Dagur - 22.03.1985, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 22. mars 1985
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 28 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRÍKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Raforkusala til
Steinidlarverksmidju
Steinullarverksmiðjan á
Sauðárkróki mun taka til
starfa í ágústmánuði. Orku-
sala til verksmiðjunnar er
enn til umræðu og hefur
komið til tals að nota er-
lenda orkugjafa en ekki raf-
orku, eins og eðlilegast
mætti teljast. Ástæðan er
sú að íslensk raforka er
boðin á allt að þreföldu
verði miðað við innflutta
orkugjafa.
Steinullarverksmiðjunni
hefur verið boðin raforka til
framleiðslunnar fyrir 75
mill, sem mun vera um sex
sinnum hærra verð en ál-
verksmiðjan í Straumsvík
kaupir nú raforku á. Miðað
við þetta orkuverð er útilok-
að að nota innlenda raforku
við framleiðsluna og fáist
ekki breyting á hyggjast
forráðamenn verksmiðj-
unnar flytja inn erlendan
orkugjafa.
Til tals hefur komið að
flytja inn koks til notkunar
við bræðsluna í Steinullar-
verksmiðjunni, Til saman-
burðar má geta þess að
orkueiningin í koksi kostar
25—30 mill, á móti 75 millum
í raforkunni. Til þess að
nota koks þarf að kaupa
sérstakan bræðsluofn og
henda rafbræðsluofninum
á haugana. Þrátt fyrir þetta
á notkun á koksi í stað raf-
orku að geta borgað sig
upp á minna en tveimur
árum, eins og fram kom í
viðtali Dags við Þorstein
Þorsteinsson, fram-
kvæmdastjóra verksmiðj-
unnar.
Aflþörf Steinullarverk-
smiðjunnar er um tvö
megavött, sem er svipað og
allur Sauðárkróksbær notar
nú. Verksmiðjan er á orku-
sölusvæði Rafveitu Sauðár-
króks, sem fær orkuna frá
RARIK sem aftur kaupir
hana frá Landsvirkjun. Eftir
að verðjöfnunargjald og
fleiri gjöld bætast við er út-
koman 75 mill á einingu,
sem er nálægt þrisvar sinn-
um hærra verð en verk-
smiðjan þarf að borga fyrir
innfluttan orkugjafa á borð
við koks.
Þessi mál eru enn ekki
komin á hreint en forráða-
menn verksmiðjunnar hafa
rætt við orkusölufyrirtækin
og gert iðnaðarráðherra
grein fyrir stöðu þeirra. Er
þess að vænta að þessi mál
skýrist fljótlega.
Vonandi verður niður-
staðan sú að ekki þurfi að
koma til þess að Steinullar-
verksmiðjan kaupi orku-
gjafa erlendis frá. Meira en
nóg er til af raforku í kerf-
inu, en eins og komið hefur
fram af framansögðu er hún
allt of dýrt seld til þess að
fyrirtækið geti nýtt sér
hana. Steinullarverksmiðj-
an er raunar ekki eina
dæmið, því fiskiðjuver og
iðnaðarfyrirtæki almennt
greiða gífurlega hátt orku-
verð og sérstaklega er
þetta áberandi þegar miðað
er við orkuverðið til álverk-
smiðjunnar.
Hér er um að ræða meiri-
háttar mál. Menn spyrja sig
hvernig á því geti staðið að
í þessu orkuauðuga landi
skuli orkan vera ósam-
keppnisfær við innflutta
orkugjafa. Einhvers staðar
er maðkur í mysunni.
Gráspörvim
margvængbrotni
Það er víst óhætt að segja það að
hún hafi slegið í gegn á Akureyri
litla manneskjan úrgöturæsum Par-
ísarborgar. Saga Edith Piaf verður
í meðförum Leikfélags Akureyrar
að listviðburði sem lengi mun verða
í minnum hafður. Því má skjóta hér
til hlustenda Rásar 2, að þeir velji
Eddu Þórarinsdóttur mann mars-
mánaðar. Afrek hennar að túlka
hinn margvængbrotna gráspörva
Piaf, er engu minna en afrek Krist-
jáns Arasonar þegar hann glutraði
niður jafnteflinu við Tékka á dög-
unum, og varð maður febrúarmán-
aðar fyrir.
Mannlegur harmleikur
Saga Edith Piaf er mannlegur
harmleikur, einn þeirra mörgu
mannlegu harmleikja sem stöðugt
eru að gerast í kringum okkur.
Þetta er saga litla mannsins í sinni
einföldustu og nöktustu mynd (á
frönsku er oft talað um litla fólkið
„le petit peuple" þegar átt er við
fátæklinga eða undirmálsmenn).
Þetta er saga mikillar upphefðar og
ef til vill enn meiri niðurlægingar,
saga um viðkvæma jurt sem flutt er
úr hrjóstrugu umhverfi í góðan
jarðveg en fær ekki að þrífast vegna
þess að sjálft lífsvatnið skortir.
Edith Piaf kunni þá list að túlka
hugsanir litla mannsins, vonir hans,
þrár og ástir, gleði hans og sorgir.
Textar þeir sem hún söng voru að
sjálfsögðu ekki heimsins besti
skáldskapur, en urðu í meðförum
hennar sönn og hrein list, alþýðu-
list. Það var auðvitað ekki að
sökum að spyrja. Menn fundu pen-
ingalykt af þessari hráu, ómenguðu
list göturæsisins. Þar með hófst
harmleikurinn.
