Dagur - 18.12.1971, Qupperneq 8

s
STÚLKUNNI á Gufunes-radíó
-/irtist kallmerkið „Snjóköttur"
ekki vel kunnugt, enda mun
'iann ekki eins málglaður og
nargir aðrir talstöðvarbílar.
Skilaboðin heyrði hún strax
rétt, en nafn sendandans stóð
iengi fyrir henni. Var mér ekki
örgrannt um, að Baldri kattar-
óstra sárnaði svolítið fyrir
hönd skjólstæðings síns. Því
var ekki að undra, þótt hann
kallaði með feginleik „hárrétt11,
þegar stúlkan hafði loks náð
rafninu réttu.
Snjókötturinn hans Baldurs
verðskuldar líka, að við hann
sé kannazt, því hann er sá eini
sinnar tegundar hérlendis, og
jafnframt sá eini, sem nokkurs
staðar er til í einkaeign. Enda
var það tilviljun ein, som réði
pví að hann varð eftir hér á leið
sinni til Grænlands. Veður voru
svo erfið, að gefizt var upp við
að flytja hann þangað á sínum
;íma.
Og nú var Kisi á leiðinni upp
á Vatnajökul til að fá smjörþef-
ínn af ævintýrum ættbræðra
sinna í föruneyti Fughs og
Hillarys á Suðurskautinu. En
bótt Kisi hafi marga góða kosti
íil að bera, er þó enginn full-
kominn. í glímunni við
sprungna og mishæðótta jökla
standa honum fáir á sporði, en
ekki má beita honum á auðar
götur, sanda eða hraun. Var því
fenginn átta tonna Benz til að
flytja hann upp að jökli. Lagði
Ferðafólkið statt á Bórðarbungu. (Ljósm.: S. B.)
og duttu í hug sögur um úti-
legumenn og óvætti. Hcrtu þeir
þó upp hugann sem sannir fjalla
menn og urðu harla fegnir að
finna þar merkingamenn í pok-
um sínum. Töldu þeir vænleg-
ast að hafa sem fæst orð um
sínar ferðir og óku af stað til
aðstoðar Kettinum. Fundu þeir
nú tvær tjarnir á leiðinni og
þar hjá gæsafjaðrir og rauða
maura á steinum. Þekktu þeir
þar Gæsavötn, enda fundu
Landaleitarmenn þar gæsafjaðr
ir forðum, en Þorvaldur og fé-
lagar einn rauðan maur og fjór-
ar eða fimm flugur, svo sem
segir í Ferðabók hans.
an tengdur við hann sleði Flug-
björgunarsveitarinnar og far-
angri komið fyrir þar á. Meðal
annars fylgdi með viðleguút-
búnaður til öryggis, ef gista
þyrfti uppi.
Fyrir ofan skaflinn tók við
mjög óslétt og vatnsskorið ís-
belti, þakið sand- og vikurhrönn
um. Mátti þar sjá, hvernig jökul
urðir verða til. Var þetta erfið-
asti farartálmi leiðarinnar, því
þótt Kötturinn sé ekki viðkvæm
ur fyrir mishæðum, þolir hann
illa að fá sand milli klónna.
Þurfti því að moka sandinum
ofan af eða leggja flugvallarjárn
undir beltin að öðrum kosti.
niður í ísinn og myndar ótrú-
lega fjölbreytilega rangala,
potta og skessukatla. Rennslis-
hraði vatnsins virðist óvenju-
lega mikill, enda er mótstaðan
vart mikil í bláísnum. Hins veg-
ar var sjaldan um stöðugt
rennsli að ræða, heldur kom
vatnið í stórum gusum og hvarf
næstum alveg á milli. Bilið milli
gusanna var nokkuð misjafnt,
oft tuttugu sekúndur til hálf
mínúta. Eftir lengstu hléin
komu stærstu flóðin. Fyrst töld-
um við líklegast, að um krapa-
stíflur væri að ræða einhvers
staðar í þrengingum milli katla.
Jói og Nenni vildu þó ekki gera
sand milli tánna, og var því
handlangað vatn úr einni vatns
rósinni til að gera honum fóta-
bað. Eftir þann vatnsaustur
hafa örugglega flestir verið
tækir í hvaða slökkvilið sem er.
