Dagur - 20.11.1963, Qupperneq 4

4
Enn í sama
knérunn
SVO SAGÐI spakur maður íorðum,
að ekki skyldi vega tvisvar í sama
knérunn. En það er oftar en einu
sinni og oftar en tvisvar, sem gengið
hefur verið á hlut bænda í löggjöf
og landsstjórn undanfarin ár. Það
er til dæmis um kostnaðarhækkun
\ ið framkvæmdir og vélvæðingu bú-
anna, að dráttarvél, sem kostaði 32
þús. kr. árið 1958, kostar nú 88 þús.
kr. Vextir af föstum lánum í Bún-
j aðarbankanum hafa liækkað um
þriðjung vegna „viðreisnarinnar“.
Áhrif bænda á verðlagningu land-
búnaðarvaranna hafa verið minnk-
uð. Lagður hefur verið sérstakur
lánsfjárskattur á bændur o. s. frv.
Að þessum efnum hefur oft verið vik
ið hér í blaðinu.
Eitt er það enn, sem að vísu hefur
verið vikið að, en þó sérstök-ástæða
til að ræða miklu nánar: Að hið
svonefnda jarðræktarframlag hefur
minnkað stórkostlega í hlutfalli við
hinn aukna framkvæmdakoslnað.
Jarðræktarframlagið, samkv. 2.
kafla, er greitt út á ræktun, girðingar
um ræktarlönd, áburðargeymslur,
heyhlöður og garðávaxtageymslur.
Gildandi ákvæði um framlag eru í
jarðræktarlögunum frá 1955 með
einni undantekningu þó. í lögunum
frá 1955 og eldri lögum stendur, að
ríkissjóður greiði verðlagsuppbætur
á framlagið samkvæmt vísitölu fram-
færslukostnaðar. En samkvæmt „við-
reisnarlöggjöfinni“ frá 1960 átti sú
verðlagsuppbót að falla niður. A. m.
k. hefur núverandi landbúnaðarráð-
herra túlkað löggjöfina á þá leið.
Fyrir nokkru var, sem kunnugt
er, búið að tvöfalda ríkisútgjöldin
frá því, sem þau voru fyrir 5 árum
og mun þess skammt að bíða, að um
þreföldun sé að ræða. En samkvæmt
ríkisreikningunum hefur jarðræktar
framlag ríkisins í lieild, samkv. 2.
kaffa, verið:
Árið 1959 13.7 milljónir króna
Árið 1960 13.5 milljónir króna
Árið 1961 13.1 mHljónir króna
Árið 1962 12.0 milljónir króna
Hver ríkisreikningur sýnir það
framlag, sem greitt er úr ríkissjóði,
fyrir framkvæmdir næsta ár á undan
reikningsárinu. Samkvæmt því er
það framlag, sem greitt var út á „við
reisnar“árunum 1960 og 1961 mun
lægra en það, sem greitt var út á
framkvæmdir áranna 1958 og 1959.
Að nokkru leyti stafar þetta af því,
að dregið hefur úr framkvæmdur í
sveitum vegna dýrtíðarinnar og óhag
stæðrar afkomu hjá bændunum.
Það mun láta nærri að nýrækt í
túnum og aðrar framkvæmdir, sem
hér er um að ræða, hafi á árinu 1962
í opinberum stofnunum landbúnað-
arins verið metnar sem næst þriðj-
ungi dýrari en þær voru metnar
1959, og enn dýrari hafa þær orðið
á þessu ári. En jarðræktarframlagið
er jafn hátt að krónutali á hverja
framkvæmdaeiningu og var 1959 —
engin vísitöluuppbót greidd.
Jón Siggeirsson
F. 13. júlí 1884 - D. 16. okt. 1963
MINNING
JÓN SIGGEIRSSON, bóndi í
Hólum í Eyjafirði, lézt á Krist-
neshæli miðvikudaginn 16. októ
ber síðast liðinn og var jarð-
sunginn í Hólum á fyrsta vetr-
ardag, 26. sama mánaðar. Jón
var fæddur á Hálsi í Eyjafirði
13. júlí árið 1884 og var því
rösklega 79 ára, er hann lézt.
