Dagur - 10.06.1970, Blaðsíða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Sínaar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaöur:
ERLINGUR DAVÍÐSSaN
AugJýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar hí.
VIÐ EYJAFJÖRÐ
SVEITIRNAR við Eyjafjörð eru
einar hinar fegurstu á landi hér, um-
luktar f jallahringnum, er oft speglar
sig í lognsléttum firðinum. Náttúran
hefur verið okkur gjöful og fólkið,
sem býr í þessu héraði, hefur verið
dugmikið félagshyggjufólk og því
hefur auðnazt að skila landinu betra
til eftirkomendanna. Fyrirrennarar
okkar kynslóðar mótuðu byggð og
lífssögu á liugvitsamlegan hátt. Þeir
byggðu kaupstað við góða höfn,
skipulögðu sveitabyggðir og kaup-
tún, svo allt er ein samræmd heild.
Hagsmunir og lifnaðarhættir eru
tengdir órjúfandi böndum í þessaii
lieildarmynd, og þessa mynd má
ekki rjúfa eða raska lrlutföllum
hennar. Engin eyðingar- eða sundr-
ungaröfl mega skemma hana eða
setja á hana bletti, og það er okkar
hlutverk að varðveita hana og ráða-
menn okkar og þeir, sem fonstu hafa
í framtíðinni, þurfa að gera sér ljóst,
hvers við njótum af því, sem áunnizt
hefur, áður en grundvellinum er
raskað. Mótun og uppbygging kom-
andi ára miðist við það, að falla inn
í þá heild, sem nú þegar er fyrir
hendi og fært hefur okkur lífsham-
ingju. Hér er auðvitað ekki við það
átt, að landbúnaður, sjávarútvegur
eða iðnaður eigi að standa í stað, og
ekki heldur það, að nýjar greinar
atvinnulífsins séu óvelkomnar. Held-
ur er hér átt við, að allt þetta sam-
ræmist og þjóni Iieildinni.
Verkefnin, sem við blasa og frain-
undan eru, eru mikil og rás hvers-
konar þróunar er ör um þessar
mundir, svo naumast verður spáð
langt fram í tímann í verklegum eða
tæknilegum framförum. Nú hugsa
menn ekki í áratugum eða öldum
heldur í árum eða jafnvel enn
skemmri tíma og því er nú liættara
við mistökum en áður. Við erum
stöðugt undir ágjöf og jafnvel hol-
skeflum þeirra lrafsjóa, er yfir heim-
inn ganga á óteljandi sviðum. Og
við munum í næstu framtíð verða
fyrir sterkum álirifum af f jölda ferða
manna. En í öllu þessu ölduróti
þmfum við að eiga þá fótfestu i
menningararfleiíð okkar, sem dugar
okkur til að takast á við vandamál
komandi tíma og vaxa af þeim.
Takist það, verður þetta fagra liérað
og byggðir þess allar þess umkomnar
að veita niðjum okkar bjarta fram-
tíð um ókomin ár. □
Lappar lifa í sátf og samiyndi og eru náftúrubörn
Viðtal við ungan, írskan menntamann, er dvald-
ist árlangt meðal þessarar sérstæðu þjóðar
VÍÐA liggja leiðir manna á síð-
ustu tímum greiðra samgangna.
Norðurálfubúar gera víðreist til
sólarlanda, en aðrir leita ævin-
týranna í norðri.
Við bústörf á Grund í Eyja-
firði hjá Gísla bónda Björns-
syni og Aðalsteinu konu hans,
dvelur nú írskur maður,.ungur
og vel á sig kominn, og lærir is-
lenzku með búverkum. Erlendir
rnenn eru raunar ekki sjald-
gæfir við slík störf hér á landi,
en flestir koma þeir hingað til
að vinna sér inn peninga, auk
þess, sem fjarlæg lönd freista
— og ísland er langt frá öðrum
löndum —. En írski maðurinn á
Grund er málvísindamaður,
lektor við Uppsalaháskóla, en
ráðinn næsta vetur háskólakenn
ari í Gohvay á Vestur-írlandi,
og hann þurfti einmitt nú í vor-
önnunum að skreppa þangað til
skrafs og ráðagerða um ráðn-
inguna, en háskólinn greiddi
ferðakostnaðinn.
