Dagur - 09.06.1960, Blaðsíða 2

2
tmiitmiiiiiiii
.. ÓLAFUR SIGURÐSSON Á HELLULANDI:
1111111111111
iiiiii
llllllll•lll|lllllMlllllml•■lllll•l<:lllllllllllllllllllf(tll|llllllllll||•
fóðurbætir
Það er því miður orðin lands-
kunn staðreynd, að heilsufar
búpenings, bœði nautgripa og
sauðfjár, hefur stöðugt og jafnt
fai-ið hnignandi nú síðastliðin
20 ár. Þó er tala dýralækna
komin upp í 15 á landinu og
þeir vinna eftir mætti. „En
endalaust sígur á ógæfuhlið“,
og meðalaldur kúa er kominn
úr 14 árum niður í 8—9. Hvað
veldur? Hvar er hundurinn
grafinn í þessu stórmáli. Er ís-
lenzk mold að svíkja eða eitr-
ast? Eða er kannski fóðurbætir-
inn ekki eins hollur og hefur
verið tahð? Hér er verkefni
fyrir hinn háttsefta þjón okkar
bændanna, yfirdýralækninn. —
Rannsaka þarf til hlýtar frum-
orsakir þessa dvínandi heilsu-
fars búpeningsins, sem veldur
milljónatjóni ár hvert.
Fyrrmeir var bráðapest í
sauðfé, en húri hvarf að mestu
við bólusetningu með lyfi því,
sem danski prófessorinn C. O.
Jensen bjó til. Einnig kom fyr-
ir doði í kúm, en það undar-
lega var, að hann var miklu tíð-
ari hjá fátækari bændunum,
sem áttu bara eina eða tvær
kýr og orsökin mun hafa verið
sú, að oft var farið að mjólka
kýrnar fyrir burð vegna vönt-
unar á mjólk til heimilis. Sam-
SKÍRNAMJÓLAR
Útvegum nijiig fallega
skírnarkjóla. Til sýnis í
gluggunum næstu daga.
Póstsendum.
VERZL.
RAGNH. O. HJÖRNSS.
Nýff í dag!
Tékkneskir
SUMARSKÓR
KVENNA
m. háum hælum.
Ljósir litir!
Tékkneskir
SUMARSKÓR
KARLMANNA
heilir og oppir.
Margar tegundir.
Tékkneskir
STRIGASKÓR
fjölbreytt úryal
Sænskar
NYLON-BOMSUR*
fyrir dömur og herra
SOKKAHLÍFAR
allar stærðir
(Gamla verðið)
anber: Hægt að þreyja þorrann
og góuna, þá ber kýrin, sögðu
börnin. En börnin voru dáin
áður en kussa bar.
En með þessu var herjað á
kúna frá tveim hliðum. Annars
vegar kálfurinn, sem tók sitt
hvernig sem ástatt var hjá
móðurjnni og hins vegar fólk-
ið, sem vantaði mjólk. Þá varð
kali- og kalsiumvöntun í blóð-
inu og kýrin datt niður svo að
segja steindauð. Fátækur
barnamaður kvað vísu þegar
hann sá fram á fæðuskortinn:
Mjólk og fæða minnka fer / má
það voði heita / kýr úr doöa
drapst hjá n)ér / drakk ég soð-
ið heita.
í mínu ungdæmi heyrði ég
því haldið á lofti, að ein eða
önnur kýr hefði mjólkað svo
eða svo margar merkur fyrir
burð og þótti það merki um, að
þar væri um dánumannsgrip
að ræða.
Olafur Sigurðsson bóndi á
Ási í Hegranesi hafði gjarnan
12—14 kýr í fjósi og hann
missti aldrei kú úr doða og bjó
þó í full 50 ár. En nú er doði
orðinn algengur bæði í kúm og
ám.
