Dagur - 15.02.1961, Blaðsíða 4

4
............
Baguk
BYGGÐASAFN
SÍÐARI hluta vetrar er tími hinna
miklu fundahalda. Þá eru aðalfundir
fjölda félaga, reikningsskil gerð, nýj-
ar stjórnir kosnar og síðast en ekki
sízt, nýjar áætlanir gerðar um fjöl-
mörg mál, er til heilla horfa.
Máttur félagsskaparins og félagsmála
störfin hafa þokað okkur lengra á leið
til betra lífs og meiri möguleka en
nokkuð annað, sem okkur er sjálfrátt.
Hér átti raunar ekki að ræða um
félagsmálin almennt, heldur bent á
tvö atriði til athugunar.
Eyfirðingar og Akureyringar hafa
gefið 1000 gamla muni, sem eftir var
leitað hjá almenningi af fulltrúum
KEA, Akureyrarbæjar og Eyjafjarðar
sýslu. Margir munanna eru mjög
merkilegir taldir fyrir síðari tímann,
sem heimildir mn hagleik, vinnubrögð
og daglegt líf horfinna kynslóða, ef
þeir eru varðveittir vel og þó hafðir
til sýnis. Munir þessir voru flestir
skrásettir en síðan geymdir í myrkra
stofu og fá engir að líta þá augum.
Það hefði einhverntíma þótt nokkur
trygging fyrir framgangi máls, að um
það tækju höndum saman, stærsta
kaupfélag landsins, liöfuðstaður Norð
urlands og ein ágætasta sýsla lands-
ins. En þessir traustu aðilar kusu
nefnd í málið og hún hefur enn
ekki skilað af sér störfum. Mundi
nú ekki mál til komið að gera gefend
um munanna og öllum almenningi
skýrslu um þetta mál. Dagur er fús
til að ljá henni húsaskjól. Hafi
Eyfirðingar og Akureyringar ekki á-
huga fyrir málinu, væri réttast að
skila mununum og minnast svo ekki
framar á byggðasafn eða varðveizlu
gamalla muna. Vera má Iíka að stórar
hugmyndir fæði af sér þær fram-
kvæmdir, sem væru héraðssómi.
NAFNMERKI
Oftar er að fundið en þakkað það,
sem vel er gert. Sá er þetta ritar fyll-
ist þakklæti í hvert sinn er hann sér
bæjanöfnin á smekklegu nafnmerki
við heimreið bæjanna þegar hann
ferðast á Iítt kunnum slóðum.
Nú eru flestir orðnir töluverðir
ferðamenn og veita sér að ferðast um
næstu sveitir og sýslur án þess að eiga
brýnt erindi. Ó, hvað heitir nú þessi
fallegi bær, eða bærinn undir þessu
sérkennilega fjalli? Eða hver kannast
ekki við álíka spurningar? Stundum
er skilti við veginn. Allir hafa heyrt
bæjamafnið. Þetta er eins og að hitta
gamlan kunningja. Og á bænum þeim
er e. t. v. gamall kunningi og það var
gaman að sjá bæinn hans. Já, það er
bæði kurteisi og gestrisni að setja upp
skilti við heimreiðina.
Geta má þess líka, að stundum hafa
læknar og Ijósmæður tafizt vegna
þess að ekkert vísaði veginn.
Um leið og við þökkum öllum þeim,
sem gert hafa okkur þá ánægju að
setja upp nafnmerki við heimreið
sína, knýr sú spuming á, hvemig
megi fá því framgengt að aðrir geri
slíkt hið sama. Til gamans má geta
þess, að búnaðarsamband og sam-
vinnusamtök í Skagafirði leystu vand
ann með sameiginlegu átaki. Senni-
lega þyrftu einhver nokkurs megandi
félög einnig að beita sér fyrir þessu
menningarmáli í Eyjafjarðarsýslu. □
Merk ummæli sérfróðs manns um glæpahneigð
æskunnar, orsakir hennar, uppeldisskort o. II.
UMHUGSUNAREFNI
UM „UMHUGSUNAREFNI“.
í DEGI 7. tbl., fokdreifum, veð-
ur fram á ritvöllinn einhver
sem kallar sig EGO, svo fullur
af vandlætingu að maður gæti
í fljótu bragði haldið að það
hafi verið eina leiðin til þess að
forða honum frá að springa.