Dagur ræddi um stund við
þennan menntamann frá „Eyj-
unni grænu“ í fyrradag, er hann
skrapp í bæinn. Hann heitir
Séamas Ó. Catháin, ættaður frá
hinu órólega Norður-írlandi,
talar mörg tungumál og þeirra
á meðal lappnesku, er fáir af
öðrum þjóðflokkum kunna, og
hefur dvalið árlangt meðal
Lappa, kynnzt lifnaðarháttum
þeirra og lífsvenjum, um leið og
hann leitaði sjálfur ævintýr-
anna og nam tunguna, sem
er ólík öllum öðrum. Og um
ævintýri sín þar hefur hann
skrifað bók á írsku. Síðan hélt
hann til lands hinna fornfrægu
sagna og sinnir hverskonar bú-
verkum með sveitafólkinu á
Grund, hinum fræga sögustað.
Hvar dvaldir þú einkuni á
meðan þú lærðir mál Lappa?
í Austur-Finnmörk, þar sem
heitir Nesseby. En Lapparnir,
búa í norðurhéi-uðum Noregs og
munu þar vera um 25 þúsundir,
einnig í Svíþjóð, norðanvei-ðri,
Finnlandi og Rússlandi. En sam
tals eru þeir nú 35 þúsund í þess
um löndum og fer mjög fjölg-
andi hin síðustu ár. Lappi segist
vera Same en ekki Lappi, telur
Lappa-orðið gamalt skammar-
yrði frá öðrum þjóðum komið.
Og svæðið, sem þeir byggja?
Lapparnir búa á víðáttumiklu
s\fæði, allt frá Hvítahafsströnd
til Norður-Þrændalaga. Og á
sumum stöðum búa þeir langt
inn í landi, þótt flestir haldi sig
norðarlega.
Fortíð þeirra?
Margt hefur verið um þá rætt
og ritað, en margt er enn óljóst.
Þó er talið víst, að svo sem einni
öld eftir Kristsburð, hafi þeir
búið all fjölmennir í Finnlandi.
En þegar Finnar komu, höríuðu
þeii’ norðiu' á bóginn. Þeir vilja
ekki berjast og hafa aldrei vilj-
að, svo friðsamir eru þeir. Og
þeir urðu að víkja um set bæði
í Noregi, Svíþjóð og Rússlandi.
Og þeir imðu að þola hið mesta
óréttlaeti af herraþjóðunum,
þurftu t. d. samtímis að gjalda
íjórum þjóðhöfðingjum skatt.
Norðmenn hröktu Lappana
noi’ður að hafi og þá tóku þeir
að saekja sjóinn og um skeið
urðu þeir þekkth' sjómenn og
ágætir bátasmiðir og Norðmenn
keyptu af þeim báta í stórum
stíl. Þá fluttu Lappamir sig til
efth’ árstíðum, sóttu sjó, veiddu
landdýr, sem mikikð var af og
etunduðu einnig kvikfjárrækt,
einkum eauðfjárrækt, eins og
þeir gera enn í dag. En sáðar
þrengdu Norðmenn enn að þeim
og settust sjálfir að þai', en þá
fluttu Lapparnir sig inn til lands
ins og tóku upp hreindýrarækt
og sem kreinhirðar og hrein-
bændur eru þeir þekktir um
allan hekn. Lapparnir eru ekki
sjálfstæð þjóð, en lúta stjórn
þeirra landa, sem þeir búa í og
óður voru nefnd, og gjalda því
ríki einu skattinn, sem aðrir
borgarar við komandi landa.
Hve margir Lappar lifa á
lireindýrarækt nú?
Um 1500 manns, að því er tal-
ið er. Og margir eiga stórar
hjarðh’ enginn veit það kannski
nákvæmlega. Sjálfir segja þeir
lítið eða ekkert um það þótt þeir
séu að því spurðir. En víst er,
að margir þeirra eru ríkir. Og
það veit heldur enginn hve rík-
Séamas Ó. Catháin lektor.
ir þeir eru, því það segja þeir
ekki heldur. Þar sem ég bjó,
átti fjölskyldan ágætt hús með
sjónvarpi, síma, útvarpi, kæli-
skáp, heimilisbíl og flest það,
sem talið er til ytri lífsins gseða.
Og hreindýrin gefa margs-
konar afurðir?