Fyrir tveim árum var haldinn
stór fundur búvisindamanna í
Englandi og Skotlandi og var
fundarstaðurinn Oxfordháskóli
og fundarmenn mörg hundruð.
Ein af ótalmörgum spurningum
viðkomandi landbúnaði, sem
rædd var, var þessi: Á að gefa
kúnum kjarnfóður. Einn pró-
fessorinn stóð upp til að svara
spurningunni. Hann sagði: Kýr-
in er grasæta og sköpuð ein-
ungis fyrir gi-as. Það á að gefa
kúnum gras og aftur gras. Það
kpm ekki ein einasta rödd fram
til að andmæla þessu.
Nú er gras í Englandi ekki
þvíjíkt að gæðum og okkar gras
og það er auðyelt að rækta
korn þar. Hvað mættj þá segja
hér?
Það vill svo vel til, að órækar
sannanir eru fyrir ágæti ís-
lenzku töðunnar og kýr. gátu
mjólkað 15—18 merkur í mál
og allt upp í 24 merk'ur og voru
þær kallaðar pundfötukýr. En
pundfata tók 24 merkur eða 12
lítra. Eg skal strax viðurkenna,
að taðan var þá betri en nú.
Hún var ræktuð af húsdýra-
áburði einum saman og gras-
tegundirnar, sem mynduðu
þetta fallega, lága grasteppi,
voru að langmestu leyti sveif-
grös, vinglar, lingrös og smári.
Fyrir löngu hefði þurft að
rækta fræ af þessum ágætu
grastegundum í sem allra
stærstum stíl til að hafa í fræ-
blöndur þær, sem seldar eru
bændum. Slík frærækt hefði
haft meiri þýðingu fyrir ís-
lenzkan landbúnað en allar
kornræktartilraunirnar. Þar
sem þessar grastegundir eru
orðnar að mestu leyti einráðar
í sáðsléttum hjá mér, líkar mér
grasið. Það er stálþétt, fíngert
og trénar miklu síður en hin-
ar útlendu tegundir.
Enginn skilji orð mín svo, að
ég sé á móti notkun tilbúins
áburðar, en það ríður lífið á, að
hann sé rétt blandaður, en á
því verður, því miður, oft mis-
brestur. Þegar við fáum nitro-
poska eða algildan áburð frá
Áburðarverksmiðjunni með
íblöndun af hinum lífsnauðsyn-
legu „snefilefnum", þá væri
það þess vert að halda stóru-
brandajól á Jónsmessunni
meðal allra íslenzkra bænda.
Eg hef áður minnzt á íslenzka
grasið og ágæti þess, en þá er
að kunna að verka það og
geyma það svo, að sem minnst
fari forgörðum af hinum góðu
efnurn. Þar er votheysgerðin
einn þýðingarmesti liðurinn.
íslenzka ríkið þarf að leggja
sérstaka áherzlu á, að bændur
byggi votheysgeymslur og leggi
nokkurt fé þar til. Slíkt átak
gerðu Svíar fyrir nokkrum ár-
um svo votheysgerð er orðin al-
menn þar í landi, sem þó er
þurrkaland. Það var ekki fyrir
óþui'rka, sem Svíar fóru inn á
votheysverkunina, heldur
vegna þess að þá tapaðist
minnst af verðmætum efnum
úr heyinu, og svo er það svo
hollt fyrir gripina að neyta
heysins í sem líkustu ástandi
og grængresið. Sú ráðstöfun
væri viturleg og þjóðhagfræði-
lega rétt og á þann hátt mætti
losna við óþurrkalánin og
óhófleg fóðurbætiskaup. En
vothey á ekki saman nema
nafnið. Votheysgerð þarf vissu-
lega að kenna byrjendum, þó
að til þess þyrfti að kosta sér-
staklega 4—6 ráðunauta. Þá er
það þurrheysverkunin. Þar þarf
einmitt mikilla rannsókna við.
