Dagur - 03.12.1969, Blaðsíða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Norðurlandsáæflun
UNDANFARIN fjögur ár, eða síð-
an á miðju ári 1965, hefur verið tal-
ið, að Efnahagsstofnunin væri að
vinna að gerð svonefndrar Norður-
landsáætlunarT þar sem fram kæmu
úrræði eða tillögur um ráðstafanir
til eflingar bvggðar á Norðurlandi.
Snemrna á þessu tímabili fóru þrír
ungir viðskiptafræðingar á vegum
Efnahagsstofnunarinnar um Norður
land og áttu fundi með ýmsum sveit-
arstjórnum og ræddu þar um sam-
göngumál, atvinnumál o. fl. Átið
1967 sagði Magnús Jónsson f jármála-
ráðherra í blaðaviðtali, að Norður-
landsáætlunin myndi koma fram á
því ári. Af því varð þó ekki, en á sl.
hausti þegar Fjórðungsþing Norð-
lendinga var haldið á Sauðárkróki,
var útbýtt frá Efnahagsstofnuninni
tveim ritum, hagfræðilegs efnis um
Norðurland. Annað ritið nefnist
Mannf jöldaþróun og almenn byggða
stefna á Norðurlandi, en liitt ritið,
Atvinnumál á Norðurlandi.
Menn greinir á um hvort þessi liag
fræðirit um Norðurland feli í sér
það sem þeir hafa á undanfömum
árum kallað Norðurlandsáætlun og
gert sér vonir um í því sambandi, og
sé svo, þá er a. m. k. um mjög laus-
lega áætlun að ræða. Sennilega væri
réttara að segja, að hér sé um að ræða
norðlenzkar hagskýrslur um mann-
fjöldaþróun og ástand atvinnumála,
svo og einskonar byggðaþróunarspá
og ábendingar um ýmsa möguleika í
atvinnumálum og raunar ekki um
Norðurland eingöngu, heldur einnig
byggðir í Strandasýslu og nyrzt í
Norður-Múlasýslu. Fjallað er um
svonefndar „byggðir“ á þessu svæði
og er svæðinu skipt í fimm slíkar
byggðir: Húnaflóabyggð, Skagafjarð-
arbyggð, Eyjafjarðarbyggð, Skjálf-
andabyggð og Þistilfjarðarbyggð,
sem þarna er látin taka yfir Norð-
austurland milli Jökulsár í Axarfirði
og Hellisheiðar, sunnan Vopna-
fjarðar.
Ymislegt hefur verið fundið að
því, sem þama kemur fram, t. d. er
þama gert ráð fyrir því, að 10%
liinnar árlegu fólksfjölgunar á Norð-
urlandi flytjist til annarra lands-
hluta og þeim, sem þetta hafa gagn-
rýnt, að liér gæti meir annarra sjón-
armiða en norðlenzkra. Einnig er
liætt við, að íbúar einstakra
„byggða“ hafi hitt og þetta að athuga
við sumt af því, sem þama kemur
fram um hinar einstöku „byggðir"
og þykji sem sumt af því stafi af
ókunnugleik.
Samt er það svo, að í þessum rit-
um, hvort sem menn kalla þau Norð-
(Framhald á blaðsíðu 5).
Kveðjuorð
Bernharð Stefánsson alþingismaður
BERNHARÐ STEFÁNSSON
fyrrum alþingismaður andaðist
á heimili sínu, Þórunnarstræti
128, Akureyri, aðfararnótt 23.
nóvember sl., rúmlega áttræður.
Hann var andlega heill til
hinztu stundar, hlýr í viðmóti,
ráðhollur og gamansamur, átti
sér, held ég, engan óvOdar-
mann, hafði löngu slíðrað vopn
sín í þjóðmálabaráttunni, naut
rólegrar elli og beið þessara
tímamóta með 'karlmannlegri
rósemi. Fram til hins síðasta fór
Bernharð, ásamt konu sinni,
stuttar gönguferðir um nágrenn
ið þegar sæmdega viðraði, fagn
aði gestum sem ætíð áður á
hinu myndarlega heimili sínu,
þar sem eitt bar af öllu öðru,
en það var ástríki þeirra hjóna.
Utför Bernharðs Stefánssonar
var gerð á Bakka í Öxnadal,
laugardaginn 29. nóvember, en
kveðjuathöfn var áður hinn
sama dag í Akureyrarkirkju. í
Akureyrarkirkj u, er var þétt
setin, flutti séra Pétur Sigur-
geirsson minningarræðu, kirkju
kórinn söng undir stjórn Jakobs
Tryggvasonar en Jóhann Kon-
ráðsson söng einsöng. Odd-
fellówar stóðu heiðursvörð við
kistu hins látna. Þingmenn báru
kistuna úr kirkju.
