Dagur - 03.12.1988, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - 3. desember 1988
„Hiyllilegt að sjó hvetnig
farið var með suma kennara"
- Baldvin Bjarnason segir frá kennaraferli sínum, sjómennsku og ýmsum œvintýrum
Hann var sendur í sveit 9 ára gamall eins og algengt var
með unga drengi. 15 ára gamall var hann hins vegar
kominn í siglingar og kynntist stríðshrjáðu Lettlandi og
glæfraveröld New York borgar. Strákurinn dreif sig á síld
og var reyndar viðloðandi sjóinn á skólaárunum og eftir að
hann varð kennari. f*á hóf hann að klífa upp brekku
skólamálanna og nú er hann settur skólameistari
Verkmenntaskólans á Akureyri. Umræddur maður heitir
Baldvin Jóhannes Bjarnason og við tókum tal saman í
glæsilegum húsakynnum VMA á Eyrarlandsholti.
Við ákváðum að byrja á byrjun-
inni, staldra við ákveðin atvik í
uppvextinum, rifja upp kennara-
ferilinn og þjóðfélagshræringar á
tímum hippa og blómabarna og
enda síðan á málefnum Verk-
menntaskólans, sem hafa verið
nokkuð í sviðsljósinu. Baldvin
segir frá:
„Ég er fæddur í Flatey á Skjálf-
anda 1940, sonur hjónanna Sig-
ríðar Fréysteinsdóttur og Bjarna
Jóhannessonar. Far átti ég heima
í fjögur ár, en fluttist til Akureyr-
ar 1944. Ég hef átt hér heima
síðan, að þeim árum undanskild-
um er ég sótti nám í stúdenta-
deild Kennaraskólans í Reykja-
vík og þegar ég fór í orlof skóla-
árið 1981-’82til Kaupmannahafn-
ar. Að öðru leyti hef ég stundað
kennslu á Akureyri síðan ég lauk
kennaraprófi."
- Ferill þinn sem kennari er
býsna merkilegur.
„Ég byrjaði á því að kenna í
Barnaskóla Akureyrar, var þar í
fjögur ár. Þá lá leiðin upp í
Gagnfræðaskólann og ég kenndi
þar frá 1966 til 1984. Frá haustinu
’84 hef ég kennt hér í Verk-
menntaskólanum, eða frá því
hann tók til starfa. Ég hef því
ágætt þversnið af skólakerfinu,
byrjaði á því að kenna smábörn-
um og enda í framhaldsskóla.
Verkmenntaskólinn var í raun-
inni settur saman úr þremur
skólum: Framhaldsdeildum
Gagnfræðaskóla Akureyrar, Iðn-
skólanum og Hússtjórnarskólan-
um. Ég var farinn að kenna svo
til eingöngu í framhaldsdeildum
GA síðustu árin þar.“
Eiginkona Baldvins er Rós-
hildur Sigtryggsdóttir og gengu
þau í hjónaband árið 1961. Börn
þeirra eru Jóhanna, fædd 1961,
Sigtryggur Bjarni, fæddur 1966
og Sigríður Bjarney, fædd 1973.
Ennfremur má nefna dótturson-
inn Baldvin Ólafsson, sem nú er
þriggja ára og býr í Danmörku
ásamt foreldrum sínum.
Sfldartorfur sprengdar
í loft upp
Skólamálin koma betur við sögu
seinna í viðtalinu en Baldvin seg-
ir nú frá fyrstu kynnum sínum af
atvinnulífinu og uppvexti til sjáv-
ar og sveita.
„Ég var sendur í sveit 9 ára
gamall, að Draflastöðum í
Fnjóskadal, og ég tel mig hafa
verið í vinnu öll sumur allar götur
síðan. Þetta er dæmi um þau
tækifæri sem skólanemendur á
íslandi hafa til að kynnast
atvinnulífinu af eigin raun, en í
nágrannalöndunum fer fólk í
sumarfrí og kynnist ekki þessum
hlutum á sama hátt.