Foreldrar hans voru hjónin Sig
geir Sigurpálsson og Aðalbjörg
Jónsdóttir. Mér er ókunn ætt
Siggeirs, en sjálfur mun hann
hafa verið duglegur verkmað-
ur, hafði yndi af leiklist og lék
talsvert í Eyjafirði á yngri ár-
um. Aðalbjörg var dóttir Jóns
Pálssonar, bónda á Helgastöð-
um, systir Páls Árdals skálds,
en móðursystir Kristínar Sigfús
dóttur skáldkonu. Aðalbjörg
var valinkunn sæmdarkona,
prýðilega gefin, skáldmælt, með
menningu ættar sinnar í blóð-
inu.
Jón ólst upp hjá foreldrum
sínum á nokkrum bæjum í Eyja
firði, þó lengst á Stekkjarflöt-
um, þar sem foreldrar hans
bjuggu um skeið. Þrátt fyrir fá-
tækt fór Jón í Gagnfræðaskól-
ann á Akureyri og lauk þaðan
prófi vorið 1906, og í æsku lærði
hann nokkuð að leika á harmon
íum. Varð þetta hvort tveggja
honum drjúgt veganesti. Eftir
nám gerðist Jón barnakennari
nokkur ár, en stundaði kaupa-
vinnu á sumrum. En árið 1916
kvæntist hann Geirlaugu Jóns-
dóttur Jónssonar, bónda í Hól-
um, og konu hans, Kristjönu
Pétursdóttur. Er Geirlaug mikil
atorku- og búkona og reyndist
manni sínum traustur förunaut-
ur. Þau hjón hófu búskap í Hól-
um árið 1917 og bjuggu fyrst
lengi í tvíbýli, þar af nokkur ár
á móti föður mínum. En árið
1942 toku þau við allri jöi’ðinni
°g bjuggu þar ein eftir það.
Þeim varð fjögurra barna auð-
ið, og eru þau öll á lífi. Brynj-
ólfur er bifreiðarstjóri á Akur-
eyri, Ólafur stendur fyrir búi
móður sinnar í Hólum, Valborg
er húsfreyja á Akureyri og
Rafn bóndi í Hólum.
Jón var mjög lengi vegaverk-
stjóri í Svarfaðardal og Eyja-
firði og fórst það starf hið bezta
úr hendi. Kirkjuorganisti var
hann á nokkrum kirkjum í firð-
inum, þar á meðal í Hólum frá
1918 til 1956. Hann átti lengi
sæti í hreppsnefnd og sóknar-
nefnd, var formaður lestrarfé-
lags sóknarinnar, farkennari og
prófdómari á barnaprófi og
gegndi fleiri trúnaðarstörfum,
þótt hér varði ekki upp talin.
Hann mun ekki hafa haft mikil
bein afskipti af stjórnmálum, en
var jafnan eindreginn samvinnu
maður.
Fyrir fimm árum veiktist Jón
heiftarlega og dvaldist lengstum
á Kristneshæli eftir það. Að
vísu virtist hann ná sér af þeim
sjúkdómi, en upp úr honum tók
að ágerast annar sjúkdómur,
sem mun hafa átt sér alllangan
aðdraganda og lagði hann að
lokum í rúmið.
Jóu Siggeirsson sór sig mjög
í móðurætt um útlit, skapgerð
og hæfileika. Hann var fremur
hár vexti, miðað við sína kyn-
slóð, í grennra lagi, en þó karl-
mannlegur, alla ævi holdskarp-
ur, andlitsfallið reglulegt, svip-
urinn hýrlegur og aðlaðandi.
Fasið var frjálsmannlegt og snið
fast, yfir honum hvíldi notaleg
ró, höfuðburðurinn oft líkur því
sem ‘hann hlustaði úr fjarska.
Framkoma hans var með meiri
heimsborgarabrag en títt er um
menn, sem ala aldur sinn í fá-
menni, hann var ófeiminn, en
yfirlætislaus, glúpnaði ekki fyr-
ir neinum, en tranaði sér ekki
heldur fram, naut sín og sómdi
sér, hvar sem hann kom. Hon-
Jón Siggeirsson.
um var yndi að samneyti við
menn og veraldargæði vel að
skapi.
