Dagur - 10.12.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Ný ljóðabók
BRAGI SGURJÓNSSON
A veðramótum, ljóð
Akureyri 1959
Skáld yrkja að jafnaði ekki án
þess að eiga hugræn yrkisefni,
sem ef til vill hafa lengi með
þeim búið og krnfizt úrlausnar.
Eða þá í augnabliks hrifningu svo
sterkri, að ljóðið sprettur upp í
leiftrandi fögnuði eins og „bunu-
lækur blár og tær“. Þannig er
það með mörg lýrisk skáld. Og
alvarlega hugsandi skáld eiga oft
brýnt erindi við þjóð sína. Enda
eru slík skáld tíðum spámenn
þjóðar sinnar. Skyggnir menn og
forspáir. —
Bragi Sigurjónsson er skáld og
af skáldakyni langt aftan úr öld-
um og ættum. Og fjölbreyttar
alda-erfðir segja til sín hjá hon-
um á margvíslegan hátt. Meðal
annars í því, hve sögu-arfurinn,
dulheimur sagna og ljóða er
rótgróinn og samrunninn honum.
Dýpstu erfðaskynjanir hugsandi
manns vekja hjá honum hinar
innstu eilífðarhræringar mann-
legs hjarta, svo að enn rennur
oss blóðið til skyldunnar. Þessa
gætir glöggt og áleitið í forn-
söguþáttunum tveim í þessari
nýju ljóðabók Braga.
Þá gætir erfða-auðsins eigi
síður hjá þeim skáldum, sem átt
hafa því láni að fagna að alast
upp í all fjölbreyttu sveitalífi
fagurs héraðs við andblæ sögu og
sagna og laufvinda ljóðs, þar sem
lífið sjálft leggur þeim ljóð á
tungu frá bernskuárum. Þau
skáld eiga síðar erindi við ætt-
land sitt og þjóð. — Þau skortir
aldrei yrkisefni. —-
Ur þessum áttum öllum
streyma hjalandi lindir og nið-
andi lækir inn í skáldelfi Braga
Sigurjónssonar, efla rásmagn
hennar og straumþunga og gæða
hana ríkum blæbrigðum, svo að
veðramót verða bæði í lofti og
legi. Er það þvi réttnefni ljóða
hans.
Fornsöguþættirnir tveir, Þrjár
niðurstöður, úr ívars þætti Ingi-
mundarsonar, og Svarthöfðamál
Dufgussonar vekja enn í hjörtum
vorum þergmál hins eilífa lífs á
Öllum öldum, þótt ýtri aðstæður
og viðhorf breytist með hverri
kynslóð. Enn erum við söguþjóð
og sagna að eðli og innræti. —
Þegar tekizt hefir að útmá þær
eigindir, er lokið íslendingasög-
um, að fornu og nýju. —
Síðasta ljóð Veðramóta, Hug-
Iciðing í apríl, er hugljúft ljóð
og glæsilegt, innilegt að efni til,
þar sem saman fer myndauðugt
hugarflug og söngræn, leikandi
hrynjandi. Hér rennur saman
eðli lands og lífs í órofa heild.
Lífið sjálft semur sig ei að né
sinnir neinu atóm-formi né ab-
strakt-reglum. Það er frjálst og
óháð og lýtur aðeins sínum eigin
lögum. — Þannig er einnig um
ljóð Braga Sigurjónssonar.
í ljóðum þessum er mikill auð-
ur náttúruunaðar og ljúfra end-
urminninga, og víða frábær
myndvísi. Nefni aðeins sem
dæmi: Ég á mér sóldal —,, í
hljóðri þökk, Maíregn, Kveðja,
Hin eilífa hringrás o. m. fl. —
Gamansöm ljóð m. a.: Árdags-
stund, Svo er guði fyrir að þakka,
Vor, Við ágústlok 1955, — gam-
ansöm alvara, prýðilega sögð; —
Villa, þar eru þessar ljóðlínur m.
a.:
Og þrösturinn söng, og lindin lék
á litlu hörpuna sína.
Ég vildi ég gæti enn villzt á ný
og villtist jafnskemmtilega!
