Dagur - 27.11.1965, Blaðsíða 4

A
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Súnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
&UDSÖFNUN -
AUÐJÖFNUN
SAMVINNUHUGSJÓNIN hefur
skotið djúpum rótum hér á landi.
Félagsmenn kaupfélaganna eru yfir
30 þúsund. Félögin hafa unnið marg.
vísleg stórvirki, sem flest væru óunn-
in, ef þeirra hefði ekki notið við.
Saga kaupfélaganna er furðuleg
þroskasaga — og enn furðulegri þeg-
ar þess er gætt, að stærsti stjórnmála-
flokkur landsins og sá, sem mestan
hefur blaðakost og óþrjótandi fjár-
magn til áróðurs, hefur árum og ára-
tugum saman lagt á það ofurkapp,
bæði í orði og athöfn, að koma íé-
lögunum á kné.
Samvinnufélögin eiga stuðnings-
menn í öllum flokkum. En fjölmenn-
astir eru Framsóknarmenn í þeirri
sveit, svo að miklu munar. Þetta
gremst lrinum geðprúðu mönnum
við Morgunblaðið. Virðast báðir eiga
nokkuð ólært í rökréttri hugsun, lög-
fræðingurinn og skáldið.
íhaldsblöðin syngja í endalausum
kór, að Framsóknarflokkurinn mis-
noti kaupfélögin í pólitísku hags-
munaskyni. Og Alþýðublaðið tekur
undir sem vera ber, síðan það komst
á spena hjá íhaldinu. Mbl. segir (16.
sept.) að Framsóknarflokkurinn hafi
sett á samvinnuhreyfinguna „svartan
blett .... með því að beita kaupfé-
lögunum úti um land fyrir sig, sem
pólitísku þvingunarafli í óprúttnum
aðgerðum til að afla sér fylgis.“
Og ritstjórar Morgunbl., þessir
miklu samvinnuöðlingar, vilja gera
sitt til að þvo þennan „svarta blett“
af samvinnulireyfingunni og koma
vitinu fyrir vangefna og skammsýna
samvinnumenn. Þeir ráða foiTáða-
mönnum kaupfélaganna það heil-
ræði, „að beina athygli sinni og
starfsorku fyrst og fremst að hags-
munum félagsmanna samvinnufé-
laganna, en ckki þröngum pólitísk-
um hagsmunum Framsóknarflokks-
ins.“ Þeir láta svo, sem kaupfélögin
séu þeim undir niðri harla kær. Þau
hafa „gert marga góða hluti“ segja
þeir, og mundi svo enn verða, ef
ekki kæmu til áhrif hinna ranglátu
ráðsmanna, sem leitt hafa Jjau á villi-
götur. Þetta verði þau að skilja — og
um leið þá góðvizku ritstjóranna, að
aga þá sem })eir elska.
En svo cr eins og kærleikurinn
kólni nokkuð á stundum. Morgunbl.
!ét þau orð falla í sumar (22. júlí),
að „hlutur SÍS-valdsins“ hefði, „held-
ur farið minnkandi í atvinnulífinu.
Þetta er ánægjuleg þróun og þjóð-
ínni vafalaust mjög hagstæð,“ sagði
blaðið.
(Framhald á bls. 7.)
iandritamálið á norskum
r
Ævistarf Arna Magníissonar og erfðaskrá
i.
PREMUR hljótt hefur verið
um handritamálið hér heima
um hríð. Væri þó skylt að
halda huga almennings velvak-
andi á þeim vettvangi, meðan
andstæðingar vorir brýna laga-
branda sína rækilega að tjalda-
baki og búa sig undir sóknina
miklu með vorinu.
