Dagur - 27.11.1963, Blaðsíða 5

4
9
Baguk
Lefrað á vegginn
í UMRÆÐUM á Alþingi um frum-
varp Framsóknarmanna um ráðstaf-
anir til að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins, komst framsögumaður
málsins, Gísli Guðmundsson, m. a.
að orði eitthvað á þessa leið: Ef til
þess kemur að þjóðin leggur lands-
byggð sína í eyði að meira eða minna
leyti, t. d. fyrir norðan, austan og
vestan, og safnast öll saman suður
við Faxaflóa, mun hún ekki lengur
verða ein í landi sínu. Einhverjir úti
í heimi myndu þá fá áhuga fyrir
þessum landshlutum og telja þá
I byggilega.
I»eir, sem nú þykjast hafa öðru
þarfara að sinna en aðkallandi ráð-
stöfunum gegn samdrætti lands-
byggðarinnar, hafa e. t. v., ef þeir á
annað borð liafa gefið þessum orðum
nokkurn gaum, hugsað sem svo, að
þarna væri um óraunhæfar bollalegg
ingar að ræða.
En hvað skeður? Hinn 21. þ. m.
prentar aðalmálgagn ríkisstjórnar-
innar, Morgunblaðið í Reykjavík,
þýðingu á grein, sem það segir, að
hafi vakið athygli á Norðurlöndum
og birzt hefur í blaði einu í hinu
þéttbýla eyríki Jamaica í Vestur-
heimi. En þar á fólk af „þeldökkum"
kynstofnum við mikil landþrengsli
að búa. Greinarhöfundur, þarlendur
maður, skorar á ríkisstjóm sína, að
fara þess á leit við Norðurlönd, að
þau taki við svo sem 100 þús. inn-
flytjendum frá Jamaica. Höf. ræðir
fyrst um Noreg og Svíþjóð og segir
síðan: „Og enn get ég haldið áfram.
ísland er einnig raunverulega óbyggt
land. Þar er óhemja af heitum upp-
sprettum, og þar eru ótæmandi
möguleikar. Við höfum keypt salt-
fisk frá íslandi, og íslendingar hafa
látið í ljós samúð sína með öllu lit-
uðu fólki“.
En það er ekki aðeins þessi „þel-
dökka“ eyþjóð í Mexikóflóa, sem nú
telur sig eiga við landþrengsli að
búa. Slíkar þjóðir munu án efa á
komandi tímum vænta „samúðar"
hjá þeim, sem ekki hafa tök eða vilja
á, að byggja lönd sín. Þær munu eiga
erfitt með að skilja, hvers vegna þær
megi ekki hagnýta landsvæði, sem
hafa verið yfirgefin af öðrum.
Austur í Babílon sáu gestir í kon-
ungsveizlu fyrir 2500 árum, að ósýni-
leg hönd skrifaði á vegginn gullna
stafi. Konungurinn fékk til fróða
menn að þýða hið gullna letur. Þetta
var hin fræga aðvörun: „í nótt verð-
ur ríki þitt af þér tekið og gefið
öðrum“.
Greinin, sem Morgunbl. birtir eft-
ir manninn á Jamaica er ekkert dul-
arletur. Hún er íslendingum glögg
og holl aðvörun, sem allir geta gert
sér grein fyrir. Aðvörun um það, að
ef íslendingar hætta að byggja land
sitt, mun hér að líkindum, áður en
langir tímar líða, ekki lengur verða
ein þjóð, og þá verður sjálfstæði ís-
lendinga einnig hætt.
Hér sýnir sig svo, hvort letrið á
veggnum hefur einhver áhrif á af-
stöðu þings og stjórnar til málefna
þeirra, sem móta verður fyrir lands-
byggðina. □
Sigurður Krisfinsson
Fæddur 2. júlí 1880 - Dáinn 14. nóv. 1963
MINNING
ÞANN 14. þ. m. flutti ríkisút-
varpið þá fregn, að Sigurður
Kristinsson fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Kaupfélags Ey-
firðinga og síðar forstjóri Sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga
væri látinn.
