Dagur - 13.11.1968, Qupperneq 2

Án landbúnaðar er frelsi þjóðarinnar Iiætt
Rætt við Jóliamies Sigvaldason tilrauiiastjóra
JÓHANNES SIGVALDASON,
licentiat, sem veitt hefur Rann-
■sóknarstofu Norðurlands for-
istöðu og tekur nú einnig við
'tilraunastarfi hjá Rannsóknar-
istofnun landbúnaðarins í stað
Árna Jónssonar, varð góðfús-
lega við þeim tilmælum blaðs-
ins að svara nokkrum spurn-
ingum um landbúnaðarmál. Fer
/íðtalið hér á eftir.
Hver eru verkefni Rannsókn-
arstofunnar?
Það er gömul hugmynd, sem
tókst að géra að veruleika með
istofnun Rannsóknarstofu Norð-
‘jrlands. En fyrir meira en 30
'árum, var nokkuð um það rætt,
að starfrækja rarínsóknarstofu
hér nyrðra til aðstoðar landbún
aðinum. Ekkert varð þó úr fram
íkvæmdum þá, og það er ekki
tyrr en á árunum 1962—1963 að
aftur kémur skriður á málið. Þá
íar það Ræktunarfélag Norður-
lands, sem frumkvæðið hefur,
og ritaði Steindór Steindórsson
akólameistari og form. Ræktun-
arfélags Norðurlands ýtarlega
grein í Ársrit Ræktunarfélags
Norðurlands 1965 um aðdrag-
anda og stofnun Rannsóknar-
stofunnar, en sumarið 1965 tók
■ Rannsóknarstofan til starfa.
Þau verkefni, sem stofunni
/oru ætluð, voru efnagreiningar
á heyi og öðru fóðri og jarðvegi,
mold úr túnum og öðru rækt-
anarlandi. í heysýnum er
•ákvarðað steinefnamagn og fást
þannig nokkrar ábendingar um,
hve mikið og hvaða steinefna-
olöndum eigi að gefa búfé.
Nokkur brögð hafa verið að því
undanfarið, að magníumskortur
væri í kúm, og er áríðandi að
oændur séu vel á verði gagn-
/art því, seinni part vetrar.
í útlöndum, svo sem í flestum
’íkjum Vestur-Evrópu, þar sem
rannsóknir á jarðvegi hafa stað-
:ið í fjölda ára, þar er búið með
•iöngum rannsóknum að tengja
:saman niðurstöður akurtilrauna
og efnagreininga á aðgengileg-
jm næringarefnum í jarðvegi.
Þar er því kominn nokkur
grundvöllur fyrir því að veita
viðunandi þjónustu við bændur
með efnagreiningu á jarðvegi.
Hér á íslandi eru samskonar
/annsóknir mjög á frumstigi, og
aldrei verið birtar neinar fiæði-
ilegar greinar um niðurstöður
pess, sem þó hefur verið unnið
að á þessum vettvangi. Því var
bað í upphafi ljóst að þær niður
•stöður, sem fengust á Rannsókn
irstofu Norðurlands, gátu ekki
orðið sú hjálp í áburðarnotkun,
';em þurfti og náðzt hefur í öðr-
jm löndum. Þó álít ég þær hafi
verið og séu enn til nokkurs
'jagns. Við vitum svo lítið um
íæringarástand í íslenzkum tún
jm, að leiðbeiningar um áburð-
urnotkun er mjög erfið, nema
Ihafa einhverja vísbendingu, eitt
favert tölugildi, þó afstætt sé,
jm magn þeirra efna, sem tún-
jurtir þurfa helzt til vaxtar og
'viðhalds. Eftir því sem árin líða
og þekking okkar eykst má bú-
ast við að ákvörðun á fosfor-
og kalímagni í jarðvegi verði
úrelt og óþörf. Bóndinn þekkir
svo vel sitt tún og veit hvað
hann hefur borið á í mörg ár, að
ekki getur svarað kostnaði að
mæla magn téðra efna í mold.
Vísbendingar og niðurstöður
rannsóknanna?
Af niðurstöðum efnagreininga
get ég nefnt, að fosformagn í
úthaga er yfirleitt mjög lágt,
þannig að burtséð frá því, hvort
um er að ræða mýri, vallendi
eða hrísmóa, allt er þetta frá
náttúrunnar hendi snautt á að-
gengilegan fo.sfór. Sýrustig í
jarðvegi er mjög háð veðurfari.
Þannig er sýrustig í útsveitum,
þar sem kaldara er og úrkomu-
samara, mun lægra en í veður-
sælum innsveitum.