Jón fór sér aldrei óðslega, var
ekki fljótur að koma sér að
verki, en þrautseigur og aðsæt-
inn, þegar hann var kominn á
skrið. Hann æðraðist ekki, hvað
sem að höndum bar, setti sig
ekki í ófæru að þarflausu, en
tók því, sem verða vildi, var
forsjáll kjax-kmaður. Hann hafði
gott taumhald á skapi sínu, og
ég sá hann aldrei missa stjórn
á sér, en ef hann skipti skapi,
kenndu menn af honum kulda
fi-emur en reiði, og þá gátu fá,
en hnitmiðuð orð hans verið ó-
notalega beitt. Hann sagði það,
sem honum bjó í brjósti, eða
þagði ella, hann var hreinlynd-
ur og undirhyggjulaus.
Jón átti metnað í minna lagi
til að kynda undir hæfileikum
sínum, og hefur mér oft verið
sagt, að það sé býsna algengt
einkenni á Eyfirðingum. Hann
sóttist ekki eftir mannvirðing-
um eða mannaforráðum, en skor
aðist ekki heldur undan þeim
störfum, sem honum voru fal-
in. Hann lét sér nægja að halda
hlut sínum, leitaði á engan að
fyi-ra bragði, en lét ekki heldur
troða sér um tær. Hann var fyr-
irmyndar sambýlismaður og
nágranni, óhlutdeilinn, frábitinn
smámunasemi og krit, gestris-
inn og glaður heim að sækja,
hjálpsamur og umtalsgóður og
lagði manna minnst eyru að
sveitarslúðri. Mér fannst hann
hafa óvenjulítinn áhuga á göll-
um og ávirðingum náungans, og
ég heyi-ði hann aldrei niðra
manni. Hann var ekki fljóttek-
inn til vináttu, en heill vinur
vina sinna og ótrauður málsvari
þeiiTa, ef á reyndi.
Jón var ekki ýkja margmáll
hversdagslega, gat jafnvel ver-
ið þegjandalegur með köflum,
og stundum mun þunglyndi
hafa sótt á hann. Þó að hann
væri félagslyndur og að sumu
leyti heimsmaður, var hann
dulur um sjálfan sig, talaði
aldrei í mín eyi-u um líðan sína
eða tilfinningar og gei-ði lítið úr
kvillum sínum. Oftast man ég
þó eftir Jóni glöðum og i’eifum,
reiðubúnum að taka þátt í um-
ræðum, alvarlegum eða gaman-
sömum, eftir því sem á stóð,
og þá gat oft teygzt úr skrafinu.
Alvara hans var karlmannleg,
gamansemin hressileg, tónninn
í hlátrinum dálítið svalur. Hann
hafði næmt auga fyrir skopleg-
um hlutum, en háðskan mundi
ég ekki kalla hann, til þess var
skopið of meinlaust. Hann henti
gaman að sjálfum sér ekki síð-
ur en öðrum, en sá raunar hið
broslega fremur í atburðum og
aðstæðum en einstaklingunum,
sem við tíðindi voru riðnir. Þeg
ar Jón var í essinu sínu, var
hann manna skemmtilegastur,
og ef ég ætti að nefna þá menn,
sem ég hef mesta ánægju af að
ræða við um ævina, yrði hann
einn í hópi þeirra.
Jón gerðist bóndi og sat í
þeirri stöðu til æviloka. Ekki
virtist mér hann beinlínis
hneigður fyrir búskap, en hann
hafði prýðilegt verksvit, var vel
virkur og lagvirkur, og gekk
vel undan honum, vann af
skyldurækni það, sem vinna
þurfti, var snyrtimenni í um-
gengni og sá að öllu leyti vel
fyrir ráði sínu. Hann hafði gott
bú og gagnsamt, fyrst lítið, sem
von var til, en það stækkaði
jafnt og þétt með árunum, eink-
um eftir að búskaparhættir tóku
að færast í nútímahorf og börn-
um þeirra hjóna óx fiskur um
hrygg. Á búskaparárum hans
hafa Hólar tekið algerum
stakkaskiptum, svo sem raunar
flestar jarðir í Eyjafirði á und-
arförnum áratugum. Jón reynd-
ist því einskis eftirbátur í bú-
skap, þótt hugurinn stæði frem
ur til annars, og læt ég mér þó
ekki gleymast hlutur konu hans
og sona i framkvæmdunum í
Hólum.
