Dagur - 25.01.1964, Blaðsíða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
mammmmmmmmmmammmmmmmmmm
Stórvirkjun
í deiglunni
UM ÞESSAR MUNDIR eru liðin
f jögur ár síðan Gísli Guðmundsson,
Karl Kristjánsson og Garðar heitinn
Halldórsson fluttu á Alþingi tillögu
um virkjun Jökulsár á Fjöllum og
láta fara fram athugun á möguleik-
um til að nota orku frá væntanlegu
raforkuveri til framleiðslu á útflutn-
ingsvörum. Þeim var það þá kunn-
ugt, að rannsóknir og byrjunaráætl-
anir í sambandi við virkjun Jökuls-
ár voru á sínum tíma mun lengra
komið en annars staðar og að hún
var a. m. k. af sumum fræðimönn-
um talin álitlegust til stórvirkjunar
íslenzkra fallvatna. Þeir gerðu sér og
fulla grein fyrir því, að ef beizluð
yrði hin mikla orka Jökulsár, og þótt
ekki væri um meira að ræða en
Dettifoss, gæti það skapað tímamót
í atvinnulífi Norður- og Austurlands
og verið ómetanlegt átak í þá átt áð
stuðla að jafnvægi í byggð landsins.
Þess má geta, að nú upp á síðkastið
benda líkur til, að önnur þingeysk
vötn komi einnig til greina.
Ári síðar gerðist það svo í þessu
máli, að allir þingmenn Norður-
landskjördæmis, ásamt þeim Bjart-
mari Guðmundssyni og Friðjóni
Skarphéðinssyni, stóðu að flutningi
nýrrar tillögu, sama efnis. Sú tillaga
var samþykkt án mótatkvæða, sem
ályktun Alþingis 22. marz 1961.
Þegar á árinu 1960 komu fram
skeleggar ályktanir frá sýslunefnd-
um, fjórðungsþingi og fleiri aðilum,
málinu til stuðnings hér norðan-
lands, en á árinu 1962 er sýnt var,
að raforkuyfirvöldin höfðu, þrátt
fyrir yfirlýstan vilja Alþingis einkum
áhuga á rannsóknum við Þjórsá —
reis sannkölluð áhugaalda um Norð-
ur- og Austurland. í því sambandi
má sér í lagi nefna ályktun bænda-
fundar á Fljótsdalshéraði 19. febr.
og frá fulltrúafundi sveitarfélaga í
báðum Þingeyjarsýslum á Húsavík
11. apríl. Var áskorunum beint til
hlutaðeigandi alþingismanna. Akur-
eyringar og Eyfirðingar lögðu mál-
inu lið. Þá gerðist sá sögulegi atburð-
ur, að þingmenn af öllu Norður- og
Austurlandi héldu fund í Alþingis-
húsinu 17. apríl 1962 og ákváðu að
beita sér fyrir fundi á Akureyri um
sumarið, þar sem mættir yrðu 3—5
fulltrúar frá hverju sýslu- eða bæjar-
félagi norðanlands og austan. Sá
fundur var haldinn með þeim ár-
angri, sem nýlega hefur verið vikið
að hér í blaðinu. (Framh. á bls. 7).
SNJOMOKSTUR O. FL.
Að öðru leyti en því, sem nú
hefir verið nefnt, rennur fé
vegasjóðs til þjóðvega og að
einhverju leyti til fjallvega og
sæluhúsa svo og til stjórnar
vegamála. í því sambandi er
rétt að taka fram, að 1. grein
laganna mælir fyrir um, að jarð
göng og ferjubryggjur og vetr-
arvegir teljist til ,,vega“, og
snjómokstur til vegaviðhalds.
En vegamálastjóra er heimilað
að binda snjómokstur því skil-
yrði „að allur slíkur kostnaður
eða nokkur hluti hans verði
endurgreiddur með framlagi úr
héraði“.
VEGAAÆTLANIR.