Nýskeð birtist frétt þessi í
blöðum og útvarpi (Einkaskeyti
til Morgunbl. 12. nóv. 1965):
„Eystri Landsréttur, þriðja
deild, hefir ákveðið, að um is-
lenzku handritin skuli fjallað
18., 19. og 20.. apríl n. k. — í dag
var haldinn undirbúninsfundur
í réttinum, þar sem málaflutn-
ingsm. ríkissjóðs, Paul Schmidt
hrl, fór fram á hálfsmánaðar
frest til viðbótar. Gunnar
Christrup hrl lögfræðingur
Árnasafns, fól málaflutningsm.
ríkissjóðs í sept. sl. að kanna
hvort einhverju hafi áður verið
breytt í stofnskrá safnsins á
móti vilja safnsstjórnar. . . .
Verði svarið jákvætt, getur það
verið mjög til framdráttar mál-
stað afhendingarinnar....“.
Hérlendis hefir lítið heyrzt
getið, hvort eða hvernig hand-
ritamálinu væri tekið og hreyft
á norskum vettvangi, nema þá
er birzt hafa smáfréttir frá Dan
mörku um andmæli og athuga-
semdir norskra Háskólamanna,
og þá venjulega í tilefni af upp
lýsingum og áskorunum
danskra vísindamanna til
norskra kollega sinna um að
vara sig vel ó „heimtufrekju11 fs
lendinga í garð Norðmanna á
þessum vettvangi.
Yfirleitt mun handritamálið
að mestu ókunnugt norskum al-
menningi nema af lauslegri af-
spurn, og norskir fræðimenn
yfirleitt ekki tekið þátt í deil-
um á þeim vettvangi. Þess ber
því að geta sem ég hefi ekki
orðið var í íslenzkum blöðum,
að á íslands vegum hefir verið
ritað all-rækilega um handrita-
málið, og Norðmenn fræddir
þar um margt, sem þeim mun
óefað hafa virzt furðulegur
fróðleikur, og sennilega flest-
um áður ókunnur. Enda munu
Danir hafa sagt sína sögu í
norsk eyru á þeim vettvangi, er
svo bar undir.
Greinar Árna G. Eylands:
í upphafi þessa árs birti Árni
G. Eylands, fulltrúi, langa rit-
gerð og rækilega í norska
stjórnarblaðinu NATIONEN, í
þremur þáttum, 19,—21. janúar,
og lét þá ritstjórnin þessa smá-
leturs-skýringu fylgja hverjum
þætti greinarinnar:
„íslendingurinn Árni G. Ey-
lands er vel kunnur lesendum
blaðsins Nationen. í ritgerð
þessari í þrem þáttum fjallar
hann um deiluna um handritin
íslenzku í Kaupmannahöfn, og
sérstaklega ræðir hann allræki
lega hina spennandi afstöðu og
viðhorf umhverfis erfðaskrá
safnarans Árna Magnússonar.
(Leturbr. þýðanda!) Venjulega
er talið kunnugt, að Árni
Magnússon hafi arfleitt Kaup-
mannahafnar Háskóla að safni
sínu, íslenzku handritunum. En
Árni G. Eylands segir að þetta
sé ekki allur sannleikurinn í
þessu máli.“
Fyrirsögn þessarar ritgerðar
Árna er tvídálkuð með stóru
letri: Handritamálið / Árni
Magnússon og erfðaskrá hans.
Höfundur skrifar hér langa
ritgerð og merka um þessi við-.
kvæmu mál um það leyti sem
danskir andstæðingar vorir leit
uðust við að afla sér fylgis
norskra kollega til liðveizlu
gegn íslendingum og beittu þar
títt tvíræðum brögðum á þess-
um vettvangi að vanda. Tel ég
eigi ófróðlegt fyrir landa vora
að kynnast hve vel og drengi-
lega var á málstað vorum hald-
ið í fjöllesnu norsku blaði, sem
óefað hefir einnig komið fyrir
augu hinna dönsku andstæð-
inga vorra á þeim háskalegasta
vettvangi og veikasta.