Þar sem ég las í einhverju sunn
anblaðanna um daginn svipuð
skrif, en ekki séð þessu svarað,
get ég ekki á mér setið, að
svara þessu nokkuð.
Vandlæting EGQ mun til
komin af því hann er ekki sam
mála Ólafi Stefánssyni, stjórn-
arráðsfulltrúa, er talaði í þætt-
inum „Um daginn og veginn“ í
útvarpið fyrir nokkru, hvar
hann lýsti skoðun sinni á nokkr
um málum sem ofarlega eru á
baugi og mikið rædd manna á
meðal um þessar mundir.
Ég ætla að hafa þetta í sömu
röð og EGO.
Það er þá 1. atriði: Vegagerð
Ég spyr EGO. Hefur hann
það mikla þekkingu á þessu
máli, að hann geti fullyrt nokk
uð um það? Hefur hann reikn-
að út, hvað hægt væri að steypa
langan vegarkafla fyrir and-
virði — segjum 3—4 togara,
sem kosta 30—40 milljónir? Hef
ur hann gert sér ljóst, hve marg
ar milljónir sparast í varahlut-
um og bifreiðum við það að fá
almennilega vegi, þó ekki væri
nem.a um lítinn hluta landsins?
Það atriði sem e. t. v. hvað
mestu máli skiptir, er hvort
Senmentsverksmiðjan gæti selt
sement við lægra verði til þess-
ara hluta. Ég mun ekki fara nán
ar út í þetta atriði, því um það
mætti eflaust skrifa heila bók.
2. atriði: Kjötframleiðsla.
Virðist ekki hneyksla EGO svo
mjög.
3. atriði: Ölgerð á íslandi.
Þetta atriði virðist í fljótu
bragði hafa sett EGO alveg úr
skorðum.
Um flesta hluti hafa menn
skiptar skoðanir og mun svo
sennilega verða í framtíðinni og
tel ég það heilbrigt.
Ég vil gefa lesendum sem e.
t. v. hafa ekki lokið við grein
EGO, kost á að sjá ögn af því,
sem drýpur úr penna hans, og
leyfi mér að taka hér upp
klausu úr 3. atriði um bjór.
EGO vitnar í grein sinni í
ummæli Vald. Erl., læknis, um
bjórgerðarmenn í Danmörku.
Segir síðan sjálfur: „E. t. v.
þykir núverandi kynslóð eitt-
hvað athugavert við vaxtarlag
vort. Beri því nauðsyn til að
fjölga að nokkru kúluvembling
um hér, svo að þjóðin geti hang
ið í tölu menningarþj." (Lag-
lega orðað). Ég segi fyrir mig,
geri einnig ráð fyrir að flestir
séu á sömu skoðun, ég vil ráða
því sjálfur hvaða mat ég borða,
ég vil einnig ráða því, hvort ég
reyki, tek í nefið eða upp í mig
eða drekk áfengi. Þetta teljum
við til sjálfsagðra mannréttinda.
En svo ætlar EGO að ærast,
ef Ólafi Stef, mér, og mörgum
fleirum, finnst það eðlilegt að
við fáum að ráða því sjálfir,
hvort við fáum okkur bjórglas
eða ekki.
Það er mikið rætt um ung-
linga í sambandi við þetta bjór
mál. Sennilega vita flestir. þó að
þeir kannski ekki vilji viður-
kenna það, að unglingar geta
fengið tóbak og áfengi fyrirhafn
arlítið þegar þeir kæra sig um.
í þessu sambandi má einnig
benda á, að ef bruggun og sala
31/2% öls yrði leyfð hér, yrði
verðið ábyggilega það hátt, að
fólk myndi ekki drekka sig ölv
að af því. Fjárhagslega mundi
hagstæðara að kaupa sterkari
drykki.
Maður hlýtur að álíta að EGO
hafi aldrei smakkað 3%% öl,
úr því hann álítur það þvílíkan
voða, ef það yrði framleitt hér
á landi. Eina breytingin, sem ég
mundi gera við ölfrumvarpið
fræga væri að hækka %töluna
upp í 41/2—5%. Hér langar mig
til að skjóta inn í smá dægra-
dvöl fyrir templara, af því ég
veit að þeir hafa gaman af töl-
um, sérstaklega ef þær snúast
um áfengi og áfengissölu.