Ég var í sveit í 3 sumur, 1949-
1951, en einmitt á þeim tíma var
fyrsti traktorinn keyptur á bæinn,
þannig að maður upplifði stóra
breytingu á búskaparháttum,
nokkurs konar iðnbyltingu í
sveitinni. Ég hef alltaf haft taugar
til sveitarinnar síðan og legg við
hlustirnar þegar talað er um
vandamál landbúnaðarins."
- Þú stekkur síðan úr sveitinni
á sjóinn. Hvers vegna?
„Á þessum árum var faðir
minn skipstjóri á ýmsum skipum,
lengst af á gamla Snæfeliinu. Fyr-
ir vikið fékk ég að fara sem
„aðstoðarmatsveinn", 12 ára
gamall, og kynntist þá sjó-
mennsku lítils háttar. Þegar ég
var orðinn 16 ára fór ég fyrst sem
háseti á síldveiðar og þá var nótin
dregin með höndunum. Ef mað-
ur var svo heppinn að lenda í
stórum köstum þá gat það snúist
upp í óheppni því stundum var
þetta meira en áhöfnin réði við,
nema með hjálp frá öðrurn
skipum.
Síðan upplifði ég hliðstæð
tímamót og í landbúnaðinum.
Fyrstu árin byggðust veiðarnar
algjörlega á því að síldin varð að
sjást. Einstaka sinnum fannst
hún á dýptarmæli en þá varð
skipið að lenda nákvæmlega yfir
torfunni. Nú var farið að fiska
með hringnót og svo kom kraft-
blökkin. Sömuleiðis fóru menn
að nota fiskleitartæki, þ.e. kaf-
bátaleitartæki sem þróuðust á
þennan veg. Enda munu herskip-
in hafa sprengt upp nokkrar síld-
artorfurnar á stríðsárunum því
þær komu svipað út og kafbátur á
tækjunum. En það voru merkileg
tímamót þegar fyrst var farið að
veiða síldina með aðstoð þessara
nýju tækja. Það sem meira er; ef
þau hefðu ekki komið til sögunn-
ar þá hefðu komið síldarleysisár
mun fyrr en raun bar vitni því
það var eins og síldin hætti að
vaða á þessum árum og hún sást
ekki og hefði ekki náðst nema
með þessum nýju tækjum.“
Rússarnir aumir en
ekki vondir
„Einna skemmtulegustu minn-
ingar frá æskuárunum eru frá því
sumarið 1955, er ég réði mig á
Jökulfell sem messagutta, eða
þjón yfirmanna eins og það heitir
fínu nafni. Skipið flutti frosinn
fisk til útlanda og þetta var í
fyrsta sinn sem ég fór utan, enda
var slíkt ekki algengt þá. Reynd-
ar má það teljast merkilegt að ég
kom til Kaupmannahafnar, Lett-
lands, Hamborgar og Rotterdam
áður en ég kom til Reykjavíkur í
fyrsta skipti.
Það var ekki algengt á þessum
árum að krakkar færu til höfuð-
borgarinnar. Það var ekki til bíll
á mínu heimili á þeim árum, faðir
minn var sjómaður og alltaf upp-
tekinn við veiðiskap á sumrin.
Reykjavík var ekkert inni í
myndinni. Þangað kom ég fyrst á
heimleiðinni eftir þennan Evrópu-
hring. Ég fór tvisvar í Evrópu-
túra og einu sinni til Ameríku,
New York. Þetta var mikil upp-
lifun fyrir 15 ára gutta.“
- Hvernig leist þér svo á hin
fjarlægu lönd?
„Ég leit auðvitað svo á að
Bandaríkin væru vinaþjóð okkar,
enda með herstöð hér á landi, og
að Rússarnir væru óvinirnir. Þess
vegna þótti mér eðlilegt þegar við
komum til Ventspils í Lettlandi,
að settur var vopnaður vörður
við landganginn hjá okkur, sem
gætti þess að við færum ekki í
land nema við sýnduni skilríki.
