Dagur - 17.12.1965, Síða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-llGG og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
BÚRFELLSVIRKJUN OG
ALUMINIUMVERKSMÍÐJA
Á MIÐVIKUDAGINN flutti Jó-
hann Hafstein iðnaðarmálaráðherra
skýrslu stjórnarinnar á Alþingi um
aluminiummálið. Við það tækifæri
gerði Éysteinn Jónsson formaður
Framsóknarflokksins grein fyrir af-
stöðu flokksins og sagði m. a.:
Það liggur óvéfengjanlega fyrir,
að hægt er að virkja myndarlega við
Búrfell í Þjórsá án þess að alumínver
komi til. Slík virkjun mundi gefa
hagkvæmt raforkuverð og verða upp-
haf og undirstaða frekari stórvirkj-
ana síðar. Hún er framkvæmd, sem
er þjóðinni mjög vel viðráðanleg, og
sízt meira átak en Sogsvirkjanirnar
voru á sinni tíð, þegar á allt er litið,
en það hefur ætíð verið þýðingar-
mikið grundvallaratriði í þessu máli,
hvort myndarleg og hagkvæm lausn
á raforkumálum landsins væri kom-
in undir byggingu alumínvers. Nú
er sýnt, að svo er ekki.
Það hefur engar undirtektir feng-
ið að staðsetja alumínverið þannig,
að það gæti stuðlað að jafnvægi í
byggð landsins, en haldið fast við
staðsetningu, sem hlyti að auka
byggðavandamálið mjög frá því, sem
nú er, og er það þó þegar eitt alvar-
legasta vandamál þjóðarinnar.
Ólíkt hagstæðara hefði vérið, ef
stóriðja hefði getað hjálpað til að
leysa þennan vanda í stað þess að
auka hann.
Meðal höfuðeinkenna efnahagslífs
ins um þessar mundir eru óðaverð-
bólga, dýrtíðarflóð, ofþensla og
vinnuaflsskortur. Er það vaxandi
vandamál að sinna atvinnurekstri ís-
lendinga sjálfra og aukningu hans í
framkvæmd nauðsynlegustu þjón-
ustuframkvæmdum svo sem skóliun,
sjúkrahúsum, samgönguframkvæmd-
um, svo dæmi séu nefnd. Enginn
vottur er stefnubreytingar til að ráða
fram úr þessum vanda, enda er það
óhugsandi nema með því að taka
upp nýja stefnu í efnahagsmálum,
atvinnu- og fjárfestingarmálum.
En nú er farið að ráðgera fullum
fetum innflutning erlends verkafólks
til byggingar verksmiðjunnar og
einnig til reksturs, ef svo ber uhdir,
og gert ráð fyrir að veita hinu er-
lenda fyrirtæki rétt til slíks innflutn-
ings. Þessar ráðagerðir færa málið
allt á nýtt stig og með þeim er tekin
uj)p ný stefna, sem ekki hefur einu
sinni verið rædd fyrr. Ef inn á þessa
braut verður farið, er það upphaf
þess, að innfluttu erlendu einkafjár-
magni fylgi einnig erlent verkafólk,
og er örðugt að sjá, hvar ætti að fóta
sig, verði inn á þá braut lagt.
(Framhald á bls. 7.)
Gœttu barna þinna
FÉLAGSBÆKUR Menningar-
sjcðs og Þjóðvinafélagsins hafa
borizt blaðinu, en þær eru þess
ar: Almanak 1906, Andvari, 1.
hefti árgangsins 1965, Mannkyn
ið — menningarþjóðir — eftir
Ólaf Hansson og Sigurður í
Yztafelli og samtíðarnienn eftir
Jón Sigurðsson.
Þetía er 92. árgangur Alman-
aksins og mjög með sama sniði
og áður. Almanakið sjálft er
gert af dr. Trausta Einarssyni,
prófessor, og Þorsteini Sæ-
mundssyni, dr. phil., og er nokk
uð fyllra og vandaðra en áður.
