Dagur - 19.10.1960, Síða 4

4
5
ENN UM VAXTAOKRIÐ
NOKKRIR þingmenn Framsóknar-
flokksins lögðu í Neðrideild fram
frumvarp til laga um afnám okur-
vaxta.
í greinargerð með frumvarpi þessu
fylgdi svohljóðandi greinargerð:
„Síðastliðið haust vaf um tvær
meginleiðir valið í efnahagsmálum:
Annars vegar þá leið, sem Framsókn-
arflokkurinn vildi fara og barðist fyr-
ir. Halda áfram framfarasókninni og
leggja höfuðáhersíh á að auka fram-
leiðsluna og koma í veg fyrir kjara-
skerðingu. Jafna hallann í efnahags-
og framleiðslukerfmu, sem af forustu-
mönnum stjórnarliðsins var metinn
250 millj. eða svo, með því að skatt-
leggja eyðsluna og með hóflegri
hækkun yfirfærslugjaldsins. Draga
þannig úr uppbótakerfinu í áföngum.
Halda fjárfestingunni hæfilegri með
því að velja úr og láta bíða þær fram-
kvæmdir, sem minnsta almenna þýð-
ingu höfðu, en hafna með öllu þeirri
leið að gera framkvæmdir almennings
svo dýrar, að menn fengju með engu
móti við þær ráðið. Ilalda áfrarn hóf-
legum lántökum crlendis til arðgæfra
framkvæmda, jafnóðum og eldri lán
væru greidd niður. Þessari leið var
algerlega hafnað. Var þó með þessu
móti hægt að leysa vandann með smá-
vægilegum ráðstöfunum, miðað við
það, sem gert var.
Hins vegar var sú leið, sem ríkis-
stjórnin beitti sér fyrir, samdráttar-
og kjaraskerðingarleiðin. Sú leið að
magna dýrtíðina og koma þannig í
framkvæmd kjaraskerðingu og stór-
felldum samdrætti. Erlendar lántökur
til framkvæmda, og þar mcð fram-
leiðsluaukningar, voru settar í bann,
en undirbúin stórfelld gjaldeyrislán-
taka til almennra vörukaupa. Gengið
var fellt, mörg liundruð millj. króna
nýjar álögur lögfestar með almenn-
um neyzlusköttum til að hækka verð
á almennum neyzluvörum og dregið
þar með úr kaupmætti almennings.
Ofan á þetta var svo bætt stórfelldari
vaxtahækkun en dæmi munu til úr
nálægum löndum a. m. k. og enn þar
á ofan beitt mörgum ráðum til þess að
draga saman lánastarfsemi í landinu,
þ. á. m. lán til framleiðslunnar.
Það var fyrirsjáanlegt, að þessar
ráðstafanir hlytu að Ieiða til mikilla
erfiðleika í frameiðslu- og efnahags-
lífi þjóðarinnar. Stórfelld ný verð-
hækkunaralda hlaut að rísa, sem yrði
almenningi og frainleiðslufyrirtækj-
um landsmanna óstæð með öllu.
Þetta hefur nú þegar komið fram, og
bólaði á því strax í vor, þegar ekki
var einu sinni hægt að koma síldar-
flotanum af stað nema með því að
leggja út í uppbótagreiðslu á nýjan
leik á saltaða síld. Ekkert óvenjulegt
hefur þó komið fyrir. Kunnugt var,
þegar efnahagslöggjöfin var sett, að
verðfall var orðið á síldar- og fiski-
mjöli.
Engum dyljast þau stórfelldu vand-
kvæði, sem þessar ráðstafanir hafa
leitt af sér og hverjar byrðar dýrtíðin
leggur á almenning. Framleiðslustarf-
semi tii sjávar og sveitar er lömuð og
kyrrstaða framundan. Er þó ekki
nema lítið enn fram komið af því,
sem;þessar ráðstafanir hljóta að leiða
af sér á næstu missirum, ekki sízt ef
(Framhald á 7. síðu.).
■_________________________________________J
Ákureyringur býr sig undir dokfors-
Góð kvöldvaka Ferðafélagsins
Fleira er gaman
Á miðvikudaginn hélt Ferða-
félag Akureyrar fyrstu kvöld-
vöku sína á þessu hausti, en
kvöldvökur félagsins, sem jafn-
an hafa tilheyrt vetrarstarfinu,
eru orðnar mjög vinsælar og
fjölsóttar.