Hér verður í stuttu máli grip
ið niður í ritgerð Á. G. E. á víð
og dreif, þar sem hann skýrir
Norðmönnum frá haldsleysi eins
| FYRRí GREIN |
helzta undirstöðuatriðis hinnar
dönsku málafærslu, en það er
einmitt sagan ófagra um erfða-
skrá Árna Magnússonar, sem
oflítið hefir verið á loft haldið
hér heima. Ætti það þó að telj-
ast eitt merkasta og mikilvæg-
asta málsskjalið í þessu máli á
dönskum vettvangi.
Auk þessa rennir frásögn
Árna styrkum stoðum undir
málafærslu Sigurðar Olasonar,
hæstaréttarlögmanns, í þætti
hans um Erfðaskrá Árna
Magnússonar, sem skráður er í
bók hans Yfir alda haf, er út
kom fyrir jólin (í fyrra.) Þar
segir höfundur (S. Ó.) um þessa
ritgerð sína:
„Upprunalega skrifuð sem
svar gegn óvenju illgjörnum
blaðaskrifum af hálfu danskra
Háskólamanna og undir þeirra
nafni.“
Áður en Á. G. E. fjallar nán-
ar um þessa ritgerð S. Ó. hrl. tel
ég rétt að birta þann þátt rit-
gerðar Árna fyrst, sem segir frá
mjög athyglisverðri æskuminn-
ingu hans á þessum vettvangi:
Æskuminning Árna G. Eylands:
„Þegar ég var á fermingar-
aldri átti ég eitt sinn því láni
að fagna að njóta 3—4 mánaða
einkakennslu Guðmundar meist
ara Þorlákssonar (f. 1852 d.
1910), sem var einn hinna
fremstu sérfræðinga í íslenzku
— hinni norrænu tungu. í tvo
áratugi hafði hann verið styrk-
þegi Árnasafns (1877—1896).
Og um þær mundir munu ef-
laust ekki hafa verið margir
ja’fnkunnugir honum um allt
það er Árnasafn snertir og hand
ritin gömlu.
Guðmundur Þorlákssons var
hálærður maður og framúrskar-
andi kennari, en þekking hans
og kunnátta var auðvitað á því
stigi, að fremur var við hæfi
háskóla-stúdenta en stráklings
á mínum aldri. Samt minnist ég
ætíð þessara mánaða sem ég
naut kennslu hans, — það voru
dýrðlegir dagar. Og aldrei mun
mér gleymast leiðsögn hans um
móðurmálið — íslenzku og ís-
landssögu. Þótt ég væri þá of
ungur til að njóta til fulls móð-
urmálskennslu hans, lærði ég
þó að minnsta kosti að bera
virðingu fyrir tungu vorri. Og
verðmætari árangurs var tæp-
lega að vænta á svo fáum mán-
uðum.
Guðmundur sagði mér oft
ýmislegt frá Árnasafni á sinn
ljúfa og elskulega hátt. Og mér
vöknaði um augu, er hann sagði
mér frá Árna Magnússyni og
starfi hans, frá eldsvoðanum ör
lagaþrungna í Kaupmannahöfn
1728, og hve þá fór mikið for-
görðum af óbætanlegum bók-
um, hanritum og skjölum.
Hann sagði mér einnig frá sjúk-
dómi Árna og andláti hans og
hinni hneykslanlegu erfðaskrá
hans. Guðmundur fullyrti að
erfðaskráin hafi verið samin af
tveim mönnum frá Kaupinhafn
ar Háskóla, án þess að Árni
Magnússon hafi þá verið fær
um að leggja nokkuð til mál-
anna og segja fyrir um hvað í
erfðaskránni ætti að standa.
Þessir tveir Háskólamenn
komu með fullsamda erfða-
skrána til Árna Magnússonar,
sem lá alveg fyrir dauðanum,
aðframkominn og hálf rænu-
laus, og svo máttvana að mað-
ur sá sem með hinum tveimur
var í samsæri þessu, var látinn
stjórna hendi hins deyjandi
manns til að ná undirskrift
hans.
