Dagur - 15.07.1971, Blaðsíða 7

7
DR. RICHARD BECK:
SÍÐASTLIÐIÐ haust kom út á
vegum Bókaútgáfunnar Norðra
á Akureyri ritið Undir Búlands
tindi (Austfirzkir sagnaþættir)
eftir Eirík Sigurðsson fyrrv.
skólastjóra. Er rit þetta VII.
bindi í ritsafninu Austurland
(Safn austfirzkra fræða), og er
gefið út að tilhlutan Sögunefnd-
ar Austfirðingafélagsins á Akur
eyri, en hana skipa, auk Eiríks
Sigurðssonar, Helgi Hallgríms-
son og Kristián skáld frá Djúpa
læk.
Rit þetta barst mér í hendur
fyrir nokkru síðan, og var mér
kærkominn lestur bæði sem
heimaöldum Austfirðingi og
unnanda austfirzkra fræða.
Valda því annir mínar við að
ljúka lofuðum ritstörfum, að ég
hefi eigi fyrr komið því í verk
að draga athygli lesenda að rit-
inu, eins og það á meir en skil-
ið. Efni þess verður eigi, í
stuttu máli, betur lýst en í eftir
farandi orðum höfundar úr for-
mála hans:
„Bókin er í þremur höfuðþátt
um. Fyrsti þátturinn er aðal-
lega um Djúpavog, verzlunina
þar og verzlunarstjóra frá
tveim síðustu öldum. Þá eru
einnig þættir um ýmsa merka
menn, sem alið hafa aldur sinn
í Hálsþinghá, eða eru þar vaxn-
ir úr grasi.
Annar hluti bókarinnar er
saga Hamarsdals. Fyrir um það
bil 20 árum, fór ég að kynna
mér sögu þessa fæðingardals
míns. Þá tók efnið mig slíkum
tökum, að ekki varð aftur snú-
ið. Samdi ég þá ábúendatal dals
ins eftir kirkjubókum og öðrum
heimildum eins langt aftur og
hægt var. Þá fylgir stuttorð lýs-
ing á dalnum, kaflar um eyði-
býli og slysfarir. Að síðustu eru
nokkrar dulrænar sögur.
FERÐIR
blað Ferðafélags Ak.
SÍÐASTA hefti Ferða, 30. ár-
gangur, er komið út. Þar er á
kápusíðu mynd af Kötlufjalli á
Árskógsströnd og sér í mynni
Þorvaldsdals, en um þann dal
er löng og fróðleg grein, lands-
lag, örnefni og saga eftir Jó-
hannes Ola Sæmundsson, ásamt
skýringaruppdrætti. Olafur
Jónsson ritar svo þætti úr jarð-
mótunarsögu dalsins, einkar
fróðlega.
Þorvaldsdalur liggur upp af
Árskógsströnd, gegnum fjall-
garðinn mikla og allt til Hörgár
dals og er nær beinn, 20 km.
langur. Falla vötn til beggja
enda dalsins, einkum þó norð-
ur.-Töluvert vítt sléttlendi er í
dal þessum, þegar hólaþyrpingu
í ipiýnrii'dalsíns norðanverðum
'sle^þiy. Þar voru bæir í byggð
i/lpi 1 skamms tíma svo sem
Grund, Hrafnagil og Kúgil, og
fleiri áður svo sem ummerki
sýna.
í þessu hefti Ferða er svo
ferðaáætlun 1971. □
Þriðji hluti bókarinnar eru
ævisöguþættir þriggja Austfirð
inga utan þessa sögusviðs. sem
mér þóttu vel eiga heima í þess-
ari bók.“
Eins og höfundur tekur enn-
fremur fram í formálsorðum
sínum, hafa kirkjubækur Þjóð-
skjalasafnsins verið aðalheimild
hans, en miklu víðar hefir hann
þó leitað til fanga um heimild-
ir, eins og hann lætur einnig
getið, og augljóst verður við
lestur ritsins og heimildaskráin
í bókarlok sýnir. Eiríkur ritar
hér um æskustöðvar sínar, og
er frásögnin yljuð af djúpstæðri
sonarlegri rækt hans til hug-
kærra átthaganna. Þetta skilj-
um við, sem átt höfum ævidvöl
fjarri átthögunum og ættjörð-
inni, manna bezt. En áður en
horfið er sérstaklega að megin-
máli bókar Eiríks, skal tekin
upp eftirfarandi málsgrein úr
formálsorðum hans:
„Tvær smágreinar skera sig
úr öðru efni bókarinnar. Þær
eru ekki sannfræði. Ég hef leyft
mér að láta hugann reika til
fyrstu íbúa þessa landshluta,
Papanna. Einnig til Rómverja í
sambandi við rómversku pen-
ingana, sem fundust í Hamars-
dal, og skrá þetta í söguformi.