Meðal annars er þar stutt grein
um gervitungl. Varla hafa þeir
Sehellerup prófessor og Jón Sig
urðsson, sem sömdu fyrsta al-
manak Þjóðvinafélagsins 1875,
látið sig dreyma um, að slíkt
efni mundi nokkru sinni komast
á síður þessarar vísindalegu
handbókar. En sennilega sjáum
við ekki skýrar fram eftir ár-
unum en þessir tveir heiðurs-
menn. Annað efni Almanaksins
er fyrst og fremst Árbók ís-
lands 1964 eftir Ólaf Hansson.
í fyrsta liefti Andvara þessa
árgangs eru ýmsar góðar grein-
ar, m. a. tvær um Shakespeare
eftir Svein Einarsson, leikhús-
stjóra, og Harald Björnsson.
Greinar þessar hafa sennilega
verið ritaðar til þess að minnast
400 ára afmælis hins brezka
skálds, en það var fyrir hálfu
öðru ári síðan. Grein Sigurðar
Einarssonar um Einar Bene-
diktsson og kvæðið Sólarlag er
sennilega einnig rituð af tilefni
100 ára afmælis Einars, sem var
fyrir rúmu ári síðan. Þótt margt
gott megi segja um Andvara, er
þetta seinlæti á útkomu hans
Menningarsjóði til lítils sóma.
Gæti Menningarsjóður ekki
bætt ráð sitt og gert Andvara
að góðu ársfjórðungsriti um bók
menntir og menningarmál? Það
hlýtur að vera unnt að fá ein-
hvern ungan menntamann, góð-
an og traustan, til þess að veita
ritinu forstöðu og lyfta því til
nýs vegs og nýrrar virðingar í
íslenzkri menningarsögu.
Bók Ólafs Hanssonar um
Menningarþjóðir er síðari hluti
23. bindis ritverksins Lönd og
lýðir. Fyrri hlutinn kom út fyr-
ir nokkrum árum og fjallaði um
frumstæðar þjóðir. Þetta nýja
bindi er 247 bls. í nokkuð stóru
broti og prýtt mörgum góðum
myndum. Bókin er yfirlitsrit
um ýmsa veigamikla þætti þjóð
fræði og menningarsögu og
hefur feiknamikinn fróðleik að
geyma, þótt stiklað sé á stóru,
enda víðátta efnisins óskapleg,
svo að vægt sé til orða tekið.
Ritið er prentað í Alþýðuprent-
smiðjunni og frágangur þess
virðist góður.
V
Bók Jóns bónda í Yztafelli
um föður sinn og samtíðarmenn
hans er prentuð í Prentverki
Odds Björnssonar li.f. hér á Ak-
ureyri og er 287 síður í venju-
legu átta blaða brotí og er
prýdd nokkrum myndum.
Rit þetta segir ævisögu Sig-
urðar Jónssonar, bónda í Yzta-
felli, alþingismanns og ráðherra.
Sigurður var einnig einn af
helztu brautryðjendum sam-
vinnustefnunnar á íslandi, einn
af stofnendum Kaupfélags Þing
eyinga, einn af stofnendum
Sambands ísl. samvinnufélaga,
einn af stofnendum Framsókn-
arflokksins og fyrsti ráðherra
hans, atvinnumálaráðherra í
ráðuneyti Jóns Magnússonar
1917. Sigurður var einnig einn
af helztu hvatamönnum flestra
félagslegra og menningarlegra
„morgunverka11 í Þingeyjar-
sýslu á áratugunum kringum
aldamótin.
Allt þetta rekur Jóns Sigurðs
son í bók sinni, sem er, eins og
nafnið bendir líka til, talsvert
meira en ævisaga einstaklings.
Nafnaskráin telur víst á áttunda
hundrað mannanafna, og þótt
sumum þessara manna bregði
fyrir í bókinni aðeins í svip,
kemur fjöldi þeirra mikið við
sögu. Sigurður í Yztafelli var
aldrei einförull og saga hans því
engin einliða-saga.
Heimildir Jóns eru margvís-
legar, þeirra á meðal ýmis skjöl
og reikningar, fundargerðabæk-
ur, samtímafrásagnir blaða og
tímarita og, síðast en ekki sízt,
dagbækur og endurminningar
föður hans. Hefur hann fellt
talsvert af því efni inn í frá-
sögn sína. Eykur þetta enn
heimildagildi bókarinnar, en til
hennar mun áreiðanlega verða
leitað fanga, þegar saga alda-
mótaáranna verður rituð.