Guðmundur Einarsson frá
Miðdal flutti skemmtilegan
þátt um „kunnáttu" Finna og
las kafla úr bók sinni Bak við
fjöllin, er fjallaði um sama efni.
Þá sýndi hann litskuggamyndir
þaðan, mjög fagrar, og skýrði
þær á fróðlegan og skemmtileg-
en dans og vín
an hátt. Ennfremur sýndi Guð-
mundur litkvikmynd, íslenzka,
eins konar fréttamynd úr þjóð-
lífinu og höfðu áhorfendur hina
mestu ánægju af.
Þessi kvöldvaka var í Al-
þýðuhúsinu og var það full-
skipað, eins og jafnan áður á
kvöldvökum Ferðafélagsins.
Og þessar kvöldvökur eru at-
hyglisverðar fyrir þá, sem eru
að vinna að félags- og skemmt-
analífi og virðast oft aðeins sjá
dans og drykkju, sem hið eina
sjálfsagða.
próf í efnaverkfræði
Rætt við Hannes Kristinsson efnaverkfræðing
Iiannes B. Kristinsson, kona hans, Jóhanna Hermannsd., og börn.
Sfór tré og
Þótt blómskrúð garðanna
fölni með haustinu og fólk
verði að leita sér augnayndis
annars staðar, er haustið heppi-
legur tími til að undirbúa nýtt
líf og nýtt blómskrúð fyrir
næsta vor og sumar.
Nú er hver síðastur að setja
niður blómlaukana, áður en
frostin og snjórinn ná yfirráð-
um. Túlipanar í mörgum litum,
páskaliljur, dvergliljur, stjörnu-
liljur, vetrargosar, hyasyntur
og fleiri laukar fást í búðum.
En um leið og fólk er minnt
á, að setja laukana niður, er
ekki úr vegi að minnast á trén.
Það er sárt að höggva tré við
stofugluggann. Á nokkuð mörg-
um stöðum hér í bæ verður
fólkið að velja á milli þess að
búa í myrkri eða höggva upp
Bankarnir og fólkið.
ALLIR VITA hvernig ástatt
var í viðskiptamálum á dögum
einokunarverzlunarinnar. Þá
urðu fátækir menn og jafnvel
líka þeir, sem kallaðir voru
bjargálna, oft að knékrjúpa
verzlunarstjórunum til að fá
úttekt og höfðu engan íhlutun-
arrétt um verð þeirra afurða,
sem þeir sjálfir lögðu inn frá
búum sínum. íslendingar voru
húðstrýktir, e’f þeir verzluðu
annars staðar en þeim var fyr-
irskipað. Áður voru vöruskipt-
in ráðandi, en nú peningar og
bankarnir. Og stundum sýnist
manni, að bankarnir setji sig í
spor löngu horfinna einokunar-
kaupmanna, hverra svörtu sálir
hafa vonandi fengið frið að lok-
um.
Vel efnum búinn og kunnur
kaupsýslumaður, sem hefur
orð fyrir það að segja meiningu
sína og vel það, hver sem hlut
á að máli, kvartaði nýlega um
það, að hann yrði að sitja eins
og fermingardrengur, ef hann
kæmi inn í banka, og að hann
yrði að vera alger skoðanabróð-
ir bankastjóranna til að verða
ekki settur út af sakramentinu.
Hvað þá um hina fátæku og
umkomulitlu?
Flest þjónustufyrirtæki al-
mennings veita viðskiptavinum
sínum viðfeldna og oft ágæta
þjónustu og eru viðskiptunum
þakklát og láta það í ljósi. —
Bankar eru lika þjónustufyrir-
tæki og almenningseign. Þeir
litlir laukar
tré í görðum sínum — tré, sem
hafa verið gróðursett allt of
nærri húsinu. En þar sem trjá-
krónur, miklar og fagrar, byrgja
fyrir alla útsýn, og líka fyrir
birtu og sól, er ekki um annað
að gera en að láta „öxina ríða
að rótum trjánna“. Enginn má
láta trén ræna sig birtu, og á
litlum lóðum er oft lítið rúm
fyrir tré, en hins vegar heppi-
legra að hafa blóm og runna.
Þar, sem stóru trén standa of
þétt, verður allur lágvaxnari
garðagróður kyi-kingslegri. —
Þeir, sem nú eru að skipuleggja
nýjar lóðir, ættu að hafa þetta
í huga. Þá kemur ekki til
árekstra síðar, eins og of títt er
nú i eldri görðum, þar sem trén
gera mannabústaði að myrkra-
stofum.