Spurningin er svona: Hve
mikið áfengismagn er drukkið
á íslandi án tilhlutunar ÁVR?
Ég skal viðurkenna að þetta
er mjög flókið dæmi og legg ég
það þessvegna fyrir þessa tölu-
fróðu menn.
4. atriði. Aukið fjármagn.
Sennil. eru fá lönd sem hafa
upp á fleiri leiðir að bjóða en ís
land hvað snertir orkugjafa. Því
miður virðist svo, að við höfum
ekki fjárhagslega möguleika til
að notfæra okkur þá. Hins veg-
ar hefur það þegar sýnt sig,að
við getum staðizt samkeppni er
lendis frá, hvað snertir iðnvarn
ing. Eitt af því sárgrætilegasta
í þessu sambandi er, hve lítið
við nýtum, enn sem komið er,
jarðhitann. Hvað um Akureyri
í því sambandi?
Mig langar til að spyrja EGO.
Veit hann hversu sjálfstæðir
við erum raunverulega í dag?
Er það að selja landið, að bjóða
erlendum auðmönnum hlut í
fyrirtækjum hér? Hvað segir
EGO um síendurteknar lántök
ur erlendis, undanfarið? Hitt
er annað mál, hvort nokkur
erlendur fjármálamaður vildi
leggja fé í fyrirtæki hér á landi.
Nei. Aðalatriðið finnst mér vera
að það erlent fjármagn, sem er
hægt að fá inn í landið, sé notað
til þjóðþrifamála og þeirra fram
kvæmda, sem að áliti ábyrgra
og dómbærra aðila geta sýnt
fram á með sterkum rökum að
geti borgað sig og geti stuðlað
að uppbyggingu atvinnuveg-
anna, gamalla og nýrra. Nóg er
um tapið.
Þá er komið að síðasta atrið-
inu, nr. 5: Sjónvarp á íslandi.
Hvað erum við að gera með
kvikmyndahús á íslandi? Því
sitjum við ekki heima og lesum
íslendingasögurnar? Þvílíkur
voðahlutur. Sjónvarp. Morfín
og önnur eiturlyf? Bifreiðir, bif
hjól? Það gæti einhver orðið
fyrir bíl og hlotið brot eða
bana!
Sjónvarp er eins og fleiri
tæki tæknialdar þannig að þau
geta orðið bæði til góðs og ills,
eftir því hvernig þeim er beitt,
og svo mun vera um flest. Ég
ætla aðeins að nefna eitt dæmi
um þann dásamlega möguleika
sem sjónvarpið getur gefið okk
ur. Það er sem fræðslutæki.
Ætli það gæti ekki komið að
góðu gagni í kennaraskortin-
um, sem sagður er aukast með
hverju ári?
Mér þætti fróðlegt að vita
hvað EGO les að jafnaði og
finnst hlustandi á í útvarpinu.
„Enginn má sköpum renna,“
(„Eigi má sköpum renna,“ hét
leikritið og bendir það til þess,
að EGO hafi ekki hlustað of
vel), er að mínu áliti eitt með
því bezta efni, sem útvarpið hef
ur flutt nú lengi, ekki sízt
vegna framúrskarandi meðferð
ar leikara og leikstj. Á útvarp-
ið beztu þakkir skilið fyrir flutn
ing þess efnis. Hinsvegar varð
ég fyrir sárum vonbrigðum sl.
gamlárskvöld. Sú dagskrá fær
ekki háa einkunn hjá mér.
Kannske EGO veiti henni upp-
reisn.
Á öllum tímum og sennilega í
flestum löndum eru til menn,
sem berjast á móti framförum
og setja sig upp á móti öllum
nýjungum. Margir íslendingar
voru á móti símanum á sínum
tíma og hvað skyldu margir
hafa verið á móti útvarpinu?
En sem betur fer, staðreyndin
er að þessir afturhaldsdýrkend-
ur hafa ætíð orðið að láta í
minni pokann fyrr eða síðar. Og
þessvegna, því fyrr því betra.
P. H.
„EIN ER UPP TIL FJALLA.“
í SÍÐASTA Degi birtist löng
grein um rjúpnavandamálið eft
ir Theódór Gunnlaugsson.