Á Bakka í Öxnadal flutti séra
Ágúst Sigurðsson frá Möðruvöll
um, nú prestur í Vallarnesi, lík
ræðuna en séra Þórhallur Hösk
uldsson sóknarprestur á Möðru
völlum jarðsöng.
Bernharð Stefánsson var Ey-
firðingur að ætt og uppruna,
fæddur á Þverá í Öxnadal 8.
janúar 1889. Faðir hans var
Stefán Bergsson frá Rauðalæk
á Þelamörk, Bergssonar. Móðir
Bernharðs var Þorbjörg Frið-
riksdóttir frá Syðna-Gili í
Hrafnagilshreppi, Vigfússonar.
Á Þverá ólst svo Bernharð upp
með foreldrum sínum og Stein-
grími bróður sínum, sem var
eldri en varð ekki langlífur.
Fannst honum jafnan síðan er
hann kom í Öxnadalinn, að þá
væri hann kominn heim. Hann
var bóndasonur, síðar bóndi á
föðurleifð sinni og dvaldi hann
nálega helming ævi sinnar í
fæðingarsveit sinni, unni henni
til æviloka og var lagður þar td
hinztu hvíldar.
Aldamótaárið stofnuðu ungir
menn í Óxnadal íþróttafélag,
sem sex árum síðar breytti um
nafn og hét Ungmennafélag.
Bernharð var einn af stofnend-
um þess og hann var einnig í
þeim hópi vaskra hugsjóna-
manna, sem stofnuðu Ung-
mennafélag íslands á Þingvöll-
um.
Haustið 1917 fór Bemharð í
Flensborgarskólann og tók
kennarapróf þaðan með ágæt-
um vitnisburði. Meðal skóla-
bræðra hans þar voru Eyfirð-
ingarnir Steingrímur Arason og
Jóhann Scheving, sem báðir
urðu einnig kunnir menn.
Bernharð Stefánsson var
mjög hedsutæpur á þessum ár-
um. En dvöl sína í Flensborgar-
skóla taldi hann jafnan hina
ágætustu, og að með henni og
kennaraprófinu hefði hann feng
ið verulega uppreisn fyrir nám
í Gagnfræðaskólanum á Akur-
eyri, sem var að nokkru mis-
heppnað, m. a. vegna heilsu-
brests.
Hófst nú nýr þáttur í ævi hins
unga manns í Öxnadals er hann
gerðist barnakennari. Nýlega
hitti ég einn af gömlu nemend-
unum hans og sagði hann þá:
Ef telja má, að ég hafi komizt
til manns, er það einum manni
að þakka, öOum öðrum fremur,
garrda barnakennaranum mín-
um, Bernharði Stefánssyni frá
Þverá.
Aðeins 26 ára gömlum, voru
Bemharði falin oddvitastöi-f
Öxnadalshrepps. Tveim árum
síðar kvæntist hann Hrefnu
Guðmundsdóttur hreppstjóra á
Þúfnavöllum, sem þá var 21 árs,
og telur hann það mesta gæfu-
spor ævi sinnar, og sama ár
reistu þau bú á Þverá og bjuggu
þar til ársins 1930.
Árið 1923 lögðu Framsóknar-
menn í héraði að Bernharði
Stefánssyni að gefa kost á sér
til framboðs við alþingiskosn-
ingar, enda var hann þá þegar
orðinn ad kunnur heimafyrir
vegna félagsmálastarfa, bæði
innan ungmennafélaganna og
innan samvinnuhreyfingarinnar
og hafði þá þegar setið í stjórn
Kaupfélags Eyfirðinga, eða frá
1921 og sat þar til 1962. Kosn-
ingar fóru svo, að kjósendur
gáfu hinu nýja þingmannsefni
umboð sitt, þótt litlu munaði,
en ætíð síðan með vaxandi
trausti og vinsældum til 1959,
að hann lét af þingmennsku. Er
hann því einn í hópi þeirra ís-
lendinga, sem lengst hafa setið
á Alþingi. Forseti efri deildar
var hann 1947—1953, í milli-
þinganefnd í landbúnaðarmál-
um 1927 og í bankamálanefnd
1937.