þurfa á viðskiptum að halda
ekki síður en verzlanir eða aðr-
ir, sem selja þjónustu sína. En
þar er allt annað andrúmsloft,
misjafnt að vísu, en stundum
er þjónustan veitt af sérstakri
náð, ef um lán er fjallað, jafn-
vel svo mikla náð, að viðskipta-
vinurinn er hissa á, að blóðið
skuli ekki pressast undan nögl-
um þegar verið er að telja í þá
nokkur hundruð krónur með
12% vöxtum. Það lítur stund-
um næstum þannig út að
bankamenn gefi síðasta brauð-
bitann frá munni hungr-
aðs barns eða jafnvel að
láta af hendi sinn síðasta blóð-
dropa, er þeir kaupa víxla af
venjulegu fólki. Út yfir tekur
það, ef sett er að skilyrði fyrir
lánveitingu, að lántakinn útvegi
álitlega peningaupphæð ein-
hvers staðar frá til að leggja
inn í sama banka í staðinn.
Nýung í knattspymu.
NÝJASTA nýtt í knatt-
spyrnunni eru heyrnartæki,
sem hver leikmaður hefur í
öðru eyranu, en móttökutæki
undir hendinni. Hvorugt er fyr-
irferðarmikið, en kostar senni-
lega nokkurt fé. En hverju er
ekki fórnað fyrir þessa vinsælu
íþrótt. Það var enska knatt-
spyrnufélagið Arsenal, sem tók
þessa nýung í þjónustu sína við
knattspyrnuþjálfunina. Leið-
beinandinn stendur eða situr
í ró og næði utan vallarins og
hefur hljóðnema í hendi, getur
Hér í bænum er nú í stuttri
heimsókn Hannes B. Kristins-
son efnaverkfræðingur, ásamt
konu sinni og börnum. Hann
hefur dvalizt við framhaldsnám
vestur í Bandaríkjunum síð-
astliðin þrjú ár. Hannes er
fæddur á Akureyri, sonur hjón-
anna Elinborgar Jónsdóttur og
Kristins R. Stefánssonar verka-
manns. Stúdent varð hann frá
Menntaskólanum á Akureyri
1947, stundaði síðan nám í
verkfræðideild Háskóla íslands
í eitt ár, en fór að því búnu til
Bandaríkjanna. Lauk bachelor-
prófi (B Sc.) frá Massachusetts
Institute of Technology í Cam-
bridge, Massachusetts, sumarið
1951. Vann síðan við rannssókn-
ir og kynnti sér málningar-
framleiðslu hjá málningarfyrir-
tæki í Baltimore, Maryland,
næstu fimm mánuði, en kom að
því búnu heim til íslands. Hóf
þá starf hjá málningarverk-
smiðjunni Hörpu í Reykjavík
og vann þar næstu sex árin.
Fór haustið 1957, á vegum
Hörpu, til framhaldsnáms við
ríkisháskólann í Ann Arbor,
Michigan. Lauk þaðan meist-
ara-prófi (M. S.) sumarið 1958,
og hefur síðan unnið að dokt-
orsgráðu í efnaverkfræði, og
vonast til að ljúka því að
nokkrum mánuðum liðnum.
Uin hvað fjallar doktorsrit-
gerðin?
Doktorsritgerðin á að fjalla
um endurkast á Ijósi frá hrjúfu
málningaryfirborði. Ekki eru
fyrir hendi neinar algildar for-
múlur fyrir endurkasti á ljósi
frá hrjúfu yfirborði..,Verður því
leiðbeint hvaþa leikmanni sem
er, hvar á vellinum, sem hann
er og hvenær, sem er, án þess
að stöðva leikinn. Hann getur
þá einnig að nokkru sparað
áminningarræður sínar að æf-
ingu lokinni.
Bakkasel lokað cnn.
BAKKASEL er komið í eyði.
Þar rýkur ekki í sumar, eins og
á öðrum bæjum Oxnadals og
þar eru hlerar rammlega negld-
ir fyrir alla glugga.