Eigi var þessi dánarfregn þess
eðlis, að hún kæmi svo mjög á
óvart. Hvorttveggja var, að ald-
ur Sigurðar var orðinn allhár,
og vitað að heilsa hans stóð
tæpt. Engu að síður setti mig
hljóðan við þessi tíðindi og sú
skynditilfinning greip um sig,
að eitthvað væri daprara eftir
en áður. Ég ætla að ég hafi ekki
verið einn um þetta, heldur einn
af fjöldanum, er þekkti Sigurð
Kristinsson. Maðurinn var slík-
um eðliskostum búinn, að hann
varð þeim, sem honum kynnt-
ust, einkar kær.
Sigurður Kristinsson var
fæddur í Öxnafellskoti í Eyja-
firði 2. júlí 1880. Foreldrar hans
voru hjónin þar, Kristinn Ket-
ilsson og Hólmfríður Pálsdóttir.
Sigurður ólst upp hjá foreldrum
sínum ásamt þrem bræðrum,
sem allir urðu landskunnir
menn.
Fjórtán ára gamall fór Sig-
urður úr foreldrahúsum og varð
að sjá fyrir sér sjálfur úr því.
Á þeim árum var ekki heiglum
hent að afla sér menntunar án
aðstoðar, en þótt fé væri lítið
fyrir hendi, sótti Sigurður um
vist á gagnfræðaskóla Möðru-
valla og lauk þar gagnfræða-
prófi með lofsamlegum vitnis-
burði 1901.
Næstu ár stundaði hann ýmis
störf, bæði til sjós og lands.
Réðst til verzlunarstarfa um
fjögurra ára skeið við Túliníus-
arverzlun á Fáskrúðsfirði, eða
til ársins 1906, að hann gekk í
þjónustu Kaupfélags Eyfirðinga.
Þar starfaði hann til ársins 1924
og hafði þá verið forstjóri félags
ins formlega um fimm ára skeið,
þó forstjórastörfin leggðust í
raun og veru á hann að mestu
frá 1915, í fjarveru Hallgríms,
bróður hans. Er Hallgrímur
Kristinsson lézt 1923, réðst Sig-
urður sem forstjóri til Sam-
bands íslenzkra samvinnufélaga,
og því starfi gegndi hann til árs-
loka 1945, en baðst þá undan
endurkosningu. Árið 1948 var
hann'kjörinn formaður stjórnar
SíS og síðan endurkjörinn til
ársins 1960, að hann baðst und-
an endurkosningu. í ríkisstjórn
Islands átti hann sæti sem atv.
málaráðherra 1931 í 5 mánuði.
Sigurður var kvæntur ágætri
og mikilhæfri konu, Guðlaugu
Hjörleifsdóttur prófasts Einars-
sonar, Undirfelli, Vatnsdal. Þau
eignuðust tvo sonu, Hjörleif list
málara og Kristin lögfræðing,
báðir búsettir í Reykjavík. Hjá
þeim hjónum ólst upp Valgerð-
ur Sigurðardóttir, sem nú er gift
kona og búsett í Reykjavík. Frú
Guðlaug lifir mann sinn, en
hann lézt 14. nóv. sl.
Það er naumast þörf að rekja
æviatriði og ætt Sigurðar Krist-
inssonar í lengra máli hér, enda
án efa gjört af öðrum, er sterk-
ari eru á svellinu í þeim efnum.
Það er maðurinn sjálfur, er ég
vildi minnast að leiðarlokum,
eins og hann kom mér fyrir
sjónir, og það lífsstarf, er hann
leysti af höndum.
Það var eitt sinn trú, að miklu
réði um ævi manna og lífsstarf,
á hvaða augnabliki þeir væru
bornir inn í þennan heim. Hvert
heldur væri á hamingjustund
eða undir heillastjörnu, sem það
var stundum nefnt, eða hið gagn
stæða. Fáa áhangendur mun nú
slík trú eiga á okkar tímum,
þó má ef til vill færa þetta til
nokkurra sanninda í víðari skiln
ingi. Hver tími í lífi þjóða hefir
sín viðfangsefni og hugsjónir að
vinna að í þágu þjóðfélagsins.
Erindi einstaklingsins inn í
þennan heim, og lífshamingja
hans fer þá fyrst og fremst eftir
því, hvaða viðhorf hann tekur
til verkefna samtiðar sinnar, af
hvað miklum heilindum hann
vinnur starf sitt og hversu heilla
ríkt starfið reynist. Ut frá þessu
sjónarmiði má hiklaust segja að
Sigurður Kristinsson væri fædd
ur á heillastund, undir heilla-
stjörnu og varð hann hamingju
maður.