Víða er hér alvarlegur undir-
leikur við hversdagsleg orð í
léttri hrynjandi, sem veitir ljóð-
inu annarlegan blæ og athyglis-
verðan. Og annars er hér fjöldi
athyglisverðra Ijóða, sem vekja
bæði unað og alvöru öllum þeim
ljóðvinum, sem enn mega að því
vera að hugsa, og njóta heilbrigðs
lífs og gleði í vorum sprettharða
heimi, sem senn hleypur fram úr
sjálfum sér út í geiminn og skilur
eftir sál sína á vanræktu, aflóga
hnattkríli —
Helgi Valtýsson.
ARMANN KR. EINARSSON:
Flogið yfir flæðarmáli
Saga handa börnum og ungling-
um. — Akureyri 1959.
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Enn sendir Ármann Kr. Ein-
arsson frá sér eina Árna-bókina.
Er það sú sjöunda í röðinni. —
Ármann á sér fastan' og fjöl-
mennan lesendahóp. Fáar bækur
eru vinsælli og meira eftirsóttar
meðal barna og unglinga en
Árna-bækurnar. Þeirra er beðið
með óþreyju og mikið eftir þeim
spurt á haustin: „Fer ekki ný
Árna-bók að koma?“ Börn og
unglingar búast fastlega við nýrri
bók á hverju hausti og sú von
þeirra hefur ekki brugðizt þeim
nú á seinustu árum. Og nú er
enn ný bók komin. — í þessari
nýju bók segir frá sömu persón-
um og að undanförnu að mestu
leyti. Þar koma fram auk Árna,
söguhetjunnar, Hraunkotssyst-
urnar, foreldrar þeirra, Gussi og
Svarti Pétur að ógleymdum Olla
ofvita. Auk þessara gamalkunnu
vina vorra koma svo nýir menn
fram á sjónarsviðið, s. s. sýslu-
maðurinn á Sólvöllum, Sveinn
bílstjóri, Jón járnsmiður og Júlli,
félagi Svarta Péturs. Ekki skortir
heldur ævintýrin. Árni tekur
þátt í dauðaleit að enskum manni
og uppgötvar þá smyglstarfsemi
þeirra Júlla og Svarta Péturs, svo
að eitthvað sé nefnt. Olli ofviti
er ekki heldur af baki dottinn.
Hann gjörir bát, sem unglingarn-
ir notuðu til að ferja sig yfir
Hraunsá, úr þvottastampi. Rösk-
leikinn og léttleiki frásagnarinn-
ar er hinn sami og í fyrri bókun-
um og það á svo vel við unga les-
endur. Það er alltaf eitthvað að
gerast. Það er svo „spennandi."
— Ármann hefir lag á að skrifa
þannig fyrir börn og unglinga,
að þau fylgjast með af lifandi
áhuga. Það er stór kostur bóka
hans. Ég tel þessa bók hans hafa
þá sörnu góðu kosti sem hinar
fyrri bækur höfundarins, og ég
hika ekki við, að mæla með henni
við foreldra, sem gefa vilja börn-
um sínum góða og skemmtilega
bók til lestrar um jólin. Börnin
meta slíka jólagjöf áreiðanlega
mikils. Hún er hollt og hressandi
lestrarefni.
JÓNAS JÓNSSON:
Dýrafræði
Kennslubók handa börnum. 5.
útgáfa, aukin og endurbætt —
Akureyri 1959.
Bókaforlag Odds Bjömssonar.
Hér er góðum og gömlum
kunningja að fagna, sem nú kem-
ur í nýrri og vandaðri útgáfu frá
Bókaforlagi Odds Björnssonar á
Akureyri. Veri hann velkominn!
Ég man þá tíð, er ég byrjaði
að kenna börnum dýrafræði í
skólum fyrir meira en hálfri öld,
að þá fann ég oft til með vesa-
lings börnunum. Kennslubókin,
sem ég varð að nota, var bæði fá-
orð og þurr. Veggmyndir til af-
nota við kennsluna, voru ekki til,
og naumur tími leyfði ekki mikl-
ar munnlegar frásagnir til að
lífga kennsluna. Sem sagt:
Kennslan varð bragðdauf og lítt
þroskandi í höndum mínum.
Þetta varð ég að játa með sjálf-
um mér, en erfitt var úr að bæta.
Árið 1922 kom, ef ég man rétt,
út ný kennslubók í dýrafræði
eftir Jónas Jónsson frá Hriflu. Ég
tók hann strax upp sem kennslu-
bók í skóla þeim, -sem ég veitti
þá forstöðu, og ég notaði hana
sjálfur og lét nota liana, meðan
ég var skólastjóri. Að bókinni
urðu mikil og góð not. Hún
reyndist mér vel að flestu leyti
og ágætlega að sumú leyti. Þetta
er mér ljúft að votta alveg ótil-
kvaddur. Mér virtist bókin lyfta
undir kennslu mína og gjöra
greinina börnunum hugþekkari.
