Dagur - 04.11.1959, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 4. nóvember 1959
Miðvikudaginn 4. nóvember 1959
D A G U R
5
og skurði,
Hinir kunnu skipstjórar á
Akureyri, þeir Egill Jóhanns-
son og Bjarni Jóhannesson,
segja hér frá ferð sinni í boði
Landssambands íslenzkra úí-
vegsmanna, sem farin var nú
í haust, og er Egill ferðasögu-
ritarinn.
unnn.
Skrifxtofa t Hal'narstraMt 90 — Simi 11 íiíi
RlTSrjÓRl:
E R L I N c; IJ R D A V í D S S () N
AuglýsiogasljtWi:
j Ó\ S V \J V ELSSON
Áfgangtiriun kostar kr. 7r>.0<)
Itlaflifl kt'mui út á miflvikuilíigttm og
laugnrdtigiim, þrgar rfni standit til
Cjatddagi rr 1. jiili „
PHF.NTVF.UK Ol)DS HJÓRNSSONAR H.F.
Kiinnir skipstjórar segja frá ferðalagi um
meginlásid Evrópu
ÓVÍST UM STJÓRNARMYNDUN
SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN hefur
tapað meiri hluta sínum í Reykjavík, svo að
segja má, að Mökkurkálfi skjálfi á Grjót-
túnagörðum. Flokkurinn hlaut þar 51% at-
kvæða við kosningarnar í vor, eða 17243 at-
kvæði. Nú hlaut Sjálfstæðisfiokkurinn ekki
nema 46,7% atkvæða, eða 16474 atkvæði í
höfuðborginni, en aðrir flokkar samtals
18836 atkvæði, eða 53,3%.
En samt varð niðurstaðan sú, að Sjálfstæð-
isflokkurinn með sín 46,7% hlaut 7 þing-
menn kjöma, en hinir flokkarnir með 53,3%
atkvæða á bak við sig, ekki nema 5 þingmenn
kjörna. Þannig kemur hið stærðfræðilega
réttlæti hlutfallskosningafyrirkomulagsins
út. Og víst sýnist „réttlætið“ nokkuð vafa-
samt, svo að ekki sé meira sagt.
Kosningarnar í heild sýna, að Alþýðuflokk-
ur og Alþýðuhandalag hafa endurheimt
nokkurt fylgi, sem frá þeim hvarf í vor til
Framsóknarflokksins. En þannig er ekki
ástatt um Sjálfstæðisflokkinn. Fyrir hann eru
þessar kosningar töluvert mikið áfall, sem
ekki þýðir að sniðganga, enda gera forystu-
menn flokksins sér fulla grein fyrir hinum
óhagstæðu kosningaxirslitum flokks síns.
Sjálfstæðisflokkurinn átti, samkvæmt kosn-
ingaúrsitunum í vor, að fá 27 þingmenn, en
fékk aðeins 24 þingmenn. Sigurður Bjarna-
son átti að komast að á Vestfjörðum, en féll.
Friðjón Þórðarson átti að ná kosningu í Vest-
urlandskjördæmi, en féll líka eins og Alfreð
Gíslason í Reykjaneskjördæmi. Og þar sem
heildaratkvæðatala flokksins lækkaði, nægðu
uppbótarsætin honum ekki til að bæta upp
mannfallið. Og mannfallið breytti líka áætl-
un flokksstjórnarinnar um það, hverjir
hljóta skyldu uppbótarsætin.
Framsóknarflokkurinn vann mikinn sigur
í kosningunum í vor. Að því fylgi óbreyttu
átti hann að fá 17 þingmenn kjörna nú í
haustkosningunum. Þessa 17 þingmenn hlaut
hann líka. Þótt flokkurinn setti sér hærra
mark í kosningabaráttunni, munu flestir
vera sammála um það nú, að hann megi vel
við úrsitin una. Hann hlaut að þessu sinni
25,7% greiddra atkvæða í landinu, en í kosn-
ingunum 1953 hlaut hann 21,9% atkvæða og
.16 þingmenn kjörna.