Sigurður er fæddur á önd-
verðu vakningatímabili í ís-
lenzku þjóðlífi. Stórar hugsjón-
ir og þjóðfélagshreyfingar eru í
uppsiglingu. í loftinu lá einskon
ar vorþeyr og vaknandi vonir,
um bjartari tíma framundan,
bæði í andlegu og efnalegu til-
liti. Nú skyldi taka höndum til
og láta vonir rætast.
Ein þessara hugsjóna var sam
vinnuhugsjónin og samvinnu-
hreyfingin, er hún fæddi af sér.
Barátta samvinnuhreyfingar-
innar beindist fyrst gegn út-
lenda kaupmannavaldinu í land
inu. Þá baráttusögu er óþarfi
að rekja hér, það er alkunna.
Þeir Öxnafellskotsbræður,
með elsta bróður sinn Hallgrím
í broddi fylkingar munu strax
og þroski og aldur fæx-ðist yfir
þá hafa tekið þátt í þeirri bar-
áttu, enda er Hallgrímur þegar
um aldamótin kominn í fremstu
línu og sótti djarft fram. Það er
hann, sem stofnar fyrsta Kaup-
félagið, er rekur opna sölubúð
á samvinnugrundvelli, „Kaup-
félag Eyfirðinga". Áður hafði
baráttan verið háð í gegnum
pöntunarfélög.
Hallgrímur Kristinsson hefir
ásamt mörgum mikilsverðum
andlegum hæfileikum og glæsi-
leik hlotið að vera mannþekkj-
ari góður, það sannar hið mikla
mannvel er hann safnaði í kring
um sig, og samvinnufélögin
njóta góðs af enn í dag.
Hallgrímu^ lét sér ekki sjást
yfir bróður sinn, Sigurð, sem
hafði þá lokið gagnfræðaprófi,
en hafði er hér var komið sögu
unnið við verzlunarstörf austur
á landi um fjögurra ái’a skeið.
Strax og Hallgrímur hefir
gengist fyrir stofnun Kaupfélags
Eyfirðinga og tekið að sér fram
kvæmdastjórastörf, kallar hann
Sigurð bróður sinn til starfa við
félagið. Sigurður gegnir kalli
og ræðst einn starfsmaður hjá
félaginu, og þá um leið önnur
hönd Hallgríms. Þar með er
teningunum kastað. Samvinnu-
málunum helgaði Sigurður síð-
an hug sinn, hjarta og starfs-
ox-ku. Maðurinn var aldrei hálf-
ur í neinu.
Sigurður Kristinsson.
Sennilega hefir Sigurð ekki
grunað, er hann gekk í þjónustu
Kaupfélags Eyfirðinga að hann
yrði innan skamms fram-
kvæmdastjóri þess, og enn síð-
ur hitt, að starfsferill hans inn-
an samvinnusamtakanna yrði í
raun og veru nákvæmlega hinn
sami og bróður hans, Hallgríms.
En sú varð þó raunin. Hann tók
við framkvæmdastjórastarfi hjá
Kaupfélagi Eyfirðinga, er Sam-
band íslenzka samvinnufélaga
var stofnað undir núverandi
heiti og starfrækt í Reykjavík
og Hallgrímur hafði ráðist sem
forstjóri þess, og síðan, er Hall-
grímur féll frá var Sigurður
fenginn til að taka að sér for-
stjórastarf SÍS.
Það er fjarri mér að fai'a í
mannjöfnuð með þá bræður
Hallgrím og Sigurð, enda því
miður hafði ég ekki haft náinn
kynni af Hallgrími. En þeir
munu að ýmsu leyti hafa verið
ólíkir, sem kom fram í daglegri
framkomu og starfsháttum, þó
hinn. andlegi grunnur væri þeim
sameiginlegur í aðalatriðum.
Ég ætla þó, að svo hafi skip-
ast málum í starfi þeirra, að
þeir hafi hlotið það forystustarf
innan samvinnufélaganna er
hverjum þeirra var bezt gefið
að leiða og leysa farsællega.