Þetta var sem sagt árið 1955 og
það var dálítið suddalegt að sjá
hve miklar minjar voru um stríð-
ið þarna. Annað hvert hús var
enn í rúst í þessari borg.“
- Staðfestu þessar móttökur
þá skoðun að Rússar væru
vondir?
„Nei, þvert á móti. Þeir voru
fyrst og fremst aumir. Þeir vildu
kaupa af manni öll föt og hvað-
eina sem við höfðum meðferðis.
Þeir veifuðu rúblunum, en það
var búið að vara mig við að þetta
væri verðlaus mynt. Þeir voru
mjög illa til fara og aumir á allan
máta og greinilegt að þeir voru
ekki búnir að jafna sig eftir
stríðið."
Kynsjúkdómar og
kommúnistar
- En hvað með vinaþjóðina í
vestri, Bandaríkjamenn?
„Þar voru móttökurnar aðrar.
Þeir voru miklu hræddari við
okkur en Rússarnir. Þegar við
sigldum áleiðis til New York kom
á móti okkur lítill fallbyssubátur
sem fylgdi okkur heila dagleið,
allt til hafnarinnar. Við komum
inn í Hudson fljótið að kvöldlagi
og hraðbátur frá hernurn hring-
sólaði kringum okkur alla nóttina
meðan við biðum eftir tollskoð-
un. Um morguninn lagðist skip
frá hernum upp að Jökulfelli og
mýgrútur af hermönnum flæddi
um borð með slíku offorsi að það
var ófært um skipið. Þetta var
ekki venjuleg tollskoðun því þeir
leituðu alls staðar með geigertelj-
ara að geislavirkum efnum og
vopnum, en þeim var sama um
áfengi og tóbak.
Hver einasti maður var dreg-
inn fyrir offísera og ég, 15 ára
pollinn, varð að svara þeirri sam-
Texti $S
Myndir TLV
viskuspurningu hvort ég væri
kommúnisti! Ef ég svaraði því
játandi fengi ég ekki að fara í
land. Það voru hreinar línur.
Hvernig sem mínar stjórnmála-
skoðanir hafa verið á þessum
árum þá svaraði ég auðvitað neit-
andi. Þá voru allir sendir í lækni-
sskoðun og sérstaklega var hugað
að því hvort við værum með ein-
hverja kynsjúkdóma.
Síðan urðu fimm hermenn
með alvæpni eftir um borð til
þess að passa upp á þessa varhuga-
verðu karla frá íslandi. Við átt-
um upphaflega að vera þarna í
þrjá daga en dvölin varð þrjár
vikur vegna verkfalla og fellibyls,
sem reyndisl hafgola þegar til
kom. En allan tímann vorum við
vaktaðir af hernum eins og um
stórhættulega menn væri að
ræða.“
„Æskulýðsráð hefdi ekki
samþykkt ailt sem maður
var að horfa upp á“
- Hvað með áhrif lífsins í hafn-
arborgum á ungan dreng?
„Jú, það var mikil lífsreynsla
að koma í þessar hafnarborgir.
Ég var eini unglingurinn um borð
og þurfti því að fara með full-
orðnum mönnum í land. Æsku-
lýðsráð hefði sennilega ekki sam-
þykkt allt sem maður var að
horfa upp á í ýmsum knæpum í
Hamborg, St. Pauli hverfinu og
víðar. Maður fékk í hnotskurn á
ótrúlega skömmum tíma alla þá
fræðslu sem maður þurfti í viss-
um málum! En kannski í stærri
skömmtum en gott þykir.“
Eftir þetta var Baldvin 10-12
sumur í sjómennsku, en ekki
stóð til að gera hana að ævistarfi.
Hann notar gleraugu og sagði