Nú er vetur að ganga í garð
og allra veðra von. Oxnadals-
heiðin er fjölfarnasti fjallvegur
Norðurlands. Vegna umferðar-
innar yfir heiðina er alveg
nauðsynlegt að hafa nokkra
fyrirgreiðslu í Bakkaseli. Þar
þarf að vera fólk, sem getur
tekið á móti ferðafólki ef nauð-
syn krefur og hlynnt að þeim,
sem þurfa að ganga af bílum
sínum vegna ófærðar og óveð-’
urs. í Bakkaseli verður að vera
opinn sími, ef slys ber að hönd-
um, og auðvitað þarf að vera
nothæft og undanbragðalaust
símasambánd milli Bakkasels
og Akureyrar og einnig milli
fremstu bæja sitt hvoru megin
heiðar allan sólarhringinn, með
tilliti til umferðarinnar yfir
Oxnadalsheiði á vetrum, með
sérstöku tilliti til öryggis.
Vegamálastjórnin hefur ef-
laust skilning á þessu máli, og
ekki skal því trúað að óreyndu,
að Bakkasel verði lokað í
vetur.
leitast við að lýsa hrjúfleika yf-
irbörðsins á tölufræðilegan hátt
og reyna síðan að finna sam-
bandið á milli hrjúfleikans og
endurkastseiginleikanna. Hafa
rannsóknir mínar í þessu sam-
bandi staðið á annað ár og hef-
ur mestur hluti þess verks ver-
ið unninn með aðstoð stórs raf-
magnsreikningsheila. Útreikn—
ingai-nir eru svo umfangsmiklir
að ógerlegt hefði verið að fram-
kvæma þá án þess að nota raf-
magnsheilann.
Viltu scgja nánar frá reikn-
ingsheilanum?
Það, sem aðallega greinir raf-
hagnsheila frá venjulegri raf-
magnsreikningsvél er minnið.
Minnið er flókið rafmagnstæki,
sem getur tekið á móti tölum
og geymt þær á ákveðnum stað
og skilað þeim síðan aftur sam-
kvæmt fyrirskipunum frá mið-
stöð reikningsheilans. í minn-
inu eru geymdar, auk þeirra
talna, sem útreikningunum
viðkemur, allar fyrirskipanir,
sem rafmagnsreikningsheilinn
á að reikna eftir. Þessar fyrir-
skipanir eru í töluformi, svo
sem allar upplýsingar, sem í
minninu eru geymdar, en mið-
stöð heilans er fær um að skilja
þessar tölur sem fyrirskipanir.
Miðstöð heilans stjórnar allri
starfsemi rafmagnsreiknings-
heilans, og auk minnisins
stjórnar hún hinni eiginlegu
reikningsvél, sem framkvæmir
samlagningu, frádrátt,. marg-
földun og deilingu, svo og ýms-
um hjálparstöðvum, sem xneðal
annárs gegíia því hlutverki að
koma ' 'upplýsingum inn í heil-
ann og sehda út niðurstöðurn-
ar. - Venjulega eru notuð ýmis
hjálþartæki í sámbándi við
•þessa rafmagnsreikningsheila, t.
d. tæki sem geta lesið af gata-
kortum eða gataræmum inn á
segulband og prentvélar, sem
prenta á blöð upplýsingar af
segulböndum. Mjög eru þessir
reikningsheilar og hjálpartæki
mismunandi að gerð og stærð,
en tækninni hefur fleygt svo
fram, að jafnvel hinir stærstu
reikningsheilar, ásamt venju-
legum hjálpartækjum, rúmast
nú í einum stórum vélasal, þar
sem áður þurfti margfalt rúm.
Geturðu nefnt dæmi um af-
köstin?