Eitt af aðalnýmælum laganna
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimiidiiiiiiiit 11111111111111 ii iiiiiiiii'iij
GÍSLI GUÐMUNDSSON, alþingismaður |
• MlllllllllllllllllllllllllllllllllllMMIIIIIIIimillllll 1111*11111
vegalögin mun að sjálfsögðu
verða að verulegu leyti undir
því kominn, hvernig vegamála-
stjórn og alþingismönnum tekst
að leysa þann vanda, fyrst til
bráðabirgða á þessu ári og síð-
ar til lengri tíma.
FJARHAGUR VEGAGERÐ-
ARINNAR, SKATTAR A UM-
FERÐ, O. FL.
Framlög ríkisins (vegasjóðs-
ins) ættu samkvæmt lögunum
að verða nál. 55% hærri en þau
hefðu orðið samkvæmt fjárlaga-
frumvarpi ríkisstjórnarinnar.
Þegar kaupstaðir, kauptún, og
mmimmmmmmimmmmmmmmmmimiimm*
bandi a. m. k. 200 millj. króna
af ríkissköttum, sem innheimt-
ir eru af umferðinni í landinu
(innflutningstollum og leyfis-
gjöldum af bifreiðum og vara-
hlutum o. s. frv.) en fyrir nokkr
um árum gerðu allir skattar af
umferðinni (þ. á. m. þeir, sem
ríkissjóður hefur nú látið af
hendi) ekki betur en að standa
. undir kostnaði við vegamálin.
Nú er auðvitað í sjálfu sér ekk-
ert við því að segja, þó að skatt-
ar af umferð séu látnir standa
undir almennum þörfum ríkis-
sjóðs að einhverju leyti, ef
ætla má, að vegamálin komist í
ur, og jafnvel ekki úr vegi, að
þær hefðu verið til umraeðu hjá
almenningi milli þinga. Þetta
nefni ég m. a. til skýringar á
tillögum okkar Helga Bergs,
sem felldar voru, um endur-
skoðun laganna í kjörinni milli-
þinganefnd og í samráði við
vegamálastjóra, að tveim árum
liðnum. Ég hygg, að landsbyggð-
in þui’fi framvegis að vera vel
á verði gegn þeim samdrætti
valds, sem nú er stefnt að,
sjálfrátt og ósjálfrátt, á ýmsum
sviðum og búast mátti við í
kjölfar hinnar nýju kjördæma-
skipunar. í seinni tíð liggur
víða í loftinu tilhneiging til
þess að rýra áhrif þingfulltrúa
hinna einstöku landshluta og
auka að sama skapi áhrif ríkis-
SOGNIN UMAMLET DANAPRINS
HARMLEIKURINN HAMLET byggist á gamalli sögu um Amlet
Danaprins, sem skráð var af Saxo 1581. Sögnin er á þessa leið:
NYJU \
eru hinar svokölluðu vegaáætl-
anir, sem á að gera til 4 ára og
endurskoða á 2 ára fresti. Vega
málastjóiú „semur í samráði við
sýslunefndir framkvæmdaáætl-
un fyrir sýsluvegi“, sem háð er
samþykki ráðherra, en um „sam
ráðið“ við sýslunefndirnar,
hversu því skuli hagað, er ekki
nánar ákveðið. Ræði ég það mál
ekki nánar. — En áætlun um
þjóðvegi og fjallvegi skal leggja
fyrir Alþingi sem tillögu til
þingsályktunar „samtímis frum-
varpi til fjárlaga" það ár, sem
um er að ræða. Þessi áætlun
kemur í stað hinna árlegu fjár-
veitinga í fjárlögum til ein-
stakra vega og brúa, vegavið-
halds, stjórnar vegamála o. s.
frv., svo og úthlutunar úr Brúa-
sjóði, sen nú er lagður niður. í
11. gr. laganna segir svo:
„í vegaáætlun skulu taldir all
ir þjóðvegir svo og nýbygging-
ar þjóðvega á þeim tíma, sem
áætluninni er ætlað að gilda.