Þeir, sem ætluðu sér að koma Framsóknar-
flokknum á kné með kjördæmabyhingunni,
munii hafa orðið fyrir miklum vonbrigðum.
Enn er ekki víst, hvenær Alþingi kemur
saman, en eigi á það að verða síðar en föstu-
daginn 20. nóv. Ryrjað er að ræða um vænt-
anlega stjórnarmyndun og eru margir mögu-
leikar fyrir hendi. Fyrir liggur yfirlýsing
Framsóknarflokksins um, að flokkurinn
muni að kosningum loknum kanna mögu-
leika á myndun vinstri stjórnar, og verður að
sjálfsögðu við það staðíð. Sumir nefna þjóð-
stjóm til þess að unnt væri að gera gagngerð-
ar breytingar í efnahagsmálum, en ennþá
mun fullkomin óvissa ríkja um stjórnar-
myndun.
Raunar var förin farin í sam-
bandi við og að nokkru leyti í
boði tveggja viðskiptafyrirtækja
okkar fslendinga, í neta-, línu-
og nótagerð, en þessi fyrirtæki
eru Apeldoom Netfabrik í Hol-
landi og Esbjærg Toverksfabrik í
Danmörku, og vorum við því á
vegum netaverksmiðjunnar í
Apeldoorn, á meðan við dvöldum
í Hollandi, en á vegum tóg-
verksmiðjunnar í Esbjærg, frá
landamærum Danmerkur og
Þýzkalands til -Kaupmannahafn-
ar, en eftir það voru allir sjálf-
ráðir ferða sinna.
HópUrinn, sem að þessu sinni
taldi 41 meðlim, var samansafn-
aður víðs vegar að af landinu,
aðallega þó áf Vestur- og Suð-
vesturlandi, - t. d. var einn frá
Austfjörðum og einn frá Vest-
mannaeyjum.
Þetta var vel. skípulögð ferð,
með fjórum fararstjórum, öilum
frá Sambandi íslénzkra útvegs-
manna. Sigurður Egilsson for-
stjóri var aðalfararstjóri og fórst
honum það mjög vel. Hann er
ágætur leiðsögumaður, gæddur
verulegu magni af kímnigáfú og'
mátulegri gamansemi til að hafda
hópnum í góðu slíapi. Gunnlaug-
ur Björnsson og Kristján Ragn-
arsson voru honum til aðstoðar
við að halda hópnuru saman og
létta undir, þar sem þess. þurfti
með, og Sigurður Stefánsson
annaðist öll peningamálin, og sá
um að hver fengi sitt. '
Við flugum frá Reykjavík
þann 22. september síðastliðinn
með Hrímfaxa, og var flogið um
háloftin til Prestwick, og tók sú
ferð 2% klukkustund. Þar var
skipt um flugvél, því að Hrím-
faxi var á leið til Kaupmanna-
hafnar, og stigið upp í hollenzka
flugvél, Super Constellation, og
flogið með henni til Amsterdam
í Hollandi. Þangað vorum við
komnir kl. 0,35, ísl. tími, og hafði
því ferðin frá Reykjavík til Am-
sterdam tekið 4% klst. með við-
komu í Prestwick.
-Skurðirnir miklu og
fljótandi hús.
Að tollskoðun lokinni vorum
við látnir stíga upp í gríðarmik-
inn. langferðabíl, sem tók allan
hópinn og farangurinn líka og
síðan haldið til borgarínnar, en
flugvöllurinn er nokkuð utan við
og þegar inn í borgina kom, var
hópnum boðið í bátsferð um síki
sem hun er full af, og
síðan um höfnina. Hollenzkur
stúdent, sem talaði ensku, hafði
verið fenginn til að skýra frá því
helzta, sem fyrir augun bæri í
ferðinni.
Farið var undir fjölda brúa,
liggja yfir síkin og skurðina,
stúdentinum sagðist svo frá,. að
síki og skurðir borgarinnar væru
60 km. að lengd, að yfir þau
lægju 503 brýr. Víða voru fljót-
andi íbúðarhús bundin .við sík-
isbakkana, og taldi leiðsögumað-
að um 1600 slík hús
mundu vera í borginni, með um
6000 íbúum, sem greiddu 6 gyll-
ini á mánuði fyrir að mega hafa
þau bundin við bakkana, það er
að segja hvert hús. Ekki voru
hús stærri en svo í mínum
augum, að ta'lin mundu þau
þröngur húsakostur hér heima á
íslandi.