Já, í fyrsta lagi er það kjöt-
ið, mjólkin og skinnin, sem allt
er í sérstökum gæðaflokki. Ur
foeinum og hornum eru smíðaðir
skarígripir. Ennfremur voru
hreinarnir notaðir til dráttar og
eru það dálítið ennþá þótt vél-
sleðarnir hafi nú tekið við
miklu af því starfi.
Komstu í kynni við hreindýr?
Ofurlítið. Ég man t. d. eftir
því skömmu eftir áramótin, að
þá var smalað í rétt, tvö eða
þrjú þúsund dýrum. Það var
ógnar kuldi, um 30 stiga frost
og hvassviðri. Ég var þá nærri
dauður úr kulda. Dýi'in i’ákust
mjög illa f réttina. Á endanum
hafðist það þó. Þá var farið að
slátra. Hver bóndi á sitt mark,
eins og eauSfjái’bændur hér. Ég
stóð fyrst utan við og horfði á.
Hreindýrin hlupu í hring út við
grindurnar, fóru hratt og tróðu
til bana suma kálfana frá sumr-
inu. ÞaS virtist ekkert geta
stöðvað þau. Hugsa sér slík
hlaup í þi'jár til fjórar klukku-
stundir án þess nokkru sinni að
nema staðar. Bændur stóðu í
miðri réttinni, þekktu mörkin
og snöruðu þau dýr í slönguvað,
sem þeir vildu lóga. Þeir voru
glöggir að finna réttu dýrin og
fimh' að kasta vaðnum.
Þá kom byssan til skjalanna?
Nei, heldur boginn og bitur-
legur hnífur, sem stungið er
milli hornanna og mistekst ekki
hjá vönum mönnum. Blóðið er
notað til slátur.gerðar, kjötið,
sem ekki þarí að nota heima,
eelt við góðu verði, því hrein-
dýrakjöt er eftirsóttur matur og
beinin eru brotin til mergjar.
Hvít skinn eru bezt og verð-
mætust, næst koma þau svörtu
en hin algengustu eru brúnleit.
Kuldaskór úr þessum skinnum
eru hreinasta afbragð. Maður
þolir allan kulda í þeim. Á tánni
var hafður krókur og er enn og
er það til þæginda þegar gengið
er á skíðum. En í skónum er
höfð sérstök plöntutegund, sem
er mjög hlý. Þar gengið með
gras í skónum.
Hvernig eru Lapparnir í út-
liti og kynningu?
Þeh eru, eins og sjá má á
myndum af þeim, fremur smá-
vaxnir flestir, dökkhærðir og
brúneygðir, rólyndir og óáreitn
ir, þeir eru góðir menn. Ég sá
aldrei hnefa á lofti þetta ár, sem
ég dvaldist meðal þeirra. Þeir
eru ákaflega barngóðir, vilja lifa
í sátt og samlyndi við guð og
menn og við náttúruna um-
hverfis. Þeir eru ekki alltaf að
líta á klukkuna. Já, þeir týna
jafnvel dögum eða kæra sig
-ekkert um að vita um þá. SjáK-
an henti það mig að týna þrem-
ur dögum, og slíkt hefur aldrei
hent mig, hvorki fyrr eða síðar.
Á sumrin, bjartar nætur þegar
miðnætursólin skartar eins og
hér á íslandi, sofa Lapparnir
lítið. Þeir segjast ekki nenna að
sofa í björtu og svo vaka þeir
og vinna. En þeir bæta sér það
svo sannarlega upp á löngum
vetrarmánuðum, því þá geta
þeir sofið mikið og veita sér
það. Já, og svo má ekki gleyma
klæðnaðinum. Þeir ganga á há-
tíðum í litsterkum klæðum og
'hefur hvert hérað eða land-
svæði sinn sérstaka búning,
hvað litina snertir. Þessi hátíða-
búningur er mjög fallegur og
vel gerður.
Lappi, hreindýr, Iiundur og
auðn að baki er einskonar tákn-
mynd?
Já, en þetta er aðeins mynd
að þeim litla hluta Lappa, sem
lifa hjarðlifi og reika um með
hjarðir sínar, en engu að síður
mjög sérstæð og bæði mynda-
smiðir og ýmsir höfundar þurfa
auðvitað að segja mest frá því,
sem frábrugðnast er þjóðlífi
annarra. Ég gæti einnig sýnt
myndir og sagt frá hávöxnum,
Ijóshærðum og bláeygum Löpp-
um, því þeir eru vissulega til.