Hefst fyrsti og annar hluti bók-
arinnar á þessum köflum.“
Bera þessir inngangskaflar
meginmálsins vitni innsæi höf-
undar, og eru vel í letur færðir.
Var það góð hugmynd að tjalda
með þeim hætti svið hinna sögu
legu frásagna og auka jafn-
framt fjölbreytni lesmálsins. En
allir eru sagnaþættir þessir
greinagóðir, fróðlegir og læsi-
legir að sama skapi, bæði þeir,
sem fjalla um Djúpavog og
Hálsþinghá, og hinir, er rekja
sögu Hamarsdals, staðlýsingar
og sagnfræðilegar svipmyndir
fléttast þar saman.
Mikill fjöldi manna frá fyrri
og seinni tímum kemur hér við
sögu, misjafnlega merkir og
kunnir, eins og gengur, en öll-
um eru þeim gerð nokkur skil,
sumum ítarlega, eftir því, sem
heimildir leyfa og rök standa
til.
Æviferill Haraldar Ó. Briem
á Búlandsnési er vel og ná-
kvæmlega rakinn, og er þar
fylgt handriti Guðmundar Eyj-
ólfssonar. ítarlegir og prýðis-
góðir eru þættirnir um þá séra
Jón Finnsson og Ólaf Thorla-
cius héraðslækni, er báðir
komu farsællega áratugum sam
an við sögu Djúpavogs. Þáttur-
inn um Jón Finnbogason hinn
dulvísa sýnir, að hann hefir ver
ið, eins og höfundurinn segir,
„á margan hátt merkilegur og
sérkennilegur maður.“
Hvað mestur fengur þykir
mér þó að þáttunum um þá
Ríkarð Jónsson, myndhöggvara,
Inga Tómas Lárusson, tónskáld,
og Iielga Valtýsson, rithöfund.
Eru þættir þessir allir af glögg-
um skilningi samdir, skilmerki-
legir og hafa staðgóðan fróðleik
inni að halda. Var það sérstak-
lega þarft verk og þakkarvert
að semja þáttinn um Inga T.
Eiginmaður minn og faðir okkar,
JÓNAS ODDSON, læknir,
lézt að heimili sínu, Álfabyggð .16, Akureyri,
þann 11. jú-lí s.l.
Eiginkona og börn.
Lárusson, þar sem lítið hafði
áður verið ritað um æviferil
hans. Ágætt er einnig að hafa
þessa yfirlitsgrein um fjölþæbt
ævistarf Helga Valtýssonar, þar
sem, hann er nú. allur.
Bókin er vönduð að frágangi
og margar manpa- og staða-
myndir auka hið sögulega og
mannfræðilega gildi hennar.
Landabréfið af Djúpavogi, Háls
þinghá og Hamarsdal framan
við hana eru einnig lesandanum
mjög til glöggvunar um legu
staðanna og bæjaheiti og ör-
nefni á þeim slóðum.
í' heild sinni er rit þetta góð-
ur skerfur til sögu Austurlands,
og um leið verðugur og varan-
legur minnisvarði foreldrum
höfundar, Sigurði Þórðarsyni
og Valgerði M. Eiríksdóttur,
sem bókin er tileinkuð. □
HJÁLPRÆÐISHERINN
Sunnudag kl. 20.30, al-
menn samkoma. Allir
velkomnir.
LAUFÁSPRESTAKALL. Mess-
að á Svalbarði n. k. sunnudag
kl. 10.30 f. h. Ath. breyttan
messutíma. — Sóknarprestur.
Æ.F.A.K. Æskulýðs-
félagar athugið. Fund-
ur n. k. fimmtudags-
kvöld 15. júlí í kapell-
unni kl. 8. Fundarefni: Úti-
lega að Vestmannsvatni. Mæt
ið öll. — Stjórnin.
I.O.G.T. stúkan Akuriiljan nr.
275. Áríðandi furidur fimmtu-
daginn 15. júlí kl. 20.30 í
Akurhlíð. Félagar! Mætið vel
og stundvíslega. — Æ.t.
SKEMMTIFERÐ. Kvenfélagið
Hlíf efnir til skemmtiferðar í
Hrísey og Ólafsfjörð 17. júlí
n. k. Farið verður með m/s
Drang, sem leggur af stað frá
Torfunefsbryggju kl. 1 e. h.