í bókarauka ritar Jónas Jóns-
son frá Hriflu um ráðherrastörf
Sigurðar í Yztafelli og Sigurður
Kristjánsson, fyrrum alþingis-
maður, um húsfreyjuna í Yzta-
felli, Kristbjörgu Marteinsdótt-
ur.
Vonandi verða tök á því að
minnast þessarar merku bókar
betur síðar.
Gestur Pálsson. Ævi og verk.
Svo nefnist mikil bók, í tveim
úr stórurn bindum, alls rúmar
700 síður, sem .Sveinn Skorri
Höskuldsson, lektor í Uppsöl-
um hefur ritað, en Menningar-
sjóður gefið út. Þetta mikla verk
er ævisaga Gests Pálssonar og
bókmenntakönnun á verkum
hans, ekki með öllu ósvipuð í
sniðum og anda og hin merka
bók Steingríms J. Þorsteinsson
ar, prófessors, um Jón Thor-
oddsen. Höfundur hefur tínt til,
eða öllu heldur grafið upp, all-
ar fáanlegar staðreyndir um
Gest, merkar og ómerkar, um
rit hans, ritunartíma þeirra
varðveizlu og prentanir, viðtök-
ur þeirra og dóma um þau. Þá
ritar hann langt mál um blaða-
mennsku Gests og fyrirlestra,
um innlendan efnivið sagna
hans, um erlend áhrif á skoð-
anir og lífsviðhorf Gests, á stíl
hans og tjáningarform og um
stöðu skáldsins í íslenzkum bók
menntum. Loks gerir höfundur
talsvert víðtæka könnun á efnis
tökum Gests Pálssonar, orðfæri
hans og rithætti, list hans og
lífsskoðun. Að baki bókarinnar
hlýtur að liggja óhemjuleg
vinna, því að allt verkið virðist
borið uppi af samvizkusemi og
flausturslausri nákvæmni, jafn-
vel þeirri hæfilegri smásmygli,
sem er stimpill hins sanna
fræðimanns.
Margir munu rita um Gest
Pálsson og skáldskap hans á
komandi tímum, og það frá
mörgum hliðum og á margan
hátt. Dómarnir um hann munu
breytast eftir því, hvernig vind-
urinn blæs á hverjum tíma. En
lesandi þessarar bókar freistast
til að halda, að það verk, sem
lagt hefur verið í liana, verði
varla unnið aftur, þurfi varla
að vinna aftur, þó að engin
mannanna verk standi um aldir
alda.
Ævisaga Tryggva Gunnarssonar
Fyrir réttum tíu árum síðan
gaf Menningarsjóður út 1. bindi
af ævisögu Tryggva Gunnars-
sonar eftir Þorkel heitinn Jó-
hannesson, prófessor. Hann var
svo um það bil hálfnaður með
2. bindi verksins, þegar hann
féll frá haustið 1960. Nú hefur
ungur sagnfræðingur í Reykja-
vík, Bergsteinn Jónsson lokið
þessu bindi og Menningarsjóð-
ui’ gefið það út. Þetta er mikil
bók, 546 síður, auk mynda.
Tímabil það, sem hér er fjallað
um, er þó varla meira en ára-
tugurinn 1868—1878. Tryggvi dó
ekki fyrr en 1917, svo að enn er
hér mikla mörk að erja.
Efni þessa bindis er auðvitað
meira en bein ævisaga Tryggva.
Það er fyrst og fremst saga
Gránufélagsins, og þess vegna
fróðleikur kærkominn Norð-
lendingum, ekki sízt Eyfirðing-
um (sem hingað til hafa starfað
ötullegar að kúm sínum en hér-
aðssögu).
Vonandi á Bergsteinn Jóns-
son eftir að koma þesSu megin-
verki heilu í höfn. Þá mun ekki
aðeins Tryggva Gunnarssyni
hafa verið reistur mikill varði
og óbrotgjarn, heldur einnig ís-
lendingum gefið eitt af hinum
fyrstu fræðilegu ritum um ís-
lenzka hagsögu, þessum mikil-
væga þætti íslandssögunnar,
sem fremur fáir höfðu sinnt
fyrr en Þorkell Jóhannesson
hóf ævistarf sitt og fræðilega
könnun hagsögunnar. Fráfall
hans, sem enn var á góðum
aldri, í fullu fjöri og fullu starfi,
var íslenzkri sagnfræði mikil
ógæfa. f svipinn virtist hún næst
um óbætanleg. En ungir menn
munu reisa merki hans og lyfta
því að nýju.