Já, annað sérkenni þessara
rafmagnsheila eru hin geysi-
legu afköst þeirra, t. d. getur
reikningsheili sá, sem eg hef
notað við útreikningana, skilað
til jafnaðar um 10.000 útreikn-
ingum á sekúndu. Það má geta
þess að slíkur rafmagnsheili,
sem teljast verður í stærra lagi,
mun kosta um 60 millj. ísl. kr.,
en háskólar geta fengið hann
leigðan fyrir um 2 millj. kr. á
mánuði. Reikningsheilar eru að
sjálfssögðu mjög mikið notaðir
við alls konar vísindalega og
tæknilega útreikninga, en
starfssvið þeirra er þó miklu
stærra. Má nefna veðurspár,
þýðingar af einni tungu á aðra,
manntal og alls konar skýrslu-
gerðir. Sumt af þessu er þó enn
á byrjunarstigi og stórkostlegar
framfarir væntanlegar við
komu hinna fyrirhuguðu gervi-
hnatta, sem gera munu kleift
að fá heildarmynd af veðurfar-
inu á hverjum tíma. Allar út-
reiknaðar veðurspár byggjast á
upplýsingum, með hæfilegu
millibili, um veðrið á stóru
svæði, og þar sem engin veður-
spá er betri en upplýsingarnar,
sem hún er byggð á, er augljós
þýðing þess að fá sem beztar
upplýsingar af sem stærstu
svæði. Á öðrum sviðum mun
einnig um miklar framfarir að
ræða, þó mun sennilegt aðmikið
af þeim möguleikum, sem mik-
ilvægastir kunna að reynast í
framtíðinni, hafi enn ekki verið
uppgötvaðir. í ljósi þeirra rann-
sókna, sem nú er verið að vinna
að, væri trúlegt að í framtíð-
inni gætu t. d. tveir menn tal
ast við í sírna, þótt þeir töluðu
sitt málið hvor. Rafmagnsheili
myndi þá aðstoða við að breyta
setningu, sem töluð væri á einu
málinu yfir á aðra tungu og
gagnkvæmt. Vissulega myndi
slík tækniþróun geta valdið
þyltingu í viðskiptum þjóða á
milli.
Hvernig gætu íslendingar
notfært sér þessa tækniþróun?
Hin öra tækniþróun á þessu
sviði og þau risaskref, sem nú
er verið að taka í hagnýtingu
þessara rafmagnsreikningsheila
erlendis, bendir eindregið til
þess að íslendingar ættu sem
allra fyrst að reyna að tileinka
sér og verða aðilar að þessari
framþróun. Það virðist oft vera
erfitt að áætla í upphafi hversu
mikil verkefni fyrir þessa heila
séu fyrir hendi, og hversu fljótt
sé hægt að byggja upp nægi-
lega mikla notkun á svo hrað-
virkum tækjum. í reyndinni
virðist það svo, að þegar farið
er að nota slíka heila fyrir al-
vöru, verður þörfin fyrir þá
meiri en nokkur sá fyrir í upp-
hafi. Allir þeir, sem nota raf-
magnsreiknipgsheila vilja hafa
þá eins stóra og afkastamikla
og kostur er á, og víst er það,
að hagkvæmara er að reka einn
stóran heila heldur en marga
litla. Það, sem mestu mun því
ráða um stærð reikningsheil-
ans, er fjármagn það, sem fáan-
legt yi;ði til þessarar starfsemi.
Staðsetningu og val slíks heila
skyldi því vanda svo sem kost-
ur er á, þannig að hann komi
að sem mestum og beztum not-
um. Ef notkun á rafmagnsheil-
um á að ná þeirri útbreiðslu,
sem nauðsynleg er, verður að
þjálfa fjölda manns hjá ýmsum
stofnunum og fyrirtækjum í
því að nota hann. Staðsetning á
slikum rafmagnsreikningsheila
við Háskóla íslands virðist því
vera mjög eðlileg og æskileg.
Það er sjálfsagt ósk allra að
Háskólinn eflist svo sem kostur
er á, og fátt mun gera það meir
en auknar rannsóknir á hinurn
ýmsu sviðum. Við fjöldann af
hinum yfirgripsmeiri rannsókn-
um myndi slíkur rafmagns-
reikningsheili verða ómetanleg
stoð. Staðsetning reikningsheil-
ans við Háskóla íslands yrði
einnig hagkvæm fjárhagslega,
þar sem a. m. k. eitt stærsta
fyrirtækið, sem framleiðir raf-
magnsreikningsheila í Banda-
ríkjunum, selur þá, eða leigir,
háskólum með mjög verulegum
afslætti. Víða við háskóla í
Bandaríkjunum er litið á stofn-
kostnað og rekstur rafmagns-
heila á svipaðan hátt og á
stofn- og reksturskostnað bóka-
safns, og þeir taldir eðlilegur
og nauðsynlegur kostnaður við
að veita nemendum þá kennslu
sem nauðsynleg er í sambandi
við slík tæki, og skapa þeim
eins fullkomna aðstöðu til rann-
sókna og kostur er á.
Öll byrjun er erfið og við
ættum því að kappkosta að
koma á raunhæfri samvinnu
við háskóla og aðrar stofnanir,
bæði austan hafs og vestan, sem
gætu aðstoðáð okkur á þessu
stigi. Eg er hins vegar sann-
færður urn að við getum í fram-
tíðinni, á þessu sviði sem öðr-
um, staðið á eigin fótum.