Hallgrími að kveikja og halda
við eldi hugsjónanna og hrinda
málunum af stað og fram-
kvæmd, en Sigurði að leiða
starfsemina yfir erfiðleika og
krepputíma. En þetta hlutskipti
hlaut Sigurður, bæði sem fram-
kvæmdastjóri KEA og sem for-
stjóri SÍS. Þetta viðfangsefni
mun hafa verið þyngra að leysa
en flesta grunar, en þessa þrek-
raun leysti Sigurður af hendi
með þeim ágætum að ekki verð-
ur fullþakkað. Eðliskostir hans
komu þá skýrt í ljós, bráð-
greind, takmarkalaus elja, æðru
leysi, skapfesta og ekki síst vin
átta hans og frábær samstaða
við starfsmenn sína og Kaup-
félagsstjóra út um land allt.
Gegnum allt hið velheppnaða
starf Sigurðar Kristinssonar í
samvinnumálum á íslandi verð-
ur nafn hans áreiðanlega á sögu
spjöldum samvinnuhreyfingar-
innar letrað ljósi letri eins og
maðurinn var sjálfur bjartur og
hlýr.
Það væri auvðvelt og jafnvel
freistandi að skrifa langt mál
um Sigurð Kristinsson, en ég
ætla að það mundi honum sjálf-
um fjarri skapi, því ekki hefi
ég um langa ævi kynnst öðrum,
er yfirlætis, og fordómalausari
væri en hann. Ég efast mjög um
að honum hafi sjálfum verið
eðliskostir sínir Ijósir og van-
metið þá, taldi sig lítið eða ekki
yfir meðalmennsku hafinn og
lítt til forystu fallinn. Slíkt mun
að vísu jafnan sjálfsmat góðra
og mikilhæfra manna. Hann virt
ist ekki skilja hveð því olli að
honum væru falin svo stór og
vandasöm vei'kefni og hann
hlaut.
En öðrum var þetta auðvelt
að skilja. Hans rólega og góða
greind, skapfesta og trúmennska
í starfi var öllum ljós, er af
honum höfðu nokkur kynni.
Þetta, þó ekki hefði komið
fleira til voru eiginleikar er
hlutu að lyfta honum hátt. Og
er þó, ótalinn sá þáttur í eðlis-
fari hans, sem allra var sterk-
astur og hamingjudrýgstur.
Hann átti það hjai-talag, að hann
vann traust og vináttu hvers,
sem hann stai-faði með. Engan
hæfileika er betra að eiga sér
óafvitandi en þennan fyrir
mann, sem til forystu er kjör-
inn. Hann ber þúsundfaldan
ávöxt í samstarfinu.
Sigurður Kristinsson var
vissulega fæddur á hamingju-
stundu, undir heillastjörnu.
Honum auðnaðist sú hamingja
að vera í fremstu línu og fram-
herjaröð í bai-áttu fyrir þeirri
völdugustu, göfugustu og heilla-
ríkustu félagsmálahreyfingu er
gengið hefir yfir íslenzka þjóð
og um langt skeið í foi'ystu-
stöðu.
í þeirri baráttu ávann hann
sér virðingu og vináttu bæði
samherja og mótstöðumanna.
Og honum auðnaðist að sjá sam
vinnuhreyfinguna standa föst-
um fótum í íslenzkum þjóðmál-
um, og einn hinn öflugasta afl-
vaka í framvindu íslenzkra at-
vinnuhátta til bættra lífskjara
í þessu landi.
Að leiðarlokum senda Ey-
firzkir samvinnumenn að dánar
beði látins foriixgja og vinar,
heitar kveðjur og þakkir, og ég
veit að ég má stækka þennan
hring og vinahóp og bera kveðj-
una og þakkiraar fram í nafni
allra norðlenzkra samvinnu-
manna.
Jafnfi-amt vil ég fyrir hönd
okkar allra flytja konu og fjöl-
skyldu hins látna hjartanlega
samúðarkveðju.
Þórarinn Kr. Eldjárn.
„DÁINN HORFINN“. Þessi orð
Jónasar komu mér í hug þegar
ég heyrði lát Sigurðar Kristins-
sonar 14. þ. m. Ég hefði og get-
að bætt við „Harmafregn". Að
vísu er ekki hægt að segja, að
lát hans kæmi með öllu á óvart,
því hann var kominn á þann
aldur þegar jafnan má við slíku
búast.
Hér í blaðinu verður ræki-
lega skrifað um Sigurð af öðr-
um en mér. Ég mun því ekki
rekja æviferil hans, heldur láta
nægja fáein minningar og
kveðjuoi'ð.
