Dagur - 11.11.1988, Side 8

*® íjéyssrtsss1??8
íslands til máls. Hún fjallaði um
þróun hjúkrunarmála og hinn
félagslega þátt í þeim. „Það hefur
verið sagt að hjúkrunarfræðin sé
elsta listgreinin í heiminum, en
yngsta fræðigreinin," sagði Sig-
þrúður. Hjúkrunarfræðina sagði
hún að mestu hafa verið starfs-
grein kvenna í aldanna rás og að
störf þeirra hefðu ekki verið met-
in að verðleikum. Brautryðjend-
ur, þá er ruddu brautina sagði
hún að væru margir innan
íslenskrar hjúkrunarsögu, en hún
rakti þá sögu í erindi sínu. Rekja
má þróun hjúkrunarfræða á Is-
landi til aldamóta, en Hjúkrunar-
félag Reykjavíkur var stofnað
árið 1902 og árið 1919 var Félag
íslenskra hjúkrunarkvenna
stofnað, en markmið þess var
m.a. að aðstoða ungar stúlkur til
hjúkrunarnáms þar sem mikil
nauðsyn var á að fá vel menntaða
hjúkrunarfræðinga til starfa. „ís-
lensk hjúkrunarstétt hefur ávallt
verið kvennastétt,“ sagði Sig-
þrúður, en árið 1960 settist fyrsti
karlmaðurinn í Hjúkrunarkvenna-
skóla íslands og fljótlega eftir
það var nafni hans breytt í
Hjúkrunarskóla íslands.
Sigþrúður sagði að ávallt hefði
verið haft að leiðarljósi að veita
þá bestu menntun sem völ væri á
og ræddi hún nokkuð um ýmsar
þær sérgreinar sem hjúkrunar-
fræðingum stendur til boða eftir
að grunnnámi lýkur. Hún ræddi
einnig ábyrgðarhlutverk hjúkr-
unarfræðinga og þær breytingar
sem orðið hafa á starfi þeirra í
gegnum árin. Hún talaði um bar-
áttuna við smitsjúkdóma sem
borið hefði góðan árangur og
ekki komið upp smitsjúkdómur
um langan tíma fyrr en sjúkdóm-
urinn eyðni kom til sögunnar. Þá
sagði hún að slysum hefði fjölgað
og að öldrunarþjónusta færi
sívaxandi og að hraði nútíma-
þjóðfélaga væri slíkur að hann
leiddi gjarnan af sér geðveilu.
Þannig hefðu miklar breytingar
átt sér stað varðandi störf hjúkr-
unarfræðinga.
Beint frá prófborðinu
Ingibjörg R. Magnúsdóttir deild-
arstjóri í heilbrigðisráðuneytinu
skyggndist inn í fortíðina í erindi
sínu. Ingibjörg var fyrsti formað-
ur deildarinnar á Akureyri og
hún var um árabil hjúkrunarfor-
stjóri á FSA. Sagðist hún hafa
komið beint frá prófborðinu til
að taka að sér þetta vandasama
starf og það hefði af sumum verið
álitið mikið áræði og jafnvel
glópska að taka við stöðunni. Á
þessum tíma fyrir 27 árum, sagði
Ingibjörg að nær ógjörningur
hefði verið að fá hjúkrunarfræð-
inga til að taka að sér stjórnunar-
stöður og að skortur hefði verið á
hjúkrunarfræðingum til starfa, en
á þeim tíma unnu einungis 12
hjúkrunarfræðingar við sjúkra-
húsið. Sagði hún að það erfiðasta
við starf sitt hefði verið að fá
hjúkrunarfræðinga til starfa og
oft hefði þurft að hringja í konur
með ung börn um miðja nótt til
að biðja þær að koma til vinnu.
Ómetanlegt hefði verið að fá
nema úr Hjúkrunarskólanum inn
á sjúkrahúsið.