Klukkan var nú að verða
þrjú, er sumir stigu á skíðin og
gripu yfir 100 m. langan kaðal
með 20 lykkjum, sem bundinn
hafði verið aftan í sleðann, en
aðrir töldu vænlegra að hefja
ferðina í mjúkum bílsætunum.
Aftan í sleðanum var komið
fyrir hjóli með hraðamæli og
kílómetrateljara. Veður var kalt
og skýjað. Leið sú, er fara
skyldi, hafði verið mörkuð inn
á kort eftir upplýsingum frá
Jóni lóðs, Jöklarannsóknarfélag
inu og fleiri kunnugum aðilum.
Voru nú áttavitarnir revndir og
stefnan tekin, en skyggni var
ekki nægilega öruggt fyrir sjón-
akstur.
Ferðinni miðaði heldur seint
vegna slæms skyggnis. Línan
og járnkarlinn voru tekin fram
og Ævari fórnað til að fara á
undan og kanna. Hann fékk því
línuna hnýtta um sig eftir öll-
um kúnstarinnar reglum, en
hinir héldu í og tryggðu. Síðan
leitaði hann fyrir sér með járn-
karlinum, hvar öruggt væri und
ir. En jafnyel síðari hluta sum-
ars getur síðasta árs snjór eða
sumarsnjór hulið mjóar sprung-
ur á jökli — mjóar, en þó stund-
um nokkurra tuga metra djúp-
ar. Er álíka nauðsynlegt jökla-
hann af stað frá Akureyri um
hálf-fjögurleytið föstudaginn 13.
ágúst í sumar.
Sá, sem fyrst og fremst bar
hita og þunga af leiðangri þess-
um, var Baldur kattarstjóri Sig-
urðsson, en einnig komu þar
við sögu Ferðafélag Akureyrar
og ýmsir áhugamenn. Tilgangur
ferðarinnar var fyrst og fremst
að skemmta sér og kanna fáfarn
ar slóðir, en auk þess var þetta
að því er ég bezt veit í fyrsta
sinn, að farið hefur verið með
snjóbíl upp á Vatnajökul um
hásumar. Er nú í athugun að
fara fleiri slíkar ferðir á kom-
andi sumri.
Auk Baldurs voru í leiðangr-
inum yfirlóðsinn Jón frá Hellu-
vaði, Kiddi á Benzinum, Siggi,
Jói, Nenni, Oli, Sissi, Benni
Geir, Maggi, Helga, Jón Ævar
og Magga. Fimm þau síðast-
töldu höfðu starfað frá því á
miðvikudag við merkingu og
lagfæringu Gæsavatnaleiðar frá
Öskju og suður í Vonarskarð.
Þessa daga hafði veður og
skyggni verið slíkt, að maður
hafði á tilfinningunni, að sjá
hefði mátt allt til heimsenda, ef
ekki væri kryppan á jarðkringl-
unni okkar, Merkingamennirn-
ir slóust í hóp hinna á Trölla-
dyngjuhálsi.
Jói, Nenni og Óli fóru einnig
á undan Kettinum og fylgdar-
liði hans á jeppa og ætluðu að
bíða þeirra við Gæsavötn. Svo
fór þó, að þeir fundu aldrei
Gæsavötn og kenndu myrkri
um. Stóðu þeir sig þar þeim
mun verr en Þorvaldur Thor-
oddsen forðum, að hann fann
þó vötnin eftir hálfs dags leit.
Er þeir þremenningar voru
orðnir úrkula vonar, slógu þeir
upp tjöldum á sandbreiðu milli
tveggja hraunkamba. Morgun-
inn eftir sáu þeir hraunborg
allmikla í 200 m. fjarlægð, sem
tjaldað hafði verið yfir. Varð
þeim um og ó við þá uppgötvun
Við Hraunborgarbúar hituð-
um okkur dögurð og tókum
saman föggur okkar. Tók það
nokkurn tíma, því að stór var
búslóðin og þægindi mörg. Á
ellefta tímanum ókum við af
stað í bílum okkar til móts við
aðra leiðangursmenn. Urðu sam
fundirnir á vestanverðum
Dyngjuhálsinum, og voru þá
flestallar torfærur að baki Benz
inum. Háfði þurft að aka á flug-
vallarjárnum upp lausar sand-
brekkurnar austan Gæsavatna,
en annars hafði ferðin gengið
allvel. Þeir, sem ekki komust
inn í Benzinn, sátu uppi í Kisa
á pallinum, og kváðu þeir vist-
ina illa vegna sjóveiki, því að
háfermi var, og Kisi vaggaði
lendunum í ósléttum.