Þannig varð Kaupinhafnar
Háskóli eigandi allra handrita
Árna Magnússonar og annarra
eigna hans. Og Háskólinn eign-
aðist samtímis miklu meir en
þetta. Hann eignaðist einnig
mörg handrit og skjöl, sem Árni
hafði fengið að láni heima á ís-
landi til rannsókna og afritun-
ar. Og Guðmundur Þorláksson
sagði mér, að mörg þessara
plagga væru merkt Sk: (skilist
aftur). Og auðvitað hefði Árni
Magnússon, hinn nákvæmi og
áreiðanlegi maður, aldrei látið
sér koma til hugar „með fullu
ráði“ að arfleiða aðra óviðkom-
andi að handritum eða öðru því
sem ekki væri í eigu hans sjálfs.
Og Guðmundur fullyrti, að Árni
Magnússon hefði ekki haft
minnstu vitneskju eða hugmynd
um hvað hann undirritaði, eða
réttara sagt: maður sá sem
stjórnaði hendi hans á bana-
beði... .“.
Þessa sögu hefir Á. G. Ey-
lands birt Norðmönnum í víð-
lesnu blaði, sem óefað hefir
einnig borizt til Danmerkur. Er
harla ólíklegt að þess verði ekki
getið á þeim vettvangi hand-
ritamalsins, sem nu liggur fyrir.
Helgi Valtýsson.
(Framh. í næsta blaði)
Jónas Þorbergsson: LJÓS
YFIR LANDAMÆRIN. Ára-
tuga kynni höfundar af dul-
rænum fyrirbærum. Spíritis-
minn og trúarbrögöin. —
Sctberg 1965.
Árið 1963 kom út eftir sama
höfund bókin: Líf er að loknu
þessu, og fjallaði hún aðallega
um miðilsstarf Hafsteins Björns
sonar um tuttugu og fimm ára
skeið. í þessari bók skýrir höf-
undurinn frá reynslu sinni af
dulrænum fyrirbrigðum á breið
ara grundvelli og rökræðir þýð-
ingu þeirra og afstöðu til kirkj-
unnar.
í formála kemst hann þannig
að orði:
„Um mörg undanfarin ár hef
ur sótt á huga minn löngun til
að skilja eftir, að mér látnum,
vitnisburð um kynni mín af
spíritismanum og fögnuði mín-
um vegna þeirrar vissu, sem
hann hefur veitt mér um fram-
líf allra manna og endurfundi
ástvina eftir líkamsdauðann.
Þessi bók mín er tilraun í þá
átt. Mér hefur þótt sem ég skuld
aði þessa þjónustu „mikilvæg-
asta málinu í heimi", frumherj-
um spíritismans hér á landi,
Einari H. Kvaran, Haraldi Níels
syni og öllum þeim miðlum, sem
af elskusemi sinni eljusemi og
fórnfýsi hafa veitt mér hlutdeild
í þessum fögnuði.“
Bókin skiptist í þrjá megin-
kafla.
Fyrsti kaflinn fjallar um reim
leika og ýmislegt þeim viðkom-
andi. Þar er stórmerkileg frá-
sögn af reimleikunum að Fljóts-
hólum 1945, þar sem heilu
draugafélagi er sundrað fyrir
starfsemi miðla. Stendur sú
saga jafnfætis því bezta sem
sagt er af reimleikum í Þjóð-
sögum Jóns Árnasonar og af-
skiptum galdramanna af þeim.
Þessir draugar voru Sunnlend-
ingar, sem fóru í hópum um
landið og gerðu skráveifur, unz
farið var að grennslast um upp-
runa þeirra og nöfn, og vanda
um við þá. Þá gufa þeir upp og
sjá að sér. Því að reyndar voru
þetta ekkert ákaflega illa inn-
rættir draugar, heldur van-'
þroskaðar og villtar sálir, sem
flökkuðu um jarðarsviðið með-
an þeir þekktu ekkert annað
betra, og vildu þá láta eitthvað
að sér kveða.