Menn gera sér ekki alltaf grein
fyrir því hversu mikið af því sem í
fínum samkvæmum er kallað list og
menning á rót sína að rekja í götu-
ræsið. Þessi list litla mannsins
hlýtur bara ekki viðurkenningu fyrr
en búið er að gera hana að söiu-
vöru. Hinn mannlegi harmleikur
hefst þegar túlkendur þessarar al-
þýðulistar eru rifnir úr sínu náttúr-
lega umhverfi og settir í gullskreytt
búr. Þetta fékk Edith Piaf að reyna,
en hún var engan veginn ein um
þessa reynslu, við þekkjum mörg
dæmi þessa, ekki hvað síst í hinum
grimma heimi dægurtónlistarinnar.
Og afleiðingin verður því æði oft
hin sama: Eiturlyf.
Hinn mannlegi þáttur
Neysla hvers kyns fíkniefna og eit-
urlyfja hefur löngum þótt loða tals-
vert við heim dægurtónlistarinnar.
Fyrir því eru vafalaust margar
ástæður. Menn benda á mikið
framboð fíkniefna í þessum heimi,
og vafalaúst á það sinn þátt, en sú
einfalda skýring vandamálafræð-
inganna er bara ekki einhlít, margt
fleira kemur til, eins og til dæmis
hið mikla álag sem fylgir því að
þurfa stöðugt að vera í „stuði“,
innihaldslaust líf sem oft á tíðum er
ekki annað en þeytingur milli flug-
valla, hljómleikasala og hótela, eða
þá bara það sem oft er kallað að
vera einmana á toppnum.
Hvað Piaf áhrærir, þá var þetta
allt fyrir hendi, og miklu meira til.
Hún hefur að öllum líkindum verið
mjög viðkvæm og blíð að eðlisfari,
þrátt fyrir ruddalega framkomu.
Missir barns hennar og eina manns-
ins sem hún virðist hafa unnað hafa
án efa haft sitt að segja um það
hvernig fyrir henni fór, ásamt til-
heyrandi sjálfsásökun (hér skulum
við láta liggja milli hluta hvernig
óprúttinn umboðsmaður lét gera
hana að morfínista með köldu blóði
vegna fégræðgi).
Lengi var það talið merki aum-
ingjaskapar þegar fólk tók að neyta
vímuefna til að gleyma einhverjum
persónulegum áföllum. Góðu heilli
er þetta viðhorf á undanhaldi, hitt
verða menn einnig að varast, að líta
eingöngu á þessi persónulegu áföll
sem afsökun fyrir einhverja sjúk-
lega fíkn. Það kann vel að vera að
fíknin í það að komast í vímu sé
sjúkleg, og að hún stafi að ein-
hverju eða öllu leyti af einhverjum
líffræðilegum eða lífeðlisfræði-
legum orsökum. En í allri umræð-
unni um það megum við samt aldrei
gleyma hinum mannlega þætti,
þeirri staðreynd að við erum ekkert
nema menn sem höfum tekið á
okkur ábyrgð sem við erum ef til
vill ekki fær um að axla, allt frá því
að við fórum að ganga upprétt, og
það er svo ósköp auðveld lausn, en
líka svo ósköp mannleg að leita til
dýrsins í okkur sjálfum með hjálp
einhverra efna.
Menn tala mikið um öll þau
vandamál sem neysla áfengis eða
annarra vímugjafa í óhófi getur
skapað. Þetta á ekki hvað síst við
um stjórnmálamenn. Hinu verður
svo ekki neitað að þeir hinir sömu
eru sumir hverjir að minnsta kosti
harla duglegir við að skapa þessi
vandamál. Þeir eru til dæmis örugg-
lega ekki svo fáir alkóhólistarnir
sem vorir ágætu stjórnmálamenn
eru búnir að framleiða, ekki með
því að samþykka einhver bjórfrum-
vörp, heldur með aðgerðum á borð
við það að slíta úr eðlilegu sam-
hengi þróun kaupgjalds og afborg-
ana af húsnæðislánum.
Fleira er fíkn
Engum blandast lengur hugur um
það að fíknin í það að komast í
vímuástand með hjálp einhverra
efna getur orðið sjúkleg, og þau
vandamál sem bæði eru orsök
hennar og afleiðing eru hrikaleg.
En það getur fleira orðið fíkn, jafn-
vel sjúkleg. Þannig eru til dæmi um
menn sem verða að gamalmennum
fyrir aldur fram vegna óhóflegrar
iðkunar íþrótta, og þá geta
stjórnmál heldur betur orðið að
fíkn, og þeirri fíkn hafa helst til
margir ánetjast þannig að ekki veiti
af þjóðarátaki til að reisa svo sem
eitt stykki afstjórnmálunarstöð
(sbr. afvötnunarstöð). Slík stöð
myndi án efa skila meiri arði í þjóð-
arbúið en nokkur önnur heilbrigð-
isstofnun til þessa. Náskyld stjórn-
málafíkn er svo valdafíknin sem
leitt hefur svo miklar hörmungar
yfir mannkynið. En ein er sú fíkn
sem aldrei gæti orðið til annars en
góðs. Það er fíknin í að gera alltaf
gott, leyfa mannlegum tilfinningum
og hlýju stundum að taka völdin
yfir skynseminni, í stuttu máli sagt
láta tilfinningarnar ekki bara vera
einkamál einhverra pólitískra sér-
trúarhópa eða aðskilnaðarsinna til
dæmis kvennaframboða. Kærleikur
og mannlegt umburðarlyndi er og
verður ávallt besta forvörn gegn
hinum neikvæðari fíknum. Þetta
er sá lærdómur sem við getum
dregið af sögunni um hinn marg-
vængbrotna söngfugl Edith Piaf.