Drottningarhöllin og litla húsið.
Fram hjá höll drottningarinnar
var farið, þar sem hún dvelur, þá
sjaldan hún kemur til Amster-
annars hvað hún eiga.eitt-
meira af slíkum höllum til
og frá um Holland. Minnsta hús
borgarinnar fengum við einnig að
sjá, því að það var borað inn á
milli tveggja stórhýsa, eða tvö
stórhýsi byggð upp að því, og
vitum við ekki hvort heldur var,
enda mátti okkur á sama standa,
en þettá hús, sem er upp á tvær
hæðir, hefur aðeins einn glugga
á framhlið hvorrar hæðar, og eru
þeir gluggar ekki stórir, enda
gefur framhliðin ekki pláss fyr-
ir meira.
Leiðbeinandinn lét þess einnig
getið, að nafn borgarinnar,
Amsterdam, væri þannig til
komið, að á smáeyju 'í ánni
Amster, en þessi á rennur um
borgina og eyja heitir áhollenzku
Dam, hefði fyrsta húsið verið
byggt, og lá þá nafnið í augum
uppi.
Risaskip.
Höfnin í Amsterdam er allstór,
og mikil skipa- og vélasmíða-
starfsemi fer þar fram. Þar gat
að líta stór skip í smíðum, full-
smíðuð og svo eldri skip, sem
gegna eiga flutningaþörfum hol-
lenzku þjóðarinnar. Mest bar
þarna á skipum Konunglega
skipafélagsins, sem kvað eiga um
90 skip, öll fleiri þúsund smálest-
ir. Þó kvað höfnin í Rotterdamj
FYRRI HLUTl
en hána fengum við ekki að sjá,
vera mörgum sinnum stærri en í
Amsterdam, og var okkur tjáð,
að á síðasta ári hefði umferðin
um Rotterdamhöfn verið þriðja
stærsta í heiminum, miðað við
tonnatölu þeirra skipa, sem um
höfnina fóru, og finnst okkur það
stórkostlegt, ef satt er. Annars
eru Hollendingar engir aukvisar
í framkvæmdúm, sem greinilega
má marka á því, að nú eru t. d.
að hefjast byggingar á fjórum
risaskipum, sem verða þau
stærstu, sem ennþá hefur verið
hafin smíði á í heiminum. Þetta
eiga að verða fjögur 120 þúsund
að veita vatninu alveg af gróður-
reitunum, þar sem fólkinu er
ætlað að sefja upp bú sín. Vatn-
ið á svo sð renna eftir þessum
skurðum að dælustöðvunum, sem
svo dæla því fyrir skjólgarðana,
sem hlaðnir eru utan um svæðin,
til að varna vatninu inngöngu
utan frá.
Skjólgarðar þessir eru mjög
öflugir og vel byggðir og alveg
óhugsandi að þeir geti bilað,
nema að sprengjukast eða miklar
jarðhræringar eigi sér stað, en
það hefur enginn getað ráðið við
hingað til. Viðbúnaður til að
mæta slíku, ef til kæmi, mun þó
vera fyrir hendi, eins öflugur og
mannlegt hugvit nær.
Nýtt mannvirki fyrir
3 milljónir manna.
Þegar búið er að þurrka upp
alla þrjá áfanga, er gert ráð fyrir
að um þrjár milljónir manna fái
þar skilyrði til lífsafkomu, því að
hafsbotninn þarna er þrunginn
gróðurmagni, sem bezt sést á því,
að jafnskjótt og sáð var í hið ný-
þurrkaða svæði, þaut grasið upp.
Fljótt á litið virðist landið
þarna vera um það bil 3—4
metrum lægra en sjórinn utan
við garðana.