Hann byrjar mál sitt þannig:
„Oft hef ég verið að velta því
fyrir mér, hvað veldur þeirri
þögn, sem verið hefur um hátt-
erni rjúpunnar okkar, frá því að
mest gekk á um hana fyrir
rúmum tíu árum.“
Já, segjum tveir. Ég skil ekk
ert, hvernig á þessu stendur.
Það eru bara þó nokkrar vikur,
síðan ég hef séð langa blaða-
grein um þetta alvörumál, og
ekki hef ég heldur heyrt rjúp-
unnar getið í þingfréttum ný-
lega. Til hvers halda alþingis-
menn eiginlega, að við höfum
kosið þá á þing? Halda þeir
kannski, að þeim sé ætlað að
ræða um keisarans skegg og
allt það annað, sem ekki skiptir
máli?
Gátan, sem ráða þarf, er
þessi: '
Hvers vegna fækkar rjúp-
unni svo mjög annað slagið?
Engin ein ráðning er til á gát
unni. Þær eru margar. Bezt er
líklega, að ég birti þær hér, svo
að öllum þeim, sem af mikilli
alvöru velta þessari ráðgátu fyr
ir sér á löngum andvökunótt-
um, verði ofurlítið léttara fyrir
brjósti.
1. Margar rjúpur deyja úr
ellihrumleika.
2. Nokkur fjöldi rjúpna fær
hálsbólgu í sarpinn, og auk þess
er hettusótt nokkuð algeng í
stofninum. Verður hvort
tveggja þeim oft að fjörtjóni.
3. Fálkinn drepur allar rjúp-
ur, sem hann nær í.
4. Talið er, að refum, mink-
um og köttum sé mjög hugleik-
ið að ná sér í í’júpu í svanginn,
og dýr þessi gera a. m. k. ekkert
til að fjölga rjúpunum.
5. Veiðimenn drepa margar
með byssum sínum.
6. Margt rjúpna bilast á taug
um af skothvellum, og talsverð
ur fjöldi verður veikur fyrir
hjarta af sömu orsök. Veldur
þetta skammlífi.
7. Mörgum rjúpum leiðist
hér á íslandi og fljúga þá til
annarra landa, t. d. Grænlands.
Ef til vill hafa utanferðir lands
manna síðustu áratugi og fjölg
un á ferðaskrifstofum átt ein-
hvern þátt i þessum flugferðum
rjúpunnar.
Þessar lausnir á gátunni
miklu hef ég fundið af hyggju-
viti mínu en ekki vegna þess,
að ég hafi mikla reynslu í
rjúpnamálum. Ég hef farið fjór
um sinnum til rjúpna og skotið
þrjár samtals. En þessi reynsla
mín sem veiðimanns mælir þó
með en ekki á móti lausnunum.
Framhald á 6. siðu.
Norskur yfirlögregli
SKÖMMU fyrir síðustu mánaða
mót hélt kunnur yfirlögreglu-
foringi í Björgvin í Noregi fram
söguerindi í öðru hinna fjöl-
mennu ungmennafélaga borgar
'innar („Bændaungmennafélag-
inu Erfinginn"), og voru all-
miklar umræður á eftir. Var að
alefni erndis þessa uppeldi æsk
unnar og glæpahneigð borgar-
æskunnar.
Yfirlögregluforingi þessi, Har
ald Hove að nafni (Haraldur frá
Hofi), er maður með mikla
reynslu og langa á þessum vett
vangi, og vakti frásögn hans og
ummæli mikla athygli. Fer hér
á eftir hrafl úr ummælum hans:
Hið uggvænlega fyrirbrigði,
sívaxandi glæpahneigð æsku-
lýðsins, gerir nú vart við sig
víðsvegar um heim allan, sér-
staklega þó í borgum og þétt-
býli. Vakir því fyrir hugsandi
mönnum víðsvegar á Norður-
löndum og víðar, hverju hér sé
um að kenna, og hvernig bjarga
megi þeim, sem afvegaleiddir
hafa orðið. Víða er þetta all-
miklu verra en orðið er hér hjá
oss, mælti ræðumaður, og þó er
þetta mjög athyglisvert í okkar
borg. — (Björgvin með nánasta
umhverfi mun senn nálgast
mannfjölda íslands.)