Árið 1930 var útibú Búnaðar-
bankans stofnað á Akureyri og
veitti Bernharð því forstöðu frá
upphafi til ársins 1959. Þegar
þingmennska, bankastjórastarí
og fleiri störf í þágu almenn-
ings hlóðust á Bernharð, ákvað
hann að hætta búskap og selja
jörð sína, Þverá í Öxnadal og
það gerði hann 1935, flutti til
Akureyrar og átti þar síðan
heima. Hér eru auðvitað ekki
öll opinber störf Bernharðs
Stefánssonar upp talin, en það
sem nefnt er, sýnir greinilega,
hve mikið traust hann hafði
meðal héraðsbúa, og að Eyfirð-
ingar óskuðu forystu hans í ára
tugi.
Böm þeirra hjóna, Bernharðs
og Hrefnu, sem upp komust,
eru: Berghildur, gift Guðmundi
Eiðssyni bankafulltrúa og
bónda, og Steingrímur útibús-
stjóri á Akureyri, kvæntur Guð
rúnu Friðriksdóttur frá Efri-
hólum. En þriðja bairn sitt,
stúlku, misstu þau unga.
Ég man Bernharð Stefánsson
fyrst 1923, er hann, ásamt Ein-
ari Árnasyni alþingismanni á
Eyrarlandi, komu á sumardegi
ríðandi heim til foreldra minna
á Stóru-Hámundarstöðum á
Árskógsströnd, og áttu nokkrar
viðræður við föður minn og var
þá verið að undirbúa framboð
bóridans á Þverá. Eru það fyrstu
kynni mín af honum. Ögn man
ég hvað talað var, meira fest-
ist mér í minni hversu gestir
þessir voru búnir, en mest man
ég eftir hestum þeirra, einkum
rauðum og glófextum og beið
ég þess með óþreyju að sjá þeg-
ar stigið var á bak og hvernig
hesturinn brygðist við eiganda
sínum er hann settist í söðulinn.
Af kosningum liafði ég engar
áhyggjur.
Á síðari þingmannsárum
Bernharðs höguðu atvikin því
svo, að ég kynntist honum bet-
ur og mest hin síðustu ár. Leit-
aði ég þá oft ráða hans og þurfti
aldi-ei að ganga bónleiður til
búðar. Kynntist ég þá stálminni
hans, sem ég held að verið hafi
einstakt, viturri rökhyggju og
góðvild. Hann var 20 ár í blað-
stjórn Dags.
Bernharð Stefánsson var ekki
mælskur maður, en þó rökfast-
ur og skörulegur ræðumaður,
talaði óvenjulega Ijóst og skipu
lega og með sérstökum áherzlu-
þunga. Hiklaus var hann í öll-
um málflutningi, hreinskiptinn
og liataði fátt meira en hálf-
velgjuna. Hann óx og efldist á
andlegum vopnaþingum þjóð-
málanna, svo sem góðum íþrótta
manni sæmir en gat tekið í
hönd andstæðinganna að lokn-
um leik.
Bernharð Stefánsson taldi sig
gæfumann og bar heimili hans
því glöggt vitni og ástrík sam-
búð þeirra hjóna. En það er
þingmanni, sem um áratugi fór
með umboð fólks í hinum fögru
sveitum við Eyjafjörð á lög-
gjafarþingi þjóðarinnar, einnig
mikil gæfa, að lifa og starfa
tíma hinna örustu framfara í
landinu og hafa átt þess kost að
leggja þeim lið. Ekki verður um
það rætt og þaðan af síður
dæmt, hverjir vöktu þá miklu
framfaraöldu og hverjir þeir
voru, er hún bar efst í faldi
sínum. Víst er, að þar átti lög-
gjafi þjóðarinnar, Alþingi, gild-
an þátt. Vitrum mönnum ein-
um og drenglyndum er til
þeirra starfa treystandi. Már
hefur ætíð fundizt Bernharð
Stefánsson sameina þá kosti,
sem prýða mega fræðara, lög-
gjafa og dómara. En efst er mér
nú í huga þakklæti til hins
aldna heiðursmanns fyrir holl
ráð hans og margvísleg minnis-
atriði, er fljótfengnari voru og
jafn örugg á þann hátt að
spyrja hann en leita í bókum og
skýrslum.
Um leið og Bernharð Stefáns-
son er kvaddur þakklátum
hinztu kveðjum, vottar blaðið
ástvinum hans samúð sína.
E. D.
\0 \0
ÞEGAR ég kom inn á skrifstofu
Alþingis sl. mánudagsmorgun
var méi' sagt, að Bernharð Stef-
ánsson væri látinn. Mér hafði
verið Ijóst, að kraftar hans fóru
þverrandi síðustu árin, en þó
varð mér bylt við þessa hel-
fregn og var henni óviðbúinn.