Fagurt er á Rínarbökkum.
smálesta farþega-flutningaskip,
sem ætlað mun að keppa við
flugið” yfir Atlantshafið, þ. e. a. s.
halda fargjöldunum niðri. Skip
þessi munu eiga að fara með
mun meiri hraða yfir hafið, en
hingað til ihefjir tekizt að ná á
þessum leiðum.
Furðuleg mannvirki.
Annað stórkostlegt vitni um
dugnað og elju þessarar þjóðar,
fengum við að sjá, á meðan við
dvöldum í landinu, en það er
uppþurrkun á botni Suðurssjáv-
ar (Suidersee). Okkur voru sýnd
þessi mannvirki, sem hljóta að
vekja stórfurðu og jafnframt að-
dáun þeirra er þau sjá, fyrir því
afreki sem þarna blasir við.
Meira en 2/5 hlutar, eða næst-
um helmingur af Suðursjónum,
er nú í takinu í þremur áföngum.
Fyrsti áfanginii er að verða að
nytjalándi, eða verður það innan
skamms, landið orðið að mestu
þurrt, en eftir að grafa skurði til
Heidelberg — hinn frægi og fagri háskólabær.
Við vorum fluttir sjóveg út
með varnargörðum þessum, en
fórum í bílnum til baka. Akveg-
urinn liggur eftir garðinum og er
mjög breiður.
Yzt úti á landi þessu er verið
að byggja upp nýjan bæ eða
borg, sem heitir Leiley Stad.
Borgin er nefnd svo tii heiðurs
verkfræðingnum Leiley, sem fyr-
ir aldamótin síðustu gerði teikn-
ingar og útreikninga, og lagði á
ráðin um uppþurrkun sjávar-
botnsins á þessum slóðum, og
svo djúpskyggn var þessi verk-
fræðingur í áætlunum sínum og
aðferðum, að þrátt fyrir stó.rstíg-
ar framfarir og jafnvel stökk-
breytingar í verklegum efnum
síðan, eru áætlanir hans ennþá
þær, sem taldar eru beztar og
farið er eftir. ,
Grjótklæddir garðar.
Sérstaka furðu vekur einnig,
að til þess aS grjótkiæða þessa
vai-nargarða utan, en það ’hefur
reynzt nauðsynlegt til að tryggja
þeim nægilegt viðnámsþol, að
ekkert grjót er til í Hollandi, og
hefur því orðið að flytja það inn,
aðallega frá Þýzkalandi. Einhver
úr hópnum hafði orð á því, að
við á íslandi mundum geta séð
af svo sem einu fjalli handa þeim
án þess að bíða við það nokkurt
tilfinnanlegt tjón. Ekki þykir oss
samt líklegf að til þess konii, því
að flutningar svona langa leið
sennilega kostnaðarsamir.
Netaverksmiðja.
Að sjálfsögðu var okkur sýnd
hétavérksmiðjan í Apeldoorn,
því að til þess vgr ferðin fyrst og
fremst farin. Þetta er mikil
verksmiðja og ein sú stærsta í
þeirri grein í álfunni. Mjög er
gaman og athyglisvert að sjá,
hvernig hinar ýmsu vélar vinna,
og hægður var hraði þeirra á
með.an við skoðuðum, til þess að
hægt væri að sjá þetta betur. —
Sérstaka athygli vakti vélin, sem
hnýtti tvo hnúta á möskvana. —
Það hefur sem sé verið töluvert
umkvörtunarefni, síðan nylonið
kom til' sögunnar, hversu mjög
hnútunum hætti við að dragast
til, og er þessi tvíhnýting tilraun
til að ráða bót þar á. Stjórnend-
ur verksmiðjunnar lögðu áherzlu
á þá ósk sína, að látnar væru í
ljós allar aðfinnslur og umkvart-
anir varðandi framleiðsluna, ef
einhverjar væru, svo að hægt
væri að bæta þar um. Tilrauna-
stofa er starfandi í þessu sam-
bandi við verksmiðjuna; og er
þar reyndur styrkleiki allra þráð
anna sem unnið er úr, til að
tryggja vöruvöndun, og var okk-
ur einnig gefinn kostur á að sjá
það.
