Dagur - 16.12.1988, Blaðsíða 10

10
DAGUR 16. DESEMBER 1988
'V -' jm
V V
m ■ r*
mef) sldp (jg aíiafiiir nm Ám
Eg hef verio hep
- Sigurður Jóhannsson fyrrverandi skipstjóri á I
Sigurður Jóhannsson skip-
stjóri er mörgum Norðlend-
ingum kunrnu. Hann starf-
aði um áratugaskeið við
sjómennsku á bátum og
togurum sem gerðir voru út
frá Akureyri og Hrísey en
flestir þekkja hann sem
Sigga á Harðbak. Sigurður
féllst á að spjalla við
blaðamann um það sem á
dagana hefur drifíð.
„Ég fæddist í Hrísey 11.
febrúar árið 1928.
Foreldrar mínir voru þau
Jóhann Guðmundsson og
Kristín Sigurðardóttir.
Skólaganga mín var eins og
gerðist í þá daga og ég var
um fermingu þegar ég fór
fyrst á sjó á trillum og litl-
um dekkbátum. Pað má
segja að ég hafí alist upp við
sjóinn og vinnu tengda
honum. Faðir minn var
sjómaður á litlum bátum,
það voru ekki komin stór
skip í þá daga. Tíu til
fímmtán tonna bátar þóttu
nokkuð stórir á þeim tíma
en myndu vera kallaðir
trillur í dag.
Arið 1944 fór ég fyrst á
síld. Það var á skipi
sem gert var út frá
Akureyri og Hrísey og
hét Ottó, áður Hjalteyrin, um 60
tonn að stærð. Eigandi þess og
útgerðarmaður var Jörundur
Jörundsson í Hrísey. Hafnarskil-
yrði voru ekki góð í Hrísey á
þessum tíma og var skipið eðli-
lega meira viðloðandi við Akur-
eyri af þeim sökum. Ég var
reyndar aðeins eitt sumar á þessu
skipi.
1 dag er mér þetta sumar minn-
isstætt að mörgu leyti. Við vorum
meö tvo nótabáta sem ekki var
hægt að taka upp en það var hægt
á mörgum stærri síldarskipum.
Bátarnir vorú dregnir á e.ftir skip-
inu hvert sem farið var og þegar
kastað var á síldina þurftum við
að róa bátunum með nótina því
engar vélar voru í þeim. Skafti
Jónsson var skipstjóri þetta fyrsta
sumar mitt á síld en hann bjó síð-
ar á Akureyri og vann í fjölmörg
ár á vegum Sameinuðu þjóð-
anna, en það er önnur saga.
Síldarvertíðin stóð fram í sept-
ember. Við lönduðum til skiptis í
salt í Hrísey og í bræðslu á Siglu-
firði. Um haustið fór ég í Lauga-
skóla og var þar um veturinn.
Næsta sumar, 1945, fór ég á
Gyifa sem Valtýr Þorsteinsson
átti. Bjarni Jóhannesson skip-
stjóri var með hann þegar þetta
gerðist. Gylfi var lítill bátur, ekki
nema 40 tonn, en hann þótti þó
heilmikið skip á sínum tíma. Á
Gylfa var ég til 1949, á síldveiðum
á sumrin og einn vetur, 1947 til
48, á Hvalfjarðarsíldinni, en á
línu og snurvoð þess á milli."
Venjulega fylltum við
í einu til tveimur köstum
- Viltu segja nánar frá Hval-
fjarðarsíldinni?
„Þetta var heilmikið ævintýri.
Hvalfjörðurinn var nánast fullur
af síld en hún var ekki vaðandi
eins og hérna fyrir norðan heldur
fannst hún með dýptarmæli. Það
var sama hvar var kastað í
fjörðinn, alls staðar var síld. Við
vorum með litla nót því þá þekkt-
ust varla þær stóru síldarnætur

„Útgerðin, áhöfnin og skipið verða að leggjast á eitt til að ná sem bestum
árangri. Annað er komið undir heppni.“ - Sigurður Jóhannsson, skipstjóri.
sem síðar komu. Venjulega fyllt-
um við bátinn í einu til tveimur
köstum.
Þetta var kannski hálf tilbreyt-
ingarlaust en við fengum óhemju
magn af síld þennan vetur. Það
var óvenjulegt að vera á síld að
vetri til þarna í Hvalfirðinum því
venjulega stóð síldveiðitíminn
frá því um 20. júní fram að mán-
aðamótunum ágúst-september,
það var aðal-veiðitíminn. Vetrar-
veður stóðu þessum veiðum í
Hvalfirðinum ekki fyrir þrifum
því síldin var öll innfjarðar. Það
var helst á siglingunni til Reykja-
víkur sem við fundum fyrir veðr-
inu. Nánast öll síldin fór í
bræðslu og talsvert af henni var
flutt norður í land í bræðslur þar.
Mér er minnisstætt hversu
mörg skip voru að veiðum í
Eftirtaldir aðilar lán-
uðu góðfúslega
myndir til birtingar:
Frú Anna Tuliníus,
mynd af Ottó EA, og .
Hreiðar Valtýsson,
útgerðarmaður,
mynd af Gylfa EA.
Myndirnar af gamla
Kaldbak eru úr tog-
aramyndasafni Skúla
Þ. Bragasonar, vél-
stjóra hjá ÚA.
