Dagur - 25.03.1970, Blaðsíða 2

é ifa'- 4-
í
I
Ólafur í GróSrarsfö
?
a
•f-
SÍÐASTLIÐINN mánudag, 23.
þ. m., átti Ólafur Jónsson fyrr-
verandi ráðunautur Ræktunar-
félags Norðurlands cg tilrauna-
stjóri í Gróðrarstöðinni á Akur
eyri, 75 ára afmæli.
Ólafur á langan starfsaldur
að baki, var ráðinn til Rækt-
unarfélagsins árið 1924, þá ný-
kominn frá námi í landbúnaðar
fræðum í Kaupmannahöifn.
Starf Ólafs að tilraunum og öðr
um landbúnaðarvísindum er
geysilega fjölþætt, en skal hér
ekki rakið nánar, þar sem aðrir
eru þar dómlbærari. Sjálfur tel-
ur Ólfaur, að mest af því sem
hann gerði á því sviði sé nú
orðið úrelt, og hafi jafnvel orð-
ið það áður en niðurstöður til-
raunanna bii-tust. Þótt þetta sé
efalaust orðum aukið, þá birtist
okkur þó hér vandkvæði vís-
indamannsins, sem vinnur fyrir
atvinnuveg í örþróun og um-
brotum síðustu áratuga. En í
þessu má einnig skynja þann
sannleik, sem ef til vill er jafn-
sannur þeim fyrri, að atvinnu-
vegurinn hefur þróazt á undan
tilraunastarfseminni, hefur ekki
mátt vera að því að bíða eftir
niðurstöðunum. Skyldi hann
ekki meira hafa sinnt kalli aug-
lýsingarmanna og lýðskrumara,
en hinna hæglátu góðgerðar-
manna sinna? Það skyldi þó
ekki vera, að ræktunarkreppa
undanfarinna ára stafaði eitt-
hvað af þessu?
Þeim mun ánægjulegra er til
þess að vita, að Ólafur á sér
annað ævistarf, sem reynast
mun óbrotgjarnara, en það er
hið mikla starf hans á sviði
jarðfræði og landafræði á Norð
urlandi, ferðalög, rannsóknir,
heimildasöfnun og ritstörf, sem
telja má einstakt afreksverk.
Fáir munu hafa haft minnstu
hugmynd um það, að Ólafur
væri einn af fremstu jarðfræð-
ingum landsins, fyrr en einn
góðan veðurdag árið 1945, að út
kom þriggja binda ritverk, sem
bar nafnið Ódáðahraun. í fyrsta
bindi er gerð grein fyrir lands-
lagi og rannsóknarsögu svæðis-
ins, sem hér ræðir um, en það
er hásléttan frá Reykjaheiði í
Þingeyjarsýslu suður til Vatna-
jökuls, þ. e. a. s. sá hluti jarð-
eldabeltis landsins, sem er norð
an jökla. Um þetta víðlenda
svæði ferðaðist Ólafur á árun-
um 1933—1945, oftast fótgang-
andi, enda hvorki um að ræða
vegi né hentug farartæki á
þeim árujm. í öðru bindi er jarð
saga og jarðfræðileg lýsing
(geomorphología) svæðisins, þá
er rakin þar eldgosasaga og
saga brennisteinsnámsins.
Þriðja bindið er hins vegar sögu
legs eðlis, og eru þar m. a. birt-
ar frásagnir af nokkrum ferð-
um Ólafs.
HÖFÐINGLEG GJÖF
Á ALÞJÓÐADEGI fatlaðra, 22.
marz sl., afhenti frú Hrefna
Guðmundsdóttir, Þórunnar-
stræti 128, Sjálfsbjörg, félagi
fatlaðra á Akureyri, að gjöf kr.
25 þúsund til minningar um lát
inn eiginmann sinn, Bernharð
Stefánsson fyrrv. alþingismann.
— Að ósk hennar verður fénu
varið til að kaupa Ijóslækninga
tæki til fyrirhugaðrar endur-
hæfingarstöðvar hér í bænum.
Sjálfsbjörg vill af alhug
þakka þessa rausnarlegu gjöf og
þann skilning og hlýhug, sem
að baki liggur. — Fullvíst er,
að margir eiga eftir að njóta
góðs af gjöfinni.
(Fréttatilkynning)
í þessu ritverki birtist Ólafur
sem fullmótaður jarðfræðingur,
þótt ekki hefði hann ástundað
mikið skólanám í þeirri grein.
Sannast það enn á honum, að
náttúran er bezti skólinn í
náttúruvísindum, ef hugurinn
er opinn, hugsunin frjó og vilj-
inn einbeittur til að nema. Á
þetta þó ekki sízt við um ís-
lenzka jarðfræði, enda hefur
landinu oft verið líkt við jarð-
fræðikennslubók.