Áður fyrr hafði þessiverksmiðja
unnið net sín úr bómull, naestum
eingöngu, en nú er unnið úr ny-
loni að 95%.
Dieselvéiar.
Tvær stórar dieselvélaverk-
smiðjur voru okkur sýndar á
meðan við dvöldum í Hollandi,
og er önnur þeirra í Svolle og
heitir Merkspoor, en hin í Am
sterdam, og heitir Stork. Einnig
þar fengum við að sjá öll stig
framleiðslunnar, allt frá mótun
glóandi málmstykkjanna að vél-
Vatnsorgelið víðfræga.
unum í gangi. Viðskipti við
þessar verksmiðjur hafa víst
verið lítil eða engin hingað til, en
nú mun í ráði að hefja viðskipti
við þær.
Þar sem þeir staðir, sem vér
höfum getið um, eru í verulegri
fjarlægð hver frá öðrum, er ljóst
að aka varð töluverðar vega-
lengdir, og var það og gert, í og
með til að sýna okkur sem mest
af landinu, enda fórum við um
verulegan hluta þess. Landinu
þarf varla að lýsa, því að svo
margir hafa gert það áður, en
það er afar frjósamt land, og
blómskrúð er þar mjög mikið.
Þrifnaðinum má heldur ekki
gleyma, en hann er framúrskar-
andi, því að á öllum vegum sem
við fórum um sást ekki fis'.
Á meðan við dvöldum í Hol-
landi, gistum við á hótelinu
Keisara Krónan, sem er í útjaðri
Apeldoorn borgar. Það var
ágætur staður að dvelja á, og
ráðvendni var þar á hástigi, sem
við fengum mjög greinilega stað-
fest. Umhverfið aðlaðandi, epla-
trén og aðrar nytjajurtir í blóma
og kyrrð og rólegheit eins og
bezt varð á kosið.
Um Rínardal.
Eftir fjögurra daga dvöl kvödd-
um við Holland. Áætlunin hljóð-
aði þannig ,að ekið skildi upp
eftir Rínardal, sem viðurkennd-
ur er eitthvert fegursta umjerða-
svæði Þýzkalands, nokkur hluti
leiðarinnar skildi farinn með far-
þegaskipi Rínar og gist í Riides-
heim, sem er lítil borg á austur-
bakka fljótsins. Þangað áttum við
að vera komnir að kveldi laugar-
dagsins 26. september, en þá var
búizt við mikilli uppskeruhátíð
með tilheyrandi gleðskap í Rud-
esheim, sem þeim kunnugu mun
hafa þótt eftirsóknarverður. —
Daginn eftir skildi svo ekið upp
til Heidelberg til að skoða þann
eftirlætisbæ. Fara til Rudesheim
Framhald d 6. siðu.
Krisfín Jóhannsdóftir
KVEÐJUORÐ
Dáin, horfin, varð mín fyrsta hugsun, er eg frétti
andlát frú Kristínar Jóhannsdóttur, er lézt 15.
október síðastilðinn.
Eg játa, að mér var harmur í huga að samveru-
stundum okkar frú Kristínar var lokið hér í þess-
um heimi. Við höfðum ekki verið kunnugar um
langt skeið, en við vorum engu að síður tengdar
sterkum vinaböndum. Því er það þó að eg segi við
andlátsfregn hennar: dáin, horfin, þá er það raun-
ar fjarstæða ein, hún er mér hvorugt. Hún lifir í
minningum mínum og' er mér ljóslifandi fyrir hug-
skotssjónum, eftir sem áður. Frú Kristín var mikil
kona, sem átti þann persónuleika, er sálubót var að
kynnast. Mun eg naumast ein um þann vitnisburð.
Já, minningarnar um frú Kristínu streyma fram.