Ég hitti hann síðast á fundi á
Akureyri 23. okt. sl. Þá var
hann hress og kátur og ekki
hægt að finna, að þjóðmála-
áhuginn væri minni en áður.
Atvikin hafa hagað því svo
til, að við Bernharð höfum haft
náin kynni allt frá því ég var
innan við tvítugt til þessa diags.
Barn að aldri fór ég að fylgjast
með stjórnmáladeilum í blöð-
unum og það vakti áhuga minn
að sjá og heyra til forystu-
manna þjóðarinnar. Ég var inn-
an við fermingu þegar ég fór
fyrst á framboðsfund með föður
mírium. Þeim fundi gleymi ég
aldrei. Ég sé enn fyrir mér ein-
arðan og höfðinglegan mann,
sem flutti mál sitt af rökfestu og
háttvísi og bar af öðrum, er
þarna voru. Að loknum fundi
gekk hann á milli manna, ræddi
við þá og var eins við alla.
Þannig kom Bemharð mér fyrst
fyrir sjónir og þannig mun
geymast minning hans í vitund
minni. Eftir þennan fund hafði
óg mikinn áhuga á að kynnast
Bernharð og viðhorfum hans til
þjóðmála. Árin liðu og ég fór
að taka þátt í félagsmálum
ungra Framsóknarmanna. Þá
hófust kynni okkar Bernharðs,
og þau leiddu fljótt til gagn-
kvæmrar vináttu, sem ég met
mikils og þakka nú fyrir að hafa
notið.
Bernharð var langminnugur
og víðlesinn, hafði því mjög
góða yfirsýn um þjóðmál. Hann
var lau-s við öfgar og þó fastur
fyrir, hófsamur og góðgjam.
Ungur hreyfst hann mjög af
hugsjónum ungmennafélaganna
og samvinnuhreyfingarinnar og
traustur málsvari beggja þess-
ara félagsmálahreyfinga til ævi
loka. Hann hafði mjög sterka
þjóðerniskennd, sem bar því
glöggt vitni uppúr hvaða jarð-
vegi hann var sprottinn. Hann
var sannur sonur eyfirzkra
byggða. Ef ráðamenn þjóðarinn
ar hafa alltaf jafn ríka tilfinn-
ingu fyrir uppruna sínum og
þjóðerni og Bemharð Stefáns-
son hafði, er sjálfstæði okkar
aldrei hætta búin. Hann hefði
aldrei teflt á tæpt vað í því efni.
starfa einmitt á slíkum tíma og
vera einn af leiðtogum þjóðar-
innar? Bernharð var því mikill
gæfumaður. Hann sá flcsta
æskudrauma sína rætast. Hann
var þátttakandi í því, að leiða
til lykta margra alda baráttu
þjóðarinnar til að öðlast sjálf-
stæði sitt. Hann sá þjóðina rísa
upp úr örbyrgð og allsleysi til
bjargálna. Hann fékk þá stað-
fest, að ef þjóðin trúir og treyst
ir á landið, notar gæði þess og
varðveitir sjálfstæðið, er henni
borgið. Hann átti því láni að
fagna, að eignast góða og mikil-
hæfa konu, sem reyndist hon-
um sannur og samhentur lífs-
förunautur, enda sambúð þeirna
þannig, að ég þekkti hana
hvergi betri. Hann ólst upp á
höfuðbóli í einu bezta land-
búnaðarhéraði landsins, lærði
ungur að hafa viðskipti við land
ið og skilja kjör þeirra, er land-
búnað stiunda. Hann byrjaði
ungur búskap á föðurleifð sinni,
Þverá í Öxnadal, og varð
skömmu síðar oddviti sveitar
sinnar. Hann var í hópi þeirra,
er stofnuðu eitt fyrsta ung-
Bernharð varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að vera í fylkingar-
brjósti þeirra sveitar, sem lét
sér ckki nægja að dreyma fagra
drauma, heldur tókst á við vand
ann og lét draumana rætast.
Hann var einn þeirra, sem hafði
óbilandi trú á landinu og var
sannfærður um, að ef þjóðin
fengi að ráða málum sínum
sjálf, yrði framtíðin björt. Trú
þessara manna og framsýni
knúði þá til átaka, veitti þeim
þrek og þrautsegju að tala kjai'k
í þjóðina, hvetja hana til dáða
og vísa henni veginn til frelsis
og framfara.