Ég þekki einn sem er tveir
metrar á hæð og er Ijós á hár.
Lappar eru „einskonar þjóð-
saga“ í vitund okkar?
Þeir eru það líka í Noregi og
Svíþjóð og það hefur undrað
mig mikið meira. Lítil sag'a sýn-
ir þetta vel. Stórvaxinn og
myndai'legur Lappi kom einu
sinni í smábæ norðarlega í
Noregi, og var hann að koma
beint úr stríðinu (í Austurlönd-
um næi') og var í hermanna-
búningi. Gömul kona spurði
hann hvort hann væri hermað-
ur. Maðurinn játti því. Konan
spurði hve margra þjóða menn
hefðu verið þar. Hermaðurinn
taldi upp margar þjóðii' og bætti
því við, að þar hefði meira að
segja Lappi verið í sveit Norð-
manna. Þá sagði sú gamla:
Hvernig var farið að því að
veiða Lappa til að senda i her-
inn! Svona lítið vissi konan um
Lappa og fleiri eru svipaðir,
sem betur ættu að vita. Lappar
eru svo sannarlega þjóðsag'a í
hugurn fjölda fólks í löndunum,
sem þeir þó byggja.
Eru stúlktirnar fallegar?
Margar þeirra eru mjög falleg
ar á sinn hátt og aðlaðandi. Þær
eru náttúrubörn, ekki síður en
karlmennirnir, una einveru en
skemmta sér vel þegar mann-
fagnaður er, eru þá skrautbún-
ar og sumar hreint augnayndi.
Drekka karlarnir brennivín?
Þar sem ég var, var um 400
km. leið til næstu áfengisbúðar.
Það er löng leið á vetrum og
seinfarin. Menn taka því það til
bragðs. að brugga sitt vín, þótt
það sé raunar óleyfilegt. Og þeir
drekka sitt brugg með beztu lyst
þegar þeir gera sér dagamun.
En það raskar lítt ró þeirra.
Góður drykkur?
Ekki get ég nú borið honum
vel söguna, í fyrsta lagi er hann
rammur og í öðru lagi stundum
svo sterkur, að hann getur drep
ið mann. Ég lenti einu sinni í
því ævintýri, sem oftar að vera
í dálitlum mannfagnaði. Mér
var auðvitað boðið í staupinu.
Ég komst ekki hjá að þiggja öi'-
lítið í glas og drakk það. En
síðan man ég ekkert hvað gerð-
ist. Ég frétti það daginn eftir, að
ég hefði ætt út og lagst í skafl
en verið borinn inn í rúm. Ég
lá daginn eftir og heldur illa
haldinn, hafði óþolandi verki í
maga. Mér vai' ráðlag að leita
til gamals manns. Ég fór þangað
þegar ég var orðinn rólfær og
sagði hoonum farir mínar ekki
sléttar og bað um lækningu. Ég
gerði þetta sumpart af því, að
ég hafði heyr.t mikið um þennan
mann talað og hann sagður geta
læknað marga sjúkdóma, þótt
ólærður væi'i.
Og þú heimsóttir hann?
Já, hann átti heima í litlu
húsi með tveim herbergjum.
Það var eldhús og svo annað
herbergi. Þar var jafnan gest-
kvæmt. Hann leiddi mig inn í
herbergið og horfði á mig á
meðan ég sagði frá. Hann spurði
hver hefði gefið mér áfengið.
Ég sagði honum það. Hann
hristi höfuðið. Síðan tók hann
að bæra varirnar og þylja eitt-
hvað. Ég heyrði ekki orðaskil
og hann lagði hönd sína á mag-
ann á mér. Síðan helti hann
vatni í glas, horíði á vatnið um
stund en síðan á mig. Sagði'
hann mér svo að drekka vatnið
og þá myndi mér batna. Þetta
varð. Þessi maður er bænheitur
í meira lagi og læknar í Jesú
nafni. Fer mikið orð af honum,
og fullyrt að hann geri krafta-
verk. Ýmsir sögðu mér reynslu
sína af þessum ágæta manni og
varð ég að trúa því, sem vinir
mínir sögðu mér, auk þess sem
mér sjálfum hvarf magaverkur-
inn undir höndum hans. En
hvað bruggarinn lét í áfengið,
er mér hulin ráðgáta og enn-
fremur það, að aðrir og þeir
sem meira drukku, skyldu þola
þetta. Einn mann þekkti ég, sem
gerði ekki annað en að brugga
og hafði náð töluvert langt í iðn
sinni og var stoltur af að geta
sagt til um styrkleikann í hverri
flösku. En hinar miklu vega-
lengdir eru dálítil afsökun fyrir
heimabruggi.