Áhugamál átti Jón mörg, með
an hann hélt fullri heilsu, og
hann naut þess mjög að ræða
þau við vini sína í tómstund-
um. Þau snerust miklu fremur
um málefni en menn, og var
það í samræmi við áhugaleysi
hans á ávirðingum annarra.
Hann fylgdist vel með stjórn-
málum og öðru því, sem gerð-
ist kringum hann, las bækur af
ýmsu tæi, eftir því sem hann
náði til, en safnaði ekki bókum,
hugleiddi á marga vegu það,
sem hann las eða heyrði og leit-
aði svara. í viðræðum var hann
hófsamur, varði skoðanir sínar
fimlega og öfgalaust og lét meir
Montreal. Rúmlega 2400 sjó-
mílna langur, brynjaður sæ-
símastrengur var nýlega tekinn
í notkun til að auðvelda flugið
yfir Norður-Atlanzhafið. Hann
var lagður að tilhlutan 17 ríkja,
meðal þeirra Danmerkur, ís-
lands, Noregs og Svíþjóðar, og
eru öll ríkin aðilar að Alþjóða-
flugmálastofnuninni, ICAO.
Danskt fyrirtæki tók þátt í að
búa til sæsímastrenginn og
leggja hann.
Strengurinn er í rauninni í
tveim hlutum. Annar liggur frá
Bretlandi til fslands, og hinn
milli íslands og Kanada. Hann
liggur frá Skotlandi um fsland
og Grænland til Nýfundna-
lands. Hann var lagður sam-
kvæmt áætlun, sem gerð var á
ráðstefnu ICAO í París árið
1959. Þar komust menn að
þeirri niðurstöðu, að augljós-
asta og brýnasta þörfin á endur-
bótum í flugsamgöngum væri á
Norður-Atlanshafs-svæðinu.
Sambandið milli flugeftirlits-
stjórnast af rökhugsun en til-
finningum.
í Jóni var listræn æð, svo
sem hann átti kyn til í móður-
ætt. Hann var vel skáldmæltur,
en mun ekki hafa ræktað þá
gáfu, eins og vert hefði verið,
og lét lengstum lítið á henni
bera. Líklega hefur tónlist átt
sterkust ítök í honum, einkum
þegar leið á ævina. Hann sat þá
löngum við hljóðfæri sitt og
samdi sönglög. Honum var ljóst,
að hann hefði getað náð lengra
í tónsmíðum, ef hann hefði hlot-
ið meiri tónlistarþjálfun í æsku,
meðan hugurinn og eyrað er
næmast, en hann setti það ekki
fyrir sig. Lög sín mat hann af
sömu hógværð og önnur verk
sín, kom þéim lítt á framfæri af
sjálfsdáðum og sagði sér væri
sama, þótt þau færu öll með
sér í kistuna. Margir lagvísir
menn hafa samt haft af þeim á-
nægju, sum hafa verið flutt af
kórUm, og verðlaun hlaut hann
í samkeppni um lagasmíð. Hann
stundaði tónsmíðar af innri
þörf, glíma við tóna og hljóma
varð lionum í senn ástríða, un-
aður og athvarf.
Ég leiði engum getum að því,
hvort Jón hefði orðið farsælli
maður við önnur störf en bú-
skap, en nokkru meiri metnað-
ur hefði að líkindum beint hon-
um ó aðrar brautir, enda hefðu
hæfileikar enzt honum til að
velja um margt. Hann sagðist
una hlutskipti sínu vel, og ég
lít svo á, að hann hafi verið
gæfumaður, eftir því sem verða
má í brigðulum heimi. Hann
átti góða konu og gæðabörn,
var vinsæll og virtur af sveit-
ungum, vann virðingarverð og
nytsöm störf af skyldurækni,
og hann lifði alltaf andlegu lífi
og átti að minnsta kosti á seinni
árum ríflegar tómstundir til að
sinna hugðarefnum sínum.
Hann var merkilegur og minn-
isstæður maður og skipaði lífs-
sæti sitt með sóma. Hann skil-
ur eftir sig spor, sem ekki mást,
í hugum þeirra, sém kynntust
honum, og því dýpri sem kynn-
in var meiri. Um það get ég
borið fyrir sjálfan mig.