Sjúkraliðar ekki til
Á þessum fyrstu árum Ingibjarg-
ar sem hjúkrunarforstjóra voru
sjúkraliðar ekki til sem
starfsstétt, en hún sagðist hafa
kynnst stéttinni er hún hélt til
námsdvalar til Danmerkur árið
1964. Er hún kom aftur til íslands
hefði hún rætt um að mennta
þyrfti sjúkraliða, en í fyrstu hafi
það ekki hlotið mikinn hljóm-
grunn. Draumur hennar varð þó
að veruleika því árið 1966 voru
fyrstu sjúkraliðarnir útskrifaðir
bæði á Akureyri og í Reykjavík.
Ingibjörg rifjaði í erindi sínu
upp er hjúkrunarfræðingar á
Akureyri stofnuðu deildina fyrir
25 árum. Sagði hún að þeir
hefðu gjarnan viljað hittast utan
vinnunnar og ræða sín mál og því
hefði deildin verið stofnuð. í
fystu hafi Hjúkrunarfélag íslands
ekki verið hrifið af hugmyndinni
og jafnvel talið að um klofning
væri að ræða, en það hafi verið
ástæðulaust. Pá talaði Ingibjörg
um breytingar sem gerðar hafa
verið á FSA og sagði aðstöðu alla
hafa breyst til batnaðar. Hún tal-
aði líka um starfið á sjúkrahúsun-
um, en þar skiptast á sorg og
gleði, sigrar og ósigrar, líf og
dauði.
Ekkert einnota
Eftir kaffihlé ræddu þær Rósa
Gunnarsdóttir og Auður Eiríks-
dóttir um hjúkrun sem starfs-
grein fyrir 25 árum. rifjuðu þær
upp ýmislegt sem upp á hafði
komið og gerðu grein fyrir þeim
miklu breytingum sem orðið hafa
á starfinu. Rósa sagði frá því að
fyrir 25 árum hefðu einnota vörur
ekki verið til og sagði að ef til vill
mætti tala um margnota tímabil-
ið, því reynt hefði verið að nota
hlutina svo lengi sem þeir entust.
Plast hafi heldur ekki sést og því
mikið verið um gúmmídúka-
þvotta í baðkörum.
Pá vék Rósa að sjúkrahúslegu
og sagði hana hafa verið mun
lengri á árum áður og meðferð
sjúklinganna einnig. Rósa sagði
margt hafa breyst og framfarir
orðið á öllum sviðum, þekkingin
væri meiri, fleiri lyf og hjálpar-
tæki til og gerði það aðhlynning-
una markvissari og betri.
Að bæta árum við lífið
og lífi við árin
Að lokinni upprifjun á starfinu
fyrir 25 árum voru málefni hjúkr-
unar sem starfsgreinar árið 1988
tekin fyrir og voru flutt fjögur
erindi þar um.
Konný Kristjánsdóttir hjúkr-
unarforstjóri á Heilsugæslustöð
Akureyrar fjallaði í sínu erindi
um heilsugæsluhjúkrun og gerði
grein fyrir störfum hjúkrunar-
fræðings á heilsugæslustöð. Hún
sagði að lög um heilbrigðisþjón-
ustu hefðu skipt sköpum í
sambandi við að koma upp
nútímalegri heilbrigðisþjónustu
hér á Iandi með aukinni áherslu á
heilbrigðisþjónustu utan stofnun-
ar og með fyrirbyggjandi þjón-
ustu. í fyrsta markmiði að
íslenskri heilbrigðisáætlun segir
að skapa skuli heilsufarslegl jafn-
rétti og stuðlað skuli að því að
bæta heilbrigði einstaklingsins;
að bæta árum við lífið og lífi við
árin.