Annar kaflinn fjallar um
reynslu höfundar hjá nokkrum
miðlum og segir þar mest af
líkamningamiðlinum Einari
Nielsen og fyrirbrigðum hjá
honum, svo og ljósmyndamiðl-
inum William Hope, auk ís-
lenzkra miðla. Ef til væru svo
miklir „vísindamenn", að hægt
væri að fá þá til að líta á svona
löguð fyrirbæri og rannsaka
þau, mundi heimsskoðun þeirra
taka miklum stakkaskiptum.
En allt of margir eru verri en
hinn vantrúaði Tómas. Þeir
vilja hvorki sjá eða þreifa á, en
þykjast samt geta dæmt um fyr
irbrigðin, blindir af kreddum.
Loks er í þriðja kaflanum lýst
heimsmynd spíritismans og far-
ið þar að nokkru eftir ritum
Arthurs Findlays um trúarleg
viðhorf mannkynsins frá upp-
hafi vega, en hann er einn mik-
ilvirkasti og skeleggasti rithöf-
undur spíritista á seinni árum.
Telja þeir, að ýmsai' fornar
kennisetningar risnar af van-
þekkingu og trúarofstæki kirkju
leiðtoga horfinna alda séu of
Séra BENJAMÍN
skrifar iim
bækur
þröngar og grimmúðugar í eðli
sínu til að fá staðizt yfirsýn
nýrrar þekkingar og siðgæðis-
kenndar. Náttúrleg trúarbrögð
risin af rannsóknum og aukinni
þekkingu muni því ryðja sér til
rúms og þoka úr vegi eldgöml-
um „yfirnáttúrlegum“ hug-
myndum og heilaspuna. Allar
hugmyndir um „yfirnáttúrlega“
og sérstaka opinberun kirkju-
kenninganna sé ekki annað en
meinloka og hugarfóstur van-
þekkingarinnar. Allt, sem er í
alheimi, sé náttúrlegt, og það
sem hefur gerzt það getur gerzt
aftur. Engin ástæða til að ætla,
að andar og englar hafi birzt
mönnum frekar í fornöld en nú
í dag. Þegar trúarbrögðin eru
gerð að kreddu, sem misvitrir
menn hafa tekið saman endur
fyrir löngu og síðan hefur verið
valdboðin af pólitískum ástæð-
um af einhverjum herkonung-
um, þá er hætt við að þau geti
staðnað í höfðum grannviturra
manna, orðið að hljómandi
málmi og klingjandi bjöllu, sem
enginn tekur lengur mark á.
Guðfræðileg kerfi hljóta að
líða undir lok, eins og önnur
fræðikerfi. En fyrirbrigði lík
þeim, sem öll trúarbrögð eru
sprottin frá, eru stöðugt að ger-
ast, og það er hlutverk nútíma-
manna að gera sér skynsamlega
grein fyrir þeim. Hins vegar
ber á það að líta, að dulræn
reynsla mannkynsins hefur á
öllum öldum og í mörgum trú-
arbrögðum bent til líkrar nið-
NÚ Á að halda einskonar um-
ferðaviku á Akureyri. Því ber
að fagna þótt svo vilji nú til, að
þetta er loks ákveðið þegar
snjór er kominn og tæpur mán-
uður til jóla. En snjórinn færir
ýmis umferðamerki í kaf og tor
veldar leiðbeiningar í sjálfri um
ferðinni. Tíminn er því óheppi-
lega valinn, en umræðum og
fræðslu í umferðarmálum ber
engu að síður að fagna, og ætti
það að vera ljúf skylda almenn-
ings að stuðla að bættri umferð
á allan hátt og taka vel hverri
viðleitni, sem leitt getur til auk-
innar umferðarmenningar.
Mörgum finnst hlutur dóms-
málaráðherra bágborinn orðinn
urstöðu; Að mennirnir séu
gæddii' ódauðlegri sál. Að einn
sé guð og faðir allra, að kæi'-
leikurinn sé leiðin til andlegs
þroska.