Ég þakka aldavini mínum,
Jóni Siggeirssyni, samvistiiTiar
og allri fjölskyldunni alúðina og
gestrisnina, sem ég naut ávallt
í Hólum. Ekkjunni og börnun-
um votta ég samúð mína.
Benedikt Tóniasson.
stöðvanna á þessu svæði hefur
truflazt af ótölulegum útvarps-
bilunum, vegna þess að útvarps-
sendingar og loftskeyti verða
fyrir áhrifum frá norðurljósun-
um. Þetta hefur ekki aðeins
haft í för með sér mikla erfið-
leika fyrir flugeftirlitið, heldur
hefur það einnig leitt af sér
óþarfa seinkun fyrir farþega og
aukaútgjöld fyrir flugfélögin.
Hinn nýi sæsímastrengur ger-
ir flugeftirlitinu í Gander,
Reykjavík og Prestwick— sem
hefur sameiginlega umsjón með
öllu flugi yfir Norður-Atlans-
hafi — kleift að vera í stöðugu
sambandi innbyrðis, eins og
gtarfsmennirnir sætu hlið við
hlið við sama borð.
í sæsímastrengnum er ein
lína fyrir talsamband og fjórar
fyrir fjarrita. Verkið var unnið
af Store Nordiske Telegraf-
Selskab í samvinnu við eitt
brezkt og eitt kanadískt fyrir-
tæki, O
Nýr símastrengur
BÆKUR FRÁ KVÖLDVÖKUÚTGÁFUNNI
íslenzkar Ijósmæður, II.
bindi, þættir og endur-
minningar.
ÉG skal viðurkenna það, að
þegar fyrst kom til orða að
safna saman frásöguþáttum um
íslenzkar ljósmæður, vakti það
nokkurn efad huga mér, hversu
það fyrirtæki mundi heppnast.
Yrðu þetta ekki hversdagslegar
frásagnir, líkar hver annarri og
leiðinlegar? Það mun hafa verið
séra Björn O. Björnsson, sem
hóf að safna þessum þáttum af
sinni alkunnu hugkvæmni og
mun Norðri hafa ætlað að gefa
þá út. En líklegast hefur það
útgáfufélag hugsað líkt og ég,
því að aldrei komu þættirnir.
Loks tók Kvöldvökuútgáfan að
sér að gefa þá út og fékk séra
Svein Víking til að búa þá til
prentunar. Kom fyrsta bindið
út í fyrra. Er skemmst frá því
að segja, að reyndin varð öll
önnur en ég hugði. Bókinni var
ágætlega tekið og það að verð-
leikum. Nú er II. bindið komið
út, og hygg ég þetta rit muni
vinna sér álíka vinsældir og
Söguþætir landpóstanna gerðu
á sínum tíma og af eðlilegum á-
stæðum.
Þetta eru hugðnæmar frásagn
ir og lifandi myndir úr lífi og
reynslu þjóðarinnar úr mörg-
um héruðum og frá ýmsum tím-
um. Og vegna þess að tímarnir
breytast og mennirnir með, eru
þessar mannlífsmyndir frá-
brugðnar hver annarri, yfirleitt
skemmtilega skrifaðar, hvort
heldur þær eru ritaðar af ljós-
mæðrunum sjálfum eða eftir
þeim. En umfram allt verða
þessir þættir ógleymanlegir
vegna þess að þeir eru sannar
sögur um íslenzkar mannkosta-
konur, dugmiklar, kjarkgóðar
og fórnfúsar, sem unnu sitt
mannúðar- og líknarverk við
hin erfiðustu skilyrði og án þess
að mögla. Þær unnu ekki fyrst
og fremst vegna kaupsins, sem
aldrei var teljandi, lengi 60
krónur á ári og 3 krónur fyrir
að taka á móti hverju barni.
Þær unnu sitt mikla þjónustu-
starf í þágu lífsins af rausn
og líknarlund hjarta síns og
vegna þess að verkið þurfti að
vinnast, og lögðu á sig ótrúleg-
asta erfiði í ferðalögum og næt-
urvökum. En þó að starf þetta
gæfi lítinn pening í aðra hönd,
gaf það annað, sem var gulli
betra: Eflingu mannkostanna og
þakklæti og vinarhug þeirra,
sem miskunnarverkið var unn-
ið á. Og það eru líka laun, sem
betra er að öðlast en að fara á
mis við.