Lappar eru taldir veiðimenn
góðir?
Þeir eru það, eins og öll
náttúrubörn. Lax og silung
veiða þeir í net og gildrur, oft
mikið. Þau eru mörg veiðivötn-i.
in norður frá og Lapparnir
þekkja þau eins og fingurnar á
sér og veiða og veiða. En aðrir
veiða einkum á stöng. Það eru
'hinir ríku, margir komnir urn
langan veg til að veiða. Tanaáin
er laxauðug mjög og hún er
landamerkjaá milli Finnlands
og Noregs. Lappar búa beggja
megin átinnar. í Inari er sam-
nefnt vatn og þar er alþjóðleg
flughöfn. í vatninu er geddu-
veiði stunduð af kappi.
Eiga Lappar gamlar bók-
menntir?
Nei, en þeir gefa nú út folöð
á eigin máli. Lappar kunna mik:
ið af gömlum munnmælasögum,’
t. d. bæði frá Noregi og Sviþjóð,'
en þar hafa þessar. sömu sögur
horfið í gleymsku. Og Lappar
eiga sín þjóðlög, Juoika, og
(Framhald á blaðsíðu 7)
Heildarvörusala Kaupfélags Eyfirðinga .. .
Lýður Jónsson tekur hér við verðlaunum sínum úr hendi Ásgeirs Magnússonar.
Um Sillurbíl Samvinnufrygginga 1970
í FJÖLMENNU samsæti, sem
haldið var að loknum aðalfund-
um Samvinnutrygginga og Ánd
vöku í félagsheimilinu Hvóli á
Hvolsvelli 8. maí, fór fram af-
hending SILFURBÍLS Sám-
vinnutrygginga 1970, en hann
er árleg' viðurkenning félagsins
fyrir framlag til aukins úm-
ferðaröryggis i landinu.
Ásgeir Magnússon, fram-
kvæmdastjóri, formaður nefnd-
ar þeirrar, sem annast úthlukm
þessara verðlauna, gerði grein
fyrir henni, en viðurkenninguna
hlaut að þessu sinni Lýður Jons
soon, fyrrum yfirvegaverkstjóri
á Vestfjörðum.
í greinargerð fýrir úthlutún-
inni segir m. a.:
„Lýður hóf vegaverkstjóm í
Vestur-ísafjarðarsýslu þegar
árið 1926, þá innan við þrítugt,
en vai' settur yfirverkstjóri á
öllum VteStfjörðum 1947, og síð-
ten skipaður í þetta embætti,
sem hanri svo hélt til ársins
1966, erhann hætti fyrir aldurs
sakir á 70. áldursári. Hafði hann
þannig sem verkstjóri unnið að
vegagerð í samfellt 40 ár, og þar
af um helming þess tíma sem
yfirverkstjóri.
Fyrir utan það að vera svo
lengi dugmikill og áhugasamur
vegagerðarmaður frá almennu
sjónarmiði um ýmis torfærustu
og erfiðustu vegarstæði lands-
ins, er það einkum eitt, sem
sker sig úr oog mun halda nafni
Lýðs Jónssonar á lofti í vega-
gerðarsögu Vestfjarða og lands-
ins í heild um langa framtið:
Framtak hans og efalaust for-
ystuhlutverk í því að taka fyrst
ur nianna upp tvískiptingu þjóð
vega á blindbeygjum og blintl-
hæðum.
Hófst þetta verk sumarið
1954 á veginum milli Haukadals
og Meðaldals í Dýrafirði. Segir
sig sjálft hvert öryggi fólki og
farartækjum er búið með svo
einstæðu framtaki, og þarf ekki
að rökstyðja það.“ Q
Nátfúrurannsóknaslöð rís hér við
F ■ /■.. iifi
Eyjafjoroinn
Á VÍKURBAKKA á Árskógs-
strönd er nú að rísa á fót ný-
stárleg stofnun, sem kallast
Rannsóknastöðin Katla. Henni
er ætlað að veita vísindamönn-
um aðstöðu til ýmiss konar at-
hugana á náttúrunni umhveríis,
bæði á sjó og landi. Menningar-
sjóður Kaupfélags Eyfirðinga og
Lionsklúbbur Dalvíkur hafa
- Bjarni Einarsson endurkjörinn bæjarstjóri
(Framhald af blaðsíðu 1)
trúar Franisóknarflokksjns
lögðu áberzlu á og fyrr greinir.