Ef við lítum nú til baka, allt
til unglingsára Bernharðs Stef-
ánssonar og skynjum hvernig
þá var umhorfs í landi okkar,
þá sjáum við að það er ævintýri
líkast hvað gerzt hefur á þessu
tímabili. ÖIl uppbygging í bók-
staflegri merkingu hefur átt sér
stað á þessum tíma. Þetta er því
viðburðaríkasta tímabil í sögu
lands og þjóðar, sem komið hef_
ui’ og er hægt að hugsa sér
meiri gæfu en að fá að lifa og
mennafélagið hér á landi og var
þar í forystuliði. Hann var fynst
kosinn á þing fyrir Eyfirðinga
1923 og sat á Alþingi í rúm 36
ár. Framsóknarfélag Eyfirðinga
var stofnað 2. des. 1931 og var
hann þá kosinn formaður þess
og gegndi því starfi til 1960. í
júlí 1940 tóku Framsóknarfélög
in í Eyjafirði og Akureyri við
útgáfu Dags og varð Bernharð
þá kosinn í blaðstjórn fyrir
Framsóknarfélögin af há'lfu Ey-
firðinga og sat í henni í 20 ár
eða til ársins 1960.
í stjóm Kaupfélags Eyfirð-
inga var hann í 41 ár, frá 1921
til 1962. Búnaðarbankaútibúið á
Akureyri tók til starfa 16. des.
1930 undir stjórn Bernharðs og
því starfi gegndi hann til sjötíu
ára aldurs. Af framansögðu sézt
bezt, að Bernharð Stefánsson
var forystumaður eyfirzkra
Framsóknarmanna allt frá unga
aldri. Hann naut virðingar og
trausts í héraði, enda fylgdi
gifta jafnan störfum hans. Því
hafði Bernharð kjörfylgi langt
út fyrir raðir Framsóknar-
manna við alþingiskosningar,
sem kom fram í því, að hann
hafði alltaf flest atkvæði á með-
an kosning var óbundin. Sá,
sem þetta ritar, átti um árabil
sæti í fulltrúaráði Framsóknar-
manna í Eyjafirði og tók því oft
þátt í undirbúningi framboðs til
Alþingis. Bernharð fékk öll at-
kvæði fulltrúa ráðsmanna nema
sitt eigið, til að skipa fyrsta sæti
listans í öll þau skipti, sem ég
sat þessa fundi. En jafnan voru
skiptar skoðanir um skipun list
ans að öðru leyti. Þetta segir
sína sögu hvað fylgi Bernharðs
var eindregið. Á þessu sést, að
byggðir Eyjafjarðar sjá í dag á
eftir sínum bezta foringja á þess
ari öld.
Fyrir hönd Framsóknarfélags
Eyfirðinga þakka ég öll hin fjöl
þættu störf, sem Bernharð hef-
ur innt af hendi fyrir héraðið.
Ég þakka einlæga vináttu hans
við mig og heimili mitt um lang
an aldur. Og ég er þess fullviss,
að þegar að því kemur, að ég
fer yfir móðuna miklu, þá verð-
ur Bernharð í hópi þeirra vina
minna, sem tekur á móti mér
og leiðir mig í allan sannleik-
ann um leyndardóm tilverunn-
ar. Þangað til skiljast nú leiðir
ökkar.
Frú Hrefnu, börnum hennar
og fjölskyldum þeirra, votta ég
mína dýpstu samúð.
Stefán Valgeirsson.
\0 \0
Sí SZ SZ
BERNHARÐ STEFÁNSSON
fyrrv. alþingismaður er allur.
Tæplega áttatíu og eins árs að
aldri hvarf honum veröldin í
hinzta sinni eftir langan starf-
dag og farsælan.
Fáum kemur mjög á óvart
þótt áttræður maður hverfi af
sjónarsviðinu. Þar er óviðráðan
legt og a'lmáttugt lífsins lögmál
að verki. Lögmál sem allir
verða að sæta. Og fáum held ég
að vistaskiptin muni reynast
auðveldari en mönnum af gerð
Bernharðs, mönnum, sem taka
örlögum sínum af slíkri rósemi,
sem mér fannst ávallt að Bern-
harð væri auðugri af en flestir
aðrir og búa að auki við óbil-
andi trú á aðra og betri tilveru.
Aðrir munu rekja áttir og lífs
starf Bernharðs Stefánssonar
betur en ég er fær um, enda
stóðu náin kynni okkar ekki
ýkja lengi. Þótt ég væri strax á
barnaldri nokkuð kunnugur
bernskuheimili hans að Þverá
af frásögnum móður minnar
sem ólst þar upp í fóstri hjá
foreldrum Bernharðs, Þor-
björgu Friðriksdóttur og merk-
isbóndanum Stefán Bergssyni.