í túntilraunum, sem fram-
kvæmdar voru úti á túnum
bænda í Eyjafirði og Þingeyjar-
sýslum sumrin 1966 og 1967 kom
í ljós, að víða virðist vera um
brennisteinsskort í túnum að
• • ....................•
YV
Jóhannes Sigvaldason.
ræða. En brennisteinn er nær-
ingarefni, jafn nauðsynlegt
plöntum og fosfor, kalk eða kalí,
svo eitthvað sé nefnt. Brenni-
steinsskortur virðist mestur á
þurrlendi og á stöðum þar sem
ú;-koma er lítil t. d. í Þingeyjar-
sýslum og í.dalabotnum norðan
lands. Greinar um niðurstöður
þessara rannsókna birtust í Árs
riti Ræktunarfélags Norður-
lands 1966 og 1987.
Hvernig er samstarfið við
bændur?
Vandamál þau, sem hrjá ís-
lenzkan landbúnað verða ekki
uppgötvuð inni á rannsóknar-
stofum. Þeirra er að leita úti
hjá bændum, úti á túni eða inni
í fjósi. Þar eru þau vandamál,
sem landbúnaðarvísindin eru að
reyna að leysa. Það er svo annað
mál, að til þess að geta leyst hin
ýmsu vandkvæði, sem við er að
etja hverju sinni, er oft nauðsyn
legt að hafa aðgang að rann-
sóknarstofu. Því hafa störfin hjá
Rannsóknarstofu Norðurlands
að nokkru leyti verið úti hjá
bændum, ferðalög um Norður-
land, skoða tún og spjalla við bú
endur og reyna að sjá hvar skór
inn kreppir að. Rannsóknarstof-
an hefur framkvæmt áburðar-
tilraunir hjá nokkrum bændum
og hef ég haft mjög ánægjuleg
samskipti við þá.
Ræktunarmálin?
Á þessum síðustu árum kals
í túnum og versnandi veðurfars
hefur á köflum hlaupið ofvöxt-
ur í umræður um ræktunarmál
og áburðarnotkun. Er skemmst
að minnast síðasta frumhlaups
á liðnu sumri er verst horfði
með sprettu.
Því miður verður að viður-
kenna, að þrátt fyrir allmikla og
gamalgróna tilraunastarfsemi,
þá hefur setið á hakanum sá
veigamikli þáttur tilraunastarfs
ins, að vinna úr gerðum til-
raunum, að nýta allar þær til-
raunaniðurstöður er fengizt
hafa og birta um þær fræðilegar
greinar. Megnið af þeim tilrauna
niðurstöðum, er fengizt hafa á
undanförnum árum, liggur óupp
gert og óaðgengilegt fyrir leið-
beiningaþjónustuna og bændur.
Þótt annað slagið sé í það rokið,
að birta nokkrar niðurstöður,
gripnar af handahófi í hraðheit-
um, þá verður það sjaldnast til
þess að skýra málin, miklu frem
ur til þess að veikja traust
þeirra manna, er að rannsókn-
um vinna, þar sem komið getur
fyrir, að vel unnar niðurstöður
tilrauna sýna nokkuð annað, en
það sem hlaupið er í að greina
frá í fljótheitum. Vegna þess
tómarúms, sem orðið er á milli
tilraunastarfsemi og búskapar-
ins, er ýmislegt í ræktunarmál-
um okkar ekki sem skyldi. Til
dæmis grunar mig að jarðvinnsl
an, sáðbeður plantnanna, sé ekki
alltaf í sem beztu lagi. Veldur
því bæði ónóg tilraunastarfsemi,
röng jarðvinnslutæki og skort-
ur á almennri ræktunarmenn-
ingu, sem Íslendingar virðast
seint ætla að tileinka sér. Röng
áburðarnotkun og þó e. t. v.
ekki síður rangar hugmyndir
um áburðarnotkun er bein af-
leiðing, takmarkaðra upplýsinga
frá tilraunastarfseminni.
Nú tekur þú við nýju starfi?
Jú, þannig hefur til æxlast, að
ég taki við tilraunastjórastarfi
við Tilraunastöð jarðræktar hér
á Akureyri. Árni Jónsson, sem
hér hefur verið tilraunastjóri
um 20 ára skeið, lætur af því
starfi og tekur við landnáms-
stjóraembætti í Reykjavík.
Af hverju er unnið á Tilrauna
stöðinni?
Helztu verkefni Tilraunastöðv
arinnar hafa verið áburðartil-
raunir, einkanlega í grasrækt,
en einnig ögn í sambandi við
grænfóðurrækt og kartöflur. En
það síðastnefnda hefur þó verið
meira útundan en æskilegt má
teljast. Auk þeirra tilraunareita,
ÞAÐ orð hefur legið á um sinn,
að bókaútgefendur væru lítt
ginnkeyptir fyrir ljóðahandrit-
um yngri skálda og teldu útgáfu
þeirra síður en svo arðvænlega.
