Dagur - 13.08.1982, Blaðsíða 3

1. hluti.
Komir þú á
Grænlandsgrand
Degi hefur borist bréf frá Hirti E. Þórarinssyni á Tjörn í Svarf-
aðardal. Hjörtur var einn íslensku gestanna á Grænlandi í síð-
ustu viku er Grænlendingar minntust þess að 1000 ár eru liðin
frá því að Eiríkur rauði nam land á Grænlandi. Fyrsti hluti bréfs
Hjartar fer hér á eftir.
Flogið er frá Keflavíkurflug-
velli með SAS-flugvél í dumb-
ungsveðri. Eftir um það bil
klukkutíma og korter sjást
strandfjöll Austur-Grænlands
speglast í sléttum sjó. Þunnt ís-
hrafl útifyrir ströndinni. Langir
skriðjöklar ganga niður í þrönga
firði. Hrjóstrugt land með af-
brigðum, hvergi græn slikja.
Vélin flýgur inn yfir jökulinn.
Ótrúleg mergð fjallatinda
standa upp úr ísbreiðunni. Mjög
fljótlega birtist vesturströndin.
Ennþá lengri firðir með strjálum
ísjökum. Eiríksfjörður! Vélin
gerir stóran sveig og flýgur inn
eftir firðinum innundir botn.
Þarna birtist Narssarsuaq flug-
völlur á stórri sléttu eða eyri.
Vélin lendir heldur ómjúklega.
Framan við flugstöðina bíður
fjöldi manns. Danir og Græn-
lendingar, margir í hátíðabún-
ingi. Farþegar eru beðnir að
sitja rólegir meðan Danadrottn-
ing gengur frá borði um fram-
dyrnar. Þar er haldin ræða og
kór syngur en við heyrum ekki
orð.
búum okkur í gönguferð í góða
veðrinu. Hlíðin er algróin kjarri
þ.e. lágt birki 1-2 metrar og
einkum þó grávíðir af svipaðri
hæð. Hvergi gulvíðikló, merki-
legt nokk. Og svo blómin. Stór-
ar breiður af eyrarrós og sigur-
skúf upp eftir öllum hlíðum, blá-
klukka allsstaðar, mjög stórvax-
in, einkennisblóm Austurlands-
ins á íslandi, hvannstóð feiki-
mikil. Upp, upp og hærra.. Út-
sýnið víkkar inn og út eftir firði.
Yfir lág fjöll í norðri sér í annan
fjörð fullan af ís, sýnist manni
Þetta er ísafjörður sem er innri
hluti Breiðafjarðar. í suðri sér í
annan fjörð með litlum ís, Ein-
arsfjörð - þar handan við mjótt
eiði er biskupssetrið Garðar.
Þangað förum við seinna. Það er
allt svo hljótt, hvað er það sem
vantar?
Jú, nú átta ég mig á því, engir
fuglar. Þetta er undarlegt.
Við verðum að drífa okkur
yfir í Brattahlíð. Þó ekki nema
til að sjá hestinn sem við erum
að gefa fyrir hönd Búnaðarfé-
lags íslands og stóðhestastöðv-
arinnar í Gunnarsholti. Hann
kom hingað flugleiðis fyrir
meira en mánuði.
Þetta er hann Kveikur nr. 952
frá Hvítárholti í Hrunamanna-
hreppi, rauður hestur 5 vetra,
mikill kostagripur að sögn.
í Brattahlíð
Við verðum að leigja okkur
mótorbát yfir um. Hótelið út-
vegar okkur Abel frá Gotháb.
Það tekur ca. 25 mínútur og
kostar 325 krónur danskar.
Þarna meðfram hlíðinni eru
nokkur býli þar sem menn
stunda sauðfjárrækt. Báturinn
leggur upp að klöpp og við stíg-
um á land. Þarna er verslun og
margt fólk að versla. Það fyllir
körfur með allskyns nauðsynj-
um til heimilanna rétt eins og
gerist heima. Einn vöruflokkur
er þó framyfir og sést í 'flestum
innkaupatöskunum, áfengi. í
hefðum við kallað svona grjót-
hnullunga á túnsléttu í gamla
daga.
í þessum „túnum“ er gróður-
inn ekki fyrst og fremst gras,
heldur ýmislegt dót sem telst til
illgresis í ræktarlandi: Sóley,
súrur, vallhumall og m.a.s. mel-
gresi auk venjulegs heiðarlegs
haugarfa.
Við hittum ungan bónda í
Brattahlíð, Hans Kristján Mos-
feldt og konu hans Stine. Þið
skulið bara tala við hann á ís-
lensku segir Stine. Það kemur í
ljós að hann hefur verið fjögur
ár á íslandi í Miðhúsum í Bisk-
upstungum á Jörfa í Húnaþingi
og á Bændaskólanum á Hólum í
Hjaltadal. Hans Kristján er
svolítið hikandi með íslenskuna
sína, en vill þó heldur tala hana
en dönsku. Stine er betri í
dönskunni enda hálfdönsk að
uppruna. Þrjú Ijómandi falleg
börn í húsinu, tvö ljós á hár og
hörund, ein stelpa dökk með
hrafnsvarta grænlenska hárið.
Þau hafa 300 ær á fóðrum. Við
sjáum þær uppi í fjallinu þegar
þangað kemur. Alla vega litar
íslenskar ær, gráar, goltóttar,
frá íslandi í annað sinn á þessar
slóðir.