Minningar móður minnar um
þetta fjöhnenna menningar-
heimili urðu með árunum sam-
eign obkar, því oft bar við að
tók hún mig ungan ærslabelg-
inn á kné sér og sagði mér sög-
ur af Þverárheimilinu, fólkinu
sem átti ríkastan þátt í að bæta
henni móðurmissi og hvarf föð-
ur hennar og systkina til ann-
arar heimsálfu. Sumar sagnir
hennar frá bernskuárunum eru
mér enn í minni eins og ég hefði
heyrt þær í gær, ekki sízt af
rausn og hjálpsemi fósturfor-
eldranna við gesti og gangandi,
ekki sízt þá sem minnst máttu
sín, t. d. förumanna, sem hvergi
áttu höfði að að halla, en fóru
bæ frá bæ og leituðu þar helzt
ásjár þar sem vænta mátti ríku-
legs beina. Oft voru slíkir menn
kynlegir kvistii' og eftii-minni-
legir og enn finnst mér jafn-
vel, að ég hafi þekkt menn eins
og Björn Snorrason og fleiri
örlagabræður hans, sem gistu
Þverárheimilið á förumanns-
ferli sínum.
Ég var því strax á barnsaldri
aðdáandi heimilisins á Þverá og
fannst í raun að vegna rnóður
minnar ætti ég því skuld að
gjalda og væri jafnvel tengd.ur
því með einhverjum óljósum
hætti. Síðar fylgdist ég auðvitað'
eins og aðrir með stjórnmála-
frama Bernharðs og því ein-
staka trausti sem eyfirzkir
bændur báru til hans sem leið-
toga og hjálparhellu í hverju
máli.
Það var þó ekki fyrr en 1956
að ég kynntist Bemharði að
marki, þegar ég tók sæti á Al-
þingi. „Vinstri stjórnin“ hafði
þá verið mynduð um sumarið
og atvik öll leiddu til þess að
við urðum nánir samstarfsmenn
í Efri deild og samnefndannenn
í þeim nefndum, sem fjölluðu
um þau málefni, sem einna
mestum og hörðustum deilum
ollu og mæddu þau mál mjög á
okkur. Auk formennsku fyrir
fjárhagsnefnd var Bernharð svo
einnig forseti deildarinnar og
sómdi sér betui' í því virðingar-
sæti, en allir aðrir þingforsetar,
sem ég hefi haft kynni af. Rétt_
sýni hans, óbrigðul þekking á
öllu því, sem að þingstjórn laut
og síðast en ekki sízt dreng-
skapar hans, sem aldrei gerði
nokkurn mun, hvort sem and-
stæðingur eða samherji áttu í
hlut gerði öllum næsta auðvelt
að lúta forsjá hans í einu og
öllu um meðferð mála. Er hér
skemmst frá að segja að frá
þessum samstarfsárum okkar á
ég einna beztar minningar um
einlægt og drengilegt samstarf
á þingvistarárum mínum og
felst þó ekki í þeim ummælum
last um nokkurn annan þing-
bræðra minna og þó allra sízt
meðal fulltrúa Norðlendinga. í
þessu samstarfi naut ég oft leið
beininga Bernharðs, sem voru
mér mikils virði ungum og
óreyndum.
Ljúfmennska hans gleymist
mér heldur ekki og mun ég þar
sízt einn um, því fáa hefi ég
þekkt, sem síður gerðu sér í
þeim efnum mannamun og sú
Ijúfmennska var svo blessunar-
lega laus við alla yfirborðs-
mennsku sem verða mátti.
Aldrei heyrði ég Bernharð fara
með lastyrði í garð nokkurs
manns, en mörgum leggja gott
til. Honum var heldur aldrei
þörf á að grípa til slíkra hluta
sér til framdráttar, en andstæð-
ingum til niðurlægingar og var
ávallt reiðubúinn til að viður-
kenna og lofa það, sem að hans
dómi var vel gjört hvort sem
andstæðingar eða samherjar
juku með því orðstír sinn.
Bernharð Stefánsson sat leng
ur á Alþingi en flestir aðrir
bæði fyrr og síðar. Að hvarfi
hans úr þingsölum, að mínu viti
fyrir aldur fram þótt komin
væri þá að sjötugu, var mikill
sjónarsviptir fyrir marga hluta
sakir. Mér er að vísu ofvaxið að
meta ævistarf Bernharðs sem
stjórnmálamanns, en víst er að
sá maður fór ekki erindisleysu
til þings, sem átti sívaxandi
traust kjósenda sinna um hart-
nær hálfan fjórða tug ára.