Það má því þykja tíðindum
sæta, að þessa dagana sendir A1
menna bókafélagið frá sér í einu
fjórar nýjar ljóðabækur og eru
höfundarnir þrjú ung skáld —
og eitt roskið. Eru bækurnar
sem hér segir
Undarlegt er að spyrja menn-
ina, eftir Nínu Björk Árnadótt-
ur. Þetta er önnur ljóðabók
skáldkonunnar. Hin fyrri, sem
nefndist Ung Ijóð, kom út árið
1965. Mörg kvæðanna þóttu þá
vera kunnáttulega byggð og
hreinlega unnin. Nú hefur ljóð-
sviðið stækkað og lagt undir sig
fjölbreyttari viðfangsefni en
áður. — Bókin er 71 bls.
Réttu mér fána, eftir Birgi
Sigurðsson. Þetta er fyrsta ljóða
bók höfundarins. Hann er um
þrítugt og kennari að menntun,
en hefur að auki lagt stund á
tónlistarnám, einkum hjá Engel
Lund, og henni tileinkar hann
bókina. Þetta er mjög geðfelld-
ur höfundur, sem tekur við-
fangsefni sín alvarlegum tökum
og leggur sýnilega rækt við
vönduð vinnubrögð. — Bókin er
62 bls.
Haustniál eftir Hallberg Hall-
mundsson. Þetta er einnig fyrsta
bók höfundarins og sennilega
ber hún einna sterkastan per-
sónusvip meðal þeirra skálda,
sem hér koma fram. Höfundur-
inn sem er 38 ára, lauk stúdents
prófi frá Menntaskólanum í
Reykjavík og BA-prófi í sögu
og íslenzku frá Háskóla íslands.
Seinna stundaði hann háskóla-
sem lagðir hafa verið út í landi
Tilraunastöðvarinnar á Galta-
læk, innst í Akureyrarbæ, hafa
verið gerðar nokkrar áburðar-
tilraunir í grasrækt hjá bænd-
um víðsvegar í Þingeyjarsýslu.
Er í athugun hvort ekki sé
möguleiki á því, að hafa fleiri
tilraunir úti hjá bændum. En
eins og fyrr er greint frá, eru
vandamálin þar, sem leysa þarf.
Vona ég að einhver árangur
náist af því starfi, sem fram-
undan er og samstarf við bænd-
ur verði eins gott og það hefur
verið.
Við verðum að byggja okkar
land?
Mér sýnist, að fyrir því liggi
fleiri en ein meginástæða, að án
landbúnaðar getum við íslend-
ingar ekki lifað sem sjálfstæð
þjóð. Ástæðurnar eru m. a. þess
ar: Landbúnaður er nauðsynleg
ur til að tryggja okkur íslend-
ingum landbúnaðarafurðir, kjöt
og mjólkurvörur. Er það ekki
hvað sízt lífsspursmál á þreng-
ingartímum, svo sem nú hafa
yfir dunið, með tæmdan gjald-
eyrissjóð, að hafa trausta inn-
lenda framleiðslu á okkar aðal
fæðutegunum.
Sveitalíf er ómetanlegur þátt
ur í uppeldi æsku landsins og
eru ófyrirsjáanlegar afleiðingar
þess, ef allir yrðu á möl og mal-
biki upp aldir.
Sveitir landsins verða að vera
byggðar svo við höldum áfram
að lifa í lifandi landi. Enginn
kærir sig um að aka um sveitir,
þar sem við blasa húsarústir
einar.
nám á Spáni, en hefur frá 1960
verið búsettur í New York og
starfar þar hjá stóru útgáfu-
fyrirtæki að samningu alfræði-
orðabóka. Hann hefur þýtt ís-
lenzk ljóð á ensku og gefið út
Anthology of Scandinavian
Literature, úrval, sem nær til
45 höfunda. — Bókin er 78 bls.
Mjallhvítarkistan eftir Jón úr
Vör. Þennan höfund er óþarft
að kynna, svo þekktur sem hann
er meðal íslenzkra ljóðaunn-
enda. Hann gaf út fyrstu Ijóða-
ALMENNA bókafélagið sendir
frá sér þessa dagana mikið rit
og veglegt, íslenzkt orðtakasafn,
sem dr. Halldór Halldórsson hef
ur samið og búið til prentunar.