í bókaflokknum Smábækur
Menningarsjcbs er nýkomið
smásagnasafn eftir Einar Kristj-
ánsson, húsvörð hjá J3arnaskóla
Akureyrar. Nefnist það Blóm
afþökkuð, 90 síður að stærð, í
hinu skemmtilega broti og með
fallegu útliti þessa bókaflokks.
Kjartan Guðjónsson hefur teikn
að nokkrar myndir í bókina, en
hún flytur átta smásögur.
Það er Einari Kristjánssyni
ánægjuleg viðurkenning, að sög
ur 'hans skuli koma út í þessum
fallega bólcaflokki. /
Þá hefur Menningarsjóður
gefið út kvæðabók eftir Jón úr
Vör. Nefnist hún Maurildaskóg-
ur. Flytur nún yfir 50 smáljóð,
og er lúdega allt að helmingur
þeirra þýðinga úr sænsku. Bók-
in ei' prentuð í Prentsmiðju
Hafnarfjarðar, en Hörður
Ágústsson hefur annazt um út-
lit hennar. Hlutur hans í bók-
inni er alveg með ágætum.. í
öllu sínu hnitmiðaða látleysi er
þetta ein af fallegustu bókum
haustsins að sjá og hafa milli
handa.
Við tökum hér eitt'af kvæð-
um bókarinnar traustataki. Það
heitir Akureyri.
Mjúkum höndum
hefur morgunregnið
strokið rykið
af túnum og þökum
þessarar fallegu borgar.
Nú speglar hún sig
snöggvast
í sólfáðum polli,-
lítil stúlka.
Ætlar hún suður?
Vaðlaheiðin brosir,
ennþá
dálítið þingeysk.
(Framhald af blaðsíðu 8.)
starfi hlið við hlið, má segja, að
sjónvarpsmálið verði orðið al-
vaylegra vandamál en nokkru
sinni fyrr. Islenzka sjónvarpið,
sem koma á upp með ærnum
kostnaði, verður þá raunveru-
lega beita fyrir hið bandaríska
sjónvarp. Ætla má, að sjónvarps
„Það er glæpur að birta nöfn“
Svo sagði fulltrúi í umferðar-
deild Reykjavíkurborgar á
fundi „umferðarvikunnar" á
Akureyri og átti þar við frá-
sagnir umferðarslysa. Hann
bætti því svo við, að slíkt væri
mál blaðanna. Þetta var dálítið
snubbótt svar og hefði mátt
vera meira hugsað. Það hefur
jafnan verið umdeilt atriði að
birta í blöðum nöfn þeirra, sem
á einn eða annan hátt hafa brot-
ið lög og reglur samfélagsins.
Nafnbirting getur ekki heyrt
undir glæpi, en hún er óhjá-
kvæmilega refsing í sjálfu sér,
sem sumir telja nauðsynlega,
stundum e. t. v. þyngri en refs-
ing dómsvaldsins sjálfs.
En að þetta sá eingöngu mál
blaðanna er alveg fráleitt. í
fréttatilkynningum löreglu og
dómsvalds er ekki að finna
nöfn hinna brotlegu með fáum
undantekningum, og ekki ætl-
azt til, að tilkynningum sé
breytt eða við þær aukið. Hvort
nauðsynlegt kann að þykja, að
breyta þessu í vissum mála-
flokkum, skal ósagt látið. En
það er ekki blaðanna að setja
um það reglur, heldur dómstól-
anna, þar sem nafnbirtingar eru
út af fyrir sig allharður dómur.
Meðan þessar reglur eru ekki
LÖGREGLA bæjarins telur að
óleyfileg útivist barna á kvöld-
in sé með minna móti í vetur.
Gott, ef svo er í raun og veru.
Sumir draga það í efa, en fáum
mun fært að dæma þar um —
nema í sínu umhverfi. En þess-
um hættulega ósið, þessu reglu-
broti, er þann veg háttað, að í
einu hverfi, einni götu, er allt
í lagi, en í öðru hverfi þvert á
móti. Ekki þarf nema einn gikk-
inn í hverja veiðistöð, þá fjölg-
ar gjarnan fyrr en varir.