Ennfremur áætlaður kostnaður
við vegaviðhald og annar kostn
aður Vegagerðar ríkisins á
sama tímabili. í vegaáætlun um
nýbyggingar skal vera sundur-
liður áætlun um heildarkostnað
hvers mannvirkis, kostnað þess
á öllu áætlunartímabilinu og á
hverju ári þess.“
Áætlunin öðlast gildi, þegar
Alþingi hefir samþykt hana
með þeim breytingum, sem það
kann að vilja á henni gera, og
verður vegasjóðnum ráðstafað
samkvæmt henni.
BRÁÐABIRGÐAAÆTLUN
1964.
Gömlu vegalögin eru nú úr
sögunni og engin ákvæði í fjár-
lögum um ráðstöfun fjár til
einstakra vega (eða brúa) á
þessu ári. Lögin mæla svo fyr-
ir, að sérstök bráðabirgðaáætl-
un fyrir árið 1964 skuli lögð fyr-
ir Alþingi svo fljótt sem unnt
er, og fjallar þingið væntanlega
um þessa bráðabirgðavegaáætl-
un til eins árs í vetur. Sá vandi,
sem ráðstöfun eða úthlutun
vegafjárins hefir í för með sér,
er í því enn óleystur, og dóm-
ur landsbyggðarinnar um nýju
sýsluvegasjóðir hafa fengið sinn
hluta verður hækkunin til þjóð-
vega (og fjallvega) að líkindum
30% miðað við áætlanir vega-
laganefndar. Sú hækkun má
vissulega ekki minni vera þegar
litið er á núverandi ástand þjóð
vegakerfisins, hraðvaxandi
•MIIMMMMMMMIMMMMMMIMIMIIMMMIMMMMIMMMIIII*
I SÍÐARI HLUTI I
•■'IIIMIIIIIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIMMMIIII
fjölda og þunga ökutækja og
aukna flutningaþörf vegna
breytinga á framleiðsluháttum
sumsstaðar á landinu, að
ógleymdri dýrtíðinni, sem enn
heldur , áfram að smækka
hverja krónu, sem varið er til
framkvæmda. Bifreiðir eru nú
sagðar ca. 29 þús. og hefir fjölg
að um nál. 9 þús. eða 45% síð-
an 1959. Halldór Sigurðsson
alþm., sem er mjög vel að sér
um þau mál, skýrði frá því í
umræðum á Alþingi í vetur, að
ríkissjóður héldi enn eftir, þrátt
fyrir samþykkt nýju vegalag-
anna og yfirlýsingar í því sam-
viðunandi horf. Úr því sker
reynslan, hverju nýju vegalög-
in fá áorkað í þeim efnum.
NOKKUR ORÐ AÐ LOKUM.
Sumt af hinum nýju vegalög-
um kann að orka tvímælis eða
vera mjög undir framkvæmd-
inni komið. Þingmenn, sem ekki
fengu aðstöðu til að fylgjast
með undirbúningi málsins,
höfðu of skamman tíma til um-
hugsunar í því annríki, sem var
á þingi um þetta leyti við af-
greiðslu fjárlaganna o. fl. og
litla eða enga möguleika til að
kynna málið reyndum áhuga-
Og forystumönnum í kjördæm-
um sínum og fá álit þeirra. Þó
samkomulag ■ sé æskilegt og
allir þingmenn tækju þátt í því
að þessu sinni, er svo snöggsoð-
in löggjöf um flókinn og við-
kvæman vanda ekki til eftir-
breytni framvegis. Aukning á
fj árf ramlögum til vegamála
þoldi enga bið, en hinsvegar
hefði vel mátt fresta flestum
þeim breytingum, sem hér er
um að ræða, um nokkrar vik-
- Villiminkur og minkapelsar
(Framhald af blaðsíðu 8)
í uppboðshöll einni í Dan-
mörku, mikilli skinnamiðstöð,
eru minkaskinn árlega seld fyr-
ir milljarða íslenzkra króna.
Sjálfir framleiða Danir hálfa
milljón skinna árlega.
í kvenkápu þarf 60—80 minka
skinn, og úr vönduðum t. d.
svörtum, völdum skinnum, kost
ar kápan 120—180 þús. ísl. kr.