Er það þriðja verkið í bóka-
flokknum íslenzk þjóðfræði,
sem félagið gefur út og hófst
fyrir fjórum árum með Kvæð-
um og dansleikjum, tveggja
binda riti, sem Jón Samsonar-
son magister tók saman að til-
hlutan félagsins og er eitt vand-
aðasta safnrit sinnar tegundar,
sem hér hefur verið gefið út.
Næst í röðinni voru íslenzkir
málshættir, 1966 í satnantekt
Bjarna Vilhjálmssonar þjóð-
skjalavarðar og Óskars Hall-
dórssonar mag. art. Einnig þetta
rit hefur að geyma mikinn auð
skemmtunar og fróðleiks, enda
hefur það orðið mjög vinsælt.
fslenzkt orðtakasafn verður í
tveimur bindum og kemur hið
síðara út á næsta ári. í ritinu er
kominn til skjalanna meginhluti
íslenzkra orðtaka frá gömlum
Ef við ætlum að halda áfram,
að vera sjálfstæð þjóð, verður
það á þann veg einan, að viS
stöndum bjargfastan vörð um
tungu okkar og forna menningu,
allt það, sem aðgreinir okkur frá
öðrum þjóðum. í sveitum lands
ins hefur þessi arfur feðra okk-
ar verið bezt geymdur og svo
mun vei'ða enn um sinn. Von-
um, að við megum bera gæfu
til þess, að varðveita okkar sér-
kenni, jafnvel þótt ekki náist sá
hagvöxtur, sem einn þykir eftir
sóknarverður á þessum dögum,
sagði Jóhannes Sigvaldason,
licentiat, að lokum og þakkar
blaðið svörin. E. D.
- GENGISFELLINGIN
(Framhald af blaðsíðu 1).
Viðræður stjórnmálaflokk-
anna á þriðja mánuð var svið-
setning ein og án árangurs. Þar
var stjórnin livorki til viðtals
um stefnubreytingu eða að segja
af sér. Og hún hafði ekki sam-
ráð við launþegasamtökin um
þessa síðustu kollsteypu sína, og
er það ills viti, því þessu landi
verður vart farsællega stjómað
í algerri andstöðu við þau.
Stjórnin afsakar gerðir sínar
með aflabresti og markaðshruni.
Hvorttveggja er blekking ein.
Síðasta heila árið sýna opinber-
ar skýrslur, að það ár, eða 1967
var í tölu allra beztu afla- og
markaðsára. Hin mikla efnahags
kreppa nú, er því að mestu leyti
heimatilbúin, sprottin af al-
rangri stjórnarstefnu og beinu
stjórnleysi, eða í áttina við
„móðuharðindi af mannavöld-
um“, eins og þingeyski þing-
maðurinn spáði fyrir nokkrum
árum og gert var grín að þá. Q
bók sína, Ég ber að dyrum árið
1937, en alls eru kvæðabækur
hans orðnar átta talsins og hafa
þær með tíð og tíma áunnið sér
æ tryggari lesendahóp. Mjall-
hvítarkistan er að meginhluta
frá síðustu sex árum. Hún er
verk fullþroska manns og
kannski umfram allar aðrar
bækur höfundarins mótuð af
sterkari innri lífsreynslu. —■
Bókin er 100 bls.
Allar eru þessar bækur prent
aðar í Odda h.f. og bundnar í
Sveinabókbandinu. Félags-
mannaverð þeirra, .hverrar um
sig, er kr. 135.00. □
tíma og nýjum, og ferill þeirra
rakinn til upprunalegrar merk-
irigar. Um margt eru orðtök hlið
stæð málsháttum, og þó að þar
séu að vísu ákveðin mörk á
milli, eins og bókarhöfundur
skilgreinir í formála, er í báð-
um tilvikum um að ræða eins
konar aldaskuggsjá, sem í ein-
földu foi-mi, og oft á skáldlegan
og óvæntan hátt, speglar lífs-
reynslu kynslóðanna, menningu
þeirra, hugsun og tungutak.
íslenzkt orðtakasafn er ómiss
andi uppsláttarrit námsmönn-
um, kennurum og öðrum, sem
leita þekkingar á tungu sinni.
Þá geta ekki síður ræðumenn og
rithöfundar sótt þangað þjóð-
legan orðaforða og um leið aflað
orðum sínum dýpri merkingar
með því að skyggnast að tjalda-
baki daglegs máls. — Bókin er
338 bls. að stærð, prentuð í
Prentsmiðju Jóns Helgasonar
og bundin í Félagsbókbandinu.
Félagsmannaverð er kr. 395.00.

1 j 11 111 ?1 ppall
Fjórar nýjar Ijóðabækur frá ÁB
slenzkt orðtakasafn er komi úf