Hins vegar gerðu þeir Ingólfur
og Þorvaldur með sér bandalag
sín í milli, um kosningar í nefnd
ir og stóðu saman í einu og öllu
í þessum viðræðum, sem gengu
erfiðjega, m. a. vegna fjarveru
Ingólfs Árnasonar, er setti eug-
an í sinn stað.
Á mcðan á þessu stóð bárust
bæjarfulltrúum Framsóknar-
floliksins tilmæb frá SjálfstæðiS
mönnum um viðræður. Fóru
þær fram og leiddu til þessarar
niðurstöðu: Báðir aðilar lýstu
því yfir, að þeir styddu kjör
bæjarstjórans, Bjarna Einárs-
sonar, og stæðu saman að kjöri
förseta, eins ög áður er lýst.
Einnig iystu þeir því yíir,p að
þéir myndu vinna að því að
hraða áætlunargerð fjTrir Akur-
eyri, en að þcssari áætlunargerð!
er unnið í fimm manna nefnd
kosinni af bæjarstjóra. Gert er
ráð fyrir, að við gerð og fram-
kvæmd þeirrar áætlunar náist
víðtækt samstarf í bæjarstjórn.
Til þess að tryggja þetta víð-
tæka samstarf er flokkum, sem
ekki eiga aðild að framkvæmda
áætlunamefnd, gefinn kostur á
að fylgjast með störfum nefndar
innar við áfangaskipti. En í
fimm manna nefndum eiga tvcié
af þremur litlu flokkunum ekki
kost á að ilnefna fulltrúa.
Þótt margir hafi búizt við, a8
álíka grundvöllur og hér um
ræðir, næðist með samstarfi
vinstri flokkanna, og þótt Al-
þýðuflokkur og Hannibalistar
bregðist nú vonum kjósenda
sinna, er þess fastlega vænzt,
að fulltrúar þeirra í bæjarstjóni
taki fljótt upp málefnalega og
ábyrga afstöðu þar og í nefnd-
m En Framsóknarmenn hafa
tryggt þeim opna aðstöðu tií
þess.
Af framanskráðu er ljóst, að
samkomulagið á fyrsta fimdi
bæjarstjómar er byggt á sama
grunni og samkomulag Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins 1966. Eina breytingin
er sú, að þá var Bragi Sigurjóns
son kjörinn forseti en Alþýðu-
flokkurinn studdi kjör Bjama
Einarssonar. Nú er Jón G. Sól-
nes kjörinn forseti en Sjálf-
stæðismenn styðja kjör sama
bæjarstjóra með Framsóknar-
mönnum. Svonefndur „nýr
ábyrgur meirihluti“, sem Sjálf-
stæðismenn og Alþýðuflokks-
menn töluðu svo mjög um fyrir
kosningar, virðist ekki lengur á
dagskrá. □
veitt styrki til uppbyggingar
stöðvarinnar, og sótt hefur ver-
ið um rekstrarfé til sveitarfélaga
í Eyjafirði.
Félagar í Kiwanisklúbb Akur
eyrar vinna nú hvern sunnudag
við innréttingar á rannsóknar-
stofu í húsi stöðvarinnai', í sjálf
boðavinnu. Ýmsir einstakling-
ar og félög hafa einnig stutt
þessa stofnun, eða lofað stuðn-
ingi við hana, en fleiri þyrftu
að bætast í þann hóp.
Þetta er fyrsta stofnun sinnar
tegundar í landinu, og er gott
til þess að vita, að Eyfirðingar
hafa sameinazt um að byggja
hana upp.
Stöðin verður formlega tekin
í notkun í byrjun næsta mán-
(Framhald af blaðsíðu 1).