Minkapels er eitt mensta kven-
djásn í nálægum löndum. Dan-
ir einir selja fyrir hundruð
millj. kr. og eru það drjúgar
gjaldeyristekjur. Þar í landi fer
minkaeldið mjög vaxandi, því
tízkan hefur enn ekki snúið
bakinu við skinnum.
Á 6 þúsund minka búi er fóð-
ureyðslan 2 tonn á dag. Fóðrið
er að mestu leyti fiskúrgangur,
sem gnægð er til af við hvert
frystihús á íslandi.
Á minkabúi er hleypt til í
maí, en sláturtíðin fer fram í
nóvember sama ár. Þá eru
skinnin bezt. Umsetningin er
því ör.
Vonandi halda íslendingar á-
fram baráttunni við villta mink
inn, þótt útilokað sé nú talið,
að útrýma honum með þeim að-
ferðum, sem tiltækar þykja. En
það virðist jafnsjálfsagt að
reyna að hafa hans einhver not,
svo sem Danir hafa og aðrar ná-
grannaþjóðir, þ. e. flytja inn
verðmæta minkastofna til loð-
skinnaframleiðslu með íslenzku
fóðri. Að vísu er alltaf sú hætta
fyrir hendi, að dýr sleppi úr
búri, eins og dæmin sanna. En
þar sem minkur er landlægur
orðinn og ekki von um algera
útrýmingu, getur þetta tvennt
farið saman. Það er a. m. k.
miklum mun hyggilegra, en að
loka algerlega augunum fyrir
öðru en skaðsemi villiminks, og
láta möguleika í minkarækt
sem vind um eyru þjóta. Q
stjórna, ríkisstofnana og flokka-
miðstöðva í höfuðborginni. Þótt
svo vel vilji til, að dugandi
starfsmönnum ýmissa ríkisstofn
ana, t. d. á vegamálaskrifstofu,
sé nú treystandi til góðra hluta
og kunni vel til verka, er það
eigi að síður hlutverk Alþingis,
og ekki framkvæmdavalds, að
setja lög, en landsbyggðarinnar
að gæta þess sem ekki hefur ver
ið af henni tekið og auka sjálf-
stæði sitt fremur en minnka.
En það er önnur saga, sem víkja
má að síðar. Q
RORIK Danakonungur gerði
bræðurni Horvendel og Fenga
að undirkonungum á Jótlandi
eftir dauða föður þeirra. Hor-
vendel réðist í víking og gat sér
mikinn orðstýr m. a. felHrhamr
í einvígi Noregskonung. Þegar
Horvendel kom til hirðar Ror-
iks konungs gaf hann konungi
góðar gjafir og bað sér til handa
dóttur hans Geruth. Það mál
var auðsótt og með henni fékk
Horvendel soninn Amlet. En
frændur eru frændum' verstii’
og svo mjög öfundaði Fenge
bróður sinn af velgengninni, að
hann myrti Horvendel og
kvæntist síðan ekkju bróður
síns.
Þegar Amlet sá hversu sam-
viskulaus föðurbróðir- hans var
fannst honum ráðlegast að þykj
ast vera geðveikur og lagðist í
sekk og ösku eins og títt er tal-
að um í fornum ævintýrum. f
öllu, sem hann sagði var þá tví-
ræð merking því Amlet vildi
ekki fara með ósannindi og
mátti því við nánari athugun
ganga úr skugga um, að mikill
vísdómur var jafnan fólginn í
tilsvörum hans þótt þau virtust
vera vitfirringsleg fljótt á litið.
Fange treysti aldrei Amlet
og lét því jafnan falska og flað-
urslega njósnara fylgjast með
gerðum hans. M. a. átti eitt sinn
að lokka Amlet til að sýna sinn
innri mann með því að láta
unga stúlku, sem honum var
kær verða á vegi hans úti í
skógi. Góðvinur Amlets hafði í
hálfkveðinni vísu vai-að hann
við og þar er kært hafði verið
milli Amlets og stúlkunnar allt
-frá bernskudögum þeirra, var
vandalaust fyrir hann að fá
hana til að segja það eitt sem
honum hentaði.