Hitt skal ég játa, að ég álít að
bókin sé belri sem lestrarbók en
kennslubók, sem byggja verður
próf á. Til sjálfsnáms þori eg að
fullyrða að hún er fyrirtak, sér-
staklega ef ekki er stefnt að
prófi í greininni, heldur að fróð-
leik um dýrin, lífsstríð þeirra og
lifnaðarhætti.
Ég hvet fyrst og fremst for-
eldra til að kaupa þessa bók
handa börnum sínum og fá þau
til að lesa hana með kennslubók
þeirri, sem notuð er í skólunum.
Þá hvet ég einnig skólastjóra
barnaskólanna til að berjast fyrir
því, að skólar þeirra eigi sæmi-
legan forða af Dýrafræði Jónasar
og noti þeir hana sem lestrarbók
til að lyfta undir kennsluna og
gjöra hana börnunum hugþekka.
Reynzla mín bendir í þá átt, að
svo megi verða.
Ég mæli með bókinni. Mættu
orð mín verða til hvatningar, þá
væri það vel.
Vald. V. Snævarr.
Nýjar barna- og
unglingabækur
Bókaútgáfa Æskunnar er þckkt
fyrir að gefa út góðar barna og
unglingabækur. Að jjessu sinni
seiidir hún aðeins frá sér tvær eft-
irtaldar bækur á markaðinn.
Geira glókollur í Reýkjavik eftir
Margrétíi Jónsdóttur, skáldkonu, er
franthald af Geiru glókoll, sem út
kom í fyrra. í þessari bók flytur
Geira með móður sinni til Reykja-
víkur. í bókinni er lýst veru þeirra
í Reykjavík, vist Geiru og skóla-
dvöl. Lesandinn kynnist þarna
góðri og gáfaðri unglingsstúlku,
sem brýzt áfram til mennta af litl-
um efnum. En hún sýnir ))ó oftar
en einu sinni, að hún lxtur ekki
bjóða sér allt. Það sýnir meðal ann-
ars, þegar hún gekk úr vistinnUfrá
Melgerði. í béikinni kynnumst við
mtirgu fólki, stimu góðu, iiðru mis-
jöfnu eins og í lífinu sjálfu.
Þessi bók hefur sömu einkenni
og aðrar siigur Margrétar Jónsdótt-
ur. Yfir henni er heiður og göfugur
blær og sagan er rituð á tögru máli.
Ytri frágangur er einnig mjög snot-
ur. Þetta er þoll bók lianda stálp-
uðum böruum og unglingum.
Uidda dýralœhnir eftir Gunnvor
Fossum í þýðingu Sigurðar Gunn-
arssonar, skólastjóra, er liin Æsku-
bókin í ár. — Höfundurinn cr
þekktur lyrir góðar unglingabæk-
ur.
Didda er dóttir dýralæknis og
mikill dýravinur. Hún gengst lyrir
stofnun Dýraverndunarfélags, cn
mætir mörgum erfiðleikum. Margt
athyglisvert kemur fyrir í bókinni
og er atburðarásin hröð. Efni bók-
arinnar er ekki aðeins göfugt held-
ur einnig mjiig skemmtílegt. Þýð-
ingin er vel af hendi leyst.
Béikaútgáfan Fróði liefur scnt frá
sér snotra unglingabók, Skólinn við
ána, eftir A. Ghr. Westergaard, í
þýðingu Andrésar lvristjánssonar.
Það er mildur og Iéttur blær yfir
þessari bók, og dálítið frábrugðin ’
ýmsuin öðrum bókum liöfundarins.
En frásagnarlist hans nýtur sín hér
ágætlega. Hún segir frá úngu fólki
á heimavistarskóla og ýmsum flækj-
um og æskuástum, sem þar cr lýst.
Það leiðist engum við lestur þess-
arar bókar. Þýðingin cr góð.
E. S.
Hrakhólar og höfuðból
Höf. Magnús Bjiirnsson á
Syðra-Hóli. Ulg. Bókafor-
lag Odds Björnssonar, Ak-
ureyri.