Svo sagði Bernharð mér, er
hann rakti ættir okkar saman
að sameiginlegur ættfaðir okk-
ar hefði verið Bergur bóndi, sá
er nefndur var Bergur smjör,
en viðurnefni sitt hlaut hann af
efnum sínum og þeirri venju að
gera förumönnum þann beina
minnstan að bera þeim brauð-
hleif stóran með smjörlagi svo
þykku að jafnaðist við hleifina.
Þetta var á móðuharðindum og
flokkar hungraðra manna fóru
um sveitir í bjargarleit, en fáir
aflögufærir. Fóir munu því hafa
sneitt hjá garði Bergs bónda.
Bernharð Stefánsson safnaði
'aldrei veraldarauði svo orð færi
af, en fyrirhyggja og rausn
Bergs á Rauðalæk var honum í
blóð borin og ófáir munu þeir
lífs og liðnir, sem honum auðn-
aðist að rétta hjálparhönd þegar
í harðbakka sló. Góðvild og
drengskapur settu á manninn
mai'k og öllum, sem af honum
höfðu kynni er ljóst að með
honum er genginn einn af beztu
sonum Eyjafjarðarbyggða, mað
ur sem frá æskuárum til hinztu
stundar var trúr því kjörorði
sem hann valdi sér ungur: ís-
landi allt.
Bjöm Jónsson.
FÖSTUDAGINN 24. október sl.
sá ég Bernharð Stefánsson í síð
asta sinn. Við ræddum saman
góða stund á heimili hans um
það, sem einu sinni var og um
menn og málefni líðandi stund-
ar. Enn var hann vakandi mað-
ur og viðræðugóður og þótt
hann hefði látið nokkuð á sjá
síðustu árin var rökhyggjan
ósnortin. Við ræddum um aldur
manna og hann kenndi mér
gamla vísu um Norðlending frá
fyrri tíð, sem lifað hafði í heila
öld og tveim tugum betur. Sjálf
ur bjóst hann við að eiga
skamrnt eftir. Rúmlega mánuði
síðar frétti ég andlát hans.
Hann hafði lagzt til svefns að
’kvöldi og ekki vaknað aftur.
Hann varð áttræður í vetur
sem leið. Af því tilefni var um
hann ritað og var ég einn
þeirra, sem að því stóðu, þó í
litlu væri. Einnig nú þegar
hann er allur, minnast margir
hans í ræðu og riti. Því verð ég
fáorðari en ella. Sjálfur. ritaði
hann endurminningarbók í
tveim bindum, sem komu út á
árunum 1961 og 1964 og ná fram
til ársins 1960.
Hann var kominn af eyfirzku
bændafólki, fæddur inn í bænda
stétt og var sjálfur bóndi fram
yfir fertugt en átti síðan heima
á Akureyri. Föðurætt rakti
hann til bóndans á Rauðalæk á
Þelamörk, sem í móðuharðind-
unum lagði sig fram til að seðja
sárasta hungur förufólks, sem
að garði bar og hélt áfram
göngu sinni. Hann var alinn
upp í andrúmslofti endurreisn-
arinnarí bókmenntum og stjóm
málum á 19. öld. Móðir hans,
munaðarlítil, hlaut fóstur hjá
systur „listaskáldsins góða“ og
manni hennar, Stefáni alþingis-
manni á Steinsstöðum. Þar, við
alfaraveg, gistu þjóðkunnir
menn í langferðum, svo sem
Kristján Fjallaskáld, séra Hall-
dór á Hofi, Jón á Gautlöndum
og sjálfur landshöfðinginn. Fóst
urdóttirin á Steinsstöðum lærði
ekki að skrifa fyrr en hún varð
fullvaxin, enda ekki mjög al-
gengt um stúlkubörn í þann tíð.
En hún naut þess, að á kvöld-
vökum var lesið upp á þeim bæ,
allt sem til fellst m. a. Alþingis-
tíðindi og var fróð kona um
margt. Faðir Bernhai'ðs var
áhugamaður uan stjórnmál og
bauð sig fram í Eyjafjarðar-
sýslu. Bernharð átti sex syst-
kini en fjögur dóu í æsku. Það
var ekki von að þjóðinni fjölg-
aði ört meðan slíkt var algengt.