Að sjálfsögðu þekkti ég Sig-
urð Kristinsson frá því að hann
gerðist starfsmaður Kaupfélags
Eyfirðinga árið 1906 og þó enn
meira eftir að hann varð fram-
kvæmdastjóri félagsins á árs-
byrjun 1918. Mest urðu þó
kynni okkar eftir að ég var kos-
inn í stjórn Kaupfélagsins 7.
api'íl 1921. Er mér enn minnis-
stætt hvað hlýlega hann bauð
mig þá velkominn í stjórnina.
Er það og fljótsagt, að mér betri
og elskulegri manni hef ég
aldrei unnið og þó átt marga
ágætis samverkamenn á lífsleið-
inni. Um þetta leyti var hið
mesta vandræða ástand í hérað-
inu (og raunar um land allt).
Verð á afurðum hafði verið
mjög hátt haustið 1919, eftir því
sem þá þótti. Bjuggust margir
við áframhaldi á því og miðuðu
því úttekt sína við það. Svo hríð
féllu allar afurðir næsta ár.
Komust þá flestir í skuldir og
ekki hvað síst við Kaupfélagið.
Nú var það að sjálfsögðu starf
Sigurðar, að gera ráðstafanir til
að innheimta þessar skuldir.
Hann gekk að því verki með
festu og einbeitni, en þó með
þeirri mannúð og mildi, að fáir
eða engir munu þeir vera, sem
ekki fundu, að hann vildi þeim
einungis vel. Ég get sjálfur um
þetta borið, því ég var þá einn
af hinum skuldugu félagsmönn-
um.
Og svo hvarf Sigurður Krist-
insson úr Eyjafirði árið 1923, til
víðtækai'i starfa í Reykjavík,
sem forstjóri Sambandsins og
gengdi þeim til ársloka 1945, er
hann fékk lausn frá þeim að
eigin ósk. Þá sjálfsagt oi'ðinn
mjög þreyttur eftir mikla vinnu,
því oft mun hann hafa unnið
langan vinnudag og jafnvel næt
urnar með. Hann var þó kosinn
fox-maður Sambandsins árið
1948 og gengdi þeim starfa þar
til hann var áttræður að aldri
árið 1960. Störf hans í þágu ís-
lenzkra Samvinnufélaga þekki
ég mikið minna, heldur en störf
hans hér og fjölyrði því ekki
um þau. Veit þó að hann rækti
þau af sömu alúð, drengskap og
kostgæfni eins og öll önnur
störf sín.
Annar þátt í ævistai'fi Sigurð-
ar Kristinssonar þekki ég aftur
á móti vel. Það er þátttaka hans
í stjórnmálum. Á því sviði lét
hann að vísu ekki mikið á sér
bera, en notadrjúg ui'ðu áhrif
hans þar sem annars staðar. Sig-
urður fylgdi Framsóknarflokkn-
um að málum og átti lengi sæti
í miðstjórn hans. Eftir að
Tryggvi Þórhallsson rauf þing-
ið 14. apríl 1931, hófst hreint
uppi'eisnarástand í Reykjavík
og stóð í viku. Þá var það (ef til
vill vafasama) x'áð tekið, að
tveir ráðherranná, Jónas Jóns-
son og Einar Árnason, sögðu af
sér. Gerði þá Sigurður það fyrir
flokkinn að fara í ríkisstjórn-
ina með Ti-yggva og var hann
atvinnumálaráðherra frá 20.
apríl til 20. ágúst það ár. Mikil
óeining var í flokknum á flokks
þingi hans árið 1933, þegar það
skipulag var upp tekið, sem gilt
hefur síðan í aðal atriðum. Þá
var það þó gei't til sátta, að Sig-
urður var kosinn formaður
flokksins og gengdi hann því
stai-fi í eitt ár. Honum treystu
báðir armar flokksins og með
réttu. Þetta sama haust vildu
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn mynda „vinstri“
stjórn og að Ásgeiri Ásgeirssyni
frágegnum, var Sigurði falin
stjórnai-myndunin. Tveir þing-
menn Framsóknarflokksins skár
ust þó úr leik og vildu ekki
styðja slíka stjórn vegna skil-
yi'ðis, sem Alþýðuflokkurinn
setti. Hægt var samt sem áður
að mynda þessa stjórn á þing-
ræðislegan hátt, en þó óvíst að
hún kæmi málum sínum fram
í þinginu. Sigurði þótti þessi að-
staða of veik og hafnaði því
stjórnarmynduninni. Sýnir það
bæði hógværð hans og gætni.