Á árunum 1950—58 tvöfald-
aðist tala æskulýðs-lögbrota í
Björgvin. Og af þeim 5000 lög-
brotúni, sem árlega hafa komið
til lögreglunnar kasta í Björg-.
vin, ér ’ý3 af völdum barna inn-
an 14 ára áldurs, og ý3 unglinga
14—20 áfa. Og yngri flokkurinn
fer stöðugt vaxandi. Fjölmenn-
astir í þeim hópi eru eflaust
bíla- og vélhjóla-þjófarnir, full
500 árl. síðustu árin.
Flest æskulýðslögbrot eru
framin í auðgunarskyni, sem
sízt ætti þó að vera þörf nú á
dögum. Áður var því jafnan
haldið fram, að með því að út-
rýma fátæktinni, myndi öllu
illu burtu bægt. Reynslan a£-
sannar þetta algerlega, en sann
ar aftur á móti gamla máltækið,
að „sá sem mikið á, vill meira
fá.“
Hverju eru þá þessi lögbrot
æskunnar um að kenna? Sem
oftast er skuldinni skellt á heim
ilin, og það títt með fullum
rétti. Flest þeirra barna og ung-
linga, sem þrásinnis verða fyrir
barðinu á lögreglunni, eru upp
runnin á lélegum heimilum.
Ástæður margra heimila eru á
þann veg, að börnin lenda eðli-
lega snemma á glapstigum.
Bæði foreldrin vinna ef til vill
utan heimilisins, og þá hirðir
enginn um börnin. Þau ganga
lausbeizluð upp á eigin spýtur
og njóta aldrei þeirrar ástúðar
og hlýju, sem þeim er svo nauð
synleg. Þau börn sem á glap-
stigu ginnast, eru títt „erfið
börn,“ sem einmitt þyrftu enn
nánari hirðu og umönnun en
venjuleg börn. Og þess er þau
foringi liefur örðið
sakna heima, leita þau hjá eldri
félögum sínum, sem þá ef til
vill eru oft af lakara tagi. og
lenda börnin þá brátt á glap-
stigum og lögbrotaferli. Félag-
arnir eiga því ótvírætt allmik-
inn þátt í „hrösunarferli“ barn
anna.
Lögregluforinginn hafði gert
sér far um að rannsaka, hve
margt þessara ungu lögbrjóta
tækju þátt í einhverju félags-
starfi, eða væru félagsbundnir.
Og niðurstaðan varð sú, að
nærri allir stóðu utan alls fé-
lagsskapar. Það ber við, að ung
ir lögbrjótar hafa verið teknir
inn í félagsstörf af einhverju
tagi, og hefur þá stundum náðst
góður árangur af því!
Af sveita-æsku sem flyzt til
borgarinnar hefur lögreglan lít
ið að segja, og er það í rauninni
furðulegt. Þessi ungmenni
koma úr fámenni í alókunnugt
umhverfi og fjölmenni, fullt af
freistingum, sem fátíðar voru
heima. En fjöldinn af æskulýð
sveitanna hefur að jafnaði þann
arfinn með sér að heiman úr
föðurgarði, að skömm sé að öll-
um lögbrotum og misgerðum.
En allur þorri borgaræskunnar
þekkir enga skömmustukennd.
En hvað á.nú til bragðs að
taka til að bæta úr þessu
ástandi og girðá fyrir frekari
vöxt þess og þróun? Lögreglu-
foringinn taldi að hér þyrfti
fastmótaðra uppeldi barna að
koma til sögurínar, (strangara,
en ekki ,,harðara“). „Hið frjálsa
uppeldi“ undanfarinna áratuga
er yfirleitt ekkert uppeldi. Það
hefur reynslan tvímælalaust
sannað. Þroska þarf á ný sjálfs-
virðingu æskunnar og virðingu
Þegar Ijósið rann
MORGUNBLAÐIÐ, Tíminn og
fleiri blöð hafa keppzt við að
flytja landsfólkinu fréttir af því
hvað Kennedy, hinn nýi Banda
ríkjaforseti segi og geri, og
hversu hann hyggst taka á
vandamálum þjóðar sinnar.
Forsetinn vill ráðast gegn at
vinnuleysinu, sem er orðið svo
alvarlegt, að þar er hálf sjötta
milljón atvinnuleysingja.
