gaman
að handfjatla.
Heiðrekur Guðmundsson er
gott skáld. Kvæðin í þessari síð-
ustu bók hans eru mörg góð og
sum ágæt. Mál og rím leikur
honum á tungu, en kvæðin hafa
flest einhvern boðskap að flytja;
þau skilja eitthvað eftir. „Æðsta
listin er að gefá öðrum mönnum
heyrn og sýn,“ segir skáldið
sjálft í einu kvæðinu, en slíkt
tekst allri góðri list að einhverju
leyti.
Ekki geðjast lesanda síður að
bók þessari fyrir þá sök, að á bak
við ádeilurnar í ljóðunum, en
þær eru allmargar, má eygja
hófsaman og réttsýnan mann,
sem stríðlundaður er og óvæg-
inn við hræsni mannlífsins — en
mildur þó — og ræðst ekki, fyr-
ir tízku sakir og vinsælda, á
garðinn, þar sem hann er lægst-
ur.
í kvæðinu: „Góður flokksmað-
ur“ er þessi vísa:
„Á meðan þú í flokksins fangi
sefur,
er frelsi þínu og viti búið tjón.
Þó ei sé brugðið fjötri þér um fót,
er ílækt þín sál í möskvaþéttri
nót.
Og bókstafstrúin blinda um sig
grefur,
því biluð er þín góða heyrn og
sjón.
En flokksins guð á dauðadyggan
þjón,
er dómgreind sinni allri tapað
hefur.“
í kvæðinu „Sérvitringur“ er
líka vikið að stjórnmálunum.
Þar er þessi vísa:
„Á löngum vegi milli orðs og
efnda
var óljóst margt og hulið þoku
og reyk.
Af í'áðnum hug var refskák tefld
um nætur.
Þar réði hjartað aldrei neinum
leik.“
En skáldið yrkir um fleira en
spillingu stjórnmálanna og tekur
þá mildari höndum á því, sem ef
til vill gæti betur farið. í kvæð-
inu „Eftir lestur“ er borin hönd
fyrir höfuð þeim, sem lesa róm-
ana sér til skemmtunar fremur
en hinar frægu bækur og leiðin-
legu (það fer venjulega saman).
Þar segir:
„Um frið og gleði fýsir þann að
dreyma,
er fári heims og sorgum kýs að
gleyma.
Sá draumur kemur engum
öðrum við.“
í kvæðinu „Form“ kemur ekki
sízt fram víðsýni hins rímelska
og rímsnjalla skálds. Þar er ekki
kveðinn upp neinn sleggjudóm-
ur um rímleysuna, heldur sagt:
„O, lofið listastefnum
að leika um frjálsan heim.
Menn blása anda í efnið,
sé eitthvert líf í þeim.“'
í liðnu lífi hvers manns eru
stundir, sem harmur er að minn-
ast, ekki vegna þess, hvað þá var
sagt, heldur vegna þess hvað þá
var ósagt látið.
Fyrir mörgum árum heyrði eg
Elsu Sigfúss syngja lag við ljóð,
og hefur hvorugt farið úr hug
mér síðan, enda er lagið fagurt
og lífspeki í ljóðinu, einföld —
eins og öll speki.
„Hvis du har varme tanker,
spar ei pá blide ord.
Giv mange, giv i blinde. . . . “
Eftir þessari ráðleggingu fara
víst færri en skyldi, en því
minnist eg á þessar erlendu Ijóð-
línur, að eitt ágætt kvæði Heið-
reks heitir „Þögn“, og þar er
vikið að hinu sama, þótt ekki sé
gengið jafnbeint að kjarna máls-
ins:
„Orðin, sem eg segja vildi,
syngja nú í huga mér.
Liggur því í þagnargildi
það, sem bezt og fegurst er.“
Þögnin verður þeim að bana,
þar sem hin af gömlum vana
fljúga af vörum fyrr en skyldi,
fánýt bæði mér og þér.
Svo lízt mér á þessa kvæðabók,
að þar yrki skáld, sem öll hafi til
þess skilyrðin að yrkja enn betur
seinna. o. s.
Vorið,
3. hefti þessa árs, er nýkomið út.
Það flytur Ömmusögu eftir Jó-
hannes Óla, viðtal við Helgu
Haraldsdóttui' sundkonu, Máva-
hreiðrið eftir Sverre By, smá-
leikinn Eins og gengur í þýðingu
Hannesar J. Magnússonar, Maur
inn og engisprettan, þýdd af
sama, Snæfellsför eftir Ólaf Þór
Hallgrímsson, ungverskt ævin-
týri o. m. fl. — Margar myndir
prýða þetta hefti.
Vorið er gefið út hér á Akur-
eyri og annast skólastjórarnir
Hannes J. Magnússon og Eiríkur
Sigurðsson útgáfu og ritstjórn. —