Lymskasti ráðgjafi Fenge
bauðst til að fela sig í herbergi
’TJeruth drottningar meðan hún
raedi við son sinn og skreið
hann undir rúm drottningarinn-
ar. Einnig við þessu sá Amlet,
hann fór galandi eins og hani
um herbergið, hoppaði upp í
rúmið og nísti bitru'vopni gegn-
■ um. svikarann, sauð hann síðan,
brytjaði í smábita og gaf hann
svínunum.
Ekki þorði Fenge að drepa
Amlet því hann. úttaðist reiði
konu sinnar og tengdaföður.
Þess í stað sendi hann trúnað-
armenn sína með hann til Eng-
lands og á rúnakeflum, sem
þeim voru fengin voru fyrir-
mæli til Bretakonungs um að
drepa Amlet. Amlet komst yfir
rúnakeflin á leiðinni og breytti
fyrirmælunum í þá átt að félag-
ar hans skyldu af lífi teknir.
Á Bretlandi sýndi Amlet slík-
an skarpleika að Bretakonung-
ur gaf honum orðalaust dóttur
sína en félagar hans voru drepn
ir.
Ári síðar sneri Amlet heim til
Danmerkur og kom til hallar
Fenges þegar verið var að
drekka grafaröl Amlets sjálfs
en daginn hafði hann sjálfur á-
kveðið í samráði við móður
sína áður en hann fór til Eng-
lands. Amlet þóttist þá enn á
ný vera kjáni og skenkti drjúg-
um áfengu öli í bikara manna,
þannig að allir urðu ofurölvi.
Kveikti hann síðan í höllinni
og brenndi inni góðvini Fenges
en sjálfan hann drap Amlet með
sverði.
Næsta morgun er fólk safnað-
ist saman við brunarústimar og
fann lík Fenges hélt Amlet
mikla ræðu og lýsti víginu á
hendur sér. Var hann þá þegar
til konungs tekinn.
Þegar Amlet hafði þetta gert
fór hann aftur til Englands en
þegar Bretakonungur fékk þess
ar fréttir komst hann í mikinn
vanda því Fenge hafði verið
fóstbróðir hans og bar honum
því að hefna hins látna. Sjálfur
vildi Bretakonungur ekki mein
gera tengdasyni sínum, en sendi
hann til Skotlands til að biðja
handa konunginum Skotadrottn
ingar, sem Hærmdrude hét, en
hún var þekkt að því að taka
öllum biðlum mjög illa svo þeir
þurftu ekki að kemba hærurn-
ar.
■ Drottning var slungin mjög
og náði meðan Amlet svaf for-
láta skildi hans og bréfinu frá
Bretakonungi. Á skildinum gat
hún lesið alla frægðarsögu Am-
lets og lék hún nú sama leik
og hann hafði áður leikið og
breytti bréfi konungsins þann-
ig, að hann bað drottningar
handa Amlet en ekki handa
sjálfum sér. Voru drottning og
Amlet gefin saman og hélt
Amlet síðan til fundar við Breta
konung en hafði með sér her
Skota.
Amlet var nú kvæntur tveim
konum og reyndust báðar hon-
um trúar meðan hann lifði, en
hin fyrri varaði mann sinn við
svikum föður síns. SIó nú í bar-
daga milli liðs Amlets og Breta
konungs og hafði Amlet miklu
minna lið og féllu allmaygir úr
liði hans. Snemma næsta morg-
un batt Amlet þá dauðu í öllum
hertygjum á hesta og þótti
Bretum nú illt í efni,.þegar lið .
það, sem þeir höfðu fellt kvöld-
inu áður veitti þeim aðför að
morgni. Barst nú flótti í liði
Bretakonungs og var hann sjálf
ur veginn á flóttanum.
Amlet var nú á hátindi veld-
is síns en brátt hallaði undan
fæti og féll hann fyrir Vinglet,
er síðar gekk að eigá Hærmdru
de, sem með mestum ákafa
hafði svarið Amlet tryggðir
bæði lífs og liðnum.