Nú er orðið dýrt að stunda
nám erlendis?
Eins og kunnugt er eiga ís-
lenzkir námsmenn erlendis við
mikla fjárhagserfiðleika að
stríða, og þá ekki sízt í Banda-
ríkjunum. Mun nú svo komið
að yfirverkfræðingslaun á ís-
landi nægjá ekki til þess að
greiða þar námskostnað ein-
hleyps manns, hvað þá fjöl-
skyldumanns. Það er því sýni-
legt að ókleift mun flestum að
stunda nám erlendis án veru-
legra styrkja.
Hvað hyggstu fyrir að námi
loknu?
Að námi loknu hyggst eg
reyna að afla mér meiri og fjöl-
breyttari reynslu en hægt mun
vera hér á landi. Að þeim tíma
liðnum myndi eg óska þess að
koma heim og starfa hér á
landi, segir Hannes að lokum,
og þakkar blaðið viðtalið og
óskar honum og fjölskyldu
hans góðs gengis. — E. D.
^lllllltllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltllllllllllllllll*
| DagurI
kemur næst út á miðvikudag-
inn 26. október. Auglýsingar
þurfa að berast fyrir hádegi á
þriðjudag, annars eru litlar lík-
ur til að þær komi^t, vegna
mikilla þrengsla í blaðinu. —
Leikfélagið fer vel af stað
Frumsýndi sjónleikinn Pabba á sunnudaginn,
undir leikstjórn Jónasar Jónassonar
Leikfélag Akureyrar byrjar
leikár sitt bæði snemma og all-
vel að þessu sinni. Það frum-
sýndi fyrsta verkefni sitt á
sunnudaginn var, sjónleikinn
Pabba eftir Howard Lindsay og
Russel Crouse í þýðingu Sig-
urðar Grímssonar. Æfingar
hafa staðið um sex vikna skeið
undir stjórn Jónasar Jónasson-
ar leikstjóra.
Ætla má, að Leikfélag Akur-
eyrar hyggi á mikið starf í vet-
ur, og vel og tímanlega fer það
af stað. Pabbi var sýndur í
Þjóðleikhúsiu fyrir níu árum
og hlaut þar lofsamlega dóma
Ekki verður þó um efni leiksins
sagt, að það sé stórbrotið, en
það felur í sér smekklega
kímni og léttleika, sem enzt
hefur því til langlífis og vin-
sælda í mörgum löndum.
Jónas Jónasson leikstjóri hef-
ur náð miklum árangri í upp-
setningu þessa leiks, og þegar
haft er í huga, að meiri hluti
hinna fimmtán leikenda hefur
ekki áður komið í snertingu við
leiklistina, sem þátttakendur,
verður hlutur leikstjórans frá-
bærlega góður. Hann hefur
sýnilega lagt mikla rækt við
hina nýju leikara, enda má
segja, að hann leiddi þá alla
fram til sigurs á frumsýning-
unni.
Af fimmtán leikurum, sem
fram koma í þessum sjónleik,
ber Jón Kristinsson mestan
hita og þunga, ásamt frú
Björgu Baldvinsdóttur, en þau
leika Dayhjónin og skila hlut-
verkum sínum vel. Jón Ingi-
marsson leikur sóknarprestinn
og frú Kristín Konráðsdóttir
ráðskonu og eru það einnig
gamalkunnir og góðir leikarar,
sem valda viðfangsefnum sín-
um. Arnar Jónsson, sem leikur
elzta rauðhærða soninn í fjöl-
skyldunni, virðist hafa bæði
eitt og annað til að bera, sem
góðan leikara prýðir. Yngri
bræðurna leika þeir Börkur Ei-
ríksspn, Einar Haraldsson og
Úlfar Hauksson snurðulaust.
Frú Ester Jóhannsdóttir og
Guðný Sigurðardóttir munu
ekki sviðsvanar, en eiga von-
andi fleiri góðar ferðir upp á
„fjalirnar“. Kjartan Olafsson,
Soffía Jakobsdóttir, Vilhelmína
Sigurðardóttir, Freygerður
Magnúsdóttir og Guðrún Árna-
dóttir fara með lítil hlutverk af
smekkvísi. Þegar frá er talinn
Jón Kristinsson, sem vaxið hef-
ur með þessum leik, komu eldri
leikendurnir ekkert á óvart. En
ekki man eg til þess, að jafn-
margir ungir leikendur hafi
komið hér fram í einu og sama
leikritinu áður, og ekki minnist
eg þess heldur að hafa séð blá-
þráðalausari leik nýliða.
