Dagur - 06.02.1960, Page 6

6
DAGUR
Laugardaginn 6. febrúar 1960
- Heimsókn á ríkisbúið Bolsévik
VIÐTAL VIÐ HÖFUNDINN
Framhald af 5. siðu.
orðið mjög slæm. Bústjórinn er
kosinn af meðlimum búsins. Á
ríkisbúi er bústjórinn settur af
ríkinu, og fólkið hefur kaup-
tryggingu. Hún er að vísu lág,
en ef framleiðslan er mikil, verð-
ur kaupið miklu hærra. Fólkið
fær þá aflahlut, ef svo má að
orði kveða. Glöggur maður hefur ‘
svo að orði komist, að hvað ytra
útlit snertir sé samyrkjubú líkt
þorpi en ríkisbú verksmiðju. Á
hinu síðarnefnda er allt stærra í
stykkjunum. Þróunin virðist
vera sú, að búin stækka jafnt og
þétt. Fram undir 1950 vildu vald-
hafar hafa búin fremur smá. Um
þær mundir voru allt að 250 þús-
und samyrkjubú í landinu. Það
er auðveldara að stjórna stærri
búunum.
Síðustu leifar einkaframtaksins.
Sérhver fjölskylda, hvort held-
ur á samyrkju- eða ríkisbúi fær
að hafa sinn eigin garð eða akur-
rein. Þar fær fólkið að rækta
það, sem það sjálft kýs og einnig
að hafa sinn eigin búfénað. Hefur
fólkið þetta bæði til eigin fæðu
og til sölu á frjálsum markaði.
Munu þetta vera síðustu leifarn-
ar af hrein-kapítalisku fyrir-
komulagi í landinu. Bústjórinn á
Bolsévik sagði, að fólkið á búi
sínu vildi nú orðð miklu heldur
kaupa á búinu en rækta sjálft, og
færi þeim sífellt fækkandi, sem
notuðu aér þennan rétt. Búþegn-
inn fær vöruna allmiklu ódýrari
en borgarbúinn, mjólkurlítrann
á 90 kópeka meðan hann kostar
120 kópeka í borginni, svo að
dæmi sé nefnt. Einnig sagði þessi
góði maður, að fólkið sæktist eft-
ir að komast til starfa á ríkisbú-
um og kysi þau miklu fremur en
samyrkjubúin, vegna þess ör-
yggis, sem kaupti'yggingin veitir.
Ekki er eg nú viss um, að þetta
sé að öllu leyti sanníeikanum:
samtvæmá.
Oll matvælasala í Ráðstjórnar-
ríkjunum fer fram með tvennu
móti. í fyrsta lagi eru að sjálf-
sögðu ríkisverzlanirnar, og í
öðru lagi frjáls markaður, sem
Rússar kalla samyrkjumarkað. Á
þessum markaði selja bæði ein-
staklingar og bú. Einstaklingar
selja uppskeruna af sinni eigin
akurrein, og ef samyrkjubúð á
eitthvað eftir, eftir að ríkið hefur
tekið sitt, fólkið fengið sín laun
o. s. frv., hefur það heimild til að
selja vöruna á hinum frjálsa
markaði. Þar er verðið mjög
mismunandi eftir framboði og
eftirspurn, en að jafnaði heldur
hærra en í ríkisverzlununum. —
Verulegur hluti af heildarneyzlu
Sovétþjóðannna er keyptur á
þessum frjálsa markaði, og það
er hreint ekki óverulegur hluti
af lifandi fé ríkjanna, *m enn er
í einkaeign.
Óleystur vandi.
Landbúnaðurinn er eitthvert
mesta áhyggjuefni sovétvaldhaf-
anna. Ráðstjórnarríkin eru enn
fyrst og fremst landbúnaðarríki,
þrátt fyrir geysilegar framfarir í
iðnaði. Að minnsta kosti helm-
ingur þjóðarnnar hefur framfæri
sitt af moldinni.