Ólafur Jónsson.
Það er athyglisvert, að þótt
Ódáðahraun Ólafs sé nú aldar-
fjórðungs gamalt, hefur ekkert
rit birzt síðar um þetta svæði,
eða einstaka hluta þess, sem á
nokkurn hátt taki því fram, sem
þar er athugað. Ritverk Ólafs er
því enn í sínu fulla upprunalega
gildi, og mun svo verða enn
um langa framtíð. Ólafur er
ekki mikið gefinn fyrir kenn-
ingar, enda þótt hann víkist
ekki undan því, að kryfja nokkr
ar kenningar annarra jarðfræð-
inga til mergjar. Er það einkum
í sambandi við móbergið og upp
runa stapafjallanna svonefndu,
en þar fer Ólafur varlega að
hætti hins góða vísindamanns.
Að meginhluta er bókin land-
lýsing, lýsing og útskýring á
fjölda gamalla og nýrra eld-
stöðva, af óendanlegri fjöl-
breyttni. Ólafur gengur á flest
hin stærri stapafjöll, svo sem á
Bláfell og Herðubreið, og kemst
lað raun um að þau eru eldfjöll
að uppruna, enda finnast miklir
gígar í kollum þeirra flestra.
Enginn vísindamaður mun
héðan af kanna eða rita um
þetta svæði, nema kynna sér rit
Ólafs fyrst. Þannig verður
Ódáðah raun eitt hinna sígildu
rita íslenzkrar náttúrufræði,
En Ólafur lætur nú skammt
stórra högga á milli. Árið 1957
liggur fyrir annað álíka stórt
ritverk af hans hendi, Skriðu-
föll og snjóflóð, um 1150 bls.
í fyrra bindinu, Skriðuföll, hef-
ur Ólafur tekið fyrir áberandi
þátt í íslenzku landslagi og sögu
landsins, en það eru framhlaup
þau eða ruðningshólar, sem
víða á landinu fylla „hálfan dal
inn,“ og munu óvíða í heimin-
um vera meira áberandi en hér.
Engar teljandi rannsóknir
höfðu verið gerðar á þessum
fyrirbærum hérlendis, þegar
Ólafur hóf rannsókn þeirra eft-
ir að hafa „skrifað frá sér“
Ódáðahraun. Hann gengur að
rannsókn hlaupanna með sömu
elju. Fer víða um landið og
mælir, teiknar, ljósmyndar og
lýsir fjölmörgum þekktum og
óþekktum framhlaupum. Um
leið leggur hann grundvöllinn
að nýrri fræðigrein hér á landi,
sem kalla mætti almennt berg-
hlaupafræði. Jafnframt kannar
hann allar tiltækar, sögulegar
heimildir og skrifar upp lýsing
ar þeirra á skriðuföllum og
skaða af þeirra völdum. Það er
langur listi og víða hryggilegur,
en þeim mun undarlegra er það
hvað íslendingar hafa verið tóm
látir um rannsókn þessara fyrir
bæra. í öðru bindi ritsins er
fjallað um snjóflóð á svipaðan
hátt, en þar er auðvitað að
mestu byggt á sögulegum heim-
ildum.
Nú eru liðin þrettán ár, síðan
þetta síðasta stói'virki Ólafs leit
Ijós dagsins, en tólf ár voru á
milli hinna tveggja bóka. Því
mun margur ætla, að nú megi
fara að vænta þriðju þúsund
blaðsíðna bókarinnar frá hendi
Ólafs, ella sé honum eitthvað
farið að förlast.
Mér er það vel kunnugt, að
Ólafur hefur nú í mörg ár sökkt
sér niður í ýtarlegri rannsóknir
á framhlaupunum, og hefur í
smíðum ritverk, sem telja má
líklegt að verði tæmandi heim-
ild um öll meiri háttar fram-
hlaup á landi hér. Hefur hann
enda notið nokkurs styrks úr
Vísindasjóði til þessai-a athug-
ana.
Hvenær það verður útgefið,
eða hvort það fæst yfirleitt út-
gefið, er erfitt að segja um,
enda er nú Norðri dauður, og
útgáfa vísindalegra rita miklum
erfiðleikum bundin eins og
stendur. Við skulum þó vona
það bezta, og gaman væri ef
Akureyringar og aðrir Norð-
lendingar gætu á einhvern hátt
stuðlað að útkomu þessa rits.
Eins og fram kemur hér á
undan er Ólafur mikið tengdur
sögunni, ekki síður en náttúru-
vísindunum. Bæði stórrit hans
eru á öðrum þræði söguleg, og
raunar mikilvægt framlag til
sögulegrar könnunar. Það kem-
ur óvíða betur í Ijós, en í rit-
um Ólafs, hversu náttúra lands-
ins og saga þjóðarinnar eru sam
ofin. Náttúran hefur mótað ís-
lendingasöguna, meira en sögu
flestra annarra þjóða, og
kannske hefur hún komið að
einhverju leyti í staðinn fyrir
kónga og keisara hjá stórþjóð-
unum, jafnvel sjálfur danskur-
inn, sem þó gjarnan er skrifað-
ur fyrir öllu vondu, verður lítil-
fjörlegur hjá náttúru landsins.