ÖIl mín kynni af Sigurði Krist
inssyni, sem voru töluverð, voru
slík, að betx'i og elskulegri mann
hef ég aldrei þekkt og að m. k.
fáa hans líka, hafi nokkrir ver-
ið. Ég segi eins og eitt sinn var
sagt um annan ágætismann:
„Hann kemur mér jafnan í hug
er ég heyi'i góðs manns getið“.
Ég sendi ekkju Sigurðar, frú
Guðlaugu Hjörleifsdóttur börn-
um þeirra og öðrum ástvinum
mína innilegustu samúðai'-
kveðju. Q
Bernharð Stefánsson.
í TILEFNI af áttræðisafmæli
Sigurðar Kristinssonar, skrifaði
ég greinarkorn, sem birtist í
Tímanum 2. júlí 1960. Gat ég
þar að nokkru ættar hans og
athafna hér norður frá. Ætla ég
því ekki að endurtaka það hér,
enda er því sama efni gerð góð
skil í grein um hér að framan.
Til viðbótar vildi ég aðeins láta
fylgja nokkur fátækleg þakk-
lætisorð frá mér.
Þó ég í áminnstu greinar-
korni bæri fram, til Sigurðar
Kristinssonar, þakklæti fyrir
mína hönd og sveitunga minna,
finn ég sárt til þess, nú, er veg-
ir skiljast — um sinn —, hve
óendanlega mikla þakkarskuld
ég á honum ógreidda fyrir öll
hollráðin hans og ástúðina í
minn garð, fyrr og síðar. — Síð-
ast í fyrravetur, er ég lá sex
vikur í sjúkrahúsi í Reykjavik,
fórnaði hann tíma sínum til að
vitja mín á hvei'jum einasta
degi. Slíka ástsemd geta þeir
einir metið, sem sjúkir eru
fjarri heimili og ástvinum.
— Ég, og synir Kristins og
Hólmfríðar, vorum uppaldir svo
að segja á sama bænum, og jafn
vel stundum undir sama þaki.
Ég hafði því góða aðstöðu til
að gei-þekkja þá, eðli þeirra og
upplag. Við vorum systkinasyn-
ix', og þó nokkur væri aldurs-
munur á sumum okkai', var
breytni okkar allra hvers í ann
ars gai-ð því líkust sem við vær-
um fimmburabræður. Á allri
okkar samleið hefur aldrei bor-
ið skugga á ástsemd þeirra til
mín. Þeta hefur ætíð verið mér
óumræðilega mikið þakkarefni.
— Þegar við fx'ændur og vinir
úr nágrenninu iðkuðum okkar
barna- og æskuleiki, kom það
stundum fyrir, að kappið í leikn
um leiddi suma okkar afskeiðis
frá réttum leikreglum. En þeg-
ar svo vai'ð, var Sigurði ætíð að
mæta með mildum og hógvær-
um aðfimxslum og leiðbeining-
um, sem umyrðalaust var þeg-
ar hlýtt. Við vissum vel að
hann gerði sig aldrei sekan um
slíkt. Þegar þetta kom fyi'ir, að
brögð væri höfð í tafli, var Sig'-
urður vanur að segja: „Þetta er
ekki að marka“, aldrei stærri
oi'ð aldrei sáryrði aðeins föður-
leg áminning í fullri vinsemd.
Ég rifja þetta upp nú, því
einmitt þetta einkenndi allt at-
hafnalíf Sigurðar. Heiðarleiki
til orðs og æðis í hvívetna, voru
þær leikreglur, sem honum
voru heilagar. Möguleikar, sem
störf hans veittu honum, um að
geta notað aðstöðu sína til fram
dráttar eigin hagsmunum, freist
uðu hans aldrei. Allt slíkt bönn-
uðu þær ströngu leikreglur, er
hann lifði eftir. Þetta var öllum
samferðamönnum hans vel
Ijóst. Grandvarleiki hans á öll-
um sviðum athafna, skópu hon-
um þá skjaldborg, sem skæðar
tungur persónulegra árása
skirrðust jafnan við að rjúfa.