Konny gerði grein fyrir mark-
miðum Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunarinnar um heilbrigði fyr-
ir alla árið 2000, en þar segir að
stuðlað skuli að heilbrigðu
líferni, að draga úr hættum sem
valda heilsutjóni og að reka skuli
heilbrigðiskerfi sem þjóni fólk-
inu. í markmiði hinnar íslensku
heilbrigðisáætlunar segir að
stefnt skuli að því að heilsugæslu-
stöðvar verði hornsteinar heilsu-
gæslunnar, hver á sínu starfs-
svæði í samvinnu við göngudeild-
ir sjúkrahúsa og sérhæfðra stofn-
ana.
Félagslegur vandi bitnar
bæði á sál og líkama
„Pað er óhætt að fullyrða að ein-
mitt þessi markmið eru rauði
þráðurinn í störfum hjúkrunar-
fræðings á heilsugæslustöð. Hvar
sem hjúkrunarfræðingurinn mæt-
ir skjólstæðingi sínum, mætir
hann honum með hvatningu um
að bæta heilbrigði og veitir hon-
um heilbrigðisfræðslu," sagði
Konny í erindi sínu. Hún sagði
einnig að heilsan væri ekki aðeins
líkamleg heldur einnig sálræn og
félagsleg. Allir þessir þættir væru
samofnir og yrðu ekki aðgreind-
ir, öll alvarleg veikindi hefðu í
för með sér sálrænar og félagsleg-
ar afleiðingar. „Sálrænir erfið-
leikar birtast oft í líkamlegum
einkennum og félagslegur vandi
bitnar bæði á sál og líkama. Til
að ná árangri þarf heilsugæslu-
hjúkrunarfræðingurinn að horfa
á heildina, en ekki afmarka sig
við ákveðna þætti og horfa fram
hjá öðrum. Áð þessu leyti hefur
starf við heilsugæslu nokkra sér-
stöðu, því hinir sérhæfðu þættir
heilbrigðisþjónustu fást við
afmörkuð sérsvið og hafa ekki
sömu möguleika til þeirrar heild-
ar yfirsýnar sem heilsugæslan
hefur. Líðan einstaklingsins inn-
an fjölskyldunnar og fjölskyldan
sem heild er leiðarljósið í allri
þjónustu á heilsugæslustöð.“
Leita þarf nýrra Ieiða
Rannveig Guðnadóttir fræðslu-
fulltrúi á FSA fjallaði um hjúkr-
un aldraðra og sagði þá grein
hjúkrunar fara vaxandi með
hverju árinu sem liði. „Einmitt
þess vegna er það mikilvægt að
við sameinum krafta okkar um
að stefna markvisst í ákveðna átt.
Pað er mikill þrýstingur á hjúkr-
unarfræðinga í dag að koma með
einhverja raunhæfa lausn á þeim
mikla vanda sem er varðandi
gamalt lasburða fólk,“ sagði hún.
Rannveig sagði þróunina í
þessum málum hina sömu í svo-
kölluðum menningarlöndum,
eldra fólki fjölgaði og það lifði
lengur en áður. Þjóðfélagsbreyt-
ingar hafa orsakað breytta stöðu
aldraðra í fjölskyldu- og atvinnu-
lífi. „Það hefur sýnt sig að þau
úrræði sem þjónuðu eldra fólki
fyrir 20 árum duga ekki í dag,
hvorki hvað varðar umönnun eða
félagslegar aðstæður," sagði
Rannveig. Hún sagði félagslegar
forsendur hafa breyst og fjár-
magn hins opinbera hrykki ekki
til. Nýrra leiða þyrfti að leita
varðandi úrlausn á málefnum
aldraðra, heilsufarslegum, fjár-
hagslegum og félagslegum.