Um stærð og gerð á hlöðum til
að verka sem bezt hey í. Nátt-
úrleg súgþurrkun, véldrifin
súgþurrkun, hey geymt ífúlgum
o. m. fl. Við hvaða aðferð tap-
ast minnst af hinum verðmætu
efnum, sem í grasinu eru, þar
með töldum lífefnum?
Skúli Guðjónsson prófessor
sagði eitt sinn við mig: „Eg er
dálítið hræddur við súgþurrk-
un á heyi. Þar sem hiti og
harður loftstraumar eru á ferð,
fara vitaminin út í veður og
vind. Þegar rjómi er þeyttur
hverfur A-vitaminið gjörsam-
lega úr honum.“ Verkun og
geymsla heysins er hin stóra og
þýðingarmikla spurning fyrir
íslenzkan landbúnað. Eins og
búnaðarmálastjóri komst að
orði í áramótaræðu: „Við erum
komnir vel á veg með að rækta
gras, mikið, gott og árvisst, en
með verkun og geymslu eru
enn allt of mörg vafaatriði á
veginum." Eg veit að þetta
kostar mikið fé, en meira kost-
ar heilsuleysi búpeningsins,
rýrari afurðir og fóðurbætis-
kaup, sem eru orðin einn
stærsti útgjaldaliður bóndans,
næst á eftir áburðinum. Fóður-
bætiskaupin eru mesta þjóð-
hagslega og búskaparlega
heimskan, sem flutt hefur verið
inn í landið.
DRAGA-SLYS
„Flest þessara slysa á brezkum sveita-
bæjum befði mátt varast!“
f brezka búnaðarblaðinu
„Farming Reporter“ í maí sl.
ritar öryggisstjóri Búnaðar-
ráðuneytisins allrækilega grein
um slys í brezkum landbúnaði
árið 1959 og skorar þar alvar-
lega á bændur og starfsmenn
þeirra að sýna fyllstu varúð og
gætni í meðferð og notkun
búnaðarvéla, og þá alveg sér-
staklega draga (dráttarvéla),
því að þar séu slysin flest og
mest! Segir öryggisstjóri m. a.
þapnig frá:
„Árið 1959 hafa 123 mannslíf
týnzt í búnaðarslysum í Bret-
lapdi og Wales. Flestum þessara
mannslífa hefði verið borgið
með dálítið aukinni varúð og
tækni. — Og ejtt verður öllum
augljóst við athugun þessarar
slysaskýrslu, að hér verða allir
hlutaðeigendur að vera betur á
verði í starfi sínu, eigi að girða
fyrir þessg óhugnanlegu sóun
mannslífa.“
„Meðal þeirra 123 sem fórust
í slysum voru 9 eldri en 65 ára,
80 voru menn á milli 21 og 65
ára, 9 yngri en 21 árs, og þar af
6 konur, og 19 börn innan 15
ára aldurs. (4 barnanna milli 13
og 15 ára, 2 milli 9 og 15 ára,-4
milli 5 og 9 ára, — og 9 yngri
en 3 ára.)“
„Oneitanlega er hér sorgleg-
asta atriði málsins 1959 hin
stóraukna slysahætta barna inn-
an 15 ára aldurs, en þau voru
19, en nðeins 7 árið áður!“
Nefnt er sem eitt dæmi af
mörgum, að ungur bóndi hafði
skroppið inn til að fá sér bita,
en flýtti sér síðan að lileypa
draganum til að ná heim emi
einu hlassi fyrir myrkur, en ók
þá á smásvein son sinn, sem
hlaut bráðan bana. — „Auðvit-
að hafa flest okkar farið áþekkt
Gott mái á
Eins- og lesendur Dags minn-
ast, hefur verið bent á leið til
þess að hér í bæ yrði opnað
safn listaverka í-íkisins, sem er
í umsjá menntamálaráðs, þ. e.
hingað yrðu fengin að lánj mál-
verk og höggmyndir og höfð til 1
sýnis, Akureyringum og öðrum
Norðlendingum til andlegrar
heilsubótar og fróðleiks.