Félagskonur mega taka gesti
með sér. Upplýsingar í símum
1-12-81, 1-15-05 og 1-22-15. —
Nefnin.
Hraðkeppni UMSE
HRAÐKEPPNI UMSE í knatt-
spyrnu fór fram á Laugalands-
velli 13. júní sl. með þátttöku
5 liða. Til úrslita kepptu lið
Umf. Reynis og Umf. Framtíð-
ar. Lauk þeim leik með sigri
Reynis, sem skoraði 1 mark en
Framtíðin ekkert. □
Tvöföld hátíð á Sauðárkróki
UM tvær síðustu helgar hefur
verið mikið, um dýrðir hér á
Sauðárkróki og margt um mann
inn.
Hinn 2. júlí var þess minnzt
hér, að byggð staðarins átti ald-
ar afmæli. Var þá hátíðafundur
í bæjarstjórn. Þar var Eyþór
Stefánsson tónskáld kjörinn
heiðursborgari kaupstaðarins.
Samþykkt var skjaldarmerki
fyrir Sauðárkrók, teiknað af
Snorra Sveini Frriðrikssyni. Út
hlutað var lóð undir framtíðar-
flugvöll og samþykkt að hefja
í sumar framkvæmdir við að
steypa aðalgötu bæjarins. Hall-
grímur Dalberg, fulltrúi félags-
málaráðherra, flutti ávarp, svo
og fulltrúar margra bæjar-
félaga. Að þessu loknu var geng
ið að Kirkjutorgi, þar sem fáni
bæjarins var dreginn að húni
af elzta innfædda borgaranum,
frú Unni Magnúsdóttur. Þar lék
einnig Lúðrasveit Sauðárkróks.
Kl. 21 sama dag sýndi Leik-
félag Sauðárkróks „Mýs og
menn“ undir leikstjórn Gísla
Halldórssonar.
Á laugardagsmorgun var
opnuð málverkasýning skag-
firzkra málara í bókhlöðunni.
Einnig var afhjúpuð á þeim
stað stytta af Sigurði Guð-
mundssyni málara, gerð af Guð
mundi frá Miðdal, Miklar og
góðar gjafir voru þar færðar.
Opnuð var árdegis þennan
sama dag þróunar- og sögusýn-
ing staðarins í barnaskólanum.
Eftir hádegi var safnast sam-
an við Faxatorg. Þar lék Lúðra
sveit Sauðárkróks. Þaðan var
gengið til íjiróttaleikvangs.
Skrautklæddir félagar úr Hesta
mannafélaginu Léttfeta fóru
fyrir göngunni.
Kl. 14 hófst svo hátíðadag-
skrá með helgistund. Þar frum-
flutti Lúðrasveitin verk eftir
Eyþór Stefánsson og Jón Björns
son í tilefni jæssara tímamóta.
Halldór Þ. Jónsson forseti bæj-
arstjórnar flutti hátiðaræðu,
Samkór Sauðárkróks söng und-
ir stjórn Jóns Björnssonar, kon-
ur sýndu víkivaka undir stjóm
Eddu Baldursdóttur en Sigmar
Jónsson formaður Skagfirðinga
félagsins í Reykjavík flutti
ávarp, ungt fólk á Sauðárkróki
sýndi fimleika undir stjórn Ingi
mundar Ingimundarsonar,
Gunnar og Bessi fluttu gaman-
þátt, en Skagfirzka söngsveitin,
undir stjórn Snæbjargar Snæ-
bjarnardóttur, söng.
Kl. 18 hélt Söngsveitin tón-
leika í Bifröst undir stjórn Snæ
bjargar og við undirleik Sig-
ríðar Auðuns, og einsöngvarar
voru Snæbjörg Snæbjarnardótt
ir og Friðbjörn G. Jónsson. Auk
jaess söng Kirkjukór Sauðár-
króks nokkur lög með söng-
sveitinni.
Um kvöldið bauð bæjarstjórn
til kvöldverðar og voru þar
margar ræður og árnaðaróskir
fluttar. Kl. 21 hófst svo dans-
leikur í Bifröst. Þar var margt
um manninn og mikið sungið í
Grænasal.
Árla á sunnudagsmorgun var
messað í Sauðárkrókskirkju.