Hann gerir tillögu um, að
hækkað verði kaup hinna lág-
launuðu úr 1 dollara í 1,25 doll
ara á klukkustund.
Þá telur forsetinn, að hækka
verði styrki til þeirra, sem bág
staddir eru og auka atvinnuleys
istryggingar að mun.
Að auka verði byggingastarf- ,
semi ríkisins, vegagerðir o. fl.
framkvæmdir og auka lán-
veitingar til íbúðabygginga og
lækka vexti á þeim lánum.
Sérstök framlög verði veitt
þeim héruðum og borgum, þar
sem atvinnuleysið er mest.
Forsetinn telur, að vegna at-
vinnuleysisins hafi framleiðslan
fyrir yfirboðurum sínum (lög-
um og rétti). Stjórnendur og
stjórnarvöld hafa sannarlega
verið of meinlaus gagnvart æsk
unni. Og það liefnir sín alvar-
lega. Meinleysi getur hæglega
orðið „sauðmeinleysi!“ Hættan
við duldir, sem svo mjög hefur
verið haldið á loft, langt um of,
hefur reynzt slæm grýla! Henn
ar verður ekki vart hjá æsk-
unni nú um stundir!
Það þarf að kenna æskunni
að skilja og innræta henni þeg-
ar í bernsku, að hún má ekki,
og getur alls ekki. farið ein-
göngu eftir eigin höfði og gert
eins og henni sýnist! Seinna
verður þetta erfiðara viðfangs.
í umræðunum eftir á kom
margt í ljós. Ung stúlka sagði
m. a. frá því, að hún hefði eitt
sinn í félagi sínu tekið þátt í
því að „bola út“ unglingum,
sem „komið hafði verið fyrir" í
félaginu til reynslu. Hún viður-
kenndi nú, hve rangt þetta
hefði verið og illa gert.
Einn ræðumanna, kunnur og
velvirtur starfsmaður borgar-
innar, taldi að reynslan hefði
sýnt og sannað, að ekki hefði
verið rétt að „fleygja vendin-
um“ algerlega, og eins fljótt og
gert var. „Það er krafizt of lítils
af æskunni. Hún er mjög sjálf-
birg nú á dögum, og henni er
vel ljóst, að hún á ekki mikið á
hættu hegðunar sinnar vegna,
og þótt hún verði sek um ein-
hver smá lögbrot og glappaskot.
Heima fyrir taka foreldrarnir
svari þeirra og jafnvel afsaka
misferli þeirra og lögbrot!“ —
Talið var að borgarbörnin hefðu
m. a. alltof lítið athafnasvæði,
svo sem leik- og íþróttavelli, og
annars ekkert fyrir stafni
heima fyrir o. m. fl. " v.
upp fyrir Mogga
orðið 32 milljörðum dala minni
en ella hefði orðið. Hækkun
kaupgjalds þeirra lægst laun-
uðu og auknar verklegar fram-
kvæmdir eiga að örfa bæði at-
vinnu, kaupgetu og framleiðslu.
Bandarískir íhaldsmenn telja
svona mikla kauphækkun, sem
áður er nefnd og ná muni til 24
milljón verkamanna, atvinnu-
vegunum ofvaxið að greiða.
Eins og í upphafi segir, birtir
Tíminn, Morgunblaðið og fleiri
dagblöð margt af fyrirætlunum
hins nýja forseta og er það raun
ar engin furða.
í hvaða flokki er
Kennedy?
En það rann upp fyrir Morg-
unblaðinu núna um daginn í
þessu sambandi, að stefna for-
setans væri of ólík núverandi
stjórnarstefnu á íslandi til að
vera að hampa henni úr hófi.
Hinsvegar skyldu Framsóknar-
menn ekki vera með neinn derr
ing, því Kennedy væri ekki
Framsóknarmaður! □
Kristinn Úskar Jónsson
frá Möðrufelli
EINN EFTIR ANNAN hverfa
þeir af sjónarsviðinu samferða-
mennirnir, yfir landamærin,
sem við köllum lífs og dauða.