Var nú ekið upp að jökul-
brúninni við Hraunborgina, og
Kisi fékk að stíga af pallinum
niður á hjarnskaflinn. Kunni
hann þar mun betur við sig og
fór óðar að sýna viðstöddum
listir sínar á skaflinum. Var síð-
Magnús Kristinsson, kennari,
— greinarhöfundur —
Ennfremur urðu á veginum 80
—90 sentimetra breiðar vatns-
rásir, sumar tveggja til þriggja
metra djúpar. En beltin undir
Kettinum eru hálfs þriðja metra
löng og náðu auðveldlega yfir.
Vatnsrásir þessar eru út af
fyrir sig merkilegt fyrirbæri.
Leysingarmatnið bræðir þær
sér þá skýringu að góðu og fóru
í rannsóknarferð allt til upp-
taka einnar lænunnar. Töldu
þeir sig komast að ástæðunni.
Byrjunin væri raunar örlítil
krapa- eða hröngstífla rétt við
upptökin, sem brysti síðan því
nær samstundis. Við það kæmi
örlítil flóðbylgja, þó svo lítil,
að varla mætti greina. En þessi
litla gusa tæki með sér nokkurn
skatt af vatni næsta ketils,
stækkaði við það, hreinsaði upp
þann næsta og svo koll af kolli.
Eftir nokkur hundruð metra
væri úr því orðið meters djúp
flóðbylgja, sem skildi alla katla
eftir þurra að baki sér. Þótti
öllum þetta merkileg uppgötv-
un og leituðu síðan til þeirra
Jóa og Nenna með öll vísinda-
leg vandamál. Væru úrlausnir
þeirra og uppgötvanir nægt efni
í heilt hefti af „Jökli“.
Eftir tveggja tíma erfiði stóð
fararskjótinn aftur á hreinni
fönn. Þrátt fyrir allar varúðar-
ráðstafanir kvartaði hann um
förum að þekkja snjólag sem
sæförum sjólag. Sérlegur emb-
ættismaður hafði það starf, að
fylgjast stöðugt með skíðamönn
unum á kaðlinum, svo að eng-
inn heltist úr lestinni. Allhvasst
var orðið, og þokubakkarnir
svifu frarnhjá okkur allt í
kring. Brátt fór einnig að
slydda, og var þá numið staðar
og drukkið. kaffi meðan séð
varð, hvort úr rættist. Hiti var
tvö stig, svo ekki var enn hætta
á skafrenningi.
Þarna sátum við í hálfan ann-
an tíma við mikið fjör í vísna-,
gátu- og brandaraflugi og var
harðast skotið úr leiðsögumanns
sætinu frá Jóni. Klukkan rúm-
lega sjö þótti einsýnt, að til-
gangslaust væri a ðbíða lengur,
og héldum við þá sömu leið til
baka.
Þegar komið var niður að
jökulurðunum, bjuggu menn
um sig hver sem betur gat í
Kettinum og sleðanum, nema
Hraunsborgarbúar, sem fóru til
síns heima, og Kiddi, sem
fékkst ekki til að sofa annars
staðar en í Benzinum.
Morguninn eftir vaknaði
Borgarliðið um sjöleytið við
ókennilegt flaut í fjarska. Maggi
spratt á fætur og út á brókinni
til að hyggja að, hverju sætti.
Sást þá maður standa uppi á
urðarkambi í jökulsporðinum
með fingur í munni að blása.
Var þá glampandi sólskin þar
uppi, Og þótti Kattarbúum, sem
ekki væri til setunnar boðið.
Þegar við Borgarliðsmenn höfð-
um snætt árbít og tekið saman
föggur okkar hröðuðum við
okkur upp til þeirra, sem í Kett
inum voru. Létu þeir nú betur
af vistinni þar en daginn áður,
enda undirlagið stöðugra. Urðu
þeir ekki varir neins skriðs á
jöklinum og kváðu vart hafa
farið verr um sig í Kettinum en
(Framhald á blaðsíðu 4).
Verið að afferma bíl á Dyngjuhálsi. (Ljósm.: S. B. Þ.)