Formaður félagsins, Brynjólf-
ur Sveinsson, menntaskólakenn
ari, flutti skýrslu stjórnarinnar
fyrir liðið ár. Verklegum fram-
kvæmdum og fjárfestingum
hafði verið í hóf stillt svo sem
framast var unnt, en stærstu
einstöku fjárfestingarnar voru
breytingar á verzlunarhúsnæði
félagsins á Dalvík og véla- og
tækjakaup til Mjólkursamlags-
ins.
Kaupfélagsstjórinn, Jakob
Frímannsson, las reikninga fé-
ligsins fyrir árið 1969 og skýrði
ýtarlega frá rekstri þess. Heild-
ar vörusala félagsins og fyrir-
tækja þess á innlendum og er-J
lendum vörum, þegar með eru
taldar útflutningsvörur, verk-
smiðjuframleiðsla og sala þjón-
ustufyrirtækja, jókst um 28.3%
úr 1.116.9 milljónum í 1.433
milljónir. Vörusala verzlunar-
deilda félagsins var hins vegar
468 milljónir og hafði. aukizt um
28.7% frá árinu áður. Heildar
afskriftir og aukning eigin sjóða
félagsins námu á árinu 23.5
milljónum króna og rékstrar-
afgangur á ágóðareikningi varð
8.8 milljónir. Fjármunamyndun
ársins varð því 32.3 milljónir
króna.
Aðalfundurinn ákvað að
greiða megin hluta rekstrar-
afgangsins sem arð í stofnsjóðs-
reikninga félagsmannanna. í
Menningarsjóð félagsins; var
samþykkt að leggja kr. 500.000,
auk þess sem Menningarsjóður-
inn fær rekstrarafgang Éfna-
gerðarinnar Flóru, sem nam kr.
189.000. Ennfremur samþykkti
fundurinn einróma, að veita í
minningu Bernharðs heitins
Stefánssonai', fyrrv. alþingis-
manns, kr. 100.000 til Búnaðar-
sambands Eyjafjarðar til útgáfu
byggðasögu héraðsins,' svo og
kr. 100.000 til Karlakórsins
Geysis í minningu Ingimundar
heitins Árnasonar, fýrrverandi
fulltrúa kaupfélagsstjóra, en
hann var stofnandi G.eysis og
söngstjóri hans um áratuga
skeið.
1 stjórn félagsins til þriggja
ára voru endurkjörnir Jón Jóns
son, kennari, Dalvík og Sigurð-
ur O. Björnsson, prentsmiðju-
stjóri, Akureyri. Endurskoðandi
til tveggja ára var endurkjör-
inn Guðmundur Eiðsson, bóndi
Þúfnavöllum og varaendurskoð
andi Ármann Dalmannsson,
fyrrv. skógarvörður, Akureyri.
í stjórn Menningarsjóðs KEA
var kjörinn til eins árs Kristján
Einarsson frá Djúpalæk í stao
Bernharðs heitins Stefánssonar.
Ennfremur var endui'kjörinn {
stjórn Menningarsjóðsins tiL
þriggja ára Jóhannes Oli Sæ-
mundsson, fyrrv. námsstjóri.
Varamenn i stjórn Menningar-
sjóðsins voru endurkjörnir til
tveggja ára Hjörtur E. Þórarins
son, bóndi og Hólmfríður Jóns-
dóttir, kennari. Þá voru kjörnir
15 fulltrúar á aðalfund Sam-
bands ísl. samvinnufélaga.
Fastráðið starísfólk í árslok
1969 var 510 manns.
(Fréttatilkynning)
- Sjómannadagsliátíð
(Framhald af blaðsíðu 8).
þriðji Hafsteinn Sæmundssoi
með 33 stig.
Kl. 16.30 hélt svo skemmtun-
in áfram í félagsheimilin .
Tjarnarborg. Þar skemmtu þei:
Jóhann Konráðsson og Kristim ,
Þorsteinsson með tvísöng vif'
mikla hrifningu áheyrend; ,
Undirleik annaðist Áskell Jóns •
son. Þá las Kristinn P. Jóhann i
son skólastjóri kvæði. Að lok ■
um fór fram verðlaunaafhend ■
ing. Kl. 6 hófst svo knattspyrn; ,
sjómanna og landkrabba o;:
sigruðu þeii' síðarnefndu efti :
framlengdan leik.