Spíritisminn trúir öllu þessu.
Hann er því ekki í neinu ósam-
ræmi við meginkenningar
Ki'isís, og meðal sálrænna
manna gerast nú á tímum lík
fyrii-bæi'i og í frumkristninni:
tungutal og andlegar lækning-
ar.
Eitthvað á þessa leið er máls-
vörn Jónasar Þorbergssonar fyr
ir spíritismann og er hún flutt
af postullegum krafti og rök-
vísi.
Sumir kirkjunnar menn hafa
veitzt allhai't að spíritisman-
um, sem þeir telja annaðhvort
hreina geggjun eða djöfulæði.
Kirkjan hefur líka gott af að fá
gagnrýni frá gáfuðum mönn-
um. Það er talað um, að kirkj-
urnar séu að tæmast. Skyldi
það ekki stundum stafa af því,
að við prestai'nir erum andlegir
eintrjáningar, sem litla þekk-
ingu höfum á því málefni, sem
við erum að tala um? Ég er
ekki í nokkrum efa um, að þeg-
ar þeir tímar koma, að prestar
hafa frá einhverjum tíðindum
að segja í andlegum efnum,
sem byggist á þekkingu þeirra
sjálfra og skilningi, þá munu
kirkjurnar fyllast aftur.
Bók Jónasar er skemmtileg
og athyglisvei'ð. Hafi hann þökk
fyrir sinn vitnisburð.
Elinborg Lárusdóttir: SVIP-
MYNDIR. Smásögur. Skugg-
sjá 1965.
Fyrir sjö árum kom út smá-
sagnasafn eftir frú Elinborgu
Lárusdóttur: Leikur örlaganna,
sem vakti verðskuldaða athygli.
Ein saga úr því safni vann verð-
laun í alheimskeppni og kom út
í World Prize Stories í London.
Síðan reit hún mikla ættarsögu
í fjórum bindum, sem heitir:
Horfnar kynslóðir, sem varð
mjög vinsæl meðal íslenzkx'a
lesenda, og nú kemur nýtt bindi
af smásögum frá hennar hendi,
sem vinum hennar og velunnur-
um mun vei'ða kærkomið. Það
í Hafnarfjarðarmálinu, svo vart
geti hann öllu aumari verið,
enda hai'ðlega mótmælt úr öll-
um pólitískum áttum. Hinn nýi
sýslumaðui', sem sagt er að hafi
fengið lofoi'ð fyrir veitingunni
tímanlega í sumar, og e. t. v.
tímanlega í sumai', og talinn vel
hæfur maður, vii'ðist ekki
komið, að taka við embættinu.
Einn er sá maður, sem orðið
hefur sér til athlægis um land
allt í sambandi við þetta mál,
en það er Páll Kolka læknir.
Hann ruddist fram á í'itvöllinn,
haldinn mikilli pólitískri trú, og
úrskui'ðaði alla hina óánægðu
menn vanheila á geðsmunum!
Morgunbláðið var svo óheppið
heitir: Svipmyndir, og er það
nafn vel til fundið. Þetta ei'U 12
smásögui’, þar sem ljósi er
brugðið yfir atburði og örlög
fólks frá ýmsum tímum og úr
ýmsum stéttum þjóðfélagsins.
Skáldkonan lítur skyggnum
augum í margar áttir og hefur
söguefnin hvarvetna á takteini,
En einkum er henni það lagið
að bregða upp svipmyndum úr
lífi einstæðinga og umkomu-
leysingja, eins og t. d. er gert
í sögunni af Rakel í niðurlagi
bókax'innai', fái'áðlingnum, sem
eignast baim sem faðirinn sver
fyrii'. Viðbi'ögðum hennar og
tilfinningum er lýst af mikilli
samúð og skilningi.
Sögui-nar eru yfii'leitt teknar
beint úr daglega lífinu. Þær
gætu hafa gerzt í dag eða í gær.