Því gleymi ég aldrei. Frá
sagnir af minnisstæðum
atburðum. II. bindi. Gísli
Jónsson bjó til prentunar.
Annað bindi þessa ritsafns,
sem Kvöldvökuútgáfan hóf að
gefa út á síðastliðnu ári, er
einnig komið á bókamarkaðinn.
Er þetta safn nú alls orðið um
fjörutíu frásagnir, margar skrif
aðar af þjóðkunnum rithöfund-
um og um atburði, sem vöktu
mikla athygli á sínum tíma, eða
höfðu á einn eða annan hátt
djúp áhrif á sagnamennina.
Þetta eru smásögur, sem hafa
Séra BENJAMÍN j|
skrifar um ji
bækur
þann mikla kost að vera sann-
ar, margar hverjar skrifaðar
með ágætum, um atburði, sem
höfundunum voru ógleymanleg-
ir og lesandinn fylgist líka með
af lifandi áhuga. Hversu mikil-
vægt það er að eiga slíkar frá-
sagnir eftir sjónarvotta, getum
vér gert oss í hugarlund af því,
ef einhvers staðar fyndist frá-
sögn eftir Kára Sölmundarson
af Njálsbrennu eða öðrum vá-
veiflegum atburðum á söguöld,
sem sagnir voru fyrst skráðar
um eftir tvö eða þrjú hundruð
ár. Mundi slíkt plagg án efa
varpa nýju ljósi og skýrara yf-
ir söguna eins og vitnisburðir
sjónarvotta ávallt gera.
1 þessu bindi eru t. d. frá-
sagnir af Talisman-slysinu 1922,
grýtingu Alþingishússins 30.
marz 1949, björgun áhafnarinn-
ar af flugvélinni Geysi af Vatna
jökli, stórbrunanum á Oddeyri
1906, og ísavetri við Eyjafjörð
1918. Einnig eru þarna dulræn-
ar sögur og jafnvel hrikaleg-
ustu draugasögur, sem ekki
standa að baki mörgu því bezta,
sem skráð hefur verið í þeirri
grein. Nokkrar frásagnanna eru
um persónulega reynslu rithöf-
undanna, en eru þó ekki síður
minnilegar og vel skrifaðar eins
og t. d. Harmur haustsins, eftir
Jórunni Olafsdóttur, sem fjall-
ar um „skynlausar skepnur" í
sláturtíðinni, ritgerð, sem ætti
að kohiast inn í barnabækur.
Ég skil ekki, að nokkrum
(Framhald af blaðsíðu 8).
Föst verzlun hófst á Þórshöfn
skömmu fyrir aldamótin síð-
ustu, en áður verzluðu þar
lausakaupmenn á skipum á
sumrin, svo og Gránufélagið.
Fram á fimmta tug þessarar
aldar fór þar, eins og víðar, öll
út- og uppskipun á vörum og
fólki á bátum milli skips og
lands. Og allt þar til nú hefur
þurft að afgreiða stærri skip á
þann hátt.
Talsverð vélbátaútgerð hefur
verið á Þórshöfn og er í vexti,
Síðustu daga hefur verið unnið
við línulagningu frá Þórshöfn
og að Gunnarsstöðum af þrem
sunnanmönnum og 8—10 heima
mönnum. Átti því verki að vera
lokið í sumar, en var geymt
vetrinum og því óvíst, að lína
manni geti leiðzt að lesa þessar
frásagnir, fjölbreytilegar að
efni og forvitnilegar. Kvöld-
vökuútgáfan hefur verið heppin
með val útgáfubóka. Hún hefur
einkum valið þjóðlegt efni, sem
þjóð vorri hefur löngum verið
hugstætt. Enn er von fleiri
bóka af því tagi þaðan. í þessu
sambandi má ekki gleyma tíma-
ritinu: Nýjar kvöldvökur, sem
í seinni tíð hefur að langmestu
leyti helgað sig ýmiss konar
þjóðfræði, ævisögum og ættar-
tölum, og hefur í því efni mjög
notið aðstoðar Einars Bjarnason
ar ríkisendurskoðanda, sem ó-
hætt er að segja að sé mestur
ættfræðingur á landi hér, síöan
Hannes Þorsteinsson leið. Sá
galli er þó á því riti, og brotið
er leiðinlegt og pappír í lélegra
lagi. □
Þrj ár Setbergsbækur
BLAÐINU voru að berast þrjár
nýjar bækur frá Bókaútgáf-
unni Setberg sf. í Reykjavík.