Á foreldradaginn, 23. nóv. s.l.,
átti ég tal við fjölda foreldra,
bæði feður og mæður. Þar voru
allir sammála um eitt: að erfitt
sé að halda börnum sínum inni,
þegar jafnaldrar fá að leika laus
um hala úti, og í námunda á
götunni kveði við af hrópum og
ólátum. Og svo fá þau það oft
í viðbót, börnin, sem hlýðin eru
og inn koma á réttum tíma, að
þau séu aumingjar og pelabörn,
og mömmur þeirra frekar og
ráðríkar kerlingár!
Hér er sannarlega snúið við
réttu og röngu. Hlýðin börn eru
gleði foreldranna og von þjóð-
arinnar. Og mæður, sem leitast
við að kenna börnum sínum að
virða settar reglur og að temja
sér góða siði, vinna öllum betur
fyrir land sitt og þjóð. — Leið-
in til óknytta, afbrota, fangelsa,
notendum fjölgi stórlega við til-
komu hins íslenzka sjónvarps
og þar muni ýmsir bætast í hóp
inn, sem ekki mundu vilja fá
sjónvarp við núverandi aðstæð-
ur. En um leið nær bandaríska
stöðin einnig inn á heimili þessa
fólks með hina miklu lengri
dagskrá sína.“ Q
fyrir hendi, hljóta blöðin að
hafa þann hátt á, sem nú er, að
birta ekki nöfn, umfram þau,
sem í útgefnum fréttatilkynn-
ingum kunna að vera.
Oftlega hafa ýmsir borgarar
óskað þess og jafnvel krafizt, að
í þessu blaði væru birt nöfn
ógæfumanna, öðrum til varnað-
ar, og til þess einnig að leysa
aðra undan grun um illan verkn
að. Af framangreindum ástæð-
um getur blaðið ekki orðið við
þessum óskum, en mun ekki
hliðra sér hjá að fara eftir
þeim reglum, sem um slík mál
kunna að verða settar.
Með línum þessum á að vera
fullsvarað tveim bréfum, sem
blaðinu bárust um helgina.
Sjálf voru bréfin á þann veg
rituð, að blaðið óskar ekki að
birta þau nafnlaus. Vilji höfund
• arnir ljá þeim nafn sitt og
standa við það, sem þar er full-
yrt, er birtingin heimil.
GUNNLAUGUR Þorvaldsson í
Torfunesi sendi blaðinu eftir-
farandi: „í haust fór ég með
dráttarvél mína til aðgerðar á
Akureyri. Á meðan ég bexð eftir
viðgerð hjá Tryggva Jónssyni,
fór ég niður á sláturhús til að
spyrjast fyrir um atvinnu. Slát-
þ. e. til lifandi dauða, liggur oft
um skuggalíf síðkvöldanna, þeg
ar öll börn eiga að vera inni og
heima. Þess ætti hver móðir og
hver faðir að gæta, og láta ekki
lítilsháttar auravon eða ómerki
lega skemmtun draga sig frá því
fyrsta og sjálfsagðasta í fjöl-
skyldulííinu, að gæta farsældar
barnanna.
Fyrir 2—3 tugum ára var enn
barizt við lúsina í höfuðstað
Norðurlands. Nú virðist óvinur
sá að velli lagður, fyrir samein-
að átak heimila, skóla og hins
opinbera. Sumum fannst þar
um óþarfa afskiptasemi að
ræða. Áður var líka talið, að
lúsin væri manninum nauðsyn-
legur fylginautur, eyddi óholl-
um vessum úr líkamanum og
vísaði sjómanni í hafvillu leið-
ina til lands!
Oleyfilega útivist á myrkum
vetrarkvöldum er sem hin
versta lús, sem við þarf alveg
að losna, hvað, sem kallað er
utan úr myrkrinu og þótt sum-
ir telji slíkt óþarfa afskiptasemi,
sem um hina fyrri lúsahreinsun.
Samtök foreldranna í hverfum
og götum væri bezta aðferðin.