Þetta virðist mörgum góðum
sagnamanninum hafa yfirsézt.
Það er þrekvirki Þorvalds Thor
oddsens, að hafa innleitt þenn-
an skilning, og sannað svo
órækilegt má teljast. Ólafur hef
ur hér fetað í fótspor sins mikla
fyrirrennara, og bætt við nokkr
um þeim sviðum, sem Þorvald-
ur lét ókönnuð.
Það hefur komið í hlut Akur
eyrarbæjar, að 'hafa jafnan inn-
an sinna vébanda nokkra af
hinum beztu náttúrufræðingum
landsins, sem unnið hafa af
dugnaði að rannsókn landsins
og látið eftir sig ritverk á
(Framhald af blaðsíðu 1)
þotuferðir á viku þegar flest
eru. Þrjá dagana verða morgun
ferðir; á mánudögum, miðviku-
dögum og föstudögum én að
auki verður yfir háannatímann
kvöldferð til Glasgow á mánu-
dagskvöldum og er brottför frá
Keflavík kl. 22.00. Allar framan
greindar ferðir verða flognar
með Boeing 727 þotu Flugfélags
ins, „Gullfaxa".
Færeyjaflugferðir verða frá
Reykjavík á miðvikudögum og
er þá flogið til Færeyja, Bei’gen
og Kaupmannahafnar. Frá
sömu stöðum til íslands eru
ferðir á þriðjudögum í apríl,
heimsmælikvarða. Flestir hafa
þessir menn verið tengdii' Gagn
fræðaskólanum gamla, sem síð-
an var breytt í Menntaskólann
á Akureyri. Ólafur hefur þó
aldrei verið tengdur þessum
skóla. Hans hlutverk var að
vinna fyrir aðra menningar-
stofnun, sem kannske var ekki
ómerkilegri á sinn hátt, en það
er Ræktunarfélag Norðurlands.
Því hafa kraftar Ólafs verið
helgaðir, og sjálfsagt má þakka
honum það fyrst og fremst, að
þetta félag er enn á lífi, og
starfar enn af fullum krafti,
þótt í endurnýjuðu formi sé.
Ólafur er Austlendingur,
fæddur á Freyshólum á Völl-
um, 23. marz 1895. Þótt það hafi
orðið örlög hans að starfa alla
ævi í öðrum landshluta, og
helga sig atvinnuvegum hans,
náttúru og sögu, þá er hann þó
austlenzkur í ríkum mæli, svo
SL. SUNNUDAG léku KA og
Völsungur í Norðurlandsriðli í
handknattleik og urðu úrslit
þessi: Mörk
3. fl. kv. Völsungur—KA 5:3
4. fl. k. KA—Völsungur 15:7
1. fl. kv. Völsungur—KA 13:5
3. fl. k. KA—Völsungur 17:9
2. fl. kv. Völsungur—KA 5:2
Að þessum leikjum loknum
eru úrslit ráðin í 4 flokkum í
Norðurlandsriðli, og fara úrslita
leikir í íslandsmótinu fram í
Laugardalshöllinni í Rvík 25. og
26. apríl n. k. — f 2. fl. karla
hefur Þór sigrað, í 3. og 4. fl.
karla KA og 1. fl. kvenna Völs-
ungur. Urslit eru enn óráðin í
2. og 3. fl. kvenna, en Völsung-
ur á eftir að leika við Dalvík-
- SMÁTT OG STÓRT
(Framhald af blaðsíðu 8).
ljúka verkinu, byggja lyftu upp
á fjallsbrún, koma upp veitinga
aðstöðu upp á Skalla. Við þurf-
um að koma því svo fyrir, að
ferðamenn vilji nema staðar
hér á Akureyri.