Á síðasta bæjarstjórnarfundi
flutti svo Gisli Konráðsson,
ásamt þeim Braga Sigurjóns-
syni, Gísla Jónssyni og Jóni
Ingimarssyni, eftirfarandi til-
lögu, sem var samþykkt með
öllum atkvæðum:
„Bæjarstjórn samþykkir að
kjósa 3ja manna nefnd til þess
að athuga möguleika á og kostn-
að við útvegun og uppsetningu
á listaverkum frá listásafni rík-
isins hér á Akureyri. Skal
nefndin skila áliti til bæjar-
stjórnar svo fljótt sem verða
ma.
Sýnast nú góðar horfur á, að
mörg dýrmæt listaverk, sem nú
að ráði sínu, án þess þó að af-
leiðingar hafi orðið jafn sorg-
legar,“ segir öryggisstjóri.
„Hjá fullorðnum var velta
draganna aðalástæða slysanna
og olli 32 banaslysum. Þá er og
vert að gefa því gætur, með til-
liti til reglna þeirra er birtar
hafa verið til að girða fyrir, að
dragar steypist aftur yfir sig, að
af framannefndum 32 banaslys-
um voi-u aðeins 4 af þessu tagi,
en 28 dragar tóku hliðarveltu.“
„Oftast verða þess. háttar
slys, þegar ekið er þungu hlassi
þversum eða ofan eftir bratta,
of nærri brúnurn eða skurð-
bökkum, og sum slysin einnig
sökum pf krapprar bcygju á of
hröðum akstri, eða rekist á ein-
hverja torfæru á of hraðri ferð.
Einnig veldur oft slysum of
hraður og hnykkjóttur akstur á
ósléttum vegi.“
„Pragar og tengitæki hafa
stundum ekið yfir notendur
með hörmulegum afleiðingum,
og ætti það að brýna rækilega
fyrir mönnum, hve heimskulegt
sé og hættulegt að stíga af eða
á draga með vélina í gangi!“
„Skýrslur ái'sins staðfesta að
flest slysin verða í höi’ðusta
sumai'-önnunum. Auðvitað ex*
þá mést nauðsyn séi'staki-ai*
varúðar og gætni .... Allir
munu sammála um að vilja
stuðla að þessu af beztu getu og
keppa að því að gix'ða fyrir
þessa höimulegu sóun ungs lífs
í sveitum landsins.“. v
„Þessu * nxarki ætti að mega
ná, ef allir þeir, sem
stöx-f stunda á sveitabæj-
um, — foreldrar, jarðræktax'-
menn og vinnumenn, — gættu
þess vandlega, að ung börn séu
ekki látin fai'a sér að voða á
hættusvæðum búnaðarvéla.“
réttri leið
eru í hinum og þessum geymsl-
um höfuðstaðarins og engum til
yndis, geti í framtíðinni orðið
sálubót þeirra mörgu karla og
kvenna, sem þeirra geta notið.
HAMBORG LEYFIR
hýðingar í skólum
Fræðslumálastjórn Hamborg-
ar tilkynnti skólastjórum og
kennurum borgarinnar í vetur,
að frá fyi'sta apríl (sl.) væii
leyft að beita hýðingum við þá
nemendur, sem aði'ar venjuleg-
ar skólarefsingar hefðu reynzt
árangurslausar við.
Síðastl. missei'i hafa farið
fram miklar í'öki-æður í Vestur-
Þýzkalandi um hýðingar í skól-
um. í tilkynningu fi'æðslumála-
stjóx'nai'innar er bannað að
hýða telpur og drengi eldri en
16 ára, og heldur ekki heilsu-
veila nemendur. Bannað er
[ einnig að beita höfuðhöggum.