Bernharð var yngstur og lifði
lengst.
Skólamenntun naut hann á
Akureyri og við Flensborgar-
skóla, gerðist kennari og ung-
mennafélagsfrömuður á heima-
slóðum, kvæntist 27 ára gamall
og reisti bú. Um þrítugsaldur
var hann orðinn einn af leið-
andi mönnum í héraði, hrepps-
nefndarmaður, sýslunefndai'-
maður og stjórnarmaður í Kaup
félagi Eyfirðinga. Svo komu
þáttaskil. Eyfirðingar kusu
hann á þing 33ja ára gamlan.
Hann var þingmaður Eyfirð-
inga óslitið í 36 ár eða lengur
en nokkur annar, þangað til
kjördæmi þeirra var lagt niður.
Hann var bankaútibússtjóri ná-
lega þi'já áratugi. Hann hafði
i
i
<
i
i
i
i
i
með höndum vandasaman und-
irbúning löggjafar í milliþinga-
nefnd. Hann var forseti Efri '
deildar Alþingis. Hann fór í
opinberum erindum til annarra
landa. Hann var snjall rökræðu
maður, sem alltaf gat vakið at-
hygli, gerðist fróður um sögu i
héraðs og þjóðar, ritaði í blöð, i
síðan bækur. Hann var orð-
heppinn og gladdi menn oft með
gamni og þá engu síður á kostn
að sjálfs sín en annarra. Segja 1
má, að hann hafi um langt skeið
marga hildi háð, en síðustu árin ,
sat hann á friðstóli, mikils virt-
ur, trúr til æviloka þeim hug-
sjónum, er hann ungur valdi að
leiðarljósi í félagsmálum og
stjórnmálum og fær víða þau
eftirmæli, að hann hafi verið
drengur góður.
Þetta eru aðeins fáir drættir
í þeirri mynd, sem kemur í
huga minn af Bernharð Stefáns
syni og ævi hans og tengslum
hennar við þjóðarsöguna. Ég
minnist hans sjálfs og ég minn-
ist tuttugu ára samstarfs ok'kar
á Alþingi — með virðingu ok
þökk —. Nú, að honum látnum,
finn ég enn ylinn í viðmóti hans
og hlýju hans og ráðhollustu í
minn garð, eftir að það kom í
minn hlut, að standa að ein-
hverju leyti í sporum hans við
Eyjafjörð.
Henni, sem að vitnisburði
hans sjálfs, gerði ævi hans að
sólskinsdegi í hálfa öld, og öðr-
um, sem honum stóðu næst,
votta ég samúð mína og minna.
Jafnvel þótt búizt hafi verið við
leiðarlokiun, er hinzta kveðjan
engri annarri lík.
Berriharð Stefánsson unni
mjög æskustöðvum sínum O'g
þar, inn á milli „hnjúkafjall-
anna hvítra og blárra“, var
bann lagður í mold. Enn mun
þar beðið, eins og Jónas gerði
fyrrum: *
Skýlið öllu helg og há
hlífið dal er geysa vindar.
G. G.
- Norðurlandsáætlun
(Framhald af blaðsíðu 4)
urlandsáætlun eða eitthvað
annað, fellst mikill og verð-
mætur fróðleikur um mann-
fjöldaþróunina og marga
þætti norðlenzkra atvinnu-
mála. Æskilegt er, að þeir
sem fengið hafa þessi rit í
hendur (sveitarstjórnir o. fl.)
kynni sér sem bezt efni
þeirra og hugleiði það. I
ráði mun vera, að Fjóröungs
samband Norðlendinga taki
þessi mál öll til nánari at-
hugunar og þá fleiri þætti
en atvinnumálin, t. d. sam-
göngumál og raforkumál, og
upp af því spretti raunveru-
leg Norðurlandsáætlun, þ. e.
tillögur í áætlunarformi um
framkvæmdir og fram-
kvæmdaröð. □
! Nú koma KR-ingar
1 UM næstu helgi kemur 1.
Í deildarlið KR í liandknatt-
i leik til Akureyrar á vegum
| KA og leikur í fþróttaskemmi
i unni á laugardag og sunnu-
i dag, og fæst þá væntanlega
i úr því skorið hvar Akureyr-
i ingar standa í handknatt-
1 leiksíþróttinni. Á laugardag
Í leika KR-ingar við KA, en á
i sumuidag verður liraðmót
Í með líku sniði og um sl.
I helgi. Leiktími verður til-
Í kynntur síðar, en verð að-
Í göngumiða verður kr. 75.00
i á laugardag. Q
;í