En það er íslenzkt fólk, sem
vei'ið er að lýsa. Og það er gei't
á góðu og gildu sveitamáli, eng-
in tili'aun til nokkurra stíl-
bi-agða eða tilgerðar.
Elinborg hefur orðið vinsæll
rithöfundur vegna þekkingar
sinnar á íslenzku alþýðufólki.
Hún hii'ðir lítt um að klæða
sögupersónur sínar í tízkuföt.
Þær koma til dyranna eins og
þær eru klæddar. En þetta er
mannkostafólk inni við beinið,
einnig þeir, sem breyzkir eru og
lent hafa á öndverðum meið
við lögin, eða hrjáðir eru mein-
legum öi'lögum. Hún er gædd
mikilli samúð, og samúðin er
það, sem gerir menn skyggna á
það góða og fagra, sem leynist
í hverri mannssál.
Vegna þessara hæfileika tekst
Elinboi'gu að ski'ifa góðar sög-
ui’, sem lengi verða lesnar.
Benjamín Kristjánsson.
Nýjar bækur frá Bóka-
útgáfunni Fróða
Dulskynjanir og dulreynsla —
eftir Dr. Luisa E. Rhine. Séra
Sveinn Víkingur íslenzkaði. —
Bók þessi fjallar um dulræn fyr
irbæri og dulhæfileika manns-
sálarinnar. Þar er rætt um fjar-
hrif og drauma, sýnii', forspár
og fyrirboða, sem margir kann-
ast við af eigin reynd.
Höfundurinn, dr. Luisa E.
(Fi-amhald á blaðsíðu 2.)
að gei'a hans orð að sínum í
leiðax'a.
„Slæmir menn“ hafa nú rifjað
upp rúmlega 30 ára gamlan at-
burð, þar sem Kolka lék ekki
ósvipað hlutvei'k. Þá ferðaðist
liann og predikaði af sínum
landskunna ræðumannskrafti og
í krafti læknavísindanna einnig,
að Jónas frá Hriflu væri geð-
veikur oi’ðinn! Hið nýja geð-
veikibrígzl hins aldraða skurð-
læknis, Páls Kolka, er sem bet-
ur fer aðeins einum manni til
minnkunnar — honum sjálfum,
og svo nokkrum grunnfærum
blaðamönnum hjá Mbl., sem
tóku boðskap hans fyrir góða
vöru og gerðu að sínum. Q<
Afmæliskveðja
ÁTTRÆÐISAFMÆLI átti 25. þ.
m. Benedikt Kristjánsson fyri'-
um bóndi á Hólmavaði í Aðal-
dal. Kona hans, Jónasína Hall-
dórsdóttir, átti sjötugsafmæli
rúmum mánuði fyrr eða 15.
október sl. Gullbrúðkaup áttu
þau hjónin 1. ágúst í sumar.
Oll þessi markisafmæli gefa
ástæðu íil að minnast opinbex'-
lega þessara merku og vinsælu
hjóna.
Þau hófu búskap á Hólma-
vaði áðið 1915. Sú jörð var þá
í'íkiseign, en 1920 festu þau
kaup á jörðinni og réðust þá
jafnframt í byggingu íbúðai'-
húss úr steinsteypu. Það var
með fyi'stu steinsteypuhúsum,
sem byggð voru í sveitinni.
Eftir jarðakaup og byggingar
framkvæmdir áttu þau um skeið
við fjái'hagsörðuleika að stríðá,
enda óáran í öllu fjái'mála- og
viðskiptalífi á fyrri hluta bú-
skapartíma þeirra. En með frá-
bærum dugnaði og hagsýni
tókst þeim að rétta við fjárhag
sinn og gera stórfelldar um-
bætur á jörð sinni.
Ái’ið 1924 var byggt samkomu
hús fyrir Aðaldælahrepp á
Hólmavaði og gáfu hjónin þá
TÚmgóða lóð undir það í útjaðri
túnsins. -Gerðist þá oft gest
kvæmt hjá þeim í sambandi við
samkomur alls konar. Verður
lengi minnzt í sveitinn og víðar
fyrirgreiðslu, vinsemd og rausn
þeii'ra við gesti á öllum árstím-
um.