Hlekkurinn, sem tengdi saman
þá, sem hverfa og hina, sem eft
ir standa, virðist sundur hrokk
inn. En svo er þó eigi, því minn
ingin þess, sem var, er eftir og
hún lifir. Mynd þess horfna,
sem greypzt hefir í hugi sam-
ferðamannanna, af útliti, orðum
og athöfnum máist ekki út, og
því skýrari er hún sem persónu
leiki þess horfna hefir verið
sterkari. Því varir minning og
mynd Kristins í Möðrufelli ljós
lifandi fyrir sjónum samferða-
mannanna, um langa stund.
Kristinn Óskar Jónsson er
fæddur í Reykhúsum 23. júlí
1895. Foreldrar hans voru Jón
Jónsson og Ólöf Árnadóttir, sem
bjuggu þá í Reykhúsum. Þaðan
fluttust þau í Syðra-Laugaland,
þá að Garðsá og þaðan komu
þau að Möðrufelli árið 1908.
Þar bjuggu þau svo og dvöldu
til æfiloka. Möðrufell var þá
ríkiseign, er Jón kom þangað,
en síðar keyti hann jörðina.
Hann byggði á Möðrufelli stórt
og vandað íbúðarhús og gerði
jarðabætur.
Kristinn ólst upp með foreldr
um sínum til fullorðinsára, og
tók síðan við ábúð á Möðrufelli
1923, fyrst í sambýli við mág
sinn, Guðbrand ísberg, síðar
sýslumann í Húnavatnssýslu.
En 1931 tók hann ábúð á allri
jörðinni. Hafði hann þá undan-
farin fjögur ár búið í Litla-
Hvammi.
neyddur til að láta af athöfnum
við búskapinn, að mestu leyti,
sem samkvæmt eðli hans hlaut
að vera honum þung raun,
reyndist Hólmfríður honum
hin sterka hollvættur, sem ann-
aðist hann af mikilli alúð og bar
birtu og varma á hug hans. Það
var holl næring hinni karlmann
legu lund Kristins, sem aldrei
lét bugast. Hann gekk æðru-
laus móti banvænum sjúkdómi
og þjáningum með gamanmál á
vörum til hinztu stundar. Hann
lézt á Sjúkrahúsinu á Akureyri
þann 6. febrúar sl.
Kristinn Jónsson hafði að eðl
isfari nokkuð stórbrotna lund,
sem hann átti kyn til. Langafi
hans, Friðrik Ólafsson í Kálfa-
gerði, var skapheitur höi’kukarl
og hinn mesti orðhákur. En
raungóður reyndist hann vera
og engra óvinur. Föðurafi Krist
ins, Jón Jónsson, á Gilsbakka
var harður í horn að taka og
nokkuð hávaðasamur, er hann
agaði börn sín eða sagði þeim
fyrir verkum. En hann var við-
urkenndur drengskaparmaður
og vildi hvgrs manns vandræði
leysa er hann mátti.
Kristinn Jónsson var einarð-
ur í máli og hreinskilinn, og
sagði jafnan álit sitt á mönnum
og málefnum umbúðalaust. Hálf
velgju og sleikjuskap átti hann
ekki til. Gott þótti nágfönnum,
og öðrum, er með þurftu, til
hans að leita, ef vanda bar að
höndum. Þá var hann skjótur
til úrræða, því aldrei brást
greiðviknin.
Eins og allir stórbrotnir
drengskaparmenn var Kristinn
samsettur bæði af grjóti og
gulli. En hvort tveggja var
ómengað og gott.
Heimilisfaðir var hann um-
hyggjusamur. Börn hans unnu
honum mjög og dáðu, enda var
hann þeim ástríkur faðir.
Yngsta barnið, Sólveig, sem
hann átti með Hólmfríði Þor-
steinsdóttur, var sólargeisli í
lífi hans. Hún dvelur nú í Nor-
egi.
Eg veit að Kristni var það
ánægjuefni að vita syni sína
taka upp merkið um ábúð og
athafnir í Möðrufelli þegar veik
indin felldu það úr höndum
hans. Það var draumur Kristins
og föður hans, að Möðrufell
mætti verða óðal ættarinnar lið
eftir lið. Og gott er íslenzkri
bændastétt ef slíkir draumar
rætast.
Að síðustu votta ég eftirlif-
andi ástvinum Kristins einlæga
samúð mína.
Hólmgeir Þorsteinsson.
• iniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii11■iiii1111111111111111111111iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii1111111111111111iii1111111111111111iiiiiiiiuiii II
I Hreiðurgerð hrognkelsanna !