Um þetta segir Saxo í lok
kaflans um Amlet:
„Svona fer með öll kerlingar-
loforð. Þau dreifast eins og
hismi í vindi og sökkva eins og
bylgjur í hafið. En hver skyldi
líka vilja treysta konuhjarta,
það skiptir um skoðun eins og
blómið fellir blöð, eins og ein
árstíð tekur við -af annari og
atburðir afmá hvers annars
spor.“
Þeir, sem lesa eða sjá Hamlet
Shakespeares sjá þegar, að að-
alefni leiksins er komið beint
frá Saxo. Hlutverk Shakespear-
es hefur einkum verið að færa
söguna í leikrænan búning
sviðsins, gera persónurnar skýr
ari með því að' leggja þeim
fleiri orð í munn en kom fyrir
hjá Saxo, ber þar hæst vísdóm
Hamlets. Leiknum í leikritinu
er bætt við, þar sem bróður-
morðið er leikið til þess að
ganga algerlega úr skugga um
hver hinn seki sé. Þá er og' vof-
unni bætt við hjá Shakespeare
en hinsvegar er hinni bráð-
snjöllu frásögn af komu Amlets
til hix-ðar Bretakonungs sleppt
enda lítt til sóma bi'ezku kon-
ungsfjölskyldunni en last um
hana var vitanlega óhugsandi á
dögum Shakespeares.
Þjóðleikhúsið frumsýndi Ham
let Shakespeares í þýðingu
Matthíasar Jochumssonar á
annan í jólum.
Olafur Gunnarsson.
- Bændur tekjulægstir
(Framh. af bls. 1)
ætla má að sé 20—30 þúsund kr.
Tekjur bænda árið 1962 hafa
því vart verið yfir 70—75 þús-
und kr. Og enn hefur hlutur
bænda þó versnað.
Hann vildi sennilega, að fegrunarmusterið sitt skyldi lýsa og
Ijóma þannig í augum kvenna, að þær yrðu að leita þangað!
Iðunn lýkur morgunverðinum. Hún er að flýta sér og má engan
tíma missa. Hún ætlað að nota daginn á sinn hátt. Hún fer inn og
vekur Björgu og færir henni mat í rúmið. Rjúkandi gufan úr kaffi-
bollanum losar um svefn Bjargar.
— Æ, að þú skulir geta fengið af þér að vekja mig, segir hún
og sýpur drjúgan sopa úr kaffibollanum.
— Að þú skulir geta fengið af þér að liggja hérna í draumórum,
þegar heimurinn fyrir utan er svo dásamlega fagur, svarar Iðunn og
dregur frá glugganum. — Sjáðu sólskinið! Líttu upp í logandi geisla-
veldið! Er ekki sem þú sjáir inn um gættina á sjálfu Himnaríki!
—Æ, hve þú ert hamingjusöm að vera svona morgunhress, segir
Björg. — En veiztu hvað, Iðunn? segir hún og ýtir frá sér matar-
bakkanum. — Alla virka daga þrái ég sunnudaginn, þrái að fá að
hvíla mig rækilega. Svo kemur sunnudagurinn. Eg sef vel, eins og
núna. En áður en ég fer á fætur á sunnudagsmorgni, kvíði ég fyrir
löngum iðjulausum deginum, sem framundan er. — Gæti ég þá ekki
gengið út mér til skemmtunar, munt þú hugsa, lesið í bók, hallað
mér útaf á dívaninn, ef mig langi til þess, og svo framvegis. Jú, sei-
sei-jú. Tíminn líður auðvitað. En þú mátt trúa því, að ekkert kvöld
er ég jafn-þreitt og einmitt á sunnudagskvöldin. Ekkert annað kvöld
óánægðari með sjálfa mig. Þetta er kannski sökum þess, að ég taki
daginn ekki réttum tökum. Eða af því mér finnst ég of þreytt til
að hvíla mig. Ég þoli varla að setjast fyrir og hvíla mig. Þá verð ég
alveg hvíldarlaus og öll eins og á spani. Ég get ekki skýrt þér frá,
hvernig mér finnst þetta. Það er alveg eins og ég sé að búast við,
að eitthvað sérstakt skuli koma fyrir mig, eitthvað óvenjulegt, eitt-
hvað sem aðeins getur skeð í bænum, og ef til vill aðeins á sunnu-
degi. Og þegar nú samt ekkert skeður, verð ég svo uppgefin og
þreytt!