Hér er margt fé og gróðurinn
er fremur ljótur eftir tvö mjög
þurr sumur (að sögn H.K.Mos-
feldts). Það er spurning hvort á
að kalla þetta ofbeit. Ef það væri
aðeins sumarbeit þyldi gróður-
inn sennilega álagið. En þá er
það vetrarbeitin sem er almenn
hér. Sjálfsagt er það hún sem
gerir gæfumuninn. Hans Krist-
ján segist gefa ánum ca. 500
grömm af byggi og fiskimjöli á
dag á veturna. Gróffóðrið fá þær
að mestu af beitinni og þá getum
við rétt ímyndað okkur hvernig
þær ganga að landinu.
Ég sé alveg fyrir mér núna
hvernig norræna byggðin leið
undir lok á miðöidum. Ofbeit og
gjöreyðilegging haglendis, sam-
fara versnajidi tíðarfari. Gróð-
urinn hefur verið miklu verr far-
inn eftir 4-500 ára ofbeit heldur
en hann er nú og svo hefur gert
hörkutíð, kannski árum eða ára-
tugum saman og búféð hefur
stráfallið, nálega hver einasta
skepna.
Svo hafa auðvitað verið fleiri
samverkandi ástæður, en þetta
Stigið á grænlenska
grund
Svo er það búið. Farþegar mega
ganga frá borði. Þar er stór hóp-
ur Islendinga á vegum Norræna
félagsins. Þeim er ekið í stræt-
isvagni niður að höfn, 2-3 km
spotta. Þar fara þeir í bát yfir um
fjörð til Brattahlíðar, Qagssi-
arssuk, og síðar út eftir firði til
Narsaq, vinabæjar Akureyrar.
En við hjón förum á „Heim-
skautahótelið“ við flugvöllinn.
Þar eigum við að gista nokkrar
nætur. Við erum nefnilega að
gefa Grænlendingum stóðhest
svo við erum „tignir gestir“. Og
nú er að horfa vel í kringum sig.
Fyrst er það fólkið. Það er
fjöldinn allur af Grænlending-
um, ungum og gömlum, konum
og körlum, ljósum og dökkum,
mest þó mógulum á lit með
hrafnsvart hár, sumt mjög
huggulegt í útliti, einkurn kon-
urnar. Flest smávaxið og margt
hjólbeinótt.
Okkur er ekið heim á hótel.
Sauðfjárræktarsambandið
grænlenska hefur undirbúið
komu okkar. Þar bíður stórt
umslag með margskonar boðum
þ.á m. frá sjálfri drottningunni
um veislu um borð í skipi hennar
hátignar, Dannebrog, sem ligg-
ur þarna við bryggjuna.
Allt er þetta gert vegna hans
Eiríks okkar rauða sem kom
hingað og nam land hinum meg-
in við fjörðinn, fyrir 1000 árum
síðan.
Upp í fjall
Ekki dugir að liggja í leti hér á
hótelinu. Fjallið bak við flugvöll
inn bendir manni til sín. Svo við
mórauðar, svartar og hvítar.
Heldur óræktarlegt fé, æði
mikið tvílembt og dilkarnir, 31.
júlí, efnilegir.
Gróðurinn
Hérna megin fjarðarins er gróð-
urinn allur annar en hinum
megin. Ekkert birki nema deyj-
andi hríslur, grávíðirinn jarð-
lægur en þó útbreiddur, hvönn
alls engin og blómjurtir allar fá-
tæklegri. Orsökin? Að sjálf-
sögðu sauðfjárhaldið sem upp-
hófst hér 1915 þegar fé var flutt
eitt væri svo sem nóg til að or-
saka algjöra hungursneyð og
óbætanlegan mannfelli.
Við héldum niður af fjallinu
og ég var í þungum þönkum er
við gengum út eftir ströndinni
aftur í átt til byggðarinnar í
Brattahlíð. Allt í einu heyrðist
þungur dynkur utan af firðinum
og við litum þangað. Einn helj-
armikill borgarísjaki sem þar
hafði gnæft hátt við himin var þá
að veltast um koll og gengu mikil
boðaföll út frá honum. Brátt
hafði hann fundið nýtt jafnvægi
og lagðist rólegur til hvíldar á
ný.
Reyndar er þetta ekki alveg rétt.
Við sjáum nokkra sporfugla,
sólskríkju, auðnutittling og
steinklöppu. Líka tvo fálka og
hrafna. Engin lóa, enginn spói.
Og niður við sjóinn er heldur
ekkert fuglalíf, enginn máfur,
engin önd.
2. dagur - 31. júlí
Það er komin þoka sem léttir þó
með deginum. Hvað eigum við
að gera í dag? Skipulögð
dagskrá byrjar ekki fyrr en á
morgun. í kvöld kemur drottn-
ingin aftur heim í skipið sitt úr
flugferð til Angmagsaliq.
hillunum standa raðir af hinum
göróttu veigum, veikum og
sterkum. Fólk kaupir rósavín,
spánskt nautablóð, Álaborgar-
ákavíti, baccardi, romm o.s.frv.
Og því er ekki að neita að það
sjást helst til margir óstyrkir í
göngulagi á miðjum virkum
degi.
Svo þetta er Brattahlíð,
staðurinn sem Eiríkur rauði út-
valdi sér til að vera miðstöð
landnámsins. Drottinn minn
dýri, ekki líst mér á landkostina.
Hér er enginn sléttur blettur
fyrir túnskák, bara brekkur og
börð og allt krökkt af stórum
graníthnullungum. Spilduspillar
Hrossastofninn sem sá rauði Kveikur á að kynbæta.
13. águst 1982 - DAGUR - 3