Leiksviðsstjóri var Oddur
Kristjánsson. Leiktjöldin mál-
aði Aðalsteinn Vestmann,
ljósameistari var Ingvi Hjör-
leifsson, hárgreiðsu annaðist
Ásta Kröyer. Búninga lánaði
Þjóðleikhúsið.
Frumsýningunni var framúr-
skarandi vel tekið og leikendur
voru kallaðir fram hvað eftir
annað í leikslok, ásamt leik-
stjóra. Fólk ætti að flýta för
sinni í leikhúsið á meðan vel
viðrar. Engum mun leiðast þar
á meðan Pabbi er sýndur. E. D.
““ ÓLAFUR TR. ÓLAFSSON:
Niiiiiiiiiiiuii
iiii
Minningar Irá Hólum
Eg kom í fyrsta sinn heim að
Hólum sunnudaginn 16. maí ár-
ið 1896, til þess að setjast þar
að um tveggja ára skeið, því að
þá var Búnaðarskólinn alveg
tveggja ára skóli, og það er mín
fasta sannfæring, að það fyrir-
komulag hafi verið langtum
betra en varð síðar þegar skóla-
tímanum var breytt í tveggja
vetra skóla, því að það var svo
mikils virði fyrir nemendur að
kynnast rekstri þessa stóra
bús og öllum þeim vinnu-
brögðum, sem tilheyra, og að
læra verkstjórn. Við vorum
verkstjórar sinn tímann hver
og við höfðum áreiðanlega gott
af því, og svo þar að auki að fá
kennslu og æfingu í allri jarða-
þótavinnu, sem fór fram vor og
haust. Mér finnst alltaf, að á
svona skólum eigi að leggja að-
aláherzluna á það verklega.
Bókleg fræðsla er auðvitað
nauðsynleg og sjálfsögð með.
Eg sagði, að eg hefði komið
heim að Hólum í maí vorið
1896, en það sama vor kom líka
okkar elskaði skólastjóri, Jósef
J. Björnsson, hann kom til að
taka við skólastjórastöðunni í
annað sinn, og eg lofa Guð fyr-
ir það, og eins að eg skyldi sitja
þennan skóla og þennan stað,
því að eg hef alltaf síðan elskað
skólastjórann og staðinn og
mun svo verða til æviloka.
Jósef var kominn nokkru
fyrr, því að hann þurfti að taka
við skóla og búi af fráfarandi
skólastjóra, Hermanni Jónas-
syni, sem fór alfarinn frá Hól-
um daginn áður en eg kom, svo
að eg sá hann aldrei.
Fyrstu tvo dagana hálf leidd-
ist mér, eg hafði aldrei farið
langdvölum burtu áður. Júlíus,
bróðir minn, fylgdi mér vestur
og var farinn. Eg ætla að taka
það fram strax, að mér leiddist
langtum meir að þurfa að fara
frá Hólum þegar eg var búinn
í skólanum.
Við piltar þéruðum skóla-
stjórann og kennara og þeir
þéruðu okkur. Það var annars
mikið um þéringar á Hólum, en
þegar við vorum búnir að taka
fullnaðai'próf, sem sagt búnir í
skólanum, sagði skólastjóri við
okkur, nú þérumst við ekki
lengur, segðum þú héðan í frá.
Fyrsta tilkynning, sem eg
fékk frá skólanum, var sú, að
verkstjórinn sagði, að eg ætti
að vera hestamaður, sagðist
setja mig inn í það embætti. —
Nokkrum dögum seinna kom
skólastjórinn dálítið hreifur af
víni, sem eg var búinn að heyra
að kæmi eiginlega aldrei fyrir.
Eg var til staðar að taka hest-
inn hans, spretta af honum og
koma honum á haga.
Fáum dögum seinna boðaði
skólastjóri okkur á fund, hann
sagðist hafa verið að hugsa um,
hvort við værum nokkuð á móti
því að stofna vínbindindi í skól-
anum. Það urðu allir með því.
Bindindisfélagið var stofnað,
og það héldu það allir dyggi-
lega þau ár, sem eg þekkti til.