Hjúkrun aldraðra marg-
þætt og gefandi starf
Hjúkrun aldraðra nær yfir þjón-
ustu við mjög breiðan hóp fólks,
hóp sem hefur mismunandi þarfir
fyrir hjúkrun. Pó svo að einstakl-
ingur hafi náð 67 ára aldri
og njóti þjónustu heilbrigðis-
kerfisins þarf ekki að vera að sá
hinn sami þurfi á öldrunarhjúkr-
un að halda. Rannveig sagði að
hjúkrunarfræðingur er starfaði
við hjúkrun aldraðra væri í marg-
þættu og gefandi starfi og fór hún
yfir skilgreiningu Hjúkrunarfé-
lags íslands á starfssviði þeirra.
Þar segir um hjúkrunarþáttinn,
að veita skuli umönnun er miði
að því að lina þjáningar og hjálpa
til sjálfsbjargar eða stuðla að
friðsælum dauðdaga. Komið sé
til móts við andlega og líkamlega
þörf skjólstæðinga út frá víðtækri
upplýsingaöflun í samstarfi við
hann og aðstandendur. Að skipu-
„Röntgendeild FSA veröur með einhverja bestu starfsaöstöðu sem þekkist
á landinu,“ sagði Guðmundur Bjarnason, heilbrigðis- og tryggingaráðherra.
Sigþrúður Ingimundardóttir for-
maður Hjúkrunarfélags íslands:
Það hefur verið sagt að hjúkrunar-
fræðin sé elsta listgreinin í heimin-
um, en yngsta fræðigreinin.
Konny K. Kristjánsdóttir hjúkrun-
arforstjóri Heilsugæslustöðvarinnar
á Akureyri: Sálrænir erfíðleikar
birtast oft í líkamlegum einkennum
og félagslegur vandi bitnar bæði á
sál og líkama.
leggja hjúkrun, fylgjast með
framkvæmd, meta árangur og
geta á þeim grundvelli tekið þær
ákvarðanir sem nauðsynlegar eru
hverju sinni.
Hjúkrun aldraðra fer fram
víða og má þar nefna á öldrunar-
lækningadeildum, hjúkrunarheim-
ilum, elliheimilum á dagdeildum
og dagspítölum með heimahjúkr-
un og í hvíldarinnlögnum. Veiga-
miklir þættir í hjúkrun aldraðra
er m.a. að gera þeim kleift að
búa sjálfstætt á eigin heimili sem
lengst og að hafa að leiðarljósi
sjálfsákvörðunarrétt einstakl-
ingsins og reisn hans. Einnig er
mikilvægt að líta á einstaklinginn
út frá heildarsjónarmiði, þ.e.
heilsufarslegu, félags- og andlegu
ástandi hans. Hjúkrunin miðist
að hjálp til sjálfsbjargar og einnig
að sjá til þess að hinn aldraði
haldi reisn sinni til hinstu
stundar. Hjúkrunin miðast einnig
að því að hjálpa hinum öldruðu
að öðlast annað verðmætamat á
hvað er gott líf og þeir hjúkrun-
arfræðingar sem stunda hjúkrun
aldraðra þurfa að hafa sérstakt
verðmætamat á hvað telst til
gleðigjafa og árangurs í meðferð.
Ingibjörg R. Magnúsdóttir dcildar-
stjóri í heilbrigðisráðuneytinu: Á
sjúkrahúsum skiptast á sorg og
gleði, sigrar og ósigrar, líf og dauði.
Valgerður Valgarðsdóttir deildar-
stjóri á Barnadeild FSA: Hjúkrun
barna er áhugavert, skemmtilegt og
gefandi, en jafnframt krefjandi
starf.
Margrét Tómasdóttir forstöðumað-
ur heilbrigðisdeildar Háskólans á
Akureyri: Námsbraut í hjúkrunar-
fræði er að verða, ef hún er ekki
orðin það nú þegar, eyðieyja í
hjúkrunarstéttinni.
Barnadeild FSA
eina barnadeildin
á landsbyggðinni
Valgerður Valgarðsdóttir deild-
arstjóri fjallaði um hjúkrun á
barnadeild í erindi sínu, en Barna-
deild FSA er eina barnadeild