Afreksmenn eftir hinn lands-
kunna ritstjóra og rithöfund
Jónas Þorbergsson, fjallar um
æviþætti merkra manna,
drauma og dulræn fyrirbæri.
Bók þessi skiptist í fjóra höf-
uðkafla: Sá fyrsti er um afreks-
menn, annar um Kristján ríka
í Stóradal og dirfskubrögð
hans, þriðji kaflinn og megin-
hluti bókarinnar er um Jónas
Sveinsson í Bandagerði og sá
fjórði um drauma hans og ýms
dulræn efni.
í straumkastinu heitir önnur
Setbergsbók og er eftir Vil-
hjálm S. Vilhjálmsson blaða-
mann og rithöfund. í þessari
bók eru 33 þættir, viðtöl og frá-
sagnir af sjómönnum og útgerð-
armönnum, og má segja, að þar
kenni margra grasa. Viðtölin
eru frá 37 ára blaðamannsferli
höf. og hafa öll birzt áður.
Litli Reykur heitir þriðja Set
bergsbókin og er myndskreytt
barnabók, sem Vilbergur Júlí-
usson endursagði. Q
þessi færi þeim 12 bæjum raf-
magn fyrir jól, sem lofað hafði
verið.
Fé er víðasthvar komið á
gjöf. Á snjóinn bætir næstum á
hverjum degi. Sama og ekkert
er róið vegna stopulla gæfta.
Nú er læknislaust í Vopna-
firði og verður því hinn góði
læknir okkar að gegna því
læknisumdæmi ásamt sínu. Það
er of mikið fyrir einn lækni,
einkum þegar vegir eru lítt eða
ekki færir bifreiðum og allar
ferðir því bæði tímafrekar og
erfiðar. Illfært er nú til Vopna-
fjarðar. Vegalengdin frá Fagra-
dal í Vopnafirði til Krossavíkur
í Þistilfirði er um 160 km, en
innan þeirra takmarka þjónar
nú Friðrik læknir, meðan lækn
islaust er í Vopnafirði, . □
- ESJA LAGÐIST AÐ BRYGGJU Á ÞÓRSHÖFN
iii i n iiniiiiiiiiiiiMiiniiiiiiiiii iii 111111111 iiiii 1111iii111111111111.ini iiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiii ii
JÓNAS JÓNSSON FRÁ HRIFLU:
Bezta veraldarsaga
á tmigu stórþjóða
UM MÖRG undanfarin ár
hefur amerískur sagnfræð-
ingur og ritsnillingur unnið
að því að rita í nokkrum
bindum sögu menningarþjóð
anna frá upphafi ritaðra
heimilda fram að stjórnar-
byltingunni miklu. Höfund-
ur þessa verks heitir Will
Durant. Hann hefur ferðast
tveim sinnum umhverfis
jörðina og auk þess dvalizt
oftsinnis í þeim löndum, þar
sem söguefnin eru flest og
mest.
Nú í haust geta íslenzkir
bókavinir sannreynt hvort
þessi tilþrifamikli rithöfund-
ur hrífur hug greindarfólks
á fslandi með svipuðum
hætti og í stórlöndum heims
ins. Þessi tilraun verður enn
auðveldari hér á landi fyrir
það, að menntamálaráð gef-
ur bókina út sem félagsbók
og mjög ódýra. Er vel til út-
gáfunnar vandað um þýðing-
una, pappír, prentun, mynd-
ir og band. Tilgangur þeirra
sem standa að útgáfunni er
að feta í spor Jóns Sigurðs-
sonar og samherja hans í
stjórn Bókmenntafélagsins
þegar þeir dreifðu til bóka-
vina um allt land mannkyns-
sögunni í mörgum bindum.
Þá bók ritaði Páll Melsteð á
Bessastaðamál þeirrar tíðar.