Stjórnin tekur ríkisbú langt
fram yfir samyrkjubú, og get eg
ekki séð aðra ástæðu til þess,
hversu þessi skipulagsbreyting
fer hægt fram ennþá, að alþýðan
er ekki hrifin af henni. Sam-
steyping í samýrkjubú og ríkisbú
hefur alltaf mætt óvirkri (ef ekki
virkri) andstöðu bændafólksins.
Stalín lauk við að koma sam-
yrkjuskipulaginu á á árunum
milli 1930 og 1940 og beitti við
það hinu mesta ofbeldi. Bænd-
urnir vilja sinna sínum eigin
garð á kostnað stórbúsins. Þeim
finnst þeir fá lítið fyrir þá vöru,
sem ríkið skyldar til að afhenda.
Á sama tíma og iðnaðarfram-
leiðsla Ráðstjói-narríkjanna hefur
aukizt um 200 prósent hefur
framleiðsla landbúnaðarvara að-
eins aukizt um 10 prósent. Hið
mikla vandamál stjórnarinnar í
Kreml er því að fá bændurna til
virks stuðnings við stefnu sína.
Gigi í Nýja Bíó
Svo heitir myndin, sem Nýja bíó
sýnir um þessar mundir og var hún
síðast valin sem jólamynd í Gamla
bíó í Reykjavík og hlaut góða dóma.
Hún hlaut Oscarsverðlaun hjá Aka-
demiu bandaríska kvikmyndiðnað-
arins á s. 1. vori.
Líklegt er, að margir vilji sjá
þessa frægu frönsku kvikmynd með
Maurice Chevalier í einu aðalhlut-
verkinu.
Vér tökum brekkuna með
atrennu og erum komnir 10
metra eða svo upp götuna, er vér
heyrum fótatak á eftir oss.
„Hún kkkemur bráðum,“ er
kallað.
Vér snúumst á hæli og sjáum
komá brunandi í átt til vor
grindhoraðan og lítinn mann, er
ekki blæs úr nös.
„Hver þá?“ spyrjum vér.
„Hún er bara rétt ókomin.“
„Hvaða hún?“
„Nú, bókin.“
„Hvaða bók?“
Orn blæs mæðulega og segir:
„Auðvitað bókin eftir mig.“
„Einmitt það,“ segjum vér og
höldum áfram upp brekkuna, en
hann rennir sér óðara upp að dg
hefur samflot. Honum virðist
vera mikið niðri fyrir.
„Þeir gera bara lítið annað í
prentsmiðjunni þessa dagana en
prenta hana.“
„Nú, já,“ segjum vér. „Um
hvað er þessi bók?“
„Þetta eru vísur, maður," segir
hann og gengur allur til, rétt eins
og axlaböndin hafi slitnað.
„Nei, eru það vísurnar!“ segj-
um vér fagnandi og tökum tvö og
hálft skref í einu. „Loksins! Það
eru nú víst ein 20 ár síðan kór-
inn fór austur, og. .. .“
Nei, nei, nei!“ grípur hann
fram í. „Eruð þér alveg....
Þetta eru vísurnttr úr íslandssög-
unni, vísur handa börnunum að
læra,“ segir Orn Snorrason.
„Nú,“ segjum vér. „Hafa
börnin nú ekki nóg annað til að
læra?“
„Jjjú, jú, en eg skal segja yður,
að þetta eru vísur til þess að
hjálpa þeim til þess að muna; eg
er búinn að reyna þær við kennsl
una, og það hefur gengið bara
ágætlega.“
„Hafið þér krafizt þess, að
börnin lærðu þessar vísur?“
spyrjum vér.
MIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIM"*
| HÖFUNDURINN |
| TALAR VIÐ |
| SJÁLFAN SIG 1
„Ja, eg hef skrifað margar
þeirra upp á töflu, og svo hef eg
sagt við krakkana: „Elsku börnin
mín. Hérna er nú vísa, sem þið
hefðuð gott af að læra“.“
„Hvað hafa börnin sagt við
því?“
„Þþþau hafa nú ekki sagt mik-
ið, en þetta hafa nú svo sem ver-
ið nógu góðar vísur handa
þeim. Þetta eru vísur um
Flóka, Ingólf, Snorra, Hallgrím,
Jónas....“ ,
Oss hefur ætíð verið meinlaust
til Hallgríms Péturssonar, svo að
vér grípum fram í og biðjum að
fá að heyra vísu um hann.
Orn er í ákafa sínum kominn
nokkur skref á undan, en nú
stanzar hann, lyftir hattinum og
klórar sér í skallanum.
„Já, hvernig er nú vísan um
Hallgrím, þessi, sem er í bókinni?
Jú, hún er svona:
Prestur í Saurbæ var Péturs
mögur,
Passíusálmana þar til bjó.
1674
séra Hallgrímur þjáður dó.“
„Einmitt það, já,“ segjum vér.
„Betur orti nú Matthías. Eru
fleiri vísur um Hallgrím?"
„Nnnei, ekki í bókinni, en eg
bjó til aðra, sem er svona:
Aldrei hróðri Hallgríms linni.
í höndum \>er hann pálmana.
Hann gekk í sæng með Guddu
sinni
cg gerði alla sálmana.“
„Þessi er alveg eins góð,“ segj-
um vér.
„Nei„“ segir hann, „ekki frá
trúarlegu og uppeldislegu sjónar-
miði.“
„Hver gefur bókina út?“
„Nnnorðri.“
„Þér fáið stórfé fyrir þetta.“
„Ja, dálítið, en mestur er nú
gróðinn fyrir foreldrana og börn-
in, já, fyrir kennslumálin í
heild. Nú þurfa allir foreldrar að
kaupa þessa bók handa börnum
sínum.“
Vér athugum vorn gang. Það
er tekið að styttast heim, og vér
ættum að geta sloppið inn fyrir
hliðið eftir mínútu eða svo.
„Þér eigið. krakka, er það
ekki?“ spyr hann, opnar tösku:
sína og tekur upp skjal. „Eg
gleymdi alveg að koma til yðar í
vetur,“ heldur hann áfram.
„Viljið þér .nú ekki gerast
aaaáá.......“
Nú bíðum vér ekki eítir því að
komast að hliðinu, heldur klof-
umst beint yfir girðinguna og
þjótum inn.
Hjálparbeiðni
Ungur Hafnfirðingur, Viðar
Guðnason, 17 ára að aldri og hið
mesta mannsefni, varð fyrir slysi
síðastliðið sumar og lamaðist
gjörsamlega fyrir neðan mitti. —
Er þetta þungt áfall fyrir þennan
efnismann og ekki síður fyrir for-
eldra hans, Guðna Þórarinsson
og Jóhönnu Kristjánsdóttur,
Háukinn 8, Hafnarfirði. Jóhanna
er Akureyringur, dóttir sæmdar-
hjónanna Kristjáns Gíslasonar og
Rósu Tómasdóttur, sem látin
eru fyrir fáum árum.
Ákveðið hefur verið að senda
hinn unga, lamaða mann til Am-
eríku, ef ske kynni, að þar væri
hægt að veita honum 1 æknis-
hjálp, en sú för verður kostnað-
arsöm, og aðstandendur eiga
þess engan kost að kljúfa það af
eigin rammleik. Með þessum fáu
orðum vildi eg því beina þeirri
beiðni til Akureyringa og Eyfirð-
inga, að þeir rétti þessum unga
manni hjálparhönd. Blaðið Dagur
mun fúslega veita móttöku öllum
fjárframlögum í þessu skyni.
Guð blessi hverja góða gjöf.
Kristján Róbertsson.