Og þannig var allur starfs-
dagur Sigurðar Kristinssonar
frá morgni til kvölds.
En nú er sumar starfsdagsins
liðið. Haustið og lauffallið af
lífsmeiði þínum ,vinur, kom o£
snemma, að okkur fannst. Við
þráðum að mega lengur njóta
hollráða þinna og ástríkis. En
sköp hljóta að ráða.
Og þegar meiður þinn var að
mestu rúinn blaðskrúða sínum,
rétti Drottinn lífsins út hönd
sína og hóf barnið sitt sér að
hjarta. Og við trúum því, ást-
vinir þínii', að þar vei'ði lífs-
meiður þinn aftur gæddur nýju,
litskæru blaðskrúði, og þér gef-
inn nýr og fagur starfsdagur.
Við fögnum yfir því.
Og í þessari trú kveð ég þig,
kæri bróðir minn, með heitu,
djúpu þakklæti, um leið og ég
votta þínum nánustu ástvinum
hjartans samúð mína.
Hólmgeir Þorsteinsson.
Will Durant: RÓMA-
VELDI. Fyrra bindi. Jón-
as Kristjánsson íslenzk-
aði. Bókaútgáfa Menning-
arsjóðs. Reykjavík 1963.
EINHVER fyrsta bókin, sem ég
eignaðist vestan við haf, var
Heimspekissaga (The Stoi-y of
Philosophy) eftir Will Dui'ant.
Ég var lengi búinn að velta
þessari bók fyrir mér í bóka-
búð og líta hana gii'ndai'auga,
en hún kostaði 5 dollara, og það
var talsverður skildingur í þá
daga, þegar fá mátti góðar bæk-
ur fyrir einn. Ekki voru vasarn-
ir heldur of þungir af jax'ðnesk-
um fjái'sjóðum hjá þeim, sem
nýlokið höfðu námi með skuldir
á bakinu og þurftu að hefja bú
í fjai-lægu landi. Þess vegna
hugsaði ég mig um tvisvar, áður
en ég fleygði dollai'num fyrir
bók um heimspekinga, enda þótt
miklir væru, og taldir með
mestu ljósum mannsandans. Var
ekki nær fyrir fátækan prest að
láta sér nægja að lesa sína Hei-
lögu ritning, eins og stéttai'bræð
ur hans höfðu gert frá ómuna-
tíð, og sniðganga „heiðindóm-
inn?“
Nú leið fram á aðfangadag
jóla. Ég var búinn að semja jóla
ræðurnar, og konan var byrjuð
að steikja kalkúninn, sem góð-
ur vinur hafði sent okkur í há-
tíðamatinn. Þá verð ég var við
það, að einhver sút er í kon-
unni og þegar ég fer að grennsl-
ast eftir, hvað að henni gangi,
komst ég að því, að hún var
óhuggandi yfir því að hafa ekki
ráð á að gefa mér jólagjöf. Datt
mér nú snjalli'æði í hug. Ég tók
seinasta fimm kallinn, sem við
áttum í eigu okkar og segi
henni, að ef hún tími að fórna
þessum peningi fyrir sex hundr-
uð blaðsíðna bók um Plató og
Kant og aðra menn þvílíka, þá
geti hún ekki gefið mér betri
gjöf, og með ánægju skuli ég
skreppa niður í bæinn, því að
enn var ekki búið að loka búð-
um, til að draga þessa dýi-mætu
bók í búið. Tók þá að hýrna yfir
frúnni og setti hún á mig trefil
og strút, og þar með gat ég með
góðri samvizku keypt bókina.
Enn eftir 35 'ar man ég eftir
því, hversu sæll ég var í hjarta
mínu, þegar ég gekk heim á
leið með bókina undir hendinni
í 30 stiga frosti og marrandi
snjó, undir tindi'andi stjörnum. lega var það vegna þess, hvað
Og konan var sæl, þegar ég þetta fyrsta mikla ritvei'k hans
hafði keypt fyrir hana þessa fékk góðar viðtökur, að hann
jólagjöf handa sjálfum mér. réðst í það stórvirki að ski'ifa
Bráðum var hringt til tíða. Þetta menningarsögu veraldar frá
urðu gleðileg jól. Og dagana þar upphafi, og er það vei'k nú orð-
á eftir sá ég enn til stjai'nanna, ið að minnsta kosti sjö feyki-
meðan ég var hugfanginn að mikil bindi, sem jafnast á við
lesa þessa dásamlegu bók. Þeirr tvær stórar bækur hvert. Fyrsta
ar fjárfestingar hefi ég aldi'ei bindið er um menningai'arf
iðrast fremur en annarar, sem Austui'Ianda, annað um menn-
til góði'a bóka hefur gengið. ' ingu Grikkja frá 1200 til 146 f.