Eg minnist okkar fyrstu kynna, þegar við fórum
saman á flugvöll Akureyrar, er sú margþráða
stund að fyrsta sjúkraflugvél Norðlendinga skyldi
koma á völlinn. En flugvélinni stjórnuðu og voru
meðeigendur 2 synir Kristínar. Eg man og gleymi
aldrei, hve mikil gleði og eldmóður ljómaði af
henni við þetta tækifæri og hversu hamingjusöm
hún var yfir, að synir sínir skyldu velja sér svo
göfugt hlutverk, sem sjúkraflugið var, og var
henni þó ljós hættan sem því fylgir. Frú Kristín
var stór í augum mínum þá í stolti sínu og fögnuði.
En mörgum sinnum stærri var hún í sorg sinni, er
elzti sonur hennar fórst, ásamt þremur ungum
mönnum, hinu ógleymanlega flugslysi. Þetta var
áfall sem mörgum hefði orðið erfitt að bera af sér.
Eg minnist þessa sorglega slyss. Aldrei á ævi minni
hefur mér liðið verr en þá. Eg hugsaði til móður
flugstjórans, hvílíkur harmur væri að henni kveð-
inn, og taldi mér skylt að fara til hennar, og trúði
jafnvel að eg gæti ef til vill gert þar eitthvert gagn.
Eg fór þar enga erindisleysu, en á allt annan hátt
en eg hugsaði. Það var eg sem huggun hlaut frá
henni, en hún ekki frá mér. Hún tók mig í faðm
sinn og sagði: Elsku Sesselja mín. Við mennirnir
ályktum en guð ræður og frá honum kemur ekk-
ert nema það sem gott er, og hví skyldum við þá
mögla. Þannig brást hún við fráfalli elskulegs son-
ar, þá móðurhjartanu blæddi. Og hún reyndist söm
við sig, áhuginn fyrir málefninu dofnaði ekki. Er
efna skyldi í nýja flugvél og annar sonur hennar
taka upp starf bróður síns. Og svo er nú málum
komið, að nýja sjúkraflugvélin er komin og sonur
Kristínar flugstjórinn, en nú gat Kristín ekki stað-
ið á flugvellinum til að fagna syni sínum. Því mið-
ur auðnaðist henni ekki að lifa þá stund. Nú beið
hún sonarins á líkbörunum. En hún fagnar honum
samt engu minna en áður og verður honum vernd-
arengill í starfi hans í enn ríkari mæli en nokkru
sinni fyrr. Þannig veit eg að hann muni einnig tráa
og verða að trú sinni. Eg vil nú leyfa mér að mæla
við þig, Kristín, í fyrstu persónu: Eg þakka þér
samveruna, vináttuna og áhuga þinn fyrir fögru og
góð umálefni.
Nú vil eg biðja þig, að þú megir skynja hugsun
mína. Berðu syni þínum og dánarfélögum hans
hjartans kveðju mína og vert þú og þeir vafin guðs
forsjón um tíma og eilífð. Vertu ætíð blessuð og
sæl. Eg sendi manni Kristínar, börnum og skyldu-
liði mínar og systur minnar innilegu samúðar-
kveðjur.
Sesselja Eldjárn.
ÞANK&R OG ÞÝÐ1NGAR
Þýfi skilað.
Eins og getið var um hér í blaðinu, þá hurfu 6
málverk eftir fræga meistara (Rembrandt, Frans
Hals, Rubens og Renoir) úr listasafninu í Toronto
í Kanada í september síðastliðnum. Voru menn
svartsýnir um, að þýfið kæmi fljótlega til skila.
Hin ríðandi kanadiska lögregla og ríkislögreglan
bandaríska (F. B. I.) höfðu þegar leitið mikið — en
árangurslaust.
En í miðjum fyrra mánuði hringdi einhver,
sem ekki lét nafns síns getið, til lögreglunnar í
Toronto og skýrði henni frá, að málverkin væri að
finna í bifreiðaskýli þar í borginni. Lögreglan hafði
auga með bifreiðaskýlinu í heilan dag í von um að
ná þjófunum. Það varð árangurslaust, en málverkin
fundust, lítið sem ekkert skemmd. Telja menn, að
þjófarnir hafi gefizt upp við að koma dýrgripum
þessum í verð (málverkin voru metin á 640 þús.
dollara), og því hafi þeir ekki þorað að hafa þau
lengur í fórum sínum.