— Er það þá eitthvað ævintýri, sem þú bíður eftir? segir Iðunn
og brosir.
— Þú getur kallað það, hvað sem þér sýnist, segir Björg. Ég veit
að þér muni þykja ég heldur en ekki barnaleg, heimsk og auðtrúa.
Jú, reyndu ekki að neita því! Þér finnst það samt. Ég er viss um
það. Ég sé það í augunum á þér og í brosinu þínu. En ég fyrirgef
þér það fúslega, því þú skilur mig víst ekki, hvort sem er. Þú ert
borgarstúlka. Við sveitaæskan hugsum öðruvísi, eigum víst aðra
drauma og vonum víst ýmislegt, sem ykkur bæjarbörnunum þykir
barnalegt og blátt áfram hversdagslegt.
— Nú held ég þú sért helzt til dómhvöt, Björg, segir Iðunn al-
varlega. Munurinn er víst ekki eins mikill, og þú heldur. Hvað
ætli við bæjarbúar vitum um hugsanir ykkar úr sveitinni? Og hvað
ætli þið vitið um okkur og okkar hugsanir? Það verða aðeins ágizk-
anir einar á báða vegu. Sveitaæskan elzt upp í sveitinni. Þess vegna
þráir hún ef til vill borgina, heldur að þar sé að finna alla dýrð og
dásemdir þessa heims. Og borgaræskan ber fremur hlýjan hug til
sveitarinnar og sveitalífsins, þráir einna helzt volduga náttúruna,
sem verður svo lítið vart í borg og bæ. Og hvorir tveggja stefna
AUÐHILDUR FRÁ VOGI:
GULLNA BORGIN

sennilega að sama marki og miði. Manneskjan þráir oft og einatt
það, sem henni er fjarri. Þannig er það víst með mig. Og sennilega
með þig líka, Björg. Eða ertu ekki sammála þessari munnvarps-
predikun minni? segir Iðunn að lokum og tekur bakkann af rúmi
Bjargar.
— Jæja var þetta þá bara munnvarps-ræða! segir Björg og hlær
og fer fram úr rúminu. — Það segja nú allir samsætisræðumenn,
og hafa þó búið sig rækilega undir ræður sínar. Björg skellir blaut-
um þvottapokanum á bústnar kinnar sínar.
— Jæja, þá förum við, segir Iðunn skömmu síðar. Hún er göngu-
klædd og er að setja upp alpahúfuna.
— Þá segjum við það, svarar Björg með hárgreiðuna á kafi í
bjarta hárinu sínu þykka. — Þú ætlar víst að hafa gát á mér í dag,
þykist ég vita.
— Já, eitthvað í þá áttina, játar Iðunn.
— Og ég sem hafði hugsað mér að sitja í japanska stólnum í
dag og bíða þar ævintýrsins, segir Björg og bælir niður í sér hlát-
urinn.
— Láttu bara japanska svertingjann eiga sig í dag, segir Iðunn og
bíður óþolinmóð eftir Björgu. — Og er ekki betra, að þú litir að
ævintýrinu þínu í bænum, heldur en að bíða sitjandi í svörtum stól
eftir því? bætir hún við.
— Hafðu þökk fyrir holl ráð! segir Björg og leggur greiðuna loks
frá sér.
— Ég held ég fari bara berhöfðuð, segir hún.
Niðri við hliðið nema þær snöggvast staðar til að koma sér sam-
an um, hvert halda skuli.
Ég tek við stjórn, segir Iðunn. — Þú skilur víst, að mér er þetta
allt að því hátíðleg athöfn að ganga hér um bæjargöturnar. Nú eru
sjö ár síðan ég gekk um þær götur, sem við eigum að fara um núna.
Það liggur við að mér verði hverft við, hve þú ert hátíðleg, segir
Björg.
— Já, ég hefði ef til vill átt að fara þetta einsömul, segir Iðunn,
eins og henni detti eitthvað í hug.