Eftir að Kristinn tók við allri
jörðinni gerðist hann brátt all
stórvirkur um húsabætur og
jarðrækt. Hann var athafnasam
ur og duglegur bóndi og vel
samstíga við þróun og tækni
hins nýja tíma. Heilsuhraustur
var hann lengi framan af ævi,
enda hlífði hann sér hvergi.
Auk búsannanna hafði hann á
hendi um allmörg ár eftirlit og
verkstjórn við aðgerðir á Eyja-
fjarðarbrautinni.
Kristinn Jónsson giftist 1923,
Jónu Þorsteinsdóttur frá Ups-
um í Svarfaðardal, hinni ágæt-
ustu konu. Hún var gáfuð,
mild í skapi og hæglát, og hvers
manns hugljúfi. Þau eignuðust
fimm efnileg börn, sem öll eru
nýtir þjóðfélagsþegnar.
Elzt er Gerður, húsmæðra-
skólakennari, Narvik, Noregi,
Þorsteinn er bóndi í Möðrufelli,
Jón byggði sér nýbýli í landi
Möðrufells, og býr þar, Ingvar
er starfsmaður á Akureyri og
Valur er bóndi í Möðrufelli.
Konu sína missti Kristinn
1952. Eftir það stóð Hólmfríður
Þorsteinsdóttir, systir Jónu,
fyrir búi Kristins, innanstokks.
Hún reyndist honum hin styrk-
asta stoð við búsannirnar, enda
bæði mikilvirk og hagsýn hús-
móðir.
Þegar Kristinn missti heils-
una fyrir nokkrum árum og var
ÞRJÁR íslenzkar fisktegundir,
sem hreiður byggja eru: Hrogn
kelsi, hornsíli og steinsauga.
Hrognkelsin eru nú að koma
upp að landinu vegna hrygning
arinnar, sem stendur yfir frá
febrúarmánuði og nokkuð fram
á sumar.
Rauðmaginn og grásleppan —
karl og kerling — hafa í frammi
töluvert skrítna ástarleiki, svo
sem stundum má sjá í sjónum.
En þau búa sér hreiður í grunn
um sjó, ekki á meira dýpi en 20
metrum. Þau velja sér stað
milli steina, þar sem botn er
grýttur og þar sem þaragróð-
ur er nægur.
Eggin eru stór og eru límd
saman í kökk. Þegar gráslepp-
an hefur hrygnt, frjóvgar rauð-
maginn hrognin og gætir þeirra
að því loknu með kristilegri
og mjög fórnfúsri þolinmæði í
2—3 vikur. Hann víkur ekki frá
og ræðst þegar á gráðuga gesti,
sem koma kunna og hann held
ur sjónum á hreyfingu við
hreiðrið með uggunum og verð
ur því súrefnið nægilegt fyrir
hið nýja líf.
Þegar ungar koma úr eggjun
um þykir rauðmaganum nóg
komið af kyrrsetunni og yfir-
gefur heimilið. Hans hlutverki
er líka lokið í bráð og getur
hann farið að leita sér ævintýra
út um víðan sjá, eins og grá-
sleppan, sem í’aunar stökk í
burtu þegar eftir hrygninguna.
Á göngum hrognkelsanna á
hrygningastöðvarnar byggist
hrognkelsaveiðin, sem hin síð-
ari ár hefur færzt mjög í auka
vegna mikillar eftirspurnar eft
ir hrognum og hagstæðs verðs
á þeim.
Nýr rauðmagi, saltaður rauð-
magi og reyktur rauðmagi er
herramannsmatur og sigin grá-
sleppa var mikið etin áður fyrr.
Hveljan var oft súrsuð og þótti
sumum hún góð. □
•iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiimmmiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiX'*
r 5
| FERTUGASTA 1
I ÞING U.M.S.E. |
40. ÞING U.M.S.E. fer fram að
Árskógi 25. og 26. febrúar n. k.
og hefst kl. 13 fyrri daginn. —
Fara þar fram venjuleg þing-
störf, auk þess munu mæta
fulltrúar frá U.M.F.Í. og Í.S.Í.
Þingið fer fram með meiri við
höfn en venja er, vegna afmælis
ins og verður um margt rætt. □