Ottó EA, áður
Hjalteyrin. A þessu
skipi var Sigurður sitt
fyrsta suinar á síld.
Hvalfirðinum, ég held að nánast
allur íslenski síldveiðiflotinn hafi
verið þar saman kominn. Það var
gott upp úr þess að hafa þótt ég
muni ekki neinar tölur í því
sambandi, enda hafði maðurekki
fyrir neinum öðrum að sjá nema
sjálfum sér.“
- Hvað tók við þegar þú hættir
á Gylfa?
,.Þá fór ég beint á togarann
Jörund sem Guðmundur Jörunds-
son átti. Þetta var árið 1949.
Jörundur var fyrsti dísiltogarinn
sem íslendingar eignuðust og að
mörgu leyti skemmtilegt skip.
Jörundur var vel útbúinn og á
undan sinni samtíð. Þegar Jör-
undur kom til Akureyrar var
Útgerðarfélag Akureyringa hf.
búið að eignast sinn fyrsta
togara, Kaldbak, en mig minnir
að Svalbakur hafi komið um svip-
að leyti. Jörundur átti eftir að
verða hið mesta happaskip og var
hann gerður út frá Akureyri í
nærfellt tíu ár.“
Fiskeríið á Jörundi
þætti gott í dag
- Hver var skipstjóri á Jörundi á
þessum tíma?
„Það var Páll Aðalsteinsson en
eftir nokkur ár tók Skafti Jónsson
við, en hann hafði þá verið 1.
stýrimaður, og síðar Sigurjón
Einarsson.
Jörundur var talsvert minni en
Kaldbakur, hann var um 500
tonn og myndi vera kallaður tog-
bátur eða lítill togari í dag. Hann
var fínasta skip og gaf stærri tog-
urunum ekkert eftir. Mér fannst
gífurlegur munur að koma á Jör-
und af minni bátunum, maður
hafði verið á síldveiðum,
dragnót, línu og slíkum veiðum
en að vera á Jörundi var ólíkt
öllu öðru sem ég hafði áður
þekkt til sjós.
Það var mikil vinna á Jörundi,
maður var tólf tíma á dekki og
sex í koju fyrstu árin. Fiskeríið
var mjög gott, það þætti held ég
gott í dag. Þetta var öðru vísi en
núna að mörgu leyti því mikið
var siglt með fiskinn til
Bretlands. Einu sinni settu Bret-
ar löndunarbann á okkur íslend-
ingana og þá urðum við að landa
fiskinum í Krossanesi. Þann tíma
vorum við á karfa og maður hel"-
ur stundum hugleitt að það þætti
skrýtið í dag að fiska karfa í heilt
ár bara til að landa honum aftur í
gúanó. Karfinn var ekki ísaður
eins og annars var venjan heldur
einfaldlega sturtað niður í lestina
beint úr trollinu.
Jörundur var alltaf á síld á
sumrin. Þá voru tveir nótabátar
hafðir með og voru það vélbátar.
Guðmundur Jörundsson var allt-
af skipstjóri með okkur á síld-
inni og það gekk ljómandi vel,
við vorum aflahæstir mörgum
sinnum á Norðurlandi. Síldinni
var landað til skiptis í bræðslu og
salt, hingað og þangað.
Guðmundur Jörundsson var að
mínum dómi Ijómandi góður
skipstjóri og útgerðarmaður,
enda var ég hjá honum í ein átta
ár. Hann hélt mikið í mannskap-
inn og lítil hreyfing var á mönn-
um þessi átta ár sem ég var á hans
vegum. Sigurjón Einarsson var
skipstjóri á Jörundi síðustu árin
sem Guðmundur gerði skipið út,
en Sigurjón var þekktur maður á
sinni tíð.“
- Varst þú á Jörundi allan tím-
ann sem hann var gerður út
héðan?
„Já, það má segja það, nema
reyndar ekki tvo síðustu veturna
sem skipið var gert út, þá vann ég
í landi á vegum Guðmundar við
að þjónusta útgerðina. En ég var
á honum á síld á sumrin bæði
árin. Þá stóð til að fara í land en
það breyttist, ég fór í Sjómanna-
skólann árið 1960. Ég var búinn
að fá svonefnd 120 tonna réttindi
áður en þótti það ekki nóg og
ákvað því að bæta við mig með
því að fara í Sjómannaskólann.
Að því loknu réðist ég á Snæfell-
ið."
- Hver urðu endalok togarans
Jörundar?
„Endalokin voru þau að skipið
var selt til Stykkishólms. í Stykk-
ishólmi var hálfgerð hörmungar-
útgeröá skipinu. Síðar var hann
seldur til Éskifjarðar þar sem
hann var skírður Jón Kjartans-
son, í eigu Aðalsteins Jónsson-
ar, útgerðamanns. Það fór illa
fyrir þessu góða skipi því það
sökk þarna fyrir austan en hvern-
ig það gerðist veit ég ekki
nánar."
- Þú byrjaðir á Snæfellinu vor-
ið 1961?
„Þegar ég kom úr skólanum
vorið 1961 fór ég sem stýrimaður
á Snæfellið. Baldvin Þorsteinsson
var þá skipstjóri á Snæfellinu en
ég var ekki nema tæp tvö ár stýri-
maður á því.
Eg byrjaði
á gamla Harðbak
Haustið 1962 urðu eins konar
þáttaskil því þá hætti ég á Snæ-