Bókaforlag Odds Björnssonar
gefur nú út aðra bók eftir Magnús
Björnsson á Syðra-Hóli, og er hún
komin í bókabéiðir. Hin fyrri bók
liöfundar, „Mannaferðir og fornar
slóðir“, hlaut vinsældir og mjög að
voiium.
Nýja bókin, Hrakhólar og höfuð-
ból, vitnar um, að höfundurinn er
ritfær í bezta lagi og fræðimaður.
Efnið er honum nærtækt og skijit-
ist í 11 kafla. Sá fyrsti og cinn sá
merkasti er um Asverja í Vatnsdal,
Guðmund Halldéirsson í Asi, ætt-
menn lians og marga samtíðarmenn
og afkomendur, skemmtilcstur og
hinn fróðlegasti. Mannlýsingar ó-
venjulega góðar svo að söguhetj-
urnar verða minnisstæðar, og
standa þær ljóslifandi l'yrir hug-
skotssjónum lesenda. Annar kaflinn
fjallar um Jónas í Brattahlíð, stór-
gáfaðan mann, og fjölda samtíðar-
tnanna lians. Þá er þáttur um Holta-
staða-Jóhann, liinn slægvitra og
stórhrekkjótta kvennamann og
bónda á hötuðbólinu Holtastöð-
um.
Þessir og aðrir kaflar bókarinnar
eru ættarsögur fjölda fólks, ástar-
sögur, sumar all-stórbrotnar, og
hetjusögur.
í frásögn Magnúsar á Syðra-Hóli
verða margar söguhetjurnar minn-
isstæðari en flestar aðrar í þeim
bókum innlendum, sem cg hef les-
ið síðustu bókaflóðsvikurnar. ED.
Anna-Lísa og litla Jörp
Höf.: Sverre By. Útg. Prcnt-
smiðjan Leiftur, Rvik.
Höfundurinn, Sverre By, er
skólastjóri í Þrándheimi og þekkt-
ur barnabókahöfundur. Anna-Lisa
og litla Jörp fékk dýrstu verðlaun
lijá norska menntamálaráðuneyt-
inu 1948 og liefur verið þýdd á aðr-
ar tungur. Eiríkur Sigurðsson, skóla-
stjóri hcfur þýtt bókina af smekk-
vísi.
Bókin fjallar um samskipti barna
og dýra og er það efni sígilt. Litla
Jörp er villt skepna og hún er bald-
in — en lnin er fögur og fótviss.
Hafrabragðið freistar hennar — cn
skógurinn og frelsið þó cnn mcira.
Tamningin er erlið, en loks mynd-
ast gagnkvæmt traust milli manns
og hests.
Þessi béik hefur bókmenntagildi
um lcið og hún er hin skemmtileg-
asta barna- og unglingabók um sí-
gilt, hugstætt efni. ED.
Nýju fötin keisarans
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
Bókaforlag Odds Björnssonar
Akurcyri 1959
Meðal hinna mörgu bóka, sem
Bókaforlag Odds Björnssonar á
Akureyri gefur út í ár, er greina-
og ritgerðasafn Sigurðar A.
Magnússonar, með ofanskráðu
nafni.
Bókinni er skipt í þrennt.
Fyrsti kaflinn, er nefnist Snilld-
armcnn, fjallar um innlend og
erlend skáld. í öðrum kaflanum
eru greinar um margvísleg efni
og í þeim þriðja eru greinar um
íslenzka ljóðlist og greinar á er-
Framhald á 7. siðu.
Fimmtudaginn 10. descmber 1959
Maf arstel I
Kaffisfell
í úrvali.
VÉLA- OG
BÚSÁHALDADEILD
Mamma! Hvenær á að
búa til Lauíabrauðið?
Á sunnudaginn góði
minn, en skrepptu nú
og kauptu fyrir mig
TÓLG
til að steikja það í.
Hún er langbezt í
KJÓTBÚÐ
I Imvötn
í miklu úrvali.
Silfurfeskeiðar
Og.

Keramik
og margt fleira til
jólagjafa.
VERZL. SKEMMAN
Simi 150J.
Til jólagjafa:
FYRIR DÖMUR:
Kjólatau
Undirkjólar
Skjört
Baby Doll náttföt
Náttkjólar
Sokkar
Umvötn
Slankbelti, stór númer
N ylonbr jóstahaldarar,
stór númer.
FYRIR HERRA:
Skvrtur
Nærföt
Bindi
Hanzkar
Sokkar
Hálsklútar
VERZLUNIN
LONDON