SKÍÐASNJÓR ALLT ÁRIÐ
Ef þessi aðstaða fæst má segja
að rekstraraðstaða í Hlíðarfjalli
sé komin og hægt að bjóða upp
á skíðasnjó og miðnætursól á
sama stað, og stunda fjallgöng-
ur og útilíf á margan hátt allt
árið. Við þurfum að lagfæra veg
inn svo liann verði fær ölliun
bílum vetur sumar vor og
liaust. Möguleikinn cr stærstur
í Hlíðarfjalli til að laða liér að
ferðamenn og stöðva þá hér í
Akurcyrarbæ, þess vegna verð-
ur hið opinbera að líta þennan
stað réttum augum og Ieggja í
þessar framkvæmdir nokkuð fé,
því ekki er hægt að ætlast til
að lítið bæjarfélag geti staðið
undir þeim kostnaði, sem þessu
er samfara.
maí, september og október en
yfir háannatímabilið, júní, júlí,
ágúst, verða ferðirnar til og frá
Færeyjum á miðvikudögum. Á
laugardögum verður flogið milli
Færeyja og Glasgow fram og
aftur. Svo sem komið hefur
fram í fréttum rekur Flugfélag
íslands flug milli Færeyja,
Noregs og Danmerkur í sam-
vinnu við Flogsamband í Fær-
eyjum og SAS. Á þessum flug-
leiðum verða flognar 10 flug-
ferðir vikulega yfir háannatím-
ann. Allar flugferðir um Fær-
eyjar eru flognar með Fokker
Friendship flugvélum.
(Fréttatilkynning)
austlenzkur, að hann hefur hald
ið sínu austlenzka tungutaki
allt fram á þennan dag, og það
þrátt fyrir allan áróðurinn fyrir
því, meðal hinna svokölluðu
menntamanna, að austfirzkan
sé ljót mállýzka og eigi engan
rétt á sér. Sem betur fer eru
menn nú byrjaðir að líta öðrum
aukum á mállýzkurnar, en í
fyrri daga var gert. Hér sem á
öðrum sviðum hefur Ólafur séð
lengra fram, en hinir skamm-
sýnu menningarpostular. Þökk
sé honum fyrir það.
Það er mikilí heiður fyrir bæ
inn Akureyri, að telja slíkan
mann sem Ólaf Jónsson, borg-
ara sinn. Það er komið mál til
að hann fari að gera sér þetta
Ijóst, og sýni þessum borgara
einhvern þakklætisvott. Bær-
inn mun vaxa af slíku þótt
Ólafi sé það hégómamál.
Helgi Hallgrímsson.
inga í 3. fl. kvenna og verður
það úrslitaleikur í þeim flokki.
Þá á Völsungur eftir að leika
við Þór og Dalvíkinga í 2. fl.
kvenna og við Þór í 3. og 4. fl.
karla. Fara þeir leikir fram
sunnudaginn 12. apríl n. k.
í 2. deild karla er allt útlit
fyrir sigur KA, en ÍR er örugg-
ur sigurvegari syðra. □
- Dvöl erlendra -
(Framhald af blaðsíðu 8).
að fara hægt í sakirnar í byrj-
un. Nú þykir hins vegar sýnt
að ef vel tekst til geti þessi þjón
usta orðið landsmönnum drjúg
tekjulind og hefur Flugfélag ís-
lands nú í hyggju að komast að
samningum við fleiri bændur,
sem vilji taka erlenda ferða-
menn til dvalar um lengri eða
skemmri tíma.
Af óviðráðanlegum ástæðum
var ekki hægt að koma út sölu-
bæklingi um liegu sumarbú-
staða fyrir ferðamannatímabilið
sem nú fer í hönd, en unnið er
að því að sá bæklingur verði
fullgerður næsta haust og verði
þá dreift til ferðaskrifstofa.
Flugfélag íslands beinir því til
sumarbústaðaeigenda, sem
hefðu áhuga fyrir að leigja bú-
staði ■ sína yfir lengri eða
skemmri tíma að sumrinu til,
að þeir hafi samband við Far-
skrárdeild félagsins sem veitir
allar nánari upplýsingar uni
leiguskilmála.
(Fréttatilkynning)
- Sjálfstæðismenn þvo
(Framhald af blaðsíðu 1)
á að gera.
í raun og veru heftir þfeð ekki
komið fyrir nema einu sinni, að
Slippstöðin h.f. á Akúreyri væri
þannig vanvirt að um muni.
En það var þegar Atvinnúmála-
nefnd ríkisins undir forsæti
Bjama Benediktssonarj taldi
fyrirtækið ekki viðtalshæft' eða
lánbeiðni þess svaraverð, er leit
að var eftir stuðningi nefndar-
innar fyrir tveim eða þrem
misserum. En þrátt fyrir þetta
ber ekki að vanþakka eða van-
meta góðan stuðning margrai
Sjálfstæðismanna freniur en
annarra manna við hið unga og
myndarlega fyrirtæki, Slipp-
stöðina li.f. á Akureyri, sem
vissulega er einn mesti vaxtar-
broddur atvinnulífsins í bæn-
um. Þennan vaxtarbrodd þurfa
allir að vcrnda og styðja, þótt*
svo að einhver finni hvöt lijá
sér til að skyrpa á ímyndaða
óvini og þvo liendur sínar. □
- SUMARÁÆTLUN FLUGFÉLAGS ÍSLANÐS
Norðurlandsriðill í liandknattleik:
Örslit kunn i fjórum flokkum