Um kvöldið var dansað
Tjarnarborg af miklu fjöri t
kl. 2 um nóttina. Húnar lék i
fyrir dansinum. B. !• ,
- Atvinnulíf í dróma. ■«
(Framhald af blaðsíðu 8).
börnin önnuðust að öilu ley-i.
undir leiðsögn kennara. Auk:
þess var ársskemmtun skólanrs
að venju, í félagi við Gagnfræð;
skólann. Sunnudaginn 3. m; í
hafði skólinn sýningu á hand; ■
vinnu, vinnúbókum, skrift of'
annarri vinnu nemenda og vae
sýning þessi mjög vel sótt. B. S,
Nokkur fróðleikur um þvottaefni
aðar.
□
1. Þvottaefni eru aðallega af
tveimur gerðum. Annars vegar
þvottaefni, sem eru að mestu
leyti gerð úr náttúrulegum efn-
Japanir hafa hækkað um 12 sm
á 15 árum
TIL eru margar aðferðir til að
mæla framfarir í tilteknu landi
— hlutfallsleg aukning brúttó-
þjóðaríramleiðslu, fjölgun bíla,
talsírria og sjónvarpsviðtækja á
hverja 100.000 íbúa o. s. frv. I
aprílhefti málgagns Alþjóðaheil
brigðismálastofnunarinnar
(WOH), „World Health", sem
er helgað Japan, er fjallað um
læknisfi'æðilegar og félagslegar
framfarir í landinu, og koma
þar m. a. fram eftirtalin atriði:
Á 15 árum hefur meðalhæð
15 ára unglinga í Japan aukizt
um 12 sentimetra og meðalþungi
þeirra um 9 kílógrömm.
Japan er eina Asíulandið sem
hefur útrýmt sóttkvíunarsjúk-
dómum eins og t. d. drepsótt,
taugaveiki og bólusótt. Fjöldi
mýraköldutilfella er kominn
niðui' í lágmai'k.
Ásókkn berkla, sem á árun-
um eftir seinni heimsstyrjöld
ollu mannsláti í Japan fjórðu
hverja mínútu, hefur minnkað
að því marki, að á þessu sviði
stenzt landið samjöfnuð við
þróuðustu lönd heims.
Jafnvel sjáKsmorð og gróf
ofbeldisafbrot eru í rénum.
En það eru ekki eintómir
ljósir fletir í myndinni af Japan
samtíðarinnar. Magakrabbi er
nú algengasti sjúkdómurinn og
veldur dauða flestra Japana á
aldrinum 35—54 ára. Þetta er
skýrt á þann veg, að Japanir
salti mat sinn óhóflega. Japanir
eru sennilega mestu saltneyt-
endur í víðri veröld.
Borgir Japans með mengað
loft og gífurlega mannmergð
geta gefið mörgum löndum hug
mynd um, hvemig þeirra eigin
framtið kynni að verða. Að lesa
um Japan er eins og að lesa
dagblað morgundagsins, segii' í
„World Health“. □
um, eins og fituefnum (tólk),
natríumlút o. s. frv., og hini
vegar þvottaefni, sem eru acl
meginliluta gerð úr tilbúnur1 2 3 4 5.
efnum, eins og fosfórsambönc ■
um, bórsamböndum o. fl. o
kalla má sýnþetísk eða tilbú’-s
þvottaefni.
2. Sýnþetísku þvoítaefnin i'm. .
halda ýmis efni, sem eyðar ‘i
seint við náttúrulegar aóstæðu .,
og hafa því tilhneígingu til a-i
safnast fyrir í vötnum og sj; ,
sem skólpið er leitt i, auk þet i
sem þau geta valdið Leinum
eitrunum í vatninu.
3. Sýnþetísk þvottaefni æi.i
því að nota sem minnst, einl . =>
um þar sem skólp fei' í íæ.ki, á s
stöðuvötn eða þrónga íirði.
4. Hin svokölluðu lágfreybA
andi þvottaefni eru flesi
sínþetísk.
5. Samkvæmt athugun, sem,
Neytendasamtökin hafa látiö
gera (sbr. Neytendablaðið, I,
1970), innihalda þvottaefnin
Rinso og Geysir, mjög htið
sýnþetískum efnum, og eru þr, í
náttúrulegust þeirra þvottaefn; ,
sem nú eru á markaðinun:,
Þvottaefnið Peria er einnig i j
verulegu leyti náttúrulege.
(Tilkynning frá SUIi'N')