K. Þriðja bindið nefnist: Cæsar
and Christ, og fjallar það um
sögu Rómverja um 1200 ára
bil frá upphafi fram á daga
Constantínusar mikla. Þá tekur
við saga miðaldakirkjunnai',
Renaissancinn, Siðbótartímarn-
ir og VII bindi heitir: The Age
of Reason. Allt þetta geysilega
ritvei'k er skrifað af sömu inn-
lifun, snillilegt að efni og orð-
Þetta fyrsta stórverk; Will fseri.
Durants hafði komið út fyrir Sú bók, sem hér er komin á
þrem árum, og síðan verið end- markaðinn í íslenzkri útgáfu, er
urprentað milli tuttugu og þrjá- helmingur þriðja bindis:
tíu sinnum í stórum upplogum. Cæsar og Kristur. Nær það yfir
Það var metsölubók um öll fornsögu Rómverja fram á tíma
Bandaríkin, og hvenær skyldi keisaranna. í seinna hálfbind-
heimspekirit hafa orðið, það inu verður svo sagt frá uppruna
fyrr? Frægð höfundarfnsibarst kristindómsins og hruni róm-
langt út fyrir hans hcimaland, verska ríkisins.
og var á hvei's manns vörum. Ekki er unnt að lýsa betur
Það þótti undut', að svona rit tilgangi höfundar með riti þessu
skyldi vera hægt að skrifa um en gert er í formála þessa bind-
heimspeki, efni, sem svo mörg- is. En þar er komizt að orði á
um tekst að gera óumræðilega þessa leið:
leiðinlegt, ef litlir rithöfundar „Rannsókn fornaldar er lítils
eru. En hvaða ævintýri vei'ða verð nema hún sé gerð að lif-
þó fundin meiri en glíma and- andi sjónleik eða höfð til að
ans við dýpstu ráðgátur tilver- varpa ljósi yfir samtíð vora.
unnar? Fyrir þeim, sem ást hafa Vöxtur Rómaboi'gar úr vega-
á þekkingu og vizku, er ekkei't mótaþorpi í valdstöð heimsins,
efni jafnheillandi. afrek hennar að skapa frið og
Will Durant er einn af þeim öryggi í öllum löndum milli
skyggnu mönnum, sem alla Krímskaga og Njörvasunds og
hluti sjá í skýrum og lifandi frá Efrat norður að Hadríans-
myndum. Þess vegna hefur múr, atorka hennar við að bera
hann líka hæfileika til að gefa menntir fornaldar um öll Mið-
öðrum hlutdeild í þekking sinni. jarðarlönd og vestanverða Norð
Sumir halda, að lærdóm og urálfu, barátta hennar við að
speki sé einkum að finna í þung verja sitt skipulega veldi fyrir
lamalegum bókum, skrifuðum á brhngangi umlykjandi óþjóða,
tyrfnu leiðinlegu máli. Þetta er langstæð og hægfara hrörnun
hrein fjarstæða. Leiðinleg bók hennar og að lokum hi;un henn-
eða ritgerð er venjulega illa ar niður í myrkur og ringul-
hugsuð eða af ónógri þekkingu. reið — þetta er í sannleika stór-
Af því koma leiðinlegheitin. fenglegasta sjónarspil, sem
Sannleikurinn er ævinlega mannkynið hefur nokkru sinni
miklu meiri heillandi en nokk- leikið. Nema ef vera skyldi sá
ur skáldsaga. sjónleikui', sem hófst, þegar
Mikið vatn hefur runnið til Cæsar og Kristur mættust fyrir
sjávar síðan þessi bók kom út, dómstóli Pílatusar, og sem fram
en höfundur hennar hefur ekki var haldið xmz örfáir ofsóttii.*
sett Ijós sitt undir mæliker. Lík- (Framhald á blaðsíðu 7).
Séra BENJAMÍN
Í skrifar um
bækur
1__________