Kennarinn og lögregluliðið eiga
að hjálpa til. Tilkynning frá lög-
reglunni, lesin í útvarp öðru
hvoru, væri til hjálpar margri
móður, sem vill hið rétta í
þessu efni, en á við erfið börn
að eiga. Lögregluliðið þarf að
vera svo vel skipað, að hægt sé
að fara um bæinn óumbeðið og
líta eftir. Og dugi ekki annað,
á að framfylgja ákvæðum og
sekta foreldra, sem ekki gæta
skyldu .sinnar við börnin og
þjóðfélagið í þessu efni. Reyn-
um öll saman að ráða bót á þess
um vanda.
urhússtjórinn vísaði mér í gæru
söltunardeildina, en þar stjórn-
aði Jón Kristjánsson verki.
Hann lagði ríkt á við mig og
aðra, að salta vel gærurnar,
einkum skæklana, sem vildu
verða útundan, annars úldnuðu
þeir og skemmdu út frá sér. En
við gærusöltunina fór mestur
tíminn í að breiða úr skæklun-
um og koma í þá salti. Ég gerði
þetta eins vel og fyrir mig var
lagt, en fór þá um leið að hugsa
um það, hvað væri við þetta
unnið, þar sem skæklunum
væri síðan hent og hafði ég orð
á því hvort ekki væri skynsam-
legra að skera þá af og fleygja
þeim, en fékk engar undirtektir.
Næst er þar til máls að taka, að
ég fór í vinnu í Skinnaverk-
smiðjunni Iðunni. Þar sem ég
stend við vinnu mína sé ég hvar
verið var að klippa gærur. Þar
stóð maður með langa sveðju í
hendi og byrjaði hann á því við
hverja gæru, að skera af henni
skæklana. Varð mér þá á að
hlæja og hugsaði ég með mér,
að ekki þættu svona vinnu-
brögð skynsamleg í sveitinni.
Vil ég nú mælast til, að þetta
sé tekið til athugunar, a. m. k.
hvað snertir þær gærur, sem
síðan eru unnar hér í verk-
smiðjunni.
„RÆKTA BER ÞA MENNÍNGU
u
Jónas frá Brekknakoti.
NÝJAR BÆKUR FRÁ A.B.
BREYSKAR ÁSTIR eftir Ósk
ar Aðalstein.
ÚT ER komin hjá Almenna
bókafélaginu ný íslenzk skáld-
saga Breyskar ástir eftir Óskar
Aðalstein, saga vestan úr fjörð-
um. Er þetta októberbók Al-
menna bókafélagsins og jafn-
framt fyrsta bókin, sem AB gef-
ur út eftir Óskar Aðalstein.
Breyskar ástir er skáldsaga,
sem fjallar um vandamál úr nú-
tímanum. Söguhetjan er Jónat-
an bóndi í Ytridal, sem hefur
yfirgefið mölina og setzt að í
dalnum og vill erja jörðina.
Hann er vilja og fjörmaður, sem
ann gróðri jarðar og tímgun
dýra og mannlífs og verst af
þráa og þrótti gegn straumi tím-
ans, sem ber börn hans burt úr
dalnum í hið sívaxandi líf og
fjör í þorpinu í næsta firði. Hann
er þó enginn búri, og er síður
en svo ónæmur fyrir iðandi lífi
byltinga og breytinga. í ýmsu
nýtur hann alls hins nýja, og er
talinn nokkuð veikur fyrir kven
legu fjöri og fegurð. Honum
reynist örðugt að standast freist
ingar þær, sem rnæta honum í
sjálfum Bændakastalanum er
hann kemur til höfuðstaðarins
til að taka þátt í stofnun átt-
hagafélags Ytridælinga, sem
reyndar hafa fæstir í Ytridal
komið. Þá mætir hann freisting-
unni í sjálfum Bændakastalan-
um, sem hann gistir. f sögunni
kemur fyrir mikill fjöldi lífi
gæddra persóna, kvenna og
kai'la.
Breyskar ástir er 213 bls. að
stærð, prentuð í Steindórsprenti
h.f., en bundin í Félagsbókband
inu h.f. Kápu og titilsíðu hefur
Kristín Þorkelsdóttir teiknað.