— Nei, segir Björg. Henni finnst seytla um sig snefill af alvöru
Iðunnar.
— Ég vil gjarna labba með þér um bæinn, — en eigum við ekki
að vera sammála um, að ég sé sem allra fáorðust? Fái aðeins að
njóta sunnudags-friðarins, sólskinsins og þess, sem þú eflaust get-
ur sagt mér frá því, er þú átir hér heima.
— Elsku skrítna Björg mín, segir Iðunn og tekur í handlegginn
á henni. — Þér skal verða að ósk þinni.
— Ekki grætur barn, þá allt er eftir því látið, segir Björg bros-
andi og horfir upp í heiðríkjuna.
Þær ganga síðan út, og Iðunn ræður förinni. Hún sýnir Björgu
ýmsar kunnar byggingar, meðal annars barnaskólann, — þar sem
ég labbaði út og inn í sjö ár, segir Iðunn. Síðan segir hún Björgu
ýmislegt frá þeim árum.
Og nú höldum við áfram þessa götu, segir Iðunn, og beygjum
hérna um hornið.
— Þarna langt frammi á milli háu trjánna er stórt hvitt timbur-
hús, segir Björg. Eigum við að fara þangað?
— Já, líttu vel á þetta hús, segir Iðunn, og hugsaðu þér, að þetta
var heimili mitt nær alla barnæsku mína. Þú skilur því, að það
veldur mér bæði gleði og sorg að sjá það aftur.
Nú segir Iðunn Björgu margt frá bernskuárum sínum í þessu hpsi.
Og þá sérstaklega sorgarsöguna um dauða Kristins bróður síris. Hann
hefði smitast af berklum í menntaskóla ásamt fleiri nemendum. Og
það var gamall yfirkennari, sem hafði verið smitberinn árum sam-
an. Iðunn þegir um hríð, tekur svo í handlegginn á Björgu og segir:
-— Jaeja, komdu nú, við höldum áfram. Ég hefi ekki meira að
gera hérna. Nú hefi ég séð aftur bernskuheimili mitt og rifjað upp
endurminningarnar. En aðalþættir endurminninganna eiga ekki
lengur heima i húsinu. Þess vegna er mér sama um það núna. Fólk-
ið mitt er þar ekki framar. Það eru manneskjurnar, sem mynda end-
urminningarnar og gæða þær lífi, en ekki húsin sjálf og hlutirnir.
Þess vegna kæri ég mig ekkert um að koma hingað aftur. Ég verð
aðeins að sjá það aftur. Þetta er víst bara fluga í kollinum á mér.
En ef til vill stuðlar það samt að því að hjálpa mér til að átta mig
á sjálfri mér.
Björg lítur upp á Iðunni og skilur ekki, við hvað hún muni eiga.
Iðunn sér þetta á henni og brosir ofurlítið. Síðan halda þær áfram
ofan í miðbæinn.
Iðunn og Björg eru nú komnar ofan í þröngu göturnar fyrir ofan
Torgið. Iðunn segir nú Björgu frá allmörgum skringilegum körlum,
sem hér voru á ferð á bernskuárum hennar. Sérstaklega voru fjórir
þeirra henni minnisstæðir, og átti hver sína sögu. Þar var listmálar-
inn, óregluræfill mesti. Annar var leikarinn tötralegi. Þessir tveir
sátu oft saman á bekknum undir álmtrénu gamla á Elmivegi. En
venjulega flýttu þeir sér burt, þegar Riis gamli, konsúll, kom labb-
andi, lotinn og lútandi. Áður var hann herjans mikill burgeis og stór-
höfðingi bæjarins, tók á móti konungum og stórhöfijingjum á vegum
bæjarins, safnaði listaverkum og barst mikið á. En svo ruglaðist hann
í kollinum á sínum efri árum og varð athlægi æskulýð bæjarins.
Nú safnar hann grásteinum á götunni og fyllir alla vasa sina.
Þá var sá fjórði, sem oft settist á bekkinn undir gamla álmin-
um. Strákarnir kölluðu hann „Hjaltlandsjálkinn“, eða þá „Ottann á
Elmivegi.“ Framhald.