Meðan Laxá var vetrarvegur
framdalamanna í austurhluta
Suðui’-Þingeyjarsýslu, þegar
hún var ísi lögð, lá Hólmavað í
þjóðbraut, þar sem bærinn
stendur örskammt frá ánni. Var
þar því hentugur gististaður fyr
ir ferðamenn.
Ekki var þá óalgengt, að heim
ilisfólk gengi úr rúmum fyrir
gestum og vekti við að þurrka
vosklæði þeirra. Suðfé var rek-
ið saman í húsum, svo þröngt
sem verða mátti, til þess að
koma inn hestum ferðamanna.
Beini var veittur þeim, sem þess
þurftu með, og var gjald ekki
tekið fyrir nema þá til mála-
mynda, ef ekki varð undan
komizt.
Það, sem hæst var metið og
lengst verður minnst af þeim,
sem gestrisni nutu hjá þeim
Jónasínu og Benedikt á Hólma-
vaði, var alúð þeirra og ánægju
legur heimilisbragui', hjónin
greind, skemmtin og hlý í við-
móti, svo sem hinir aðkomnu
tilheyrðu fjölskyldunni.
Umkomuleysingjar áttu sér
víst athvarf á Hólmavaði, og
voru hjónin mörgum þeirra sem
móðir og faðir.
Benedikt átti margs konar
viðskipti við Laxá, enda nábúi
hennar frá bei-nsku. Þau við-
skipti voru flest honum í hag.
Hann var slyngur veiðimaður og
áin oft gjöful á veiðifang. Hon-
um var óblandin nautn að ná-
býlinu við ána, hún var honum
augnayndi, og niður hennar lét
ljúflega í eyru.rn hans.
Benedikt var hinn leiknasti
stangveiðimaður meðan hann
þoldi að fara með veiðistöng.
Hann er landskunnur meðal
stangveiðimanna, kastlag hans
þótti sérkennilegt og fagurt, og
veiðilagni með afbrigðum.
Laxá hefur einnig reynt á
þrek hans og þolgæði, við ádrátt
fyrr á árum, svo og við ferju
yfir ána við erfið skilyxði og oft-
ast lítil laun eða engin.
Jónasína hefur og átt heima
á bökkum Laxár frá fyrstu
bernsku til þessa dags, lengst af
á Knútsstöðum og Hólmavaði.
Þannig hefur líf hjónanna
beggja verið nátengt þessari líf-
æð dalsins.
Þau eiga því láni að fagna í
elli sinni að búa á bökkum henn
ar, sjá geisla dagsins glampa á
straumnum og sofna við nið
hennar í sátt við allt og alla.
Þau geta glaðzt yfir miklu og
velheppnuðu ævistarfi, þau eiga
mörg og myndarleg börn og
barnaböi'n, þau hafa á löngum
starfsferli sáð ástúð og hjálp-
semi, og uppskera nú á ævi-
hausti þakklátan vinahug, virð-
ingu og árnaðaróskir allra sem
hafa umgengizt þau.
Sveitungi.
- Fjársöínun til barna
(Fi-amhald af blaðsíðu 8).
viljum í verki hjálpa þeim sem
eiga um sái't að binda.
Anna Sigurðardóttir, Bryndís
Schram, Hrönn Aðalsteinsdótt-
ir, Sigríður Eiríksdóttir, Sólveig
Einarsdóttir.
Hér á Akui-eyx'i annast Akur
eyrardeild MFIK söfnunina.
í stjórn deildarinnar eru: Sig-
ríður Þorsteinsdóttir, Guðrún
Kristj ánsdóttir, Þórhalla Steins-
dóttir (Litla-Garði), Kristbjörg
Gestsdóttii', Ragnheiður Dóra
Ái-nadóttir, Gunnur Júlíusdótt-
ii'.