Höfundur bókarinnar Óskar
Aðalsteinn er fæddur á ísafirði
árið 1919. Hann var um skeið
aðstoðarbókavörður við Bóka-
safn ísafjarðar, og síðar vita-
vörður við Hornbjargsvita um
þriggja ára skeið. Vitavörður
við Galtarvita hefur hann verið
síðan 1951. Fyrsta skáldsagan
hans, Ljósið í kotinu, kom út á
fsafirði árið 1939, en auk skáld-
sagna hefur hann skrifað barna-
og unglingabækur.
MANNSLÍKAMINN, önnur
bókin í ALFRÆÐASAFNI
AB.
SEM kunnugt er hóf Almenna
bókafélagið fyrir skömmu síð-
an útgáfu á bókaflokki um bæk-
ur og vísindi, Alfræðasafn AB.
Nefndist fyrsta bókin FRUMAN
og var í þýðingu dr. Sturlu Frið
rikssonar, erfðafræðings.
Önnur bókin í safninu er nú
komin út og er það MANNS-
LÍKAMINN eftir Alan E.
Nourse í þýðingu læknanna
Páls V. G. Kolka og Guðjóns
Jóhannessonar.
í þessari bck getur lesandinn
kannað hinar margbreytilegu
furður mannslíkamans, sem birt
ist m. a. í hinu aðdáanlega sam-
ræmi milli einstakra vefja, gerð
þeirra og starfi. Bókin segir frá
einstökum líffærum, líffærakerf
um, beinagrindinni, skilningar-
vitunum, efnasamsetningunni og
hvernig allt vjnnur saman. Les-
andinn kynnist því hvers vegna
hann verður veikur, en öðlast
heilbrigði á ný, og hann fær
svar við því, af hverju við erum
ung en verðum gömul, ásamt
fjölda annarra hliðstæðra svara.
Lesandinn fær einnig að skyggn
ast inn í lieim iæknisins og
kynnist hlutverki hans og þýð-
ingu fyrir samfélagið. Heitir
einn af myndaköflum bókarinn-
ar, Læknir verður til, og segir
frá því, á hverju læknanemi
verður að sigrast áður en tak-
markinu er náð.
Bók þessi er, eins og fyrsta
bókin í Alfræðasafni AB, 200
bls. að stærð í stóru broti, og í
henni eru ekki færri en 110
myndasíður, þar af rúmlega sjö-
tíu prentaðar í fjórum litum.
Bókin er sett í Prentsmiðj-
unni Odda h.f., textafilmur unn .
ar í Litbrá h.f. en bókin prentuð
og bundin í Hollandi í samvinnu
við fjölda annarra útgefenda í
Evrópu.
LÝÐIR OG LANDSHAGIR
eftir dr. Þorkel Jóhamiesson.
Lýðir og landshagir, fyrra bindi,
eftir dr. Þorkel heitinn Jóhann-
esson, háskólarektor, er komið
út hjá Almenna bókafélaginu og
er desemberbók félagsins. Er
útgáfutími bókarinnar valinn
með tilliti til þess, að þann 6.
desember hefði dr. Þorkell orð-
ið sjötugur.
í þessari bók, sem er fyrra
bindi, er fjallað um ýmis efni
frá ýmsum tímum, en einkum
þó þau svið, er dr. Þorkeli ,voru
hugstæðust, ýmsa þætti úr hag-
sögu og um atvinnuhætti á ís-
landi fyrr á tímum. Til dæmis
um efni bókarinnar má nefna
ritgerð um atvinnuhagi á fs-
landi fram um siðaskipti, tvær
ritgerðir úr verzlunarsögu ís-
lands og önnur um landbúnað
á íslandi á árunum 1874—1946.
Þá er þar einnig að finna rit-
gerð um alþýðumenntun og
skólamál á íslandi á 18. öld og
önnur urn það, er prentlistin
kom fyrst til íslandá. Ennfrem-
ur má geta ritgerða um Skaftár
elda og annarrar um Pláguna
miklu 1402 til 1404, sem venju-
lega gengur undir nafninu
Svarti dauði. Fleiri þættir skulu
ekki taldir hér, en öllum er
þeim það sameiginlegt, að um
efnið er fjallað af alúð og skarp
skyggni trausts sagnfræðings og
rithöfundar.