Kirkjukórinn söng undir stjórn
Eyþórs Stefánssonar. Kh 13.30
sama dag var afhjúpað útilista-
verk á Faxatorgi af hesti1, sem
Ragnar Kjartansson gerði. Al-
freðsína Friðriksdóttir, sonar-
dóttir Árna Árnasonar, fyrsta
íbúans hér, afhjúpaði listaverk-
ið. Síðan hófust kappreiðar á
Fluguskeiði, en kl. 17 var. sam-
feld dagskrá í Bifröst, er nefnd-
ist Svipmyndir frá" “ Sauðár-
króki, teknar saman af Krist-
mundi Bjarnasyni á Sjávar-
borg, flutt af Leikfélagi Sauðár-
króks. Síðast var svo stiginn
dans af miklu fjöri í félags-
heimilinu Bifröst.
íbúar Sauðárkróks eru nú
um 1700 talsins. -
Um næstu helgi fór 14. Lands
mót Ungmennafélags íslands
svo fram hér á Sauðárkróki.
Allt að 15 þús. manns lögðu þá
hingað leið sína. Forseti íslands
dr. Kristján Eldjárn og frú Hall
dóra Eldjárn heimsóttu okkur
er fram fór hátíðadagskrá á
sunnudaginn. En heiðursgestur
okkar, eins og við köllum það,
var að þessu sinni Árni Guð-
mundsson skólastjóri íþrótta-
kennaraskóla íslands.
Tala íþróttamanna hefur
aldrei verið meiri á landsmót-
um UMFÍ en á þessu móti.
Veður var mjög gott.
Framkvæmdastjóri var Stef-
án Petersen, Sauðárkróki, en
mótsstjóri Þorsteinn Einarsson
íþróttafulltrúi ríkisins. Lands-
nefnd mótsins skipuðu: Stefán
Petersen, Sigurður Guðmunds-
son, Stefán G.uðmundsson, Þór-
oddur Jóhannsson, Magnús Sig-
urjónsson, Gísli Felixson og Sig
fús Olafsson.
Mótið hófst á föstudagskvöld-
ið, 9. júlí, á starfsíþróttum og
skák. Á laugardaginn var mót-
inu fram haldið kl, 8 með hóp-
göngu til leikvangs og þar fór
fyrir göngunni Lúðrasveit Sauð
árkróks.
íþróttakeppnin fór svo fram
samkvæmt dagskránni.
Tjaldborgir keppenda voru
reistar við Skagfirðingabraut,
austan íþróttasvæðis, almennar
tjaldbúðir voru á Nöfunum
ofan við kaustaðinn og fjöl-
skyldutjaldbúðir voru á skeið-
vellinum. Allt fór mótið frábær
lega vel fram og var öllum til
góma, er að því stóðu og þar
dvöldu, og var til fyrirmyndar.
Á Sauðárkróki er nýr íþrótta-
völlur og var hann afhentur til
afnota á sunnudagsmorguninn.
Sundlaugin var nýendurbætt
og búningsklefar og annað nýtt
þá einnig tekið í notkun.
Bærinn hafði verið prýddur
á msan hátt, hús máluð, lóðir
lagfærðar o. s. frv.
Slys urðu engin á mótinu,
sem teljandi væru eða önnur
óhöpp.
(Samkv. viðtali við S. G.)
Bændaskóli í Odda
ÁKVEÐIÐ hefur verið, að
bændaskóli verði stofnaður í
Odda á Rangárvöllum og hefur
verið skipuð byggingarnefnd til
að vinna að undirbúningi og
stofnun bændaskólans í sam-
ráði við landbúnaðarráðuneyt-
ið. Dóms- og kirkjumálaráðu-
neytið og biskup íslands hafa
samþykkt að skólinn verði reist
ur í Odda og þar verði látin í
té nauðsynleg jarðarumráð.
í fréttatilkynningu frá land-
búnaðarráðuneytinu segir, að í
lögum nr. 55 frá 1963 sé kveðið
á um að hér á landi skuli vera
þrír bændaskólar og einn þeirra
skuli vera á Suðurlandi, þegar
byggingu skólahúss og öðrum
nauðsynlegum undirbúningi sé
lokið.
Landbúnaðarráðuneytið telur
að bændaskóla Suðurlands
verði bezt valinn staður í Odda
og skipaði 8. júlí sl. byggingar-
nefnd til að vinna að undirbún-
ingi að stofnun bændaskólans í
samráði við ráðuneytið. í bygg-
ingarnefndinni eiga sæti: Hörð-
ur Bjarnason húsameistari ríkis
ins, sem er formaður nefndar-
innar, Hermann Sigurjónsson
bóndi í Raftholti, Magnús B.
Jónsson ráðunautur á Selfossi
og Agnar Guðnason ráðunaut-
ur. □