Jósef J. Björnsson skólastjóri
var elskulegur maður, alltaf
glaður og góður, stórgáfaður og
svo fjölfróður, að það var unun
að vera í tímum hjá honum.Það
var vanalega, að hann spurði
sérhvern einnar spurningar, og
var þá ýmist að hann gat svar-
að eða ekki, en þá tók hann
við og flutti fyrirlestur allan
tímann og stundum var komið
fram á næsta tíma, hann og við
tókum ekkert eftir því fyrr en
kennarinn kom í dyrnar og var
að koma í tíma til okkar. Það
mátti segja að hann kenndi oft
í fyrirlestrum.
Á vorin, þegar búið var að
slíta vetrarskólanum, gekk
skólastjóri með okkur út um
hagann til að tína blóm og
kenna okkur grasafræði, já, og
náttúrufiæði yfirleitt. Það voru
skemmtilegir tímar.
Oft óskaði eg, þegar skóla-
stjóri var að kenna inni eða úti,
að eg vissi eins margt og mikið
og hann. Þessir útitímar voru
vanalega frá skólaslitum og
fram að slætti einu sinni í viku.
Heimilislífið í skólanum og á
Hólum var alveg yndislega gott
og skemmtilegt, alltaf friður og
glaðværð, sátt og samlyndi.
Fjölskyldufólkið hans Jósefs
var allt svo elskulegt, frúin,
Hildur Björnsdóttir, og fjögur
börn, sem hann átti eftir mið-
konuna, Hólmfríði Björnsdótt-
ur. Elzt þeirra var Sigríður,
falleg og gáfuð stúlka, hún dó
ung. Björn varð læknir. Einar
tók sér viðurnefnið Reynis.
Hann hafði ýmis störf með
höndum, t. d. var hann um
skeið framkvæmdastjóri Rækt-
unarfélags Norðurlands, bjó þá
í Gróðrarstöðinni á Akureyri.
Hólmjárn, efnafræðingur, hef-
ur alltaf búið í Reykjavík. En
þau voru öll, börnin, ung þegar
eg átti heima á Hólum, eg held
að Sigríður heitin hafi verið
um fermingu.
Og nú er búið að reisa vini
okkar, Jósef J. Bjömssyni,
skólastjóra, minnisvarða á
skólasetrinu og þessum forn-
helga og fræga stað, biskupssetr
inu á Hólum í Hjaltadal. Og
það er svo mikið gleðiefni, því
að Jósef heitinn á það skilið, að
fá að lifa enn margar aldir í
vitund og huga þjóðarinnar,
eða helzt alla tíð, og svo verður
þetta minnismerki ábending og
hvatning, bæði fyrir samtíðar-
menn og eftirkomendur, um að
vinna mikið og vel.
Og nú er minnismerkið af-
hjúpað í dag, sunnudaginn 11.
september árið 1960.
Blessuð sé og veri minning
skólastjórans Jósefs J. Björns-
sonai-.
Guð blessi alla þá menn, sem
hafa unnið að framgangi þessa
máls.
Eg sagði áður, að mér hefði
leiðzt mjög að þurfa að fara frá
Hólum, en það bætti mikið úr,
að eg fór ekki úr dalnum, því
að eg réðist til Búnaðarfélags
Hólahrepps næsta ár eftir að eg
var búinn í'skólanum, og var
öllum frjstundum heima á Hól-
um. Þangað var eg velkominin
þegar eg vildi, eg spilaði líka á
orgelið við messugjörðir í bless-
aðri gömlu dómkirkjunni.
Eg vann að jarðabótavinnu
allt haustið, frá sláttarlokum og
fram að veturnóttum, því að
það var góð tíð þetta haust, og
svo við barnakennslu frá vetur-
nóttum og fram í apríllok. —
Blessuð börnin mín stóðu sig
vel við prófið um vorið, svo að
prófasturinn, séra Zóphonías
Halldórsson, Viðvík, var glaður
og ánægður, hann var mér allt-
af innilega góður.
Mér leið vel hjá Búnaðarfé-
laginu, og það vildi hafa mig
áfram, ætlaði að hækka kaup,
en bæði var það, að mér hálf
leiddist flækingurinn. Eg vann
á 12 bæjum og kenndi á 6 bæj-
um, þó að eg teldi mér heimili
á einum, Nautabúi, hjá Stefáni
mínum Sigurgeirssyni, og svo
langaði mig heim í fjörðinn
minn aftur, svo að eg afréð að
skipta um.
Framhald, d 7. slðu.