Lárus H. Blöndal, bókavörð-
ur, hefur búið bókina, sem er
340 bls., til prentunar. Hún er
prentuð í Víkingsprenti h.f. og
bundin í Félagsbókbandinu h.f.
Kápu hefur Torfi Jónsson teikn
að.
Eins og áður getur kemur
bókin út í tilefni af sjötugasta
afmælisdegi dr. Þorkels, en
hann lézt, sem kunnugt er, þ.
31. október 1960. Dr. Þorkell
Jóhannesson vann mikið að
ýmsum félagsmálum, og var m.
a. einn af stofnendum Almenna
bókafélagsins og sat í hók-
menntaráði þess frá upphafi.
Hann var kjörinn formaður
þess í maí 1960 og gegndi því
trúnaðarstarfi til dauðadags.
TVÖ LEIKRIT og NÓTT í
LISSABOX.
Almenna bókafélagið hefur
sent frá sér Tvö leikrit eftir Jök-
ul Jakobsson, og Nótt í Lissabon
eftir Erich Maria Remarque.
í bókinni Tvö leikrit birtast
tvö þeirra leikrita Jökuls Jak-
obssonar, sem mesta athygli
hafa vakið, Hart í bak og Sjó-
Ieiðin til Bagdad. Hefur enginn
ungur íslenzkur leikritahöfund-
ur fundið jafnmikinn hljóm-
grunn hjá íslenzkum áhorfend-
um að undanförnu og Jökull
Jakobsson. Reykjavíkurlýsing-
ar hans, jafnt í sviðsleikjunum
Hart í bak og Sjóleiðinni til
Bagdad sem í útvarpsleikjunum
Gullbrúðkaupi og Afmæli í
kirkjugarðinum, eru bráðlifandi
hnyttnar og raunsannar, og hafa
ekki aðeins aflað höfundi sín-
um vinsælda í föðurlandi sínu,
heldur og borið nafn hans út
fyrir landsteinana.
Jökull byrjaði snemma að
skrifa og kom fyrsta skáldsaga
hans út, þegar hann var aðeins
sautján ára. Hann hefur hin
slðustu árin ekki fengizt við
annan skáldskap en leikritun,
og var fyrsta sviðsverk hans
Pókók, sem sýnt var hjá Leik-
félagi Reykjavíkur 1961. Ári síð
ar kom Hart í bak, sem sýnt
hefur verið oftar en nokkurt
annað íslenzkt leikrit. Síðan
, hafa komið þrír einþáttungar
og að lokum Sjóleiðin til
Bagdad, sem hér birtist.
Sveinn Einarsson leikhús-
stjóri skrifar inngang að leik-
ritunum, sem hann nefnir „Sög-
ur úr Vesturbænum“ og fjallar
þar um leikritin í bókinni og
ber þau saman.
Þessi bók er 146 bls. að stærð
og að auki skreytt með mynd-
um úr báðum leikritunum auk
sviðsteikninga.
Bókin er prentuð og bundin
í Prentsmiðjunni Hólar h.f. Hef-
ur Hafsteinn Guðmundsson séð
um útlit bókarinnar, en Torfi
Jónsson teiknað kápu.
Nótt í Lissabon er nóvember-
bók AB og er eftir hinn kunna
höfund Erich Maria Remarque,
en Tómas Guðmundsson hefur
þýtt bókina á íslenzku. Höfund-
ur bókarinnar gat sér, sem kunn
ugt er, heimsfrægð kornungur
fyrir skáldsögu sína Tíðinda-
laust á vesturvígstöðvununi.
Hún fjallar um líf hins óbreytta
hermanns í heimsstyrjöldinni
fyrri og er talin meðal sígildra
skáldsagna í heimsbókmenntun
um. Síðan hefur Remarque rit-
að fjölda skáldsagna og hefur
þessi síðasta bók hans, Nótt í
Lissabon, af ýmsum verið talin
fremsta verk höfundarins.
Nótt í Lissabon fjallar um
landflótta fólk í heimsstyrjöld-
inni síðarj og baksvið hennar er
Evrópa stríðsáranna, hinn
hrottalegi heimur ótta og upp-
lausnar. Nótt í Lissabon er
óvenjuleg saga, í senn fögur og
átakanleg, mögnuð ástríðum og
(Framhald á blaðsíðu 7.)