Saga Páls og fornsögulestur
á sveita- og bæjaheimilum
hafði gagngerð áhrif á rit-
færni almennings í landinu
og svo getur farið enn. Náms
fólk í skólum landsins kynn-
ist þar við skyldustörfin
söguheimildum, þar sem
leggja verður megin áherzl-
una á að muna óteljandi
sundurlaus smáatriði, ártöl,
heiti þjóðhöfðingja o. s. frv.
Bók Durants breytir í engu
um skólasöguna, en allir
eiga heimili og flestir nokk-
urn bókaforða. Þar á hin
nýja saga heimá. Önnum
kafið fólk grípur tómstundir,
opnar söguna og finnur heill
andi mynd af mannlífinu.
Því að það er alltaf eins.
Fólkið á Bergþórshvoli og
Hlíðarenda er hversdagsleg-
ar, mannlegar verur eins og
lesendur Njálu, sem verða
hugfangnir af frásögninni af
því að mannvit og ritsnilld-
arsagnaritun lyftir þessari
fjarlægu tilveru á hátt stig
í heimi sögu og listar.
Saga Durants er góð þó að
hún geti ekki og eigi ekki
að vera ný Njála. Ef lán er
með, getur slík útgáfa vakið
söguáhuga landsmanna, sem
hefur óneitanlega dofnað síð
an fornsögurnar hættu að
vera lifandi bókmenntalind
á ótal heimilum.
Innan tíðar mun einn af
hinum starfsfúsu og vel rit-
færu Norðlendingum segja
lesendum Dags hvernig hon-
um Iízt á þessa tilvonandi
heimalesbók á mörg hundr-
uð heimila í byggð og bæ á
íslandi. O
IIIIIIIMIIIII
- AFLATRYGGING SJAVARUTVEGSINS
(Framhald af blaðsíðu 8)
ur oftar en einu sinni verið til
umræðu á fiskiþingi og þar
komið fram ýmsar tillögur, til
breytinga. Útgerðarmenn og sjó
menn víðs vegar um land eiga
talsvert erfitt með að fylgjast
með starfsemi sjóðsins og starfs
reglum. Stundum þykir af-
greiðsla bóta ganga nokkuð
seint, þótt fé sé fyrir hendþ og
kann það að stafa að einhverju
leyti af því, að útgerðarmenn
geri sér ekki Ijóst, að ætlazt sé
til, að þeir sendi sjóðsstjórn eða
umboðsmanni hennar aflaskýrsl
ur, hvort sem sótt er um bætur
eða ekki, og haldi, að skýrslur
til annarra opinberra aðlia
nægi. Er það raunar vorkunn-
armál, því að skyldur til skýrslu
gjafar eru svo margar orðnar
hér á landi, að leikmenn í
skýrslugerð eiga fullt í fangi
með að uppfylla þær allar. Á
þessu ári hefur borið nokkuð á
kvörtunum út af starfsemi sjóðs
ins, a. m. k. í sumum landshlut-
séu á rökum byggðar, og ef svo
reynist, hvort göllum á lögun-
um sé þar um að kenna.
Það fyrirkomulag orkar tví-
mælis að láta bátaútgerð og tog
araútgerð hafa sameiginlega
aflatryggingu á þann hátt, sem
lögin frá 1962 gera ráð fyrir.
Með tilliti til þess, sem sagt
hefur verið hér að framan, þyk-
ir tímabært, að nú fari fram
gaumgæfileg athugun á 14 ára
reynslu trygginga hér á landi
og að sem flestum, er hlut eiga
að máli, verði gefinn kostur á
að láta uppi álit sitt og færa
rök fyrir nýmælum, sem uppi
hafa verið og uppi kunna að
verða, þegar endurskoðun er
hafin. Það er stórmál fyrir þjóð
félagið að draga úr áliættu fisk-
veiðanna, eftir því sem unnt er
og á skynsamlegan hátt, og þá
ekki sízt með tilliti til þess, að
hægt sé að hagnýta fiskimiðin
sem víðast við landið, án þess
að menn hljóti slík áföll, þegar
illa árar á sjónum, að þeir bíði
þess ekki bætur. Allmikið fjár-
magn er nú fengið aflatrygginga
sjóði í þessu skyni, en því meira
sem það fjármagn er eða verð-
ur, því meira máli skiptir, að
lagaákvæði um starfsemi hans
séu sem raunhæfust